#spiegelen

[twafordizzy]

Tour d'Oosterhout: H3H

[erikvelema]

Rustig ff kijken naar jezelf

[uiltjesklask3]

Tijdens thema Kerst leren wij ook de vormen!

Vormen spiegelen, ontdekken en tekenen met verschillende soorten meetlatten, vanuit een puzzel uit het boek een tangram maken.

[jurjenkvanderhoek]

REPRISE GIORGIO MORANDI IN MUSEUM BELVÉDÈRE

Zaterdag 24 februari 2018 zwaaiden de deuren van Museum Belvédère voor het publiek open bij de tentoonstelling Giorgio Morandi | Bologna. Na deze eerste dag zouden de bezoekers in grote aantallen het museum weten te vinden. Want iedereen wilde het intieme werk van deze befaamde Italiaanse kunstenaar met eigen ogen zien. Belvédère beleefde in het jaar van Culturele Hoofdstad Leeuwarden een hoogtepunt in de reeks van haar activiteiten. Een lang gekoesterde wens ging ermee in vervulling. Namelijk om het werk van Morandi in Nederland te tonen. In de namiddag van de vrijdag voorafgaand aan die 24e februari was de tentoonstelling na een lange voorbereidingstijd en een complete herinrichting van de oostvleugel al officieel geopend. En had conservator Han Steenbruggen niet onder stoelen of banken gestoken hoe blij hij was, dat zijn museum het voor elkaar had gekregen dat na jaren de werken van deze kunstenaar weer in ruime mate in Nederland getoond werden. En dat voor een relatief klein museum als Belvédère is.

Hoewel Museum Belvédère zich in eerste instantie vooral concentreert op het werk van Friese beeldende kunstenaars en geestverwanten op het Nederlandstalig kunstterrein, wil Steenbruggen bij zijn aanstelling als directeur in 2008 de blik verruimen. Deze nauwe visie knelt op den duur, hij wil deze verbreden zonder van de koers af te wijken. Eerstens gaat Steenbruggen de collectie herschikken. Hij wisselt daarna tentoonstellingen met regionale oriëntatie af met exposities waarin de verbanden en ook contrasten met kunst van verder kunnen worden uitgediept. En dan sluit het werk van onder meer Giorgio Morandi uitstekend aan op die ambitie. Want de meeste van de kunstenaars die zich verbonden voelen met Museum Belvédère blijken een bijzondere binding met de Italiaanse meester van het stilleven te hebben.

De kleine hoofdpresentatie Giorgio Morandi | Nederland wordt daarom aangevuld met werk van kunstenaars die verwantschap voelden en voelen met Morandi. Uit deze tentoongestelde werken valt op te maken dat de schilderijen van de Italiaan op de juiste plek zijn in Museum Belvédère. Want het zijn overwegend kunstenaars uit de collectie van dit museum die in hun werk eenzelfde stille balans zoeken. De kunstenaars van hier voelen met Morandi een collectieve zwakte verstilling, eenvoud en intimiteit in het werk aan te brengen. Eenzelfde behoefte de zuivere waarneming te spiegelen aan binnenwerelden, schrijft Han Steenbruggen in zijn voorwoord tot een bescheiden catalogus. Dit boekwerk verscheen bij de kleine tentoonstelling van een negental werken uit Nederlandse collecties. Want na een groter overzicht in 2018 doet Belvédère het na 5 jaar nog eens letterlijk dunnetjes over.

In de catalogus wordt de complete Nederlandse collectie getoond. Op zaal hangen negen van de totale elf, daar er twee op dit moment voor Belvédère niet beschikbaar zijn. Met Giorgio Morandi | Bologna had het museum een topper in handen. De tentoonstelling in 2018 werd druk bezocht ondanks de soms tropische temperaturen van dat oververhitte jaar. Het publiek zocht de koelte van de museumzaal, hoewel deze in de warme tinten van Italië waren geverfd. Na afloop van deze tentoonstelling bleef door schenking een uitgeleend schilderij in de collectie van Museum Belvédère achter. Dit schilderij vormt de aanleiding en is nu het middelpunt van deze kleine serie uit het omvangrijke oeuvre van Morandi. In het boek belicht Steenbruggen nog de aanwezigheid van zijn werk bij eerdere tentoonstellingen in Nederland. Hij plaatst de schilder in de kunstgeschiedenis. Morandi bleef zijn gehele leven vrijwel op dezelfde plek wonen. Sporadisch verbreedde hij zijn gezichtsveld. Door deze teruggetrokken manier van leven kon hij in afzondering zijn kunst tot bloei laten komen. In de betrekkelijke afzondering en ver van de rumoerige kunstcentra ontwikkelde hij de eigen wijze van uitdrukken.

Hoe kan het dat de kleine schilderijen waarop vazen, potten en blikken zijn afgebeeld in een behoudend en ingehouden kleurschakering zoveel internationale aandacht krijgen. Waar de vonk overslaat in de kunst zal nooit omschreven zijn. Op welk moment het werk communiceert met de kijker is een mysterieus gegeven, bovenaards bijna. Bij Morandi is het de eenvoud en de zuiverheid die de doorslag geven. Het componeren van het stilleven. De attributen staan stijf tegen elkaar aan alsof deze steun zoeken en vinden. Er zijn nauwelijks restvormen te ontdekken omdat de schilder daarvoor geen ruimte geeft. Hoewel er voldoende leven in de penseelvoering is, iedere verfaanzet en elk uitsmeren is zichtbaar, heerst er een onwereldse stilte in het onderwerp. Dezelfde onderdelen worden wel verschillend gerangschikt of vanuit een ander standpunt bekeken. Zo lijken composities op elkaar maar hebben telkens een andere uitstraling.

“Je moet voorbij de potjes en bekertjes kijken” lees ik ergens in de catalogus. Dan raak je geboeid door de kleuren, de gepenseelde verfstructuren, ritmen en verhoudingen. Dan is het stilleven geen samenraapsel van potjes en vaasjes, maar is het een spel van vormen en kleuren. Dan zie je door de werkelijkheid een abstract gevoel. Die emotie die andere kunstenaars welke zich weten te vinden in het werk van Morandi ook willen overbrengen op de beschouwer. Nietszeggende voorwerpen krijgen in tere schakeringen van rose, violet en blauw op doek een nieuw leven. Eenvoudig en onopvallend, vertrouwelijk en intiem. “Het naast-elkaar wordt bij-elkaar”, schrijft Vitale Bloch in 1950 – welke beschouwing in de catalogus is herdrukt, “de hogere mathematiek is, zoals in alle echte kunst poëzie geworden.” De potjes zijn de woorden in het gedicht. Stijlfiguren die op hun tenen de jambe dansen. Het zijn geen dode dingen meer, de objecten zijn gaan leven. Stil staan ze nog in gelid, maar ze kunnen zich zo uit het keurslijf wringen om een eigen weg te gaan. Aldus gaat dat stel ik me voor wanneer de lichten doven, de deuren sluiten en het stil en leeg is op zaal. Dan komen de potjes en bekertjes los en rekken zich uit, om overdag weer lenig op de plaats rust te kunnen staan.

Met Han Steenbruggen te spreken zijn het die kleine, pretentieloze vaasjes, flesjes en potjes die de eerste blik vangen en de schilderijen hun intimiteit en zo herkenbare menselijke onschuld verlenen. “De artistieke uitwerking (…) tilt het beeld vervolgens naar een emotioneel niveau, maakt dat het beeld appelleert aan alles wat in ons leven breekbaar is en gekoesterd wil worden. Voorstelling en uitwerking liggen in Morandi’s werk in elkaars verlengde, verhouden zich tot elkaar als maat en melodie.”

Giorgio Morandi | Nederland. Schilderijen van Giorgio Morandi in Nederlandse collecties. Catalogus bij tentoonstelling in Museum Belvédère, 2023.

[devosopmaandag]

Absolute wreedheid

Ik herinner me geen enkele oudere in mijn jeugd en jonge volwassenheid die dement werd of alzheimer kreeg. Dat zou heel gemakkelijk gekund hebben met de enorme kennissenkring van mijn ouders. Misschien was dat ook omdat er uit schaamte amper over gepraat werd, nu is alzheimer en dementie alom aanwezig. Langzamerhand is er een canon te maken van boeken, films, documentaires en series. Zo zijn beelden ontstaan die tot ons (westers) collectief beeldarchief zijn gaan behoren: een kamer vol opgeplakte post-its, dwalende oude mannen en vrouwen langs drukke wegen, documentaire beelden van treurige verpleeghuizen, advertenties van zonnige villa's met lachend verzorgend personeel. Het zijn de dementie- en alzheimer-memes van deze tijd. Alle liefde, optimisme en tederheid ten spijt is er amper iets wreders te bedenken dan je identiteit kwijt raken bij leven.

En toch ging ik gisterochtend naar de Japanse film 'A hundred flowers'*. De trailer bevatte alles wat ik kon verwachten van de zoveelste film over het onderwerp. Ik was die dag alleen, en daar hoort luiheid bij of anders een soort verstilling. Lui was ik genoeg geweest de afgelopen week. Ik zette me, zo merkte ik, toch een beetje schrap toen de film begon. Japanse films zijn of traag of gewelddadig of absurd, zo denk ik wel eens. Dit kon niet anders dan een verstilde film worden, zo zeiden de eerste beelden: een verouderd interieur in bruintinten, een oudere vrouw in zacht vloeiende kleding die Bach speelt op de piano – ze stokt heel even – en dan een verwarrende scène waarin de tijd lijkt ingedikt of juist uitgerekt. De bodem is gelegd voor het niet chronologisch vertelde drama van een moeder met alzheimer en haar volwassen zoon. Ooit verdween de moeder zomaar uit het leven van haar zoontje. Nooit heeft hij geweten waarom en wat er is gebeurd. Het script is geraffineerd, omdat zijn niet-weten en haar vergeten elkaar spiegelen. Slechts in één scène komen alle angsten en frustraties van hun beiden tot een uitbarsting. Wij als kijkers weten wat er is gebeurd. We zijn de alwetende kijkers, een geruststellende positie. 'Hersenschimmen' van Bernlef lezen of 'Iris' van John Bayley, kijken naar een documentaire, 'The Father' of 'Still Alice' zien, de oude Stoïcijnen erop na slaan, dat alles is hoe indringend en belangrijk ook iets anders dan de angst en de ontreddering van een naaste recht in de ogen kijken.

Mijn moeder werd rond haar 91e dement. Ik vertel mensen wel eens hoe mooi en belangrijk die laatste jaren voor mij waren. Teruglopend naar huis in de regen, na afloop van de film, vroeg ik me af of die verhalen niet te mooi zijn. Ze laten de wreedheid waaraan zij werd onderworpen, en die zich voor mijn ogen afspeelde, in tact. Geen enkele filosoof, filmer, schrijver, dichter of god kan die wreedheid verzachten, het verzacht alleen de pijn van wie daarvan getuige is – achteraf.

* 'A hundred flowers' |2022 | 104 minuten | regie Genki Kawamura |met Mieko Harada, Masaki Suda, Masami Nagasawa, Masatoshi Nagase

[uilenklas]

Sommige kindjes hebben leren spiegelen ! Niet gemakkelijk maar wat deden ze het goed.

[mitsi-be]

Verdieping 3: Ann Veronica Janssens en de fountainhead.

Ann Veronica Janssens legt spiegels om wat er al is langs andere kanten te beschijnen. Van de (kerk)toren maakt ze een kunstwerk door langs een andere kant te tonen wat er al is. Maar kan je licht vangen zonder te vervormen? Kan je belichten en toch de fundamenten van dingen veranderen die er al zijn? De vorm die nooit juist zal zijn, of de zoektocht in woorden die het doel niet kunnen weerspiegelen, of in de weerspiegeling weer iets anders zijn. 

In de  ‘fountainhead’ bouwt m’n torens alsof het mogelijk is vormen te bouwen die niet geconstrueerd zijn met bouwstenen die er al zijn en reeds bestonden. Beeldverbragende kunst is zoals het eindeloos doorverwijzen van het deconstructivisme van Heidegger en Blanchot. En gaat het mij uiteindelijk over het ethische van de vorm of over het ontkennen van de ander/ de zoektocht/de mening. De vorm die nooit juist zal zijn, of de zoektocht naar woorden die het doel niet kunnen vertalen, of in de vertaling weer iets anders zijn. Kan enkel oneindig insinueren nieuwe dingen brengen (film) en conservatief verslaan? Of kan je zonder totale destructie nooit de fundamenten verliezen en laat je anders toch de fundamenten die alles vormen bestaan. Enkel contextualiseren of historisch plaatsen zal niet genoeg ontleden. En de geschiedenis van de toren wijst ons ook op de leegheid ervan. Een lege vorm die zijn betekenis oneindig kan veranderen in functie van machtige mannen. Architectuur is een vaste vorm die niet makkelijk in vervorming kan zijn, of in vraag kan worden gesteld. Geef me tafels op wielen en constructies die enkel door hun eeuwig veranderen bestaan. 

Mevrouw Janssens bouwt weinig en belicht veel. Iets dat van haar ook een eeuwig naar achter leunende persoon maakt. Er is iemand die tegenover de machtige mannen moet staan en volgzaamheid is uiteraard heel makkelijk. Dan ben je niet egocentrisch en kan je je verwachten aan weinig kritiek. Word je een boos, tegendraads en woke meisje of ga ik voor een makkelijker pad waar ik me neerleg bij een voorafbepaalde macht. 

Voor totale verandering van voorgaande structuren zal het spiegelen echter weinig nieuws brengen, en veel dat zijn functie al lang verloren heeft toch nog laten bestaan. 

De contemplatie in een kerk kan ook zonder de paus bestaan. 

[deathbeguiled]

“Deze tafel waaraan ik zit te schrijven, is een stuk hout, een tafel en een meubelstuk tussen andere meubels hier in de kamer. Mijn indruk van deze tafel moet, als ik hem wil omschrijven, bestaan uit de notie dat hij van hout is, dat ik dit een tafel noem en hem een bepaald gebruik en nut toedicht, en dat de voorwerpen die erop liggen en hem door hun nabijheid een uiterlijke ziel verlenen, zich erin spiegelen, erin opgaan en hem veranderen. En de kleur waarin hij geschilderd is, het verschieten van die kleur, de vlekken en krassen die erop zitten — dat alles, en let wel, het zijn allemaal dingen van buiten, verleent hem, meer dan het hout waar hij in wezen uit bestaat, zijn ziel. En de kern van die ziel, zijn karakter, het tafel–zijn, komt eveneens van buiten. Daarom vind ik het geen menselijke of literaire fout om dingen die wij onbezield noemen een ziel toe te kennen. Een ding zijn betekent het object zijn van een toekenning. Het is misschien fout om te zeggen dat een boom voelt, een rivier ‘loopt’, een zonsondergang verdrietig is of de kalme zee (blauw door de lucht, die niet van haar is) glimlacht (door de zon, die zich buiten haar bevindt), maar het is even fout om een ding schoonheid, kleur, een vorm, eventueel zelfs een wezen toe te kennen. Die zee is zout water. Die zonsondergang is de geleidelijke afname van het zonlicht op deze lengte– en breedtegraad. Dat kind dat daarginds speelt, is een intellectuele opeenstapeling van cellen — meer zelfs, het is een radarwerk van subatomaire deeltjes, een raar elektrisch conglomeraat van miljoenen zonnestelsels in hun kleinste miniatuurvom.”

Boek Der Rusteloosheid — Bernardo Soares (Fernando Pessoa).

[denuchterekijk]

https://www.hln.be/binnenland/pas-een-boete-als-je-meer-dan-127-km-u-op-autosnelweg-rijdt-vias-pleit-voor-strengere-controles~a355c242/

Pas een boete als je meer dan 127 km/u op autosnelweg rijdt? Vias pleit voor strengere controles

Verkeersinstituut Vias doet nogmaals een oproep om de technische tolerantiemarge van snelheidsmetingen te verlagen. Momenteel bedraagt die marge 6 kilometer per uur, maar Vias pleit voor een maximale marge van 3 kilometer per uur. “Een lagere tolerantie zal de gemiddelde snelheid zeker mee doen dalen”, zegt woordvoerder Stef Willems in ‘Het Nieuwsblad’.

Ale dus het hoofdargument is dus weer omdat een ander (buur)land het ook doet. Zo eens een eigen beleid hanteren is toch moeilijk voor België... Maar weet je als je toch wil spiegelen aan Nederland, doe het dan ook volledig en correct. Dan moet je de maximumsnelheid optrekken naar 130km/u in plaats van 120km/u, cfr. https://topgear.nl/autonieuws/maximumsnelheid-weer-omhoog/

[joriekerottier]

Tijdens het tekenen

ik stel me voor dat ik over het landschap zweef, structuren vertellen en spiegelen. De ervaringen die het landschap vormen en ervaringen die een mens vormen staan niet los van elkaar.

Om een uitwendig skelet te hebben, rijen paalhoofden die het zachte duin proberen te beschermen. "mijn buik zit vol, maar water past overal tussen" zegt N.

Wortelnetwerken die het zand vasthouden, zich vastgraven, verspreiden, ondergronds bedekken. Aangeplante ademhaling.

het bos achter de bomen

wegzakt

dieper

dieper

rood

stop

aubergine cirkels als bevroren

boven het maaiveld

boven de doorgaande weg

elk seizoen 50 centimeter zoekend

een lege omarming

zwaait vanaf de stoeprand

tekenen en samenstellen is doorgeven van de dingen die ik gekregen heb - aan wie, met welk doel: ik weet het niet, mijn 'taak' is beschikbaar zijn voor het materiaal dat er is

open

gestructureerd onderwijs bieden of volledig vertrouwen op het zelflerend vermogen? zijn het niet bestaande tegenstellingen en kan ik in de grijstinten leven?

[uiltjesklask3]

We werken verder. We gaan woorden spiegelen, schrijven, we zoeken de ontbrekende cijfers,...

[jurjenkvanderhoek]

ELLY ZUIDERVELD GETUIGT VAN HET BESTAAN VAN ENGELEN

"Engelen bestaan niet" zong Ron Brandsteder eens en Marco Borsato kweelde ooit "Dromen zijn bedrog". Dat waren aannames, want zowel Ron als Marco hebben die stelling niet hard kunnen maken. Ron en Marco bezongen een vrouw, van hun dromen, een lief engeltje. Elly Zuiderveld past mijn inziens in dat plaatje, maar zal hoogstwaarschijnlijk never nooit niet als zodanig door deze heren zijn opgemerkt. Voor haar omgeving straalt zij, voor Rikkert is Elly een droom die uitkomt. Niets is daarom minder waar, stelt Zuiderveld, engelen bestaan en dromen spiegelen de waarheid. Eerder maakte zij het bestaan van hemelse wezens die zich voordoen als mensen al duidelijk in haar boek 'Engelen zijn overal'. In liedteksten, gedichten en verhalen liet zij mij weten dat engelen om ons heen zijn. Maar dan moet ik wel mijn zintuigen, ogen en oren maar vooral mijn gedachten, mijn hart, daarvoor openstellen. Dan zal de geest mij tonen dat wat toeval lijkt een reddende engel is.

Een engel is een bovennatuurlijk, verstandelijk wezen, dat wordt teruggevonden in verscheidene religies. Zij treden als bedienden of beschermers van de mens, gewoonlijk op als boodschappers van God, van wie ze duidelijk zijn onderscheiden, en beschikken over bovenmenselijke capaciteiten en eigenschappen. Dat is wat Wikipedia zegt. Even verder lees ik dat een droom een opeenvolging is van beelden, gedachten, emoties en gevoelens die zich gewoonlijk onvrijwillig in de geest voordoen gedurende bepaalde fasen van de slaap. Wat dromen precies zijn en waar dromen voor dienen is nog grotendeels onbekend, ondanks dat ze al eeuwen onderwerp zijn geweest van wetenschappelijke filosofische en religieuze reflectie.

© Esther Veerman

In de Bijbel mengen engelen zich met dromen, figureren in de gedachten van mensen. “Elly gelooft in engelen. Zij gelooft het niet alleen, ze weet het zeker”, die woorden waarmee ik mijn bespreking destijds begon kan ik nu hier integraal overnemen. “Elly Zuiderveld weet zeker dat engelen bestaan. Zij zijn overal om haar heen. Dat voelt ze, dat maakt ze mee. Die ervaring wil Elly met mij delen.” In haar nieuwe bundel ‘Een engel op de fiets' deelt zij niet alleen haar eigen ervaring, dat deed ze dus eerder al om het bewijs te leveren dat engelen bestaan, maar anderen getuigen tevens van wonderlijke ontmoetingen in persoonlijke verhalen. Op haar eerste engelenbundel kwamen zoveel reacties van mensen met engelervaringen, dat Elly zich geroepen voelde deze kenbaar te maken in een nieuw boek. Ark Media stemde in met dat idee.

Het is getiteld 'Engel op de fiets' naar een ervaring van haar dochter. Met dit boek bewijst Elly en met haar zoveel anderen dat een engel in elke gedaante en op iedere plek in een mensenleven kan opduiken. Zelfs op de pakjesdrager, maar ook in de schoenenwinkel, op de roltrap, in het zwembad of bij de tramhalte. En meestal beseft de mens die het overkomt de ontmoeting pas later. Op het moment zelf is er verwondering en ongeloof. Achteraf weet je dat er bij wijze van spreken een engel op je schouder zat. Uit de verhalen en getuigenissen blijkt dat de engel redding geeft en vreugde brengt. De getuige wordt voor onheil bewaard, bij tegenslag behouden en van kwaad verlost.

© Esther Veerman

Echter zet de scepticus in mij wel vraagtekens bij enkele verklaringen. Deze lijken meer toegeschreven aan een engel dan dat ze er nauwelijks bewijs voor zijn. Dat de belijder er de hand van God in wil zien, terwijl dat helemaal zo zeker nog niet is. Op andere plekken en in verschillende verhalen is de aanwezigheid van de boodschapper wel degelijk uit te leggen. Maar de antenne moet wel gericht zijn om de juiste zender te kunnen bereiken. Je moet op de goede golflengte zitten om de hemelse uitzending te ontvangen. Heb je niet het geloof dan krijg je niet de ervaring. Elly heeft het geloof en kan er vervuld van liefde over schrijven. “Ze komen niet met vleugels / Of glanzende gewaden / En niet met grote woorden / Maar wel in kleine daden (…) Soms zingen ze een liedje / Dat raakt je in je ziel / Misschien hield één jou tegen / Zodat je net niet viel”.

In de eerste bundel lees ik geen grote woorden, maar ervaar tussen de regels door wel kleine daden. En hoor ik haar zingen dan raakt het mijn ziel. Want de teksten van Elly Zuiderveld zijn niet scherp maar wel duidelijk, bondig en doen ter zake. De woorden zijn vriendelijk, niet opstandig of protesterend. Maar in de liedteksten zegt ze wel waar het op staat. Niet evangeliserend, niet belerend, niet prekerig. Zij is de getuige die overtuigend de, niet een, blijde boodschap verkondigt tot heil van de mensen die willen lezen en luisteren. In de nieuwe bundel verhalen laat ze anderen aan het woord. Het is alsof ze deze getuigenissen heeft herschreven, want ze stralen eenzelfde beminnelijke goedhartigheid uit die haar eigen teksten karakteriseren.

© Theo van Zuilekom

De voorvallen waarin engelen een hoofdrol spelen komen over als dagelijkse gebeurtenissen. Na het lezen zijn deze zo in het eigen leven in te passen, want engelen zijn overal. Zelfs de mensen met wantrouwen en die het bestaan in twijfel trekken, kunnen na lezing van Elly’s getuigenissen en opgetekende wonderlijke ontmoetingen niet meer om het zijn heen. Zij zullen eenzelfde ervaringen hebben, maar deze als toevalligheden en samenloop van omstandigheden kenschetsen. Want je dient wel het vertrouwen te hebben om erin te geloven. Maar ik ben ervan overtuigd dat engelen iedereen terzijde kunnen staan, ongeacht gezindheid, opvatting of standpunt. Niet iedereen gelooft in engelen, maar de wonderen die door hen of via hen in de wereld komen zijn waarachtig.

De bundel bevat dus ervaringen van mensen die reageerden op de eerste bundel. Breekbare en nuchtere verhalen, herkenbare ontmoetingen. De engel in mensengedaante of alleen als een gevoel of een bijzondere uitredding. Met de teksten in de bundel hoopt Elly Zuiderveld bemoediging en troost te bieden. Tussen de ingezonden verhalen door deelt zij ook haar eigen ervaringen, zoals ze ook al deed in ‘Engelen zijn overal’. En er zijn liedteksten en gedichten opgenomen. Een lied van Lenny Kuhr, ‘er zijn misschien wel engelen’, dat haar aansprak: “Er is meer tussen hemel en aarde m’n vrind / Dan een wijze kan dromen / Is het eeuwige adem of hoor je de wind / Die ruist in de bomen / Of is het wiekslag en is het je eigen engel”.

© Margreet Lunsche

Lenny Kuhr schreef een mooie aanbeveling voor de bundel: “Elly en engelen; dat past zo bij elkaar.” En schrijfster Annemarie van Heijningen heeft nog nooit een engel gezien, maar de verhalen maken haar verlangend en nieuwsgierig: “Misschien moet ik in het vervolg wat beter opletten.” Ook de tekst ‘Engelbewaarder’ van Marco Schuitemaker, ooit geschreven door Pierre Kartner voor zangeres Mieke, past volgens Elly in de bundel. En ze heeft gelijk, net als met haar vertaling van ‘Wings’ van Katherine Dines: “Als ik kon gaf ik vleugels aan jou / Dan was je nooit eenzaam of bang / Omdat ze jou beschermen zouden / Heel je leven lang”.

‘Engelen zijn overal’ is een bundel verhalen en gedichten voor advent en Kerst, verscheen dus in november 2023. Deze bundel ‘Een engel op de fiets’ is een bundel persoonlijke verhalen over wonderlijke ontmoetingen. Teksten niet verbonden met advent en Kerst, maar terecht op elke dag of zondag in het jaar. Maar wel verschenen in november 2024, want engelen passen zo naadloos aan de maand december, horen zo bij de Kerst. Er zal vast nog een tweede bundel met verhalen volgen, want er zullen meerdere getuigenissen op te tekenen zijn. Deze bundel roept vast nieuwe reacties op, zodat in november 2025 een vervolg kan verschijnen. Want engelen bestaan en blijven hun heilzame werk voor de mensen en in de wereld aanbieden.

Een engel op de fiets. Persoonlijke verhalen over wonderlijke ontmoetingen. Verzameld en bewerkt door Elly Zuiderveld-Nieman. Illustraties Willeke Brouwer. Uitgave Ark Media, 2024.

In sommige engelenverhalen kwamen kunstwerken ter sprake die te maken hebben met of gemaakt zijn naar aanleiding van ervaringen met engelen. Enkele daarvan zijn in bovenstaande bespreking opgenomen.

[devosopmaandag]

Voorbij het zwart

Niet eerder brachten we in het voorjaar twee maanden in een dórp door in Frankrijk. Alle vorige keren waren het huizen die meer buiten lagen. Niet eerder voelde ik ook de tijdelijkheid van ons verblijf zo sterk. Dat had alles te maken met de mensen die ik wekelijks en sommigen bijna dagelijks zag, zoals de zachtmoedige wat fragiele kunstenaar, de oude Fransman geworden Deen en zijn vrouw, de bakkersvrouw, het echtpaar van de epicerie en hun volwassen zoon. Onze levens raakten elkaar even, soms was de hoeveelheid precies goed, spijtig genoeg te weinig of juist bijna te veel. Die tijdelijkheid deed me nadenken over wat dat eigenlijk is, deelgenoot worden van elkaar. De kwestie is hoeveel je wilt (weg) geven van je zelf, hoeveel je van de ander toelaat.

Een relatie aangaan met anderen ontstaat ook bij het lezen van een roman of het kijken naar een film. Tijdens ons verblijf daar had ik ongelooflijk sterke en nauwe relaties met enkele mannen, vrouwen en kinderen – alleen waren het personages uit boeken. De intimiteit die schrijvers weten te creëren tussen jou als lezer en de romanpersonages nemen we voor vanzelfsprekend, maar eigenlijk is het een klein wonder. Je volgt hun binnenlevens op de voet, je weet dingen die je van je eigen levenspartner niet eens weet.

Van G kreeg ik 'Voorbij het zwart' van Hilary Mantel*. Hij weet dat ik een bewonderaar ben, maar hij wist niet dat de roman over een medium en haar assistente gaat. Mijn kinderlijke nachtangst, die ik nooit helemaal ben kwijtgeraakt, maakt dat ik (over)gevoelig ben voor 'suspense', voor kleine kraakjes in het donker, voor een figuur in tegenlicht in het bos, voor ramen in het donker die alleen jezelf spiegelen. Horrorfilms zijn absoluut taboe. In een eerder huis in Frankrijk werd ik geplaagd door herhaaldelijk geklop in het onderhuis, dat mijn hartslag deed versnellen.

Nu is daar dus Alison Hart, professioneel medium, haar assistente Colette en er is Morris, Alisons spirituele gids, die alleen voor haar zichtbaar is. Deze Morris is een vuilbekkend klein stuk vreten. Zelf zegt ze dat als haar publiek zou voelen wat zij ervaart als de doden haar terroriseren ze niet zouden “weten hoe snel ze zich uit de voeten moesten maken. [–] Het zou hun dood worden.” Op een nacht, na flink gelezen te hebben, durfde ik niet te gaan slapen, zozeer had de roman iets diep van binnen in mij in trilling gebracht.

Mantels sublieme stijl maakt dat ik op driekwart van het boek heb durven komen. Ik schoot soms luid in de lach, bewonderde haar absolute beheersing van die wereld, voelde mee met de lijdende, veel te dikke Alison, de cynische, wat verloren Colette. Morris boezemde mij grote weerzin in, en dan zijn er nog genoeg fascinerende en soms verontrustende bijfiguren, levensechte (in de roman dan) en die uit het dodenrijk. Ik heb mijzelf al flink gegeven, nu nog het laatste kwart.

*'Voorbij het zwart' | Hilary Mantel (1952-2022 | vertaling: Harm Damsma en Niek Miedema | Meridiaan Uitgevers 2023 | oorspronkelijke uitgave 2005

[peterpauldoodkorte]

De kracht van stilte

De stilte is een vriend die je nooit verraadt. Dikke druppels maken kringen in de plassen op het pad. Zodra de regenbui voorbijtrekt komt het water langzaam tot rust. Als even later ook de wind is gaan liggen worden de plassen als spiegels waar de donkere bomen zich haarscherp in aftekenen. Het is de kracht van stilte die het water laat spiegelen en je de reflectie van het bos in het water laat…

[commetombeunarbre]

Je ziet het in films wanneer acteurs elkaar niet spiegelen, niet naderen en ontwijken en niet allemaal tegeljik meebewegen met de trilling van een ragfijn web dat hen bij elkaar houdt en dat je niet opmerkt behalve als het ineens ontbreekt.