#19-de eeuws

[twafordizzy]

NL-4K-V

Wouterus Verschuur (1812-1874, Amsterdam) was paardenschilder bij uitstek. Zijn schilderijen zijn stalinterieurs of landschappen waarin altijd een paard te vinden is. Verschuurs kunst bestond in het feit dat hij paarden anatomisch correct weergaf en gebruikte het contrast tussen lichte en donkere partijen op zijn doeken. De statisch aandoende taferelen werd meestal verlevendigd met bewegende…

[rotterdamvanalles]

Krantenkiosk op het Middellandplein, 19 juni 1955. Op de gevel een bord met reclame voor het Rotterdamsch Parool en op het dak een lichtreclame van Lexington.

Door Ghisebrecht Bokel was in de tweede helft van de 13de eeuw aan Claes de Vriese verboden om een stuk land, dat grensde aan Bokels ambacht, te bedijken. Daardoor bleef midden tussen Schoonderloo en Beukelsdijk een onbedijkt land liggen. Omstreeks 1280 krijgt Jan van Scoenreloo, zoon van Claes de Vriese, toestemming tot bedijken. Dit Middelland heeft waarschijnlijk ongeveer ter plaatse van de huidige straat gelegen. Een 'Middelwateringhe' komt aldaar reeds in 1410 voor. Op de kaart van Stampioen (1653) heet deze watering Scheydsloot. Ze vormde de scheiding tussen twee ambachten. In 1906 werd de Middellandstraat in 1ste Middellandstraat verdoopt, terwijl toen tevens de 2de Middellandstraat haar naam ontving. De naam Middelland is later gegeven aan de wijk waarin genoemde straten liggen.

Fotograaf Cock Tholens fotografeerde regelmatig voor het Rotterdamsch Parool.

De fotograaf is Cock Tholens en de foto komt uit het Stadsarchief Rotterdam. De informatie komt eveneens uit het Stadsarchief Rotterdam

[joostjongepier]

Wat?   Gezicht op Delft (1660-1661), Gezicht op huizen in Delft, bekend als Het straatje (1658-1659), Sint Praxedis (1655), Christus in het huis van Maria en Martha (1654-1655) en De koppelaarster(1656) door Johannes Vermeer

Waar?   Tentoonstelling Vermeer in het Rijksmuseum, Amsterdam

Wanneer?   10 februari 2023

Maar liefst vierhonderdzestigduizend bezoekers kwamen in 1996 naar het Haagse Mauritshuis voor een tentoonstelling met tweeëntwintig werken van Johannes Vermeer. Ik was op 19 april van dat jaar één van de vele bezoekers die hun entree maakten in een speciaal voor de gelegenheid over de Hofvijver gebouwde tent. De Volkskrant (9  november 1995) opende een artikel over deze expositie met de zin: “Volgens kenners is het een gebeurtenis van eens in de paar honderd jaar.” En daarmee is maar weer eens aangetoond dat kenners er soms verschrikkelijk naast kunnen zitten. We zijn inmiddels ‘slechts’ zevenentwintig jaar verder en in het Rijksmuseum in Amsterdam start opnieuw een tentoonstelling met uitsluitend werk van Vermeer. Dit keer zijn er maar liefst achtentwintig werken te zien. Daaronder bevindt zich een drietal werken uit de New Yorkse Frick Collectie die normaal nooit worden uitgeleend. Een grootscheepse verbouwing van dit museum zorgt voor de unieke uitzondering op de regel. De verbouwing was voor Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits aanleiding om te proberen zoveel mogelijk werken van de zeventiende-eeuwse meester bij elkaar te brengen in Amsterdam. En dat is gelukt!

Als ik de expositie binnenkom, tref ik in de eerste zaal gelijk twee bekende werken aan: Gezicht op Delft uit het Mauritshuis en Het straatje uit het Rijksmuseum. We beginnen onze tocht langs het werk van Vermeer in zijn thuisstad Delft. Hoewel ik vaak in zowel het Rijksmuseum als in het Mauritshuis kom en beide werken goed ken, zorgt het feit dat ze in een andere context hangen ervoor dat ik met nieuwe ogen naar de werken ga kijken. Over Het straatje schreef ik eerder in dit dagboek: “In mijn jeugd was kunst niet alom aanwezig. Al mijn kunstervaringen dateren dan ook van mijn studententijd en daarna. Allemaal, behalve één. Ooit hadden we bij ons thuis een kunstkalender. Waarschijnlijk hadden we die als presentje voor Nieuwjaar gekregen van een verzekeringsmaatschappij of zo. Nu zouden we zoiets een ‘premium’ noemen, maar die term was toen (goddank!) nog niet uitgevonden. Enfin, hoe de kalender in ons huis terecht kwam doet voor dit verhaal ook niet echt ter zake. Wél het feit dat één van de reproducties grote indruk op mij maakte. Zo sterk zelfs dat ik nu, pakweg vijftig jaar na dato, nog steeds weet welk schilderij op de kalender was afgebeeld.” Wat bij zowel Het straatje als bij Gezicht op Delft onmiddellijk in het oog valt is de geweldige manier waarop Vermeer licht weergeeft.

Johannes Vermeer werd in 1632 geboren in Delft, waar hij in 1675 overleed. Hij was 21 jaar oud toen hij trouwde met Catharina Bolnes, met wie hij veertien of vijftien kinderen kreeg, van wie er bij zijn overlijden nog elf in leven waren. Aanvankelijk was Vermeer gereformeerd, maar bij zijn huwelijk trad hij toe tot de katholieke kerk. Behalve schilder was hij ook kunsthandelaar en voorman van het Lucasgilde.

Na zijn huwelijk schilderde Vermeer een aantal grote werken met historische verhalen. Het werk dat mij het minst aan Vermeer doet denken is Sint Praxedis. Praxedis was een Romeinse adellijke dame die in de tweede eeuw lichamen van christelijke martelaren verzorgde. Vermeer schilderde dit werk naar voorbeeld van een Florentijnse schilder

Christus in het huis van Maria en Martha is al veel meer een ‘echte’ Vermeer. Het schilderij is gebaseerd op een verhaal uit het Evangelie van Lucas: “Toen ze verder trokken ging Hij een dorp in, waar Hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette. Haar zus, Maria, ging aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe en zei: ‘Heer, kan het U niet schelen dat mijn zus mij al het werk laat doen? Zeg tegen haar dat zij mij moet helpen. De Heer zei tegen haar: ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je druk over zoveel dingen. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het juiste gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen” (Lucas 10:38-02 NBV21). Je ziet aan Vermeers Martha dat ze het eigenlijk te druk heeft om zich ook nog eens druk te moeten maken over de luiheid van haar zuster. Een beetje gehaast zet ze een mand met brood op tafel, terwijl ze Jezus vraagt Maria een standje te geven. Jezus straalt volkomen rust uit. Terwijl hij reageert op Martha’s klacht, wijst hij op Maria die stil luisterend aan zijn voeten zit. De drie protagonisten van het verhaal staan centraal. Bijfiguren ontbreken en ook is er nauwelijks iets van de omgeving te zien. Vermeer richt zich volledig op de kern van het verhaal. De verstilling die de latere werken van de schilder zal kenmerken, is ook hier al volop aanwezig.

Een omslagpunt in het werk van Vermeer is De koppelaarster. Religie en mythologie maken plaats voor een bordeelscène. Daarna zal Vermeer zich vooral richten op verstilde huiselijke taferelen en tronies van vrouwen.

[vanfransebodem]

Ontdek de tentoonstelling LIBERTÉ! in het Dordrechts Museum

Vanaf 19 oktober 2024 tot en met 23 maart 2025 is er in het Dordrechts Museum de tentoonstelling LIBERTÉ! Ary Scheffer & de Franse Romantiek te zien. Ary Scheffer, een geboren Dordtenaar, was in zijn tijd een beroemde schilder en trok naar Parijs. Het roerige Parijs in de eerste helft van de negentiende eeuw, was een tijd vol politieke onrust en culturele bloei. Kunstenaars als Eugène Delacroix…

[johnooms]

Wat gebeurde er op 19 juli? 1946 – JAN VERKADE (77) OVERLEDEN Hij was een Nederlandse kunstschilder die rond de eeuwwisseling (19e naar 20e eeuw) schilderde in Parijs. Hij maakte deel uit van de postimpressionistische groep Les Nabis. Hij treedt in tot de kloosterorde in Beuron en verandert zijn naam in Willibrord Verkade. Zijn vader was Ericus Gerhardus Verkade, oprichter van de bekende koek- en beschuitfabriek Verkade... Klik op de link hieronder voor meer Nieuws van Vroeger: http://johnooms.nl/2024/07/19/19-juli/

[fransopdefiets]

Mijlpaal uit de 19 e eeuw, aan de ene kant in kilometers, aan de andere kant in Zweedse mijlen

[keynewssuriname]

Noris Bannafoo; een gepassioneerde Saamaka met hart voor Bataliba

Noris Bannafoo, een gepassioneerde Surinaamse natuurliefhebber, is verliefd op zijn geboorteplek Bataliba. Het Batalibagebied omvat vijf dorpen aan de Surinamerivier en ligt ten zuiden van het stuwmeer. Bestuurlijk valt het gebied onder het district Brokopondo, hoewel anderen van mening zijn dat het in het district Sipaliwini ligt. Geografisch moet dit nader worden onderzocht. Ongeacht of het nu Brokopondo of Sipaliwini is, Noris heeft een ongeconditioneerde band met het gebied. Hij is geboren in het dorp Bannavoo kondë. Hoewel hij momenteel in Paramaribo verblijft, bezoekt Noris frequent zijn geboortedorp en het dorp Baikutu waar de eerste liefde van zijn leven, zijn moeder, woont. Baikutu ligt net naast Bannavoo kondë. “Noris is een zelfverzekerde Saamaka man en heeft een bijzondere liefde voor het binnenland”, zo beschrijft de veelzijdige Surinamer zichzelf. In een gesprek met Key News laat hij doorschemeren dat hij de Saamaka-cultuur wil helpen behouden door middel van educatief toerisme en woordkunst. Om hem beter onderwijs te laten genieten en een goed toekomstperspectief te bieden, werd Noris onder hoede van zijn oom in de stad groot gebracht. “Hij heeft mij van jongs af aan kennis laten maken met mijn roots en bij mij de liefde voor het binnenland aangewakkerd.” Tijdens de jaarlijkse schoolvakanties ging hij met zijn oom naar Bataliba om geïntegreerd te raken met de authentieke leefstijl van de lokale bewoners. Van het omploegen van kostgrondjes, vissen en traditionele Saramaccaanse gerechten bereiden; Noris kan alles. Hij is bijzonder trots op de unieke geschiedenis van het strijdvaardige Saamaka-volk. De Saamaka en Matawai zijn voortgekomen uit de oudste gemeenschappen die marrons in het binnenland vormden. De meeste lo (clans) die samen deze stammen zouden vormen, waren de plantages al tussen 1680 en 1720 ontvlucht. Na eerdere mislukte pogingen werd uiteindelijk op 19 september 1762 een Vredesverdrag gesloten tussen de Saamaka en de koloniale overheid. In het bestaan van het Saamaka-volk is de transmigratie als gevolg van de vorming van het stuwmeer in de jaren 1958-1964, sinds de dramatische vlucht van de plantages in de 18de eeuw, de diepst ingrijpende tragedie geweest. Toen de dam in de Surinamerivier op 1 februari 1964 werd ontsloten, ontstond het op één na grootste, door mensenhanden vervaardigde, meer in de tropen. De Saamaka werden verdreven van de grond waar ze al eeuwen woonden en waar ze de navelstrengen van al hun awoonëngë (voorouders) begraven hadden. Noris merkt op dat het cruciaal is om de cultuur en geschiedenis van Bataliba en het Saamaka-volk in zijn algemeen te conserveren voor de toekomstige generaties. “Ik lever op mijn manier een bijdrage. Op Facebook beheer ik een pagina over Bataliba waar ik audiovisuele content en informatie over het gebied en cultuur plaats.” Hij houdt de pagina ook up-to-date met diverse ontwikkelingen die plaatsvinden in het gebied en zet zich vrijwillig in om de sëkëti-groep van de dames te promoten. Sëkëti zijn liederen waarmee wordt bezongen wat actueel in de gemeenschap leeft: ruzies, liefdesaffaires, heldendaden, maar ook de transmigratie. De aanleiding is vaak nog minder dan een anekdote: iemand gaat naar de stad en heeft iemand anders gegroet. Het plezier van een woordcombinatie is soms al genoeg om een nieuwe sëkëti te zingen, maar evengoed kunnen ze giftig commentaar bevatten. Ze worden continu opnieuw gemaakt en zijn vaak extreem kort, soms ook in de vorm van een dialoog; de langere worden bij speciale gelegenheden gezongen, bijvoorbeeld bij de installatie van een nieuwe gaama (grootopperhoofd). Dit gebeurt al eeuwenlang zo. De stijl is nooit veranderd, al veranderen de teksten continu. De multigetalenteerde Noris, in het dagelijks leven bouwvakker en klantenservice medewerker, is ook bestuurslid van de stichting Sport Sociaal en Cultureel Bataliba (SSCB). Het is een van de grote organisaties in het gebied die diverse projecten opzet en uitvoert. Hij maakt ook deel uit van de jongerentak van de Vereniging van Saamaka Gezagsdragers (VSG). In de vereniging werken meer dan 60 Saramaccaanse dorpen samen in de strijd voor grondrechten van de Inheemsen en marrons. Deze rechten worden bedreigd vanwege mijnbouw en houtkap. Op 28 november 2007 wonnen Hugo Jabini en Wanze Eduards van de VSG een rechtszaak die zij bij het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens tegen de Surinaamse staat hadden aangespannen; ook wel het Saamaka-vonnis tegen de Staat Suriname genoemd. Vanwege hun strijd voor grondrechten werden ze in 2009 onderscheiden met de Goldman Environmental Prize. Met dezelfde gedrevenheid en passie wil Noris zich inzetten om het Saamaka-gebied met al zijn materiële en immateriële rijdommen te helpen beschermen. Noris die ook aan woordkunst doet, schrijft zijn poëzie en proza voornamelijk in het Saramaccaans. Hij roept Saamaka jongeren op om hun cultuuridentiteit nooit te vergeten. “Vergeet nooit waar je vandaan komt en wees trots op je roots.” Hij wil de jongeren voornamelijk motiveren om actief mee te doen in hun dorpen en leefgemeenschappen van herkomst. “Investeer in jezelf en in je omgeving.” Noris is eigenlijk het “synoniem” van een trotse Saramaccaner. Hij is zowel mondeling als schriftelijk uitmuntend in de taal. Hij kent het Batalibagebied op zijn tien vingers en kan zelfs bodido en muunga maken. Bodido is trouwens zijn favoriete drank en wordt in het Saamaka folklore als een elixer beschouwd, alhoewel het geen geheime ingrediënten bevat. Het proeven waard! Read the full article

[charleshaddonspurgeon]

Voor Iedere Dag | Ochtend Overdenking Wie is het die daar uit de woestijn komt? (Hooglied 3:6, EV) Lees verder Handelingen 17:16—23. Wie is het die daar uit de woestijn komt?” Het uiterlijk wekt de aandacht van de toeschouwer, hij wordt nieuwsgierig en vraagt: “Wie is dit?” In de vroegste dagen van de Christelijke gemeente waren er mensen die zich heel erg verwonderden. En ook al noemden ze de wonderen op Pinksteren dronkenschap, toch waren ze allemaal “buiten zichzelf en raakten in verlegenheid, en de één zei tegen de ander: Wat wil dit toch zeggen?”(Handelingen 2:12) Vele jaren later zei een heidense filosoof: “Wat is deze nieuwe kracht die de afgoden in stukken breekt, oude gewoonten veranderd en zelfs de tronen onveilig maakt? Wat is dat?” Weer later, in de tijd van de Reformatie, waren er monniken met kappen, kardinalen met hun rode hoeden, bischoppen, vorsten en keizers die zeiden: “Wat is dit? Wat voor vreemde leer is er aan het licht gekomen?” In de tijd van de moderne reformatie, een eeuw geleden, toen God er vreugde in vond Zijn gemeente te doen herleven door Whitefield en zijn broeders waren er veel mensen die zeiden: “Wat is dit nieuwe enthousiasme, dit Methodisme? Waar komt het vandaan en welke kracht gebruiken ze?” Ongetwijfeld zal de onwetendheid van de mensen ontdekt worden en uitbreken in een verwonderde uitroep: “Wie is dit?” als God er weer vreugde in vind om Zijn gemeente met macht te voorschijn te halen en haar machtig te maken onder de mensenkinderen. Geestelijke religie is vandaag de dag net zo’n nieuwtje als in de dagen dat de Griekse wijsgeren dat bespotten op de Areopagus. De ware gemeente van God is een vreemdeling en nog steeds een pelgrim. Een buitenlander in elk land. Een gespikkelde vogel. Een duif onder de raven en een lelie tussen de dorens Ter overdenking De kerk zal geen waardige nieuwsgierigheid wekken tenzij de Heere Jezus Christus gepreekt wordt zoals Hij werkelijk is. Bid dat Christus ook in deze dagen naar waarheid gepreekt zal worden (Filippenzen 1:18) en dat mannen en vrouwen net zo zullen zullen gaan vragen als toen Hij op aarde was: “Wie is dit?” (Mattheüs 21:10; Lukas 5:21; 7:49; 9:9; 19:3). Preek 482, 30 november 1862

[hansoete]

Workshop zoutprint met Elizabeth

Zoutprint werd uitgevonden door Henry Fox Talbot en was de dominante manier om foto’s af te drukken gedurende de eerste heft van de 19°eeuw.

[forescate]

Verborgen arbeidershuisje daterend uit het eind van de 19-de eeuw: “Het huis van Van der Ploeg”. Aan het noordelijke deel van de Schoolstraat; gedeeltelijk nog te zien destijds aan de achteringang oude AH. Gesloopt ca. 2008.

(Bron oa. uit het boek van Jan Sloof).

[twafordizzy]

4K-NL-T

Johan Tavenraat (1809-1881, Rotterdam) werd tijdens zijn leven niet gewaardeerd om zijn werk. Te dramatisch. Tavenraat trok zich weinig aan van de kritiek. Was economisch zelfstandig en niet afhankelijk van zijn kunst. De Rotterdammer hield van dramatische en contrastrijke landschappen, de Duitse Romantiek dus eigenlijk. Willem Tholen (1860-1931, Amsterdam) wordt wel tot de Haagse School…

[rotterdamvanalles]

Overzicht van de omgeving van de Meent en Binnenrotte gezien vanaf het World Trade Center, 28 april 1988.

De Meent kan men identificeren met de in 1385 genoemde 'der Stede wech' en met de 'Poortweg', waarvan in 1404 sprake is. De naam Meent als straatnaam treft men niet aan vóór de tweede helft van de 16de eeuw. Aangenomen kan worden dat aan deze straatnaam de betekenis 'gemeene weide' ten grondslag lag. Dit blijkt onder meer uit een keur op de twee jaarmarkten uit de eerste helft van de 15de eeuw. De paardenmarkt moest toen gehouden worden 'in de Lombaertstrate upte meente neffens de capelle ende aldaer omtrent'. In 1531 en later komt 'Beestenmarkt' voor, daarna 'Varckenmart', 'Meent ende Varckenmarct' of 'Meent bij de Varckenmarct'.

Oorspronkelijk liep de Meent van de Botersloot naar de Oppert. Ten behoeve van het toenemende verkeer werd een plan ingediend voor de aanleg van een brede straat door de oude stad, die een verbinding tussen Coolsingel en Goudsesingel zou vormen. De Heerenstraat en de Meent zouden worden verbreed en in westelijke richting worden doorgebroken. Op 19 juni 1913 aanvaardde de raad het doorbraakplan. Toen in mei 1940 de oorlog uitbrak was de nieuwe Meent voor het grootste gedeelte voltooid. In de volksmond heeft de Meent enige tijd de Doorbraak geheten. De huidige Meent ligt op dezelfde plaats als de vooroorlogse straat van die naam. Alleen het noordelijke gedeelte tussen de Botersloot en de Goudsesingel, de vroegere Heerenstraat, heeft een iets andere loop gekregen.

De Binnenrotte, vroeger alleen bekend als Rotte, kreeg deze naam om het gedeelte van de Rotte dat binnen de stad liep aan te duiden. In de oudste bronnen wordt de naam Rotte of Rottesloot in de stad gegeven aan de Binnenrotte, tevens aan de wetering achter de Grote kerk, die de Slikvaart verbond met de Binnenrotte en daarom ook wel Kerkrotte heette en ook wel aan de Kipsloot, en de Achterkloostergracht. In 1868 is ten behoeve van de aanleg van het spoorwegviaduct door de stad een contract met het rijk gesloten tot demping van de Binnenrotte. Dit werk was in 1874 gereed. Daarna sprak men van de Gedempte Binnenrotte. Later is de toevoeging 'Gedempte' vervallen.

De fotograaf is Lex de Herder en de foto komt uit het Stadsarchief Rotterdam. De informatie komt eveneens uit het Stadsarchief Rotterdam.

[havenpoort]

Historische huizen omgeving Haarlem

Het eerste huis waar een kijkje nemen is Huis Zanen aan de Orionweg 1 in Haarlem.

Zaanen was oorspronkelijk een heerlijkheid in de omgeving van Haarlem. In 1296 werd het zich hier bevindende kasteel verwoest uit wraak omdat Willem Zaanen deel uitmaakte van het complot van edelen om Floris V te vermoorden.

Op 12 december 1572 werd het herbouwde kasteel door de Spaanse troepen in bezit genomen ten behoeve van het beleg van de stad Haarlem. Nadat de bewoners van Haarlem de strijd door honger moesten opgeven, namen de Spanjaarden de stad in en werd het Huis te Zaanen opnieuw verwoest.

In een lijstje van goederen die in leen gehouden werden van de graven van Holland, dat gedateerd moet worden tussen 1316-1321 vinden we Simon van Zaenden, hoogstwaarschijnlijk een van de zoons van Willem van Zaenden, met zogenaamde leen van het huis te Zaanen.

Het huis wordt omschreven als 'die woninge ende dat hele land liggende tussen Hendrik van Brederode's land en jonkvrouw Kerstine (van Schoten)', aan de westzijde belend door de halve Veenweg en aan de oostzijde door het Spaarne'.

Op 19 februari 1325 maakt hij deze woning tot lijftocht voor zijn vrouw Femence (of Semence). Nu wordt ervan gezegd, dat het huis in Schoten staat.

In 1881 kocht de heer A.A. Bredius, directeur van de buskruitfabriek “Muiden” het “Huis te Zaanen” voor 53.500 gulden voor zijn zoon C.J.A. Bredius. Het landgoed met de boomgaarden strekte zich uit van de Delft een beek die liep tot aan de Rijksstraatweg. Het landgoed stond bekend als “de tuinen van Bredius”.

Willem Gunzeln: “De heer Bredius verkocht zijn landgoed aan de gemeente Schoten, onder de voorwaarde, dat het een nuttige, educatieve bestemming zou krijgen. Aan die voorwaarde wordt nog steeds voldaan. Want tegenwoordig wordt de begane grond van Huis te Zaanen vooral gebruikt als vergaderlocatie en worden er trainingen en workshops gegeven. Daarnaast worden er ook regelmatig informatie- en voorlichtingsbijeenkomsten voor de omwonenden gehouden”.

Vele Haarlemmers bewaren dierbare herinneringen aan Huis te Zaanen, dat van 1930 tot 1988 dienst deed als bibliotheek.

Mogelijk functioneerde het huidige gebouw als een poortgebouw dat toegang gaf tot een erachter gelegen voormalig kasteel van de heerlijkheid te Zaanen. Een tijdlang is het Huis omringd geweest door een slotgracht.

Dat het gebouw, zoals het er nu staat, in niets meer herinnert aan het oude kasteel, is duidelijk te zien. Er is van het oude kasteel voor zover wij weten geen afbeelding bewaard gebleven. Wel zijn er toevallige vondsten bekend, o.a. van kloostermoppen die er op kunnen wijzen dat het 13e -eeuwse kasteel daar gestaan heeft. Voor de rest zijn er kannetjes, munten etc. gevonden. Een beetje vreemd doet het aan, dat er op het einde van de 18e eeuw sarcofagen voor de dag kwamen, zoals Adriaan Loosjes in zijn 'Hollands Arcadia' (1804) vermeldt. Er zou dan bij het kasteel een kerk of kapel met begraafrecht geweest moeten zijn, tenzij deze relicten uit het verleden van elders afkomstig waren.

We gaan nu verder in Haarlem en komen uit bij Huis ter Kleef. Ook dit is een voormalig Nederlands kasteel, dat dateerde uit de dertiende eeuw. De ruïne van het kasteel ligt in de huidige Haarlemmer Kweektuin.

Huis ter Kleef werd gebouwd in 1250 en heette destijds 'Huis te Schoten'. Het kasteel lag aan een drukke verbindingsweg tussen Haarlem en het dorp Schoten (ten noorden van Haarlem). In eerste instantie stond er alleen een woontoren die in het bezit was van Pieter van Rolland.

Na hem was het kasteel in bezit van Willem de Bastaard en Willem de Duser (1339 - ±1370), Willem Cuser (junior) (± 1365-1392), Catharine de Cleve (1392-1433) en de familie Van Borsselen (vanaf 1433-?).

Zij veranderden de naam van 'Huis te Schoten' naar 'Huis ter Kleef'. De hierna volgende eigenaren zijn: de familie Brederode (1492-1568) en Don Frederik (1570-1573).

Don Fadrique Álvarez de Toledo (21 september 1537 – 11 december 1585), hertog van Huescar en 4e hertog van Alva, doorgaans aangeduid als Don Frederik, was een Spaans bevelhebber van de infanterie ten tijde van het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Hij is vooral bekend als leider van de troepen tijdens de veroveringen van Mechelen, Zutphen, Naarden en Haarlem. Ook was hij aanvoerder van de Spaanse troepen tijdens het beleg van Alkmaar.

Het kasteel was in 1572 en 1573 het hoofdkwartier van de Spanjaarden tijdens het Beleg van Haarlem. In 1573 werd Huis ter Kleef opgeblazen door Don Frederik (de zoon van de hertog van Alva). Dit deed hij om te voorkomen dat de Geuzen zich in het kasteel zouden vestigen om Haarlem te heroveren.

Nadat het kasteel in 1573 was opgeblazen door Don Frederik sloopten de Haarlemmers in 1576 een deel van de ruïne om de bakstenen te gebruiken voor het herstel van de stad na de grote brand in Haarlem van 1576.

In 1578 kwam Huis ter Kleef weer in handen van de familie Van Brederode. Zij besloten de ruïne niet meer op te bouwen en alleen de Kaatsbaan (of het 'Huis met het torentje'), dat niet was opgeblazen, te gebruiken.

Omdat de opvolging binnen de familie Van Brederode een probleem vormde, werd in 1600 het erfrecht van de familie omgezet in 'sterfelijk mansleen'. Ook zusters, dochters en kleinkinderen konden het kasteel nu erven.

Middels een huwelijk met de familie Dohma kwam Huis ter Kleef in handen van de Duitse graaf Frederik Adolf van Lippe. Het land om de ruïne van het kasteel gaf weinig opbrengst en de schulden van het landgoed liepen hoog op.

In 1713 had Von Lippe zoveel schulden dat hij een deel van zijn bezittingen moest afstaan, waaronder Huis ter Kleef. De ruïne en het land eromheen werden door de stad Haarlem gekocht. Vanaf die tijd brokkelde de ruïne in snel tempo af. De Haarlemmers gebruikten de stenen voor het bouwen van nieuwe huizen.

Sinds 14 april 1909 liggen de ruïne en Kaatsbaan in de Stadskweektuin. Slechts een klein deel van de ruïne is nu nog zichtbaar, de rest ligt onder het zand van het eilandje waar de ruïne op staat.

De eigenaren van Huis ter Kleef

Pieter van Rolland

Willem de Bastaard

Willem de Cuser

Willem de Cuser (junior)

Catharine de Cleve

Familie Van Borssele (vanaf 1433)

Familie Brederode (1492-1568)

Don Frederik (1570-1573).

 Huis te Aelbrechtsberg in Bloemendaal is niet meer terug te vinden, maar desondanks wil ik u er over vertellen over de historische betekenis.

Het voormalige huis werd ook wel als volgt genoemd: Huys te Blommendael of Aelbertsbergh of Aelberberg of Albertsberg.

De etymologie zegt dat het genoemd is naar St. Adelbert, de apostel van Kennemerland.

Het huis Aelbrechtsberg fungeerde als een bestuurscentrum voor de graaf van Holland. Tal van oorkonden werden er binnen de muren van Aelbrechtsberg opgesteld. De Rooms-koning Willem (graaf Willem II) ontving daar ondermeer een deputatie van de stad Utrecht op 21 juni 1255.

Ook graaf Floris V was, volgens de historie,  veelvuldig op het slot aanwezig.

In 1333 kwam het in bezit van Hendrik van Brederode. Het kasteel raakte echter in de 14e eeuw in verval. Wel werd het in 1502 nog bewoond. Of het huis deels of volledig herbouwd was, is onduidelijk.

In 1558 werd het lege huis betrokken 'door scamele luijden' om daar een brouwerij in te beginnen. In 1617 waren er 3 eigenaars en werd het omschreven als 'het huijs te Bloemendaal met de twee boomgaarden, het visrijke meer, zijn singelen en nog een cooltuijntje'. In 1627 was Lukas van Valkenburg  de eigenaar. Na 1658 werd er een nieuw huis neergezet.

In 1813 werd het inmiddels vervallen huis (zoals gebruikelijk was in die tijd) voor de sloop verkocht.

25-2-2023

[actuma]

Economie groeit in vierde kwartaal 2022 met 0,6 procent

Volgens de eerste berekening van het CBS, op basis van nu beschikbare gegevens, steeg het bruto binnenlands product (bbp) in het vierde kwartaal van 2022 met 0,6 procent ten opzichte van het derde kwartaal. In het derde kwartaal daalde het bbp met 0,2 procent. De groei in het vierde kwartaal werd breed gedragen, waarbij het handelssaldo en de consumptie door huishoudens de grootste bijdrage leverden. De Nederlandse economische groei van 0,6 procent was hoger dan die in de naburige Europese landen. In Frankrijk en België groeide de economie met 0,1 procent, in Duitsland, de grootste economie van de EU, kromp het bbp met 0,2 procent. Gemiddeld kwam in de EU de groei uit op 0 procent. Verder bleef de omvang van de economie in het Verenigd Koninkrijk gelijk, terwijl die van de VS met 0,7 procent groeide. Met het beschikbaar komen van het vierde kwartaal is ook het eerste voorlopige groeicijfer van de economie voor 2022 bekend. Het bbp is vorig jaar met 4,5 procent gegroeid. Dat is vooral toe te schrijven aan de hogere consumptie door huishoudens en de toename van het handelssaldo. Consumptie huishoudens, uitvoer en investeringen groeien De consumptie door huishoudens steeg in het vierde kwartaal van 2022 met 0,9 procent ten opzichte van het derde kwartaal. Consumenten gaven, voor prijsveranderingen gecorrigeerd, vooral meer uit aan diensten, zoals cultuur en recreatie, horeca en vervoer en communicatie. De consumptie van de overheid groeide met 0,4 procent.De investeringen in vaste activa namen in het vierde kwartaal met 0,5 procent toe. Er werd vooral meer geïnvesteerd in woningen, gebouwen en infrastructuur.De uitvoer van goederen en diensten steeg met 2,4 procent in vergelijking met het derde kwartaal van 2022. De invoer van goederen en diensten nam met 2,2 procent toe. Per saldo droeg het handelssaldo positief bij aan de groei in het vierde kwartaal. De bouwnijverheid groeide het hardst In de meeste bedrijfstakken steeg in het vierde kwartaal van 2022 de toegevoegde waarde (het verschil tussen productie en verbruik van energie, materialen en diensten) ten opzichte van het derde kwartaal. De zakelijke dienstverlening en de bouwnijverheid droegen het meest bij aan de groei in het vierde kwartaal. De toegevoegde waarde van de bouwnijverheid nam van alle bedrijfstakken, met 2,3 procent, het sterkst toe. De zakelijke dienstverlening groeide met 0,9 procent minder hard, maar drukt een grotere stempel op de economie dan de bouw. Omvang economie 4,5 procent groter dan in 2021 De economie groeide in het vierde kwartaal 2022 met 3 procent ten opzichte van het vierde kwartaal 2021. Met het beschikbaar komen van het vierde kwartaal is ook het eerste voorlopige groeicijfer voor het jaar 2022 bekend. Het bbp is vorig jaar met 4,5 procent gegroeid. Dat was iets minder dan in 2021, toen de economie met 4,9 procent groeide. Twee jaar op rij met deze groeicijfers is deze eeuw nog niet voorgekomen. De consumptie door huishoudens droeg met een toename van 6,6 procent het meest bij aan de groei in 2022. Consumenten gaven vooral meer uit aan diensten, zoals cultuur en recreatie, horeca en vervoer en communicatie. De investeringen in vaste activa waren 3,1 procent hoger dan in 2021. De uitvoer lag 5,2 procent hoger dan in 2021. Vooral de uitvoer van diensten groeide. De invoer was 4,3 procent hoger, waardoor het handelssaldo positief bijdroeg aan de economische groei. De bedrijfstak cultuur, sport, recreatie en overige diensten groeide in 2022 met 34 procent het hardst.In 2021 ging de economie nog gebukt onder coronamaatregelen. Van januari tot eind april 2021 en van 19 december 2021 tot halverwege januari 2022 gold er in Nederland een harde lockdown. Daarna werd de samenleving geleidelijk opengesteld en in maart 2022 vervielen de laatste coronamaatregelen. Dinsdag 21 februari komt het CBS met een uitgebreid economisch jaaroverzicht van 2022. Bron: CBS Read the full article

[adriaanmeij]

Onzekerheid groeit sterk

De economische onzekerheid is in Europa momenteel dramatisch hoger dan in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Die onzekerheid is in dit decennium ruim viermaal zo hoog als in de jaren tachtig. Dat blijkt uit een onderzoek dat ik deed om het nut voor journalisten te testen van het nieuwe softwareprogramma ChatGPT. ChatGPT signaleert een groeiende onvrede die leidt tot groei van fascisme en vindt het belangrijk de oorzaken van de onvrede aan te pakken. De trend van groeiende onzekerheid moet doorbroken worden.

Conclusie: BLIJF ZELF NADENKEN.

Het nut van OPEN AI en ChatGPT is betrekkelijk, maar de vraag naar onzekerheid bracht me wel in contact met bronnen die ik niet kende. Elke zin die  https://chat.openai.com/chat desgevraagd uitspuugt moet je controleren Alle interpretatie – is iets hoog of laag, dik of dun ten opzichte van – moet je zelf doen. De algoritmes zijn, net zoals in Wikipedia, zoekmachines of onderzoeken een handig hulpmiddel, meer niet. Ook de conclusies van de onzekerheidsindexen die ik onderzocht zijn gebaseerd op logaritmen.

Volg geen algoritmen

ChatGPT: “De onzekerheidsindex (Uncertainty Index) is een maatstaf die de onzekerheid in de economie meet. De index wordt vaak gebruikt om aan te geven hoeveel onzekerheid er bestaat over de toekomstige economische groei en inflatie. Een hoge onzekerheidsindex kan erop wijzen dat er veel onzekerheid is over de economie, terwijl een lage onzekerheidsindex aangeeft dat er weinig onzekerheid is. De onzekerheidsindex kan worden gebruikt door beleggers, economen en beleidsmakers om hun beslissingen te informeren en hun verwachtingen aan te passen.”.

Je kunt beter niet achter algoritmen aanlopen, net zomin als dat je tijdens een demonstratie zoals dit weekeinde in Den Haag, achter activisten moet aanlopen die slogans schreeuwen welke volgelingen na moeten apen. Dat beeld is beangstigend. Doet mij denken aan WOII met zijn Nazisme. Volg geen algofritmen. Je komt verkeerd uit. Doe het nooit. Zo beweert Extinction Rebellion dat de overheid €17,5 miljard subsidieert aan de fossiele industrie. Is dat zo? Eerst maar eens uitzoeken.

Protest Extinction Rebellion

Europese Policy Uncertainty Index

De index wordt samengesteld op basis van het analyseren van woorden in kranten over economische en politieke onzekerheid. Daar worden algoritmen[i] voor gebruikt. De resultaten worden vertaald in getallen.

Indicatoren exceptioneel hoog

Er zijn verschillende indicatoren die de onzekerheid in de economie kunnen meten, zoals de VIX-index van de Chicago Board Options Exchange (CBOE), die wordt gebruikt om de impliciete volatiliteit van de S&P 500-index te meten, of de Economic Policy Uncertainty Index, die wordt gepubliceerd door een groep economen en wordt gebruikt om de onzekerheid over economische beleid te meten.

Verder lanceert het IMF een nieuwe maandelijkse World Uncertainty  index. Deze index komt nu maandelijks met data uit 71 landen sinds 2008, het jaar van de diepe financiële crisis. De oorlog in Oekraïne zet deze index hoog, maar niet zo hoog als in 2020 met de Brexit en handelsconflicten. Schuldencrises, de Brexit, de financiële crisis in 2008/2009 deden de onzekerheid meer pieken dan de oorlog om Oekraïne  en de huidige inflatie. Meer handelsspanningen tussen China en de westerse wereld verhogen de index ook. Het IMF gebruikt teksten van de Intelligence Unit van The Economist om het niveau van onzekerheid te meten. Evenals de komst van Covid-19 in 2020. De onzekerheid in de wereld beweegt zich op een exceptioneel hoog niveau, zegt het IMF, en dat beschadigt de economie.

VIX index beleggersangst

De VIX-index van de Chicago Board Options Exchange (CBOE) is een bekende index die wordt gebruikt om de volatiliteit van de S&P 500-index te meten. De VIX wordt vaak ook wel de "angstindex" genoemd omdat een hogere VIX-waarde wordt geassocieerd met een grotere onzekerheid en angst op de financiële markten. De VIX is gebaseerd op de verwachte volatiliteit van de S&P 500-index in de komende 30 dagen, geschat aan de hand van de prijzen van opties op de index. Opmerkelijk is dat deze index wel fors fluctueerde in 2022, maar nu zeer laag staat wat erop wijst dat de vitaliteit van de S&P 500 is afgenomen. De S&P 500 index is het voorbije jaar 10% gedaald, maar sinds de inval van Covid-19 in maart 2020 maar liefst met76%  gestegen. Het lijkt erop dat de angst onder beleggers nog niet heel groot is. 

Vix angstindex

EPU- index topt

De Economic Policy Uncertainty Index (EPU) is een index die de onzekerheid over economische beleidsbeslissingen meet. De index wordt gecreëerd door een groep economen die de frequentie van woorden die verband houden met onzekerheid in de kranten analyseren. De index wordt vaak gebruikt om de economische onzekerheid in een bepaald land of regio te meten en kan worden gebruikt als een indicatie voor toekomstige economische groei.

Op de website staan reeksen data van tal van landen, maar ook van andere onderwerpen  zoals Twitter of immigratie gerelateerde onzekerheid. Je kunt aan de grafieken zien dat de wereldwijde onzekerheid tussen 2008 en 2017 substantieel is toegenomen en sindsdien verder steeg, vooral door de Brexit en corona en recentelijk ook door de oorlog. Misschien heeft die groeiende onzekerheid ook te maken met de opkomst van populisme, klimaatverandering en überhaupt liberale economische politiek.  In Europa, vooral data van Duitsland en Frankrijk sinds 1987, zie je dat pieken ook. In Nederland heet de index de bestaansonzekerheidsindex en die piekt in februari 2013 en in februari 2020 als de oorlog uitbreekt.

Waarom piek in 2013?

Ik vroeg ChatGPT een verklaring voor de stijging van de onzekerheid begin 2013. Wat gebeurde er in het eerste kwartaal van 2013 in Nederland?

ChatGPT: “In het eerste kwartaal van 2013 was er in Nederland onder andere de formatie van een nieuw kabinet, met Mark Rutte als premier en D66, VVD, CDA, PVV en CU als coalitiepartijen. Er werden ook verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer. Ook werd in 2013 het stikstofbeleid van de regering aangepast na een uitspraak van de Raad van State. Andere belangrijke gebeurtenissen in Nederland in het eerste kwartaal van 2013 kunnen zijn op het gebied van economie, cultuur, sport of buitenlands nieuws. Als je specifieke informatie zoekt, laat het me dan weten”, was het antwoord.

Op internet ging ik verder zoeken naar wat gebeurde in 2013? Dat bericht de NOS. 25 april 2013

De Raad van State geeft staatssecretaris Bleker opnieuw aanpassingsadviezen. Ten onrechte is bepaald dat sommige vergunning plichtige projecten niet vooraf aan een natuurtoets hoeven te voldoen. En ook zijn de grenswaarden voor stikstof onduidelijk, zegt de Raad van State. Dit is dus een van de elementen die leidde tot exceptionele stijging van de index in Nederland.

Hieronder staan eerst drie grafieken van de onzekerheidsindexen. 

Globale EPU data 1997-2022

Europese EPU data 1987-2022

Nederlandse onzekereidsindex 2003-2020

Wat kan ik doen?

 Ik heb de algoritmen van ChatGPT de volgende vraag gesteld. “De economische onzekerheid neemt sterk toe. Wat kan ik eraan doen?”

ChatGPT gaf het volgende antwoord: “Er zijn verschillende manieren waarop u kunt proberen de economische onzekerheid te verminderen. Hier zijn enkele tips:

Bouw een noodfonds op: Probeer een spaarpot aan te leggen voor onverwachte uitgaven of tijden van werkloosheid.

Verminder uw schulden: Probeer uw schulden te verminderen door extra aflossingen te doen of te overwegen om een schuldconsolidatie-lening te nemen.

Diversifieer uw inkomstenbronnen: Overweeg om een bijbaan te nemen of om een eigen bedrijf te starten, zodat u niet afhankelijk bent van één bron van inkomsten.

Investeer in uzelf: Blijf uw vaardigheden en kennis bijwerken, zodat u aantrekkelijker wordt voor werkgevers en in staat bent om te gedijen in een veranderende arbeidsmarkt.

Blijf op de hoogte: Houd u op de hoogte van de economische ontwikkelingen en overweeg de mogelijkheid om professioneel advies in te winnen”.

Wat kan de overheid doen? Vroeg  ik.

ChatGPT: Er zijn verschillende maatregelen die de overheid kan nemen om economische onzekerheid tegen te gaan. Hier zijn enkele voorbeelden:

Fiscale stimuli: de overheid kan belastingverlagingen of uitgavenprogramma's implementeren om de economie aan te zwengelen en consumenten en bedrijven te stimuleren om te consumeren en te investeren.

Monetaire beleid: de centrale bank kan de rentetarieven verlagen om de kredietverstrekking te stimuleren en de inflatie te beheersen.

Ondersteuning van bedrijven: de overheid kan financiële steun verlenen aan bedrijven die in moeilijkheden zijn geraakt door de economische onzekerheid, zoals leningen of subsidieprogramma's.

Arbeidsmarktbeleid: de overheid kan maatregelen nemen om de arbeidsmarkt flexibeler te maken en de werkloosheid te verminderen, zoals opleidingen en opleidingssubsidies.

Sociale zekerheid: de overheid kan de sociale zekerheid versterken om mensen te beschermen tegen inkomensverlies en armoede tijdens economische tegenspoed”.

Dat zijn dus de antwoorden die logaritmen verzamelen en die in algemene zin een gemiddeld antwoord geven. Toch wel onder de indruk van de wijze antwoorden kon ik verder vragen niet laten .

 Wat kan ik doen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen?

ChatGPT: “het beëindigen van een oorlog is een complexe zaak die vaak veel tijd, diplomatie en inzet vereist. Als individu kunt u bijdragen aan de oplossing door uw steun te betuigen aan organisaties die werken aan vredesinitiatieven in Oekraïne, en door uw regering aan te sporen om actie te ondernemen om een einde te maken aan de oorlog. U kunt ook uw stem laten horen door te protesteren of petities te ondertekenen die zich richten op het beëindigen van de oorlog.”

Hoe komt er vrede in Oekraïne?

ChatGPT: “er zijn geen eenvoudige oplossingen voor het bereiken van vrede in Oekraïne, aangezien er veel complexe politieke, historische en economische factoren in het spel zijn. Een belangrijke stap zou zijn om dialoog tussen de betrokken partijen te bevorderen en te werken aan een oplossing die acceptabel is voor zowel de regering van Oekraïne als de separatistische groepen in het oosten van het land. Internationale ondersteuning en bemiddeling kan ook helpen bij het bereiken van een vredesakkoord. Het is belangrijk dat alle partijen bereid zijn compromissen te sluiten en dat er een brede inspraak is van de burgerbevolking.”

Conclusie

Ik nam je mee op een reis langs kunstmatige intelligentie die met logaritmen kan samenvatten wat op internet en in kranten beweerd wordt over het vraagstuk van economische en politieke onzekerheid. Daaruit blijkt dat deze onzekerheid verviervoudigd is sinds de jaren tachtig, toen in de westerse wereld het neoliberalisme won, in de Sovjet-Unie de communistische heilstaat instortte en in China het kapitalistische communisme werd ingevoerd, een vorm van fascisme.

Via de logaritmen put ik uit de “communis opinio” van ChatGPT wat mensen gemiddeld denken. Eigenlijk is dat best positief als je de antwoorden leest over wat de overheid en ik als individu kunnen bijdragen om de collectieve en individuele onzekerheid te beperken. Maar het zijn standaardantwoorden over wat al geprobeerd wordt en toch geen zoden aan de dijk zet. Bovendien zouden heel andere antwoorden kunnen ontstaan in een overheersende fascistoïde of autocratische cultuur.

Ieder individueel persoon moet verder zelf kiezen en persoonlijke antwoorden vinden. Als individu kan de mens niet veel doen aan grote vraagstukken zoals oorlog, diepe armoede in de wereld, behalve stemmen, protesteren, levensstijl aanpassen. Verontrustend is dat de Europese onzekerheidsindex in vier decennia verviervoudigd is. Van de détente in de jaren tachtig tot en met de val van de Berlijnse muur tot en met de nieuwe Russische aanvalsoorlog op Oekraïne.

Wat moet er gebeuren om die trend om te keren naar meer zekerheid voor de gewone mens? In hoeverre speelt een kapitalistische economie of een socialistische economie dan wel een tussenvorm een rol bij het ervaren van economisch-politieke onzekerheid? Is het steeds dieper worden van de kloof tussen arm en rijk een relevante factor bij het ervaren van bestaansonzekerheid? Volgens de Wereldbank leven 735 miljoen mensen in extreme armoede met een inkomen van minder dan $1,90 per dag met geen of nauwelijks toegang tot voedsel, water, onderdak en zorg. Daar is de bestaansonzekerheid het grootst.

BLIJF ZELF NADENKEN.

[i] Algoritmen zijn stapsgewijze procedures die worden gebruikt om een bepaald probleem op te lossen. Ze zijn vaak opgebouwd uit een serie logische stappen die in een specifieke volgorde worden uitgevoerd. Algoritmen worden vaak gebruikt in computersoftware en informatica.

[toosvanholstein]

Vrouwelijk Feest in de Schildershemel

Als er een Schildershemel is, hebben de vrouwelijke kunstenaars daar een paar weken geleden feest gevierd.Eindelijk zijn ze vertegenwoordigd in de Eregalerij van het Rijksmuseum! Lees en kijk maar in TOOS&ART van deze week.Je kunt je ook gelijk abonneren.

foto van de Eregalerij in het Rijksmuseum die ik nam in betere tijden Of er in het Hiernamaals, Nirwana, Walhalla en de Eeuwige Jachtvelden speciale plekken zijn voor beeldende kunstenaars? Echt geen idee. Maar zo ja, dan had daar een paar weken geleden op de Internationale Vrouwendag vast een luid en duidelijk gejuich opgeklonken. Vooral uit vrouwenkelen. Toen maakte het Rijksmuseum namelijk…