#losse figuren

[twafordizzy]

Portret van jongen met mondharp door Van Baburen

Kort na een vijfjarig verblijf in Italië schilderde Dirk van Baburen (1594-1624) deze jongen met mondharp. Een muzikant die ten halve lijve is afgebeeld, werd snel daarna een populair genre. Utrechtse stadsgenoten Van Honthorst en Ter Brugghen namen het met veel succes op in hun repertoire, net als Haarlemmers Frans Hals en Judith Leyster. Het licht-donker-effect verraadt de invloed van…

[jurjenkvanderhoek]

TEKENWERK IN TOTAALBEELD BIJ GALERIE GETEKEND

De kunstenaars nu in Galerie Getekend zijn jagers en verzamelaars. Met het schetsboek in de aanslag en het potlood op scherp ogen zij en sparen beelden rondom. Dat doen kunstenaars, dat zit in hun genen. Aldoor beelden verzamelen om er uitdrukkingen mee te maken wanneer de tijd daar rijp voor is. Wanneer de gedachte bezieling heeft en wordt gevoed door geschetste noteringen. Bij de galerie zie ik de resultaten van het ontdekken en registreren. Marisa Rappard, Clément Fourment en Rob Miles, hun werk is in combinatie te zien tot 3 november, maken echter van velerlei indrukken een totaalbeeld. Een groter geheel met een verscheidenheid aan losse onderdelen en details. De expositie heeft dan ook een verzamelnaam om de lading te dekken: La vue de l'ensemble. Het geeft een overzicht van de verzameling in delen van dit trio kunstenaars. Zij maken geen enkelvoudig beeld, zoals een landschap, een stilleven of een portret dat zijn. Wat zij doen is meerdere inspiraties in een veelvoudige tekening zetten. Er ontstaat als gevolg daarvan een complexe beeltenis om zoveel mogelijk onderdelen op eenzelfde moment te kunnen laten zien.

Atelier, Quai de la Gironde 1, 2024, crayon/ink/paper mosaic, 80 x 80 cm

Rob Miles toont kamers van meerdere kanten, vanuit verschillend perspectief. Een soort van uitgevouwen kubussen die dubbel driedimensionaal in ogenschouw kunnen worden genomen. De ruimte is erin plat geslagen om een totaalbeeld te kunnen weergeven van de inhoud van de kamer. In een cartoonachtige stijl bewegen figuren en materialen zich in het platte vlak door de ruimte. Het zijn veelkleurige impressies om een beweeglijk leven expressief uit te drukken. Verbeelde herinneringen aan wat er zoal is voorgevallen in die ruimte. Een samenraapsel van momenten en handelingen om de lopende tijd in het vertrek vast te leggen, te bewaren als souvenir van wat geweest is. Dat doet de kunstenaar, dat zit in zijn bloed.

Chaekgeori 1, 2022, pastel/black stone/graphite/ink/collage on paper, 143 x 175 cm

De verzameling aan indrukken heeft Clément Fourment in een denkbeeldige boekenkast geborgen of op een mededelingenbord geprikt. In het raamwerk is welhaast ieder vak gevuld met snuisterijen en hebbedingen, memorabilia in de tijd. Symbolen en metaforen voor een overvloed aan bezit. Of een gebrek daaraan wanneer het schap leeg is gebleven. Op het prikbord zijn foto's en afbeeldingen geplakt die zijn interesse in de sterrenkunde verbeelden, zijn aandacht voor geschiedenis. Zonder kleuren in zwart en wit tekent hij heel gedetailleerd een wereld aan beelden, een heelal aan indrukken. Hij plakt ook wel delen in, zodat als het ware een dimensie meer in het platte vlak gebracht is. Dus niet enkel geeft hij zelf beeld, maar gebruikt ook bestaande afbeeldingen om de verbeelding te versterken. Dat doen kunstenaars, jagen en verzamelen om het heilig moeten te bevredigen.

White Light, Broad horizon, 2022, (kleur)potlood/acryl op papier, 240 x 270 cm.

Op haar beurt verwerkt Marisa Rappard structuren in haar composities. Ordeningen die de samenstelling opbouwen. Schijnbaar aan elkaar tegengestelde vormen willekeurig gerangschikt. Echter is het een vertaling van wat de moderne mens dagelijks aan informatie via beeldschermen tot zich krijgt. Om de veelheid te kunnen verwerken wordt deze gefragmenteerd, in delen opgeslagen. De collage aan beeldelementen lijkt in het werk van Rappard als zijn deze op de computer gemaakt. Of althans het voorgeschreven beeld als resultaat na AI de ins en outs te hebben voorgelegd en ondervraagd. Uit dat verhoor komen antwoorden waarmee de kunstenaar verder kan. Dat doet de kunstenaar, zijn of haar omgeving bevragen om de inspiratie te voeden.

Rappard heeft Miles en Fourment bij elkaar gebracht en aan zich verbonden in deze kunstzinnige samenstelling. Hoewel ieders werk aan elkaar verschillend is zag men overeenkomsten in ontroering en verwerking. Het totaalbeeld van de expositie geeft een overzicht van wat kunstenaars zoal mentaal najagen en verzamelen en fysiek speuren en bewaren. Met die collectie aan geestelijke en lichamelijke beelden, die als herinneringen kunnen worden opgeroepen, doet de kunstenaar zijn ding. En dat ding is in dit geval een tekening, die is samen gesteld en opgebouwd in een beeldbank. Een raamwerk of het frame waarbinnen ieder element om aandacht vraagt, waardoor de blik zich niet kan hechten. Wat de voorkeur heeft daar trekken de ogen naartoe, dat is voor iedere toeschouwer persoonlijk anders. Zo blijft de kunst een individuele ervaring, een subjectieve sensatie.

Opvallend levensgroot en manshoog komen de werken in de ruimte op mij toe. Daar tegenover hangen en liggen ter compensatie tekeningen intiem op klein formaat. Zijn de van Frankrijk gekomen Miles en Fourmént vooral in realistische zin aanwezig met herkenbare vormen, evenwel meerdere malen in een immateriële vormgeving gevat. De Nederlandse Rappard uit zich in abstracte composities. De relatie en overeenkomst in de diversiteit kan gelegd worden in de verzameling aan meervoudige indrukken die zijn vastgelegd in een enkelvoudige uitdrukking. Zo maakt de galerie een totaalbeeld van mogelijkheden binnen de kunstvorm tekenen. Dat het lang geleden is dat het tekenen alleen maar werd gezien als schets voor een resultaat. Dat dit tekenen het resultaat is. Dat werken met potlood het beeld kan verfijnen en detailleren. De kunstenaar zit dicht op het werk, de hand vertaald in een vloeiende beweging wat het hoofd bedacht. Dat is wat de kunstenaar doet, denken met de handen.

La vue de l’ensemble. Expositie werk op papier van Marisa Rappard, Clément Fourment en Rob Miles. Bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen. Tot en met 3 november 2024. [foto's expositie Petra van der Tuin]

[levisgeekstuff]

Batman / Catwoman

Dark Dragon Books brengt steeds meer DC materiaal op de markt en dat kunnen we alleen maar toejuichen. Recent werd ook de ‘Batman / Catwoman’ miniserie van schrijver Tom King volledig uitgegeven. Hoe? Maar die reeks is eigenlijk toch bedoeld als slotstuk van de lange Tom King run op Batman? En die is toch nauwelijks in het Nederlands verschenen? Kan je dit verhaal ook losstaand volgen? En is het eigenlijk de moeite? Lees het hier 👉

Want ja, ondanks dat het natuurlijk altijd goed nieuws is dat er meer Batman-verhalen in het Nederlands verschijnen, is de keuze voor Batman / Catwoman best opmerkelijk. Schrijver Tom King kreeg in de VS de sleutel tot de reguliere Batman-serie in handen bij de start van de ‘DC Reborn’ reboot. de bedoeling was dat de schrijver 100 nummers aan boord zou blijven. De reeks ging onder King alle kanten uit. Van confrontaties met nieuwe superkrachtige figuren tot meer intieme verhalen over de psyche van Bruce Wayne.

In het Nederlands kregen we helaas slechts 2 deeltjes van deze run te lezen, bij uitgeverij RW Lion. Jammer, want eigenlijk kwam de reeks pas daarna écht goed op gang met oa. een interessante strijd met Bane én natuurlijk het BatCat-koppel.

In de VS was de reeks vrij controversieel en na een tijdje werd besloten de run van Tom King in te korten. Hij zou zijn 100 nummers dus niet halen. Máár, hij kreeg wél een miniserie waarin hij zijn verhaal toch kon afronden. En die reeks is nu dus ook in 4 delen in het Nederlands verschenen bij Dark Dragon Books.

Voorkennis

Toch is de Tom King run niet écht verplichte kost vooraleer je aan deze Batman / Catwoman miniserie begint. De relatie tussen Batman en Catwoman is iets waar lezers van enkel de Nederlandstalige uitgaven misschien niet al te veel van zagen, maar natuurlijk is er altijd wel een zekere spanning en aantrekking geweest tussen de personages. 

Wel aan te raden is de animatiefilm ‘Batman: Mask of the Phantasm’ er nog eens bij te halen. De stripversie daarvan is nooit als aparte uitgave in het Nederlands verschenen, maar wél als back-up in Batman Magazine nummers 1 tot en met 9 van Baldakijn Boeken. 

Concentratie

In Batman / Catwoman brengt Tom King drie tijdperken samen. In het heden zien we de terugkeer van Andrea Beamont, de Phantasm, en de impact daarvan op Batman en Catwoman. Daarnaast duiken we ook in het verleden, waar de relatie tussen Batman, de Joker en Catwoman wordt uitgediept en we kijken ook naar de toekomst, waar Selina Kyle intussen als weduwe enkele losse eindjes aan elkaar knoopt. 

Dat is best veel om in een relatief korte serie te vertellen. Bovendien lopen de 3 tijdlijnen nog eens kriskras door elkaar. Je moet als lezer dus best geconcentreerd blijven om te zien waar je je precies in het verhaal bevindt. Zelf heb ik regelmatig toch eens even een kader opnieuw moeten lezen omdat ik even de draad kwijt was of een tijdsprong had gemist.

Tekenwerk

Het grootste deel van het tekenwerk is van de hand van Clay Mann. Een oude bekende van Tom King en ook gewoon een heel goede Batman tekenaar. Het is een redelijk cleane en brave tekenstijl, maar toch zit er genoeg in om te bewonderen. Zo ziet Gotham City er in de verschillende tijdlijnen steeds subtiel anders uit, net als de personages trouwens. En ja, het moet gezegd, Catwoman en Selina Kyle zien er steeds zéér goed uit 😍. Bovendien bevat het tekenwerk ook heel wat leuke verwijzingen naar de Mask of the Phantasm animatiefilm waar ik het eerder al over had. 

Minpunt is wel dat in album 3 het tekenwerk werd overgenomen door Liam Sharp. En tja, dat is behoorlijk anders. Het doet bij momenten wat denken aan Bill Sienkiewicz, wat best een compliment is. Maar het is zo’n grote stijlbreuk met Clay Mann dat het voor een enorme afleiding zorgt. En dat is iets wat je best kan missen, want zoals ik al aangaf is het sowieso al niet evident om het verhaal te volgen met die voortdurende tijdsprongen. Gelukkig is in album 4 Clay Mann weer terug op post.

Extra

Nog een leuke extra is het vulverhaal achterin alle 4 albums uit Batman Annual 2. Het biedt een blik op het verleden van Catwoman. Tekst is ook hier van Tom King, maar vooral het prachtige sfeervolle tekenwerk van Lee Weeks springt hier in het oog. Het gaf mij Year One vibes. 

Verdict

Batman / Catwoman is één van de betere Batman-verhalen die ik afgelopen tijd heb gelezen. Een aanrader indien je je gedachten er goed bijhoudt. Vooral de spanning en dynamiek tussen Batman, Catwoman en de Joker springen er bovenuit. Ik had regelmatig het gevoel van ‘het zal toch niet waar zijn’. Ook de blik op de toekomst, na de dood van Bruce Wayne is boeiend. En mocht deze visie je toch niet aanstaan, geen nood, dit verhaal is verschenen onder het DC Black Label en is dus niet canon. 

[blog-fitness4all]

O que é uma Calculadora TMB?

TMB, ou Taxa Metabólica Basal, refere-se à quantidade de energia (em calorias) que o corpo humano necessita para manter suas funções vitais em repouso. Isso inclui atividades como respirar, circular o sangue e regular a temperatura corporal. Uma calculadora TMB é uma ferramenta que estima a quantidade de calorias que uma pessoa queima em repouso durante um dia inteiro. Esta estimativa é baseada em vários fatores, incluindo: - Idade: A TMB tende a diminuir à medida que envelhecemos. - Gênero: Homens e mulheres têm taxas metabólicas diferentes, geralmente devido a diferenças na composição corporal. - Peso: Pessoas mais pesadas geralmente têm uma TMB mais alta. - Altura: A altura pode influenciar a TMB, pois pessoas mais altas têm mais tecido corporal. - Nível de atividade física: Embora a TMB se refira ao repouso, algumas calculadoras também levam em consideração o nível de atividade física para fornecer uma estimativa mais precisa das necessidades calóricas diárias.

Por que usar uma Calculadora TMB?

- Planejamento Dietético: Saber sua TMB pode ajudá-lo a determinar quantas calorias você deve consumir para perder, manter ou ganhar peso. - Entendimento Metabólico: Ter uma noção de sua TMB pode dar uma ideia de como seu metabolismo funciona em comparação com a média. - Base para Planos de Exercício: Ao combinar a TMB com estimativas de calorias queimadas durante o exercício, você pode criar um plano de exercícios mais eficaz.

diet, weight loss, balanced diet, aufgaben, ausgeklappt, beine, bmi, bodymassindex, calories, cellulite, di?t, d?nner, eating, dietary change, figuren, fitness, woman, gesund, health, gewicht, gymnastik, optimum nutrition, haut h?fte, isoliert, body, lebensstil, leute, linie, messen, m?dchen, basal metabolic rate, Portion size, reduktion, schulung, sch?n, sport, taile, stay active, vermessung, weiblich, wei§ workout, waage, wiegen, kilo, ?bergewicht, abnehmend, wellness, idealgewicht

Como Utilizar a Calculadora TMB de Forma Eficiente?

Para aproveitar ao máximo uma calculadora TMB, siga estas etapas: - Dados Precisos: Ao usar a calculadora, forneça informações precisas sobre sua idade, peso, altura e gênero. Qualquer imprecisão pode levar a uma estimativa errada da sua TMB. - Reavaliação: Seu metabolismo e, consequentemente, sua TMB podem mudar ao longo do tempo devido a fatores como envelhecimento, mudanças no peso ou níveis de atividade. É aconselhável reavaliar sua TMB periodicamente, especialmente após grandes mudanças no estilo de vida ou peso. - Combine com Outras Ferramentas: A TMB é apenas uma parte do quebra-cabeça. Combine essa informação com outras ferramentas, como rastreadores de calorias consumidas e queimadas durante o exercício, para obter uma imagem completa de suas necessidades calóricas. - Consulte um Especialista: Embora as calculadoras TMB sejam úteis, elas fornecem apenas estimativas. Para uma avaliação mais detalhada e personalizada, considere consultar um nutricionista ou especialista em fisiologia.

Benefícios de Conhecer Sua TMB

- Tomada de Decisão Informada: Saber sua TMB pode ajudá-lo a tomar decisões mais informadas sobre sua dieta e regime de exercícios. - Gestão de Peso: Ao entender quantas calorias seu corpo queima em repouso, você pode ajustar sua ingestão calórica de acordo com seus objetivos de peso. - Otimização do Treino: Para aqueles que buscam ganho muscular, conhecer a TMB pode ajudar a garantir que você esteja consumindo calorias suficientes para apoiar o crescimento muscular. Conclusão Uma calculadora TMB é uma ferramenta valiosa para quem deseja entender melhor seu corpo e suas necessidades energéticas. Ao combinar essa informação com outros aspectos, como dieta e exercício, é possível criar um plano de saúde e bem-estar mais informado e eficaz. Read the full article

[rijksmuseum-art]

Beheading of John the Baptist by Rembrandt Harmensz. van Rijn, Museum of the Netherlands

Toegeschreven aan Carel Fabritius (1622 - 1654). De onthoofding van Johannes de Doper, ca. 1645. Rechts staat Salomé die - zoals de bijbel verhaalt - als beloning voor haar danskunst een schaal ontvangt met het afgehouwen hoofd van Johannes de Doper. Het is niet zeker wie dit schilderij maakte. De losse schildertrant, de grote figuren en het lichtdonker contrast wijzen erop dat het een leerling van Rembrandt was, misschien Carel Fabritius. Aankoop 1801 als Rembrandt.

[jookdoodle]

WIE IS JOOK DOODLE /// JOKE NEYRINCK

Joke Neyrinck, Belgische bouwt al geruime tijd (sinds 2010) aan een immer uitdijend arsenaal van kleurrijke, antropomorfe figuren die vooraleerst uit losse doodles lijken te ontspringen. Jook toont in haar (muur)tekeningen een rijke verbeeldingskracht. Ze onderzoekt haar dromen en fantasieën. De tekeningen zijn doorspekt met surreële taferelen, soms met wat humor. Het ongedwongen narratieve samenspel lijkt nog wel het meest op een visueel levenslied: doorspekt met ogen, lippen, humor en een tikje schunnigheid.

Zie ook Jook haar viraal verhaal (2017-2018) van haar volgetekend doodle huis. Op instagram als jookdoodle wist ze al veel fans te verzamelen. Jook haar man is Augustijn Vermandere, vlaamse zanger.

Commercieel werk komt samen met de surreële doodle taferelen van Jook. Ze tekent uw muurtekeningen en raamtekingen in Oostende, Brugge, Gent, heel België. Jook maakt muurtekeningen in haar typische doodle stijl, in kleur of zwart wit. Doodle illustraties met pit, op alles.

Jook studeerde bachelor digitale vormgeving aan de Arteveldehogeschool (2003).

[iris-mme]

[z-m-anne]

Les 3

Ik heb me vooral gefocust op het bedenken van verschillende dingen en hier schetsen van maken. Zo heb ik genoeg om uit te kiezen en kan ik makkelijker bedenken welke richting ik uit wil met dit project.

-

Als eerste had ik een idee om een stoeptegel weg te halen en die te vervangen door een grasmatje. Normaal moet de natuur altijd plaatsmaken voor dingen van de mens en daarom dacht ik dit juist om te draaien door iets van de mens weg te halen om plek te maken voor de natuur.

Ik heb het opgezocht en kwam erachter dat iemand al eens een halve stoeptegel heeft weggehaald omdat bij die persoon voor het huis een boom begon te groeien. Dit heeft vervolgens een boete van €250 opgeleverd omdat buren gingen klagen, dus het lijkt me niet zo’n goed idee uiteindelijk om een stoeptegel weg te halen. (minpunt: niet op de gekozen locatie)

-

Ik had ook een idee om allemaal kleine kunstwerkjes achter te laten in het bos, gemaakt in het bos zelf, weer vanuit het idee “Ik ga er naartoe met niets en kom terug met niets, maar toch is er iets verandert.”

Als een van deze kunstwerkjes wilde ik dan figuren leggen met steentjes. (minpunt: niet genoeg ideeën, hoe creeër ik samenhang)

-

Omdat de drie bomen op de open plek wel interressant zijn wilde ik hier misschien iets mee gaan doen.

Ik bedacht om een heel groot spinnenweb ertussen te maken en zo mensen een beetje het gevoel te geven alsof ze er elk moment in kunnen lopen en vast kunnen komen te zitten net zoals een vlieg. Zo voel je je misschien weer wat kleiner worden ten opzichte van de natuur omdat wij als mensen ons vaak boven de natuur vinden staan. (minpunt: ik zie geen mogelijkheid om dit met natuurlijk materiaal te doen wat betekent dat het weer afgebroken moet worden)

-

Ik had ook een idee om een meer interactief ding te maken. Een soort brievenbus/doos met daarin een notitieboekje. Hierin kunnen mensen dan anoniem dingen in opschrijven of er gewoon doorheen bladeren.

(minpunt: ik weet niet of je zoiets “groots” in een bos mag zetten/grote kans dat het kapot wordt gemaakt of meegenomen)

-

Vanuit hetzelfde idee als de vorige les met de eikeltjes wilde ik een bankje maken.

Bij de bomen op de open plek is een soort kleine inham waar vaak mensen zitten. Ook liggen er genoeg losse takken verderop in het bos omdat daar veel hutten gebouwd worden. (minpunt: ik weet niet of het mogelijk is om een soort bankje te maken zonder spijkers en een zaag)

-

Als laatste had ik nog het idee op basis van iets dat een klasgenoot zei de vorige les, het idee was om van eikeltjes bijvoorbeeld poppetjes te maken en daar iets mee te doen. Ik bedacht om kleine deurtjes en raampjes te maken en deze overal in het bos op bomen te bevestigen.

Dit om kinderen die gaan wandelen een beetje te laten geloven in elfjes/kabouters etc. Dit sluit ook weer aan bij de vorige les want dit geeft je ook een soort gevoel van macht, dat je door iets wat je maakt mensen in een soort magie kan laten geloven. Ik wil ze dan ook zo realistisch mogelijk maken zodat misschien zelfs volwassenen twee keer moeten kijken.

Ook wil ik zo veel mogelijk natuurlijke materialen gebruiken, hout, steen, en zo min mogelijk lijm en andere dingen (zeker geen materialen zoals plastic). Het is dan ook de bedoeling dat dit gewoon vast aan de bomen komt en er blijft staan. Om ze vast te maken zal ik dan waarschijnlijk wel kleine spijkertjes moeten gebruiken.

[vervlogen]

I. Vroeger hadden we een dansende kunstkerstboom met plastic ogen die mee zouden moeten bewegen op ‘jingle bells’ maar die regelmatig bleven hangen. Er is een tijd geweest dat ik kleiner en bang was voor deze kerstboom. Ik denk dat het daar is begonnen.

II. Onder tafel scheur ik mijn nagels af. Met de scherpe hoekjes van de losse witte randjes kras ik figuren in mijn bovenbenen.

III. Mijn oma voert gesprekken met mijn zusje en de rest van de familie. Ze vraagt hoe het met mij gaat. Ik probeer de kaarsen telkens net niet uit te blazen. De laatste keer ben ik te onvoorzichtig. Veel dieren proberen zichzelf te redden van roofdieren door te doen alsof ze dood zijn.

IV. De wonden onder de oude littekens op mijn elleboog worden opnieuw opengekrabd.

[antongecensureerd]

‘’Bacootje’’ Huisman

Zo gauw iemand zich in ons prachtige landje met z'n asociale dikke volgevreten reet op het pluche heeft genesteld is diegene onaantastbaar. Dan is zijn kostje gekocht. Neem nou Stefan Huisman. Dat was de burgemeester van Oosterhout die zich keer op keer misdroeg met een stuk in zijn kraag. Het was een publiek geheim dat mijnheer met een slok op dames ging bepotelen. Stefan stond ook bekend als ''Bacootje'' Huisman vanwege zijn voorliefde voor rum-cola. Het zal niemand verbazen dat ook deze griezel afkomstig is uit het VVD kamp. Zo langzamerhand is de VVD hofleverancier geworden van foute figuren. Terug naar die zuipschuit. Mijnheer schijnt zich in december voor de zoveelste keer misdragen te hebben. Tijdens een bollebozen party had Bacootje weer eens te diep in het glaasje gekeken. Nou is een slokje teveel ophebben nog geen misdaad, maar deze mijnheer krijgt losse handjes. Wat Bacootje een smeerpijp maakt is het feit dat mijnheer met een slok op altijd gaat graaien naar borsten en billen. Geef hem een paar borreltjes en de Ruud Lubbers in hem komt naar boven. Tuut tuut tuut. Alles met een paar prammen en een kont wordt vanaf dat moment door geile Stefan vogelvrij verklaard. Na verloop van tijd wandelt een #metoo-ende Stefan als een soort pacman door het publiek. Links en rechts grijpend naar borsten en billen. De burgemeester van Oosterhout is een viezerik die niet tegen drank kan. Nou zullen er nog veel meer van dat soort figuren rondlopen in het bedrijfsleven en op hoge posities, maar het is onacceptabel gedrag voor een burgemeester. Een burgemeester heeft een voorbeeldfunctie en hoort van smetten vrij te zijn.

Openbare dronkenschap en seksuele intimidatie is uit den boze. Daar zou maar één straf op moeten staan en dat is oneervol ontslag. Punt. Dan kan je veel beter in je vrije tijd als burgemeester afspreken met veel jongere jongens en roepen dat ze een lekker pijpbekkie hebben. Misschien had mijnheer Huisman even contact op moeten nemen met die om zaad smekende stokslobberende Onno, want die wist zichzelf binnen 24 uur om te toveren van dader tot slachtoffer. Onno was ''erin geluisd'' in plaats van Onno was ''alle perken te buiten gegaan''. Overigens met dank aan de gutmensch media, want ''Onno deugt'' volgens die fatsoensrakkers. Het feit dat een zuipende viespeuk als Stefan Huisman er vanaf komt met 10 jaar wachtgeld zegt alles over de staat van ons land. Zou een gewone burger dit flikken eindigt het in een aangifte wegens seksuele intimidatie en volgt ontslag op staande voet. Einde verhaal, einde dienstverband. Niks geen wachtgeld, maar een bijstandsuitkering. Mocht diegene een eigen kapitaaltje bezitten moet hij dat eerst opvreten. Als dat opgegeten is eindigt Jan met de pet met een bijstandsuitkering. Met een beetje pech ook nog eens bij de Voedselbank. Huisman & Hoes is klassenjustitie in optima forma. We staan erbij en we kijken ernaar. Ik schaam me kapot en dat meen ik uit de grond van mijn hart. Wij, het volk, laten die viespeuken ongestraft hun gang gaan. Stefan Huisman krijgt ongetwijfeld weer een nieuwe plek op het pluche en Onno Hoes is op dit moment waarnemend burgemeester van Haarlemmermeer. Eens op het pluche, altijd op het pluche.

[jurjenkvanderhoek]

Archiefstuk 1993:

BEELDSPRAAK VAN JAN WORST MAAKT GEDACHTEN LYRISCH

Het is er goed toeven in het museum Willem van Haren. En dat zeker niet alleen vanwege het geserveerde kopje koffie. De expositie van schilderijen van de in Heerenveen geboren en in Groningen werkende Jan Worst draagt optimaal bij aan dat goede toeven. Je zou erbij in slaap willen sukkelen, zoals sommige figuren dat in de beeltenissen doen. En dan niet uit verveling, maar door een intens genieten van het gebodene. Een zalig wegdromen. Mijmerend het geheim ontsluieren.

Jan Worst schildert op het eerste gezicht in een uiterst realistische stijl. Maar schijn bedriegt; de afbeelding mag herkenbaar zijn, de uitbeelding gaat verder dan dat. Het is alsof Jan Worst enkele regels uit een verhaal voorleest, niet meer en niet minder een fragment. Aan die regels gaat een verhandeling vooraf en na die regels volgen nog vele hoofdstukken. Het verhaal is even stilgezet. Lijnen en relaties tussen personen en voorvallen lijken vast te liggen, maar kunnen naar believen door de toeschouwer worden doorgetrokken in de toekomst. Worst schept een fantasierijke wereld, waarbij zijn losse toets de sfeer levendig houdt. Geen superrealisme, geen fotografische echtheid. De werkelijkheid is niet in al haar kilheid afgebeeld, er is zelfs helemaal geen werkelijkheid afgebeeld. Doordat de figuren in de omgeving tastbaar zijn lijken de verhalen op waarheid te berusten, maar wat we zien is niets anders dan een warme droomwereld. Het is er, maar bestaat niet.  

Iedere scene is gezet in een vooroorlogse entourage, een element dat bijdraagt in de sfeer van het onware. Zo lijken de beelden uit het verleden op te duiken, maar nergens is echter sprake van een tijdsbeeld. De gebeurtenis is van alle tijden, slechts gestoken in een bepaald kostuum gespeeld tegen een bepaald decor. Want de afgebeelde personages zijn niets anders dan acteurs in het toneelspel van regisseur Jan Worst. Ze spelen hun rol voorbeeldig, en zijn precies daar op de bühne geplaatst waar het beeld de bedoelde spanning oproept. 

Kasten vol boeken spelen een prominente rol in het werk van Jan Worst, evenals grote gebloemde vloerkleden. In dit decor hebben de figuranten nauwelijks een tastbaar contact met elkaar. Er gebeurt niets met hen, een beklemmende stilte voor de storm. De in slaap gesukkelde dame droomt een zalig beeld, terwijl het kind zichzelf een verhaal fantaseert. Ieder meubelstuk is daarin lijdend voorwerp van een spel. De bank is locomotief, stoelen zijn wagens erachter tot er een trein door de kamer sliert. De tafel is onbewoond eiland en de voetenbank het vlot. Door de ogen van een kind gezien is het biljart met blauw laken een meer om in te zwemmen. Het trapje om de hoogste boeken te bereiken is de springplank voor de duik in een verfrissend kinderspel. 

Hoewel de figuren nauwelijks contact maken en amper meer zijn dan meubelstuk in een groter interieur, brengt Jan Worst door de manier van plaatsing in het beeld een bijzondere spanning teweeg. Het is een nieuwsgierig makende spanning, wat staat er het volgende moment te gebeuren. Pakt de tweeling het cadeau uit, of voelen ze zich dan even schuldig als de jongen in "Confidence". 

De gedachten zijn leeg, er kan gemediteerd worden voor een rode ladekast. Devoot knielen we neer naast een felrood kolossaal hemelbed. De werken overweldigen niet alleen in toonzetting, maar zeker vanwege het grote formaat. De toeschouwer wordt binnen het beeld gezogen en maakt deel uit van de schijnwereld. De laaghangende namiddagzon verkleurt het interieur warm geel. De stralen strelen de boekruggen, geven contrast aan de figuren in hun omgeving. Het werk van Jan Worst maakt de kijker lyrisch, telkens monden gedachten uit in beeldspraak.  

Expositie schilderijen van Jan Worst in museum Willem van Haren aan het van Harenspad te Heerenveen. Tot 15 november 1993.

[tovejanssonblogg]

Inledningen till slutet, Mumin och mognadsprocesser

Som nästföljande bok i muminserien valde jag att läsa Trollvinter, och i detta samma inlägg har jag även tänkt diskutera Pappan och havet. Den sistnämnde läste jag för en tid sedan, men bokens händelser och tematik ligger ännu nära i minnet. Pappan och havet var den första muminbok som medvetet vände sig till en vuxen läsare – den behandlar relationsfrågor och har en djup psykologisk nivå. Särskilt fäste jag mig vid muminmammans dolda skräck och extrema hemlängtan. Trollvinter har på liknande sätt en psykologisk nivå, med fokus på mumintrollet. Jag skulle beskriva den som en utvecklingsroman – vad händer med mumin då han vaknar mitt i vintern och måste ta hand om sig själv, i en värld som han aldrig förut mött? Jag börjar detta inlägg med just detta, det mjuka Janssonska vinterlandskapet.

Jag beskriver vintern som ”mjuk” just därför att illustrationerna ofta ger snön en mycket rundad form. Men från Mumintrollets perspektiv är snön allt annat än trevlig – det är ett hotfullt, mörkt landskap i vilket allt han känner till har dött och begravts i kylan. Hans första instinkt är att väcka mamman, eller somna om igen – men då inget av dessa fungerar väljer han att ändå bege sig ut i det vita. Något mycket oväntat händer dock, direkt han kliver ut ur hemmets varma trygghet. Hans sammetsskinn växer och en fluffig vit päls tar dess plats!

Trollvinter handlar i stort om mumintrollets utveckling och brott med gamla traditioner. Mumintroll har ”alltid” övervintrat, men Mumin märker att han inte måste sova i dvala. Hans vinterpäls växer ut, han kan vara vaken under vintermånaderna. Under bokens gång stöter han på fler främmande figurer och händelser – mötet med Too-ticki som tycks spendera varje vinter i familjens båthus, mötet med förfadern som representerar den tradition som Mumin nyss brutit sig loss från, den mäktiga isfrun som kommer som en påminnelse om att vintern nog kan vara mycket farlig och mötet med Hemulen som Mumin förvånansvärt nog inte tycks tycka om längre. Med Too-ticki som en konstant, närvarande vän utvecklas Mumin och genomgår en lång mognadsprocess. Han lär sig bli självständig, han gör val utan mammans hjälp och hans attityd gentemot andra förändras. I början vänder han sig ofta till just Too-ticki, men hon tar avstånd från honom för att låta trollet lära sig genom egna erfarenheter. Efter en läsning av Tove Janssons biografier kan jag inte undgå att dra paralleller till relationen till partnern, som ju är förebilden för figuren Too-ticki. Om Tooti skriver Tove att hon upplever deras relation som en ”förening mellan två självständiga människor som stöder varandra” (Arbeta och älska: 2013: s. 206). Visserligen är relationen mellan Mumin och Too-ticki inte romantisk, men ett liknande självständigt stöd avbildas i den nyfunna vännen.

Utöver Mumintrollet och Too-ticki finner vi även andra utvecklingsberättelser som löper parallellt med berättelsen om trollet. Hunden Ynk möter de vargar som han både räds och sett fram emot att möta, och med stöd av Hemulen konfronterar han dem och inser att han romantiserat dem – han vill nu inte längre leka med dem. Den äventyrliga lilla My måste se till att ingen rör den pappkartong i vilken hennes syster Mymlan ännu övervintrar. Den gamla förfadern flyttar in i husets kakelugn, och då mamman vaknar accepterar hon snabbt detta faktum och ser till att ingen eldar i hans boplats. Det finns en mängd olika moralitetsberättelser utöver den som trollet upplever. Det skapar en god helhetsupplevelse – läsaren tar del av en fullpackad mumindal med ett flertal unika individer, alla med deras egna berättelser. Trollvinter är en inledning i det som komma skall – de ”vuxna barnböckerna” som följer, i vilka samtliga karaktärer kommer gå genom liknande mogenhetsprocesser. Trollvinter bär samtidigt med sig en dold moral till läsaren – förändring är skrämmande, men ofta för det bättre. På samma vis som trollet möter vintern kommer läsaren i nästa bok möta en mångfacetterad, tänkande och kännande muminfamilj – för sista gången.

Det var som sagt ett tag sedan jag läst Pappan och havet men jag vill ändå uttrycka det jag minns, det som präntat sig fast i minnet. I boken vill pappan plötsligt bort från mumindalen – han vill ut på äventyr och möta den gamla vännen, havet. Dessutom styrs han av en dröm att vara fyrvakt. Hela familjen kommer med på den långa båtresan ut till den lilla ön som pappan haft i minnet, men trots att mamman utvärtes kommenterar det positiva med ön ser läsaren hur hon redan i tidigt skede längtar hem. I boken är lilla My och Mumin mer självständiga, trollet spenderar lite tid i fyren och under några nätter sover han till och med i sovsäck helt ensam. Denna nyfunna självständighet har kommit som följd på hans utveckling i Trollvinter. Dock leder detta till att mamman ofta upplever sig vara ensam – hon drömmer om dalen och börjar måla upp en bild av dalen på fyrens inre väggar, som besatt. Relationen emellan mamman och pappan blir spänd, dock är mammans natur förlåtande och de hamnar aldrig i något gräl. Jag upplevde att Pappan och havet föreställde den naiva drömmen – pappans önskan att få tillbaka ungdomsåren och den slutliga insikten att minnet av de åren vore bäst att vara just det, bara minnen.

Dessa två böcker bildar alltså inledningen till slutet, eftersom det efterföljande Pappan och havet endast finns en muminbok kvar, nämligen Sent i november. Läsaren, som tidigare mött familjens äventyr med spänning och lustfylld komedi, ges här en lugnare syn av familjen som möter kaos på en mindre nivå. Från översvämningar och kometer till den främmande vintern och traditionsbrott samt en konfrontation med jaget. Familjen förändras, de har tid att reflektera över sig själva och de gör ett frivilligt val att resa från dalen. Tidigare har de alltid tvingats från dalen på grund av katastrofer, men valet att resa till ön ses nästan som en resa under vilken de försöker utföra den självreflektion de behöver. I mumindalen, i paradiset, kan de inte möta dessa konflikter eftersom dalen står för den perfekta idyllen. Detta leder till den sista boken, Sent i novemeber, i vilka figurer som inte hör till den närmaste familjen också måste komma underfund med detta – familjen är inte perfekt och dalen är bara ett temporärt sätt att fly konfrontationer.

[thedreamlifeofbalsosnell]

‘Er is geen hemelgewelf meer’ van Antonin Artaud: de apocalyptische kroniek van een fantoomopera

De hemel die naar beneden valt, het is de grote angst van alle primitieve zielen. Wanneer het firmament naar beneden dondert, stopt immers alles. Dat is althans de conclusie van het vergeten maar invloedrijke libretto Er is geen hemelgewelf meer, een futuristische trip die Antonin Artaud in 1933 schreef voor componist Edgard Varèse. De dader van het cataclysme is een gekke geleerde, die een telepathisch gegenereerde botsing tussen de Aarde en Sirius ziet als een noodzakelijke stap naar een Nieuwe Wereld, waarin wetenschap en ‘een interstellaire taal’ de boventoon voeren. De vreemde kroniek van een opera die nooit heeft bestaan, maar des te meer tot de verbeelding blijft spreken.

Artaud en Varèse

Bijster veel sporen om de ontstaansgeschiedenis van Il n’y a plus de firmament te achterhalen, zijn er helaas niet. Gelukkig is er de correspondentie tussen Varèse en zijn leerling André Jolivet. Varèse staat bekend als een innoverend toondichter. Hij combineerde ritme en timbre in wat hij zelf ‘organized sound’ noemde. Hoewel zijn muzikale erfenis amper drie uur omvat, is zijn werk in vele opzichten baanbrekend te noemen. Van het einde van de jaren 1920 tot het einde van de jaren 1930 ging al zijn creatieve energie uit naar twee ambitieuze, maar jammer genoeg nooit gerealiseerde projecten. Een eerste is gekend onder de titel ‘Espace’, wat een wereldwijde radiohappening in de vorm van een symfonie met koor had moeten worden. Dit megalomaan project, met een buitenmaats auraal eisenpakket van Varèse, stuitte al snel op de grenzen van de technologie en de menselijke mogelijkheden. Na vele jaren van experimenteren gaf hij er de brui aan en reduceerde pas in 1947 het project tot het korte maar hyperintense ‘Etude pour espace’, een stuk voor gemengd koor dat in verschillende talen zingt en door twee piano’s en een bezwerende percussiesectie wordt begeleid.

In 1927, kort na zijn omineuze compositie Arcana vatte Varèse, die toen nog maar net de Amerikaanse nationaliteit had verworven, het plan op om een interactief en multisensorieel totaalproject te maken, dat zich in de toekomst afspeelt, meer bepaald in het jaar 2000, met als hoofdpersonage een geleerde astronoom die ‘tekens’ uitwisselt met de planeet Sirius. De actie van deze groots opgevatte spektakelopera — werktitel L’astronome — start op een openbaar plein, ergens in New York, in het donker want de zon is nog niet op. Er is heel wat heisa op deze plek want ‘The One-All-Alone’ kondigt een nakend onheil aan in de vorm van een ster. De uitzinnige menigte wil de boodschapper van dit slechte nieuws stenigen, tot met een indrukwekkende stilte de dageraad intreedt en iedereen aan het bidden slaat. De geleerde neemt het zwerk verder in ogenschouw en tuurt messiah-gewijs naar de ster.

Voor dit oerverhaal liet Varèse zich inspireren door enkele Indiaanse legendes van de Pueblos uit New Mexico. Zij stelden dat de zon zich niet langer zou tonen op het moment dat ze niet meer werd aanbeden. Varèses echtgenote Louise had hem dit verhaal aan de hand gedaan. Veel verder dan de korte verhaallijn hierboven raakte Varèse echter niet met zijn scenario en in 1929 vertrouwde hij de synopsis toe aan zowel Alejo Carpentier als Robert Desnos en Georges Ribemont-Dessaignes. Zij werkten het libretto verder uit en verzetten bergen werk, maar Varèse had inmiddels zijn zinnen gezet op iemand met dezelfde visionaire en grensverleggende gedachten als zijn astronoom.

In 1932 komt L’astronome op de schrijftafel terecht van niemand minder dan de acteur, dichter en theatermaker Antonin Artaud (1896-1948). Diens teksten over le théâtre de la cruauté —verspreide stukken geschreven tussen 1931 en 1935, later in 1938 gebundeld als Le théâtre et son double en vertaald in 2008 door Simon Vinkenoog als Het theater van de wreedheid — hadden een zodanige indruk gemaakt op Varèse dat hij ervan overtuigd was dat enkel Artaud hem uit de nood kon helpen. Beide kunstenaars hadden bovendien gelijkaardige opvattingen over ruimtelijkheid en geluid. Artaud schreef ergens dat hij hield van de muziek van Varèse zonder ze ooit te hebben gehoord, en dat hij ze kon dromen enkel en alleen omdat Varèse er met hem over had gesproken. Dat Artaud en Varèse zouden samenwerken stond met andere woorden in de sterren geschreven.

Artaud gaf meteen een nieuwe titel aan het stuk, Il n’y a plus de firmament, maar werkte slechts vier van de vijf delen af. Omdat het vierde deel eindigt met de woorden ‘Alles stopt’, wordt weleens beweerd dat Artaud helemaal geen vijfde deel had voorzien, of juist wél en dit deel met opzet leeg had gelaten om de finaliteit te onderstrepen. Het zal voor altijd een mysterie blijven. Door de band staat Er is geen hemelgewelf meer te boek als onvoltooid. Nagenoeg het gehele oeuvre van Artaud bestaat uit losse notities, te hooi en te gras verzamelde geschriften. Het begrip ‘inachevé’ is in zijn literair universum meer dan rekbaar. Dat dit ook geldt voor dit exuberant libretto is dan ook weinig verrassend.

In 1934 vroeg Varèse, die na een kort verblijf in Parijs ondertussen opnieuw in de Verenigde Staten verbleef, meerdere keren aan Jolivet om er bij Artaud op aan te dringen om hem het scenario terug te bezorgen. Artaud was toen volop bezig zijn lang verblijf in Mexico voor te bereiden en kreeg meer en meer te kampen met psychische problemen. Uiteindelijk kreeg Varèse Artauds versie van L’astronome in handen om veel later uit deze opera die er nooit kwam Espace te distilleren, een uitdaging die meer op het muzikale en minder op het spectaculaire was gericht, maar evenmin ooit het daglicht zou zien.

Vallende hemel

In haar memoires haalt Louise Varèse een indringende belevenis aan die haar echtgenoot overkwam in 1910 en hem zou tekenen voor de rest van zijn leven. Varèse had toen de gelegenheid om het noorderlicht te aanschouwen, een geestverruimende ervaring die hem zo buiten zinnen bracht dat zijn kijk op muziek en geluid voorgoed zou veranderen. Hij beweerde achteraf namelijk dat hij de gloeiende, pulserende lichtslierten niet alleen kon zien, maar ook horen. Direct bij thuiskomst noteerde hij de klanken die hem hadden aangegrepen. De intensiteit van deze synesthetische ervaring toont aan hoe nauw visuele en auditieve percepties voor deze componist, die overigens ook schilderde, met elkaar verbonden zijn. Dit vloeiend vermengen van zintuiglijkheden treedt ook mooi naar voren in Artauds libretto, al van bij de openingszinnen, waar klanken en licht ‘schoksgewijs’ uiteenspatten:

Donker. In het donker explosies. Kort afgebroken harmonieën. Ruwe klanken. Klanken die uit de toon vallen. De muziek geeft de indruk van een grote ramp in de verte, die van een duizelingwekkende hoogte valt en de zaal omhult. […] Aanzetten van flauw licht, waarvan de sfeer van rood naar schril roze glijdt, van zilver naar groen, vervolgens naar wit, met plotseling een ontzaglijk, ondoordringbaar geel licht, de kleur van vuil bruin en samoem. Geen kleur zal zuiver zijn. Elke tint zal angstaanjagend complex en rijkgeschakeerd zijn.

Plots doemt een modern kruispunt op, krioelend van steedse beweeglijkheid, misbaar en commoties. Bewegende mensengroepen schikken zich in patronen en ‘contradictoire bewegingen’, als in ‘een mierenhoop die men van zeer hoog bekijkt’. Stemmen weerklinken en hebben het over een sterrenkundige, een gigantische zon en alles bedekkend stof. Een enorme, obsederende stem, ‘ruim en weids’, donderpreekt in flarden, nu eens hoorbaar, dan weer niet. Een wervelwind steekt op, ‘als door hozen lijkt alles te worden opgezogen door de hemel’. Alles stopt abrupt, tot wanneer het kruispunt plots weer begint te krioelen.

Het tweede bedrijf start met een menigte die rennend over het toneel naar de hemel wijst, naar een onheilspellende vlek. Mensen verdringen elkaar om een glimp op te vangen van ‘het azuren gewelf’ dat op vallen staat: ‘Hé zeg, dramatische dichter, hou je kop, er is al genoeg drama’. De massa splitst zich op en vormt twee zuilen aan weerszijden van het toneel. De donderstem van het eerste bedrijf weerklinkt opnieuw en verkondigt de onthulling van ‘een groot geleerde’: ‘DE WETENSCHAP LIGT OVERHOOP’ en ‘ER IS GEEN HEMELGEWELF MEER!’ Ook de naam van de Hondsster Sirius weergalmt. Uit een luidspreker schreeuwt een stem: ‘DE HEMELSE TELEGRAFIE IS GEBOREN. DE INTERPLANETAIRE TAAL IS EEN FEIT.’ Iedereen lijkt gerustgesteld, want blijdschap overspoelt de menigte. De verzamelde ‘burgers’ herademen. In de verte is ‘een revolutionair gezang’ hoorbaar.

Is het de Internationale, die te horen is tot in het derde bedrijf? Er ontstaat chaos. Het toneel loopt stilaan vol met ‘luguber gepeupel’, de hele onderwereld vult het podium in ‘het rode licht’ van ‘een bos toortsen’ en verdringt de brave burgers (N.B. Artaud verliet de surrealisten onder meer toen André Breton lid wilde worden van de Franse communistische partij). Een bizarre trom overstemt alle geluid. De burgers betreden opnieuw het voortoneel en luisteren vol ontzag naar ‘het koor van de Opstand’. De ‘Grote Snuffelaar’ — een afzichtelijk, op stelten lopend creatuur met een enorme neus die hij ondersteunt met zijn rechtervuist — kondigt de vlucht van de bezittende stand aan. Afstotelijke, misvormde figuren nemen nu het toneel in. Hij houdt een redevoering, waarna iedereen het podium verlaat en de duisternis invalt:

Aarde en hemel kunnen ons niet schelen! Wetenschap, Dat gaat ons petje te boven! Daar gaan we voor de grote herovering! Voor brood in de christelijke oven! […]   Het hele systeem valt uiteen En ons uur is gekomen, onverstolen!

In het vierde bedrijf stapt ‘de uitvinder’ met zware passen op de ‘inspringende estrade’ van een gigantische brug die over het toneel naar voren komt. Hij staat aan een tafel met daarop vreemde apparaten waarin zich explosies voordoen. Een groep geleerden (‘Ze zijn karikaturaal, maar zonder overdrijving’) legt de uitvinder het vuur aan de schenen en een discussie laait op. De uitvinder is genadeloos en stelt de wetenschap boven alles: hij beweert de ‘instantstraling’ te hebben ontdekt, wat volgens de geleerden het einde van de kosmos en de mensheid betekent:

De uitvinder: ‘De moleculaire verzameling in Sirius is van alles. Het volstond om de twee krachten met elkaar in verbinding te stellen: onze kracht en die van Sirius. Ik ben al begonnen met seinen. Kijk maar.

Felle sirenes loeien snerpend en een kil schijnsel overheerst het toneel: ‘Alles stopt’. Het vijfde bedrijf heeft een titelpagina, maar bestaat verder enkel en alleen uit een maagdelijk witte pagina.

Opera van de wreedheid

Vertaler Jan H. Mysjkin nam reeds in zijn bloemlezing In het teken van de schorpioen, dada en surrealisme in de Franse poëzie (2002) enkele verspreid gepubliceerde teksten uit de surrealistische periode van Artaud op. Toen hij in 2015 op vraag van de Gentse vzw Rocsa (opgegaan in het huidige Manoeuvre) Il n’y a plus de firmament vertaalde was hij niet aan zijn proefstuk toe (een eufemisme voor de man die sneller vertaalt dan zijn schaduw). Samen met geluidskunstenaar Ruben Nachtergaele maakte Rocsa van de tekst een hoorspel met stemmen uit de wijk Muide-Meulestede. Het is deze vertaling die nu verschijnt in de mooie Franse reeks bij de kleine maar uiterst productieve uitgeverij Vleugels.

Veel van de kernbegrippen van Artauds ‘theater van de wreedheid’ treden in een of andere vorm naar voren in Er is geen hemelgewelf meer. Je zou het libretto als een soort voorstudie kunnen zien, een korte schets, een semantisch veld waar Artaud vrijelijk kon experimenteren, aftasten, uitproberen. In Artauds hoofdwerk over theater, meer bepaald het hoofdstuk ‘Geen meesterwerken meer’, nuanceert hij het begrip ‘wreedheid’, en alludeert terloops op een instortend hemelgewelf:

[…] het gaat niet om die wreedheid die wij elkaar kunnen aandoen […] maar om die veel verschrikkelijker en noodzakelijker wreedheid die de dingen tegenover ons in het geweer kunnen brengen. Wij zijn niet vrij. En de hemel kan nog altijd op ons hoofd vallen. En het theater is gemaakt om ons dat in de eerste plaats te leren.

Artaud wilde een radicaal einde maken aan het verstikkende ‘psychologische theater’ van zijn tijd. Het westers theater was voor hem ‘een ritueel met uitgeputte teksten’, een uitingsvorm zo dood als een pier, zonder het zelf te beseffen. Hij verwierp dan ook ‘de tirannie van de tekst’ en hekelde de scheiding tussen toeschouwer en schouwspel. De dualiteit tussen auteur en regisseur moest er ook aan geloven: die verving hij door het concept van de ‘Dubbel’ (le Double), een soort unieke Schepper, met hoofdletter ‘s’. Makers dienden het gewijde theater van weleer te hervinden, een sacraal theater met een dichterlijke, muzikale (‘interstellaire’) taal en een plastisch gebruik van de ruimte (de mobiliteit in Er is geen hemelgewelf meer is ronduit fenomenaal). Net als bij Balinese dansvoorstellingen — voor Artaud het summum van ‘wreedheid’ — zou het ‘wrede’ theater de lichamelijkheid van ‘het absolute gebaar’ moeten leren verkennen en een ‘metafysica van de natuurlijke wanorde’ moeten nastreven. Het theater kreeg bij Artaud bovendien een therapeutische rol: theaterkunst moest het leven in zijn ‘oorspronkelijke staat van absolute vrijheid en zelfdeterminatie’ herstellen.

Een van de meest pregnante kenmerken van Er is geen hemelgewelf meer is de grote nadruk op theater als sensoriële beleving, als diepzintuiglijke totaalervaring. Voor Artaud moest theater een omni-spektakel zijn, een magisch-rituele manifestatie waarbij oorverdovende klanken en verblindende lichtstralen de toeschouwer onderdompelen in een letterlijk indrukwekkende binnen- en buitenwereld. Het publiek denkt eerst met de zintuigen, dan pas met de geest, zo stelde hij. Een theater dat zich bewust is van die ‘taal in de ruimte’ — gebaren, lichamelijkheid, klanknabootsingen, lichttinten, bewegingsvrijheid — doorbreekt de geestdodende onderwerping aan de tekst en garandeert ‘een vibrerende inwerking op de gevoeligheid’. In het tweede manifest van ‘het theater van de wreedheid’ schreef Artaud: ‘De gebruikte beelden en bewegingen zijn er niet alleen voor het uiterlijke genoegen van oog of oor, maar voor dat veel geheimer en voordeliger genoegen van de geest.’ Een zin die ons doet dromen over hoe zijn fascinerend libretto opgevoerd had kunnen worden.

Er is geen hemelgewelf meer van Antonin Artaud, Vleugels 2019, vert. en naw. door Jan H. Mysjkin,  ISBN 9789078627760, 48 pp.

[rijksmuseum-art]

Beheading of John the Baptist by Rembrandt Harmensz. van Rijn, Museum of the Netherlands

Toegeschreven aan Carel Fabritius (1622 - 1654). De onthoofding van Johannes de Doper, ca. 1645. Rechts staat Salomé die - zoals de bijbel verhaalt - als beloning voor haar danskunst een schaal ontvangt met het afgehouwen hoofd van Johannes de Doper. Het is niet zeker wie dit schilderij maakte. De losse schildertrant, de grote figuren en het lichtdonker contrast wijzen erop dat het een leerling van Rembrandt was, misschien Carel Fabritius. Aankoop 1801 als Rembrandt.

[viktorfredriksson]

2018 års 10 bästa nya tv-serier

Att hålla sig uppdaterad i det rådande tv-landskapet är numera mer eller mindre en omöjlighet. Streamingbranschens konkurrens stegrar samtidigt som tv-branschen fortsätter att attrahera stornamn från filmbranschens planhalva – vilket resulterar i ett alldeles överväldigande utbud. Att navigera genom alla dessa nyproduktioner är långt ifrån enkelt. För mig handlar det därför i allt större utsträckning om att försöka sila fram guldkornen. 

I det avseendet har det varit ett lyckosamt år. Samtliga nya serier jag har givit en seriös chans har varit mer eller mindre sevärda, och topparna har varit ovanligt höga. Mitt mer selektiva förhållningssätt i kombination med det massiva utbudet gör dock min topplista till en personlig vägvisare snarare än en komplett karta över tv-året. På förhand hajpade serier som »The Romanoffs« och »Maniac« har jag helt och hållet förbisett på grund av det milda mottagandet; serier som »The Kominsky Method«, »Patrick Melrose«, »McMafia«, »Sally4ever«, »Pose«, »Lodge 49«, »The Little Drummer Girl«, »Sorry for Your Loss«, »My Brilliant Friend«, »The Terror« och »Wild Wild Country« är samtliga lockande, men har helt enkelt inte hunnits med. Aktuella Netflix-fenomenet »You« har jag hittills sett endast fyra avsnitt av, därav ingen plats på listan. 

Nåväl, slut med reservationer. Här följer fjolårets tio bästa nya (d.v.s. vars säsong 1 hade premiär under 2018) tv-serier.

10. A Very English Scandal

Precis som titeln skvallrar om är det här en typiskt brittisk produktion, miniserie av BBC i tre delar, regisserad av rutinerade Stephen Frears med ännu mer rutinerade Hugh Grant i huvudrollen som Jeremy Thorpe, ledare för The Liberal Party. Miniserien tar avstamp i slutet av 60-talet då homosexualitet nyligen avkriminaliserats och skildrar den så kallade Thorpe-affären, där partiledaren anklagades för konspiration till mord på sin före detta älskare Norman Scott. Berättelsen är tight och högst välspelad (framför allt av Grant), men den brittiska humorn haltar stundtals. 

Antal avsnitt: 3 x 60 min

Kan ses på: SVT Play

9. Dirigenten

Storsatsning av C More, med Hollywood-erfarna Mikael Håfström bakom spakarna och stjärnskottet Adam Pålsson i huvudrollen. Finansthriller i rysk miljö har starka konnotationer – och visst, originalitet är inte seriens främsta kännetecken – men produktionen känns påkostad och man bjuds på verklig spänning. 

Antal avsnitt: 8 x 45 min

Kan ses på: C More

8. The Haunting of Hill House

Höstens kanske största tv-snackis är en älskvärt visionär skapelse av skräckfilmsregissören Mike Flanagan. Om »Dirigenten« använder en något utnött mall för spänning är utmaningen ännu större för Flanagan; det finns knappast någon mer klichéfylld domän än spökhuset. Men det är uppenbart mycket hjärta och sinne investerat i serien; allt från de genomarbetade karaktärerna till svårupptäckta detaljer för den uppmärksamme tittaren, och inte minst den långa tagningen i avsnitt sex. Tyvärr är det också i mittpartiet som serien når sin topp.

Antal avsnitt: 10 x 45-60 min

Kan ses på: Netflix

7.  Sharp Objects

Inför 2018 var »Sharp Objects« tveklöst den serie jag såg fram mest emot. Baserad på en roman av Gillian Flynn (författaren till »Gone Girl«), regisserad av Jean-Marc Vallée (»Dallas Buyers Club«, »Big Little Lies«) med personliga favoriten Amy Adams i huvudrollen. Serien lever kanske inte riktigt upp till mina skyhögt ställda förväntningar, men är likväl åtta timmars kvalitets-tv. Mer nattsvart drama än kriminalare, berättat i ett nästan provokativt långsamt tempo – med fantastiskt bildspråk. 

Antal avsnitt: 8 x 45-60 min

Kan ses på: HBO Nordic

6. Killing Eve

»Killing Eve« är en serie vars rykte har gått från förbisedd pärla till en av årets mest hyllade tv-serier – alla kategorier. Och det är svårt att inte falla för dess charm. Sandra Oh spelar MI5-agenten Eve Polastri som jagar lönnmördaren Villanelle (spelad av Jodie Comer) över hela Europa. Upplägget låter visserligen som vilken generisk katt och råtta-lek som helst, men framför allt är det en hejdlöst subversiv och oförutsägbar serie. Könsroller och genretroper vänds på sin ända, och tonskiften avlöser varandra i samma takt som Villanelle lika kallblodigt som likgiltigt mördar sina offer. 

Antal avsnitt: 8 x 45 min

Kan ses på: HBO Nordic

5. Barry

Striden om årets lönnmördarserie vinns trots allt av Bill Haders »Barry«. Hader spelar själv titelrollen som deprimerad lönnmördare som flyttar till Los Angeles och halkar in på stadens teaterscen. Premissen är smått bisarr och låter sig bäst upplevas snarare än beskrivas. I likhet med »Killing Eve« slungas »Barry« mellan humor och spänning på ett skoningslöst sätt. Min enda invändning är sidokaraktärernas excentricitet som dras mot det parodiska, vilket stundtals undergräver den bitterljuva botten som serien vilar mot. Å andra sidan träffar humorn vansinnigt rätt ibland. 

Antal avsnitt: 8 x 30 min

Kan ses på: HBO Nordic

4. Bodyguard

Konspirationsthillers slår sällan fel hos mig. Brittiska »Bodyguard« är inget undantag. En något trevande start utvecklas till ett verkligt spännande mysterium som ständigt väljer nya vägar. Villospåren haglar tätt och underhållningsvärdet kommer stundtals på bekostnad av logik och trovärdighet (framför allt mot slutet), men den sällsynt höga spänningsgraden väger upp. 

Antal avsnitt: 6 x 60 min

Kan ses på: Netflix

3. Escape at Dannemora

Den här listans tre topplaceringar spelar i en egen liga jämfört med alla andra serier jag har sett i år. »Escape at Dannemora« bygger på verkliga händelser och skildrar förberedelserna av och flykten från ett fängelse i New York State för drygt tre år sedan. Det är en serie som rakt igenom osar kvalitet. Ben Stiller regisserar, och i huvudrollerna ser vi Benicio del Toro, Paul Dano och Patricia Arquette – en sällsynt talangfull trio som verkligen bär serien. Tempot är långsamt, men framåtrörelsen går inte förlorad för en sekund, allting bygger mot det oundvikliga. Luften vibrerar. Seriens största behållning ligger just i den oerhörda tyngd som uppstår i kontrasten mellan det tysta och det kraftfulla.   

Antal avsnitt: 8 x 45-60 min

Kan ses på: HBO Nordic

2. Homecoming

Personligen var jag inget stort fan av Sam Esmails »Mr. Robot«, men vrålsnygga »Homecoming« för tankarna till andra tydligt stilmässigt visionära tv-serier som »The Knick« och »Hannibal«. Kameraarbetet – med långa svepande åkningar och utstuderad inramning – tillsammans med den säregna ljudbilden återskapar en olustig känsla av paranoia från 70-talets konspirationsthrillers. På många sätt visar »Homecoming« prov på det moderna tv-skapandets fusion med filmmediets; utöver ett mycket levande bildspråk, adderar Julia Roberts påtaglig stjärnglans i en stark roll som anställd på den mystiska myndigheten Homecoming Transitional Support Center vars syfte är att hjälpa hemvändande soldater att anpassa sig till samhället igen. Fyra år senare har hon lämnat Homecoming och startat ett nytt liv som servitris. När en byråkrat från USA:s försvarsdepartement besöker henne och förhör sig kring hennes tid på Homecoming tycks hennes minne svika. Fun fact: Tv-serien är baserad på en podcast med samma namn.

Antal avsnitt: 10 x 25-35 min

Kan ses på: Amazon Prime

1. Succession

En tv-serie om ett patriarkalt mediakonglomerat känns kanske inte helt förenligt med den progressiva anda som utmärker den större mediedebatten. Men »Succession« är en oerhört välgjord berättelse. Serien kretsar kring ett fiktivt familjeföretag som styrs av pappan i familjen, den Rupert Murdoch-inspirerade figuren Logan Roy. Hög ålder och svikande hälsa gör att ett maktskifte står inför dörren, och Kendall, en av Logans fyra barn, ser sin chans att förverkliga sina drömmar som ny vd. Men det är minst sagt en brokig familjeskara. Trots att majoriteten av karaktärerna är patetiskt omogna och offer för sina unikt priviligierade positioner, lyckas skådespelarna gestalta människor man engagerar sig i. Men det är manuset som förtjänar det största berömmet. Förutom ett gediget karaktärsgalleri känns dialogen nästan sprungen ur Aaron Sorkins sylvassa penna. Dessutom är det en serie som växer sig starkare och starkare för varje avsnitt, ända in i finalens mäktiga klimax. Mästerligt. 

Antal avsnitt: 10 x 60 min

Kan ses på: HBO Nordic

[ilkedw]

Opdracht 1: Picasso

RECENSIE

België. Brussel.  Bozar. Toen ik laatst in Brussel was voor mijn bezoek aan de BRAFA ben ik ook langs BOZAR geweest. Daar is de tentoonstelling Picasso. Sculptures te zien. Ik kan al met zekerheid zeggen dat het éen van mijn favoriete tentoonstellingen van het jaar 2017 is. BOZAR BOZAR was voor 2002 bekend als het Palais des Beaux-Art.  De Nederlandse vertaling is het Paleis met Mooie kunsten en de Belgische vertaling luidt Paleis voor Schone Kunsten. BOZAR is het kunstenhuis van Brussel. In 1928 opende zij haar deuren met als doel om kunst toegankelijk te maken voor iedereen . Kunst was niet alleen voor de elite maar ook voor het gewone volk.

In dit kunstenhuis is er van alles op kunstgebied te beleven. Je kunt er naar een muziek concert, een filmpje pakken, een expositie bezoeken en zelfs een drankje en een hapje doen.  Ik voelde mij hier meteen thuis! Het opmerkelijke van BOZAR is dat ze is gebouwd op een berg: de Kunstberg.  Voor de Belgische architect Victor Horta was het een uitdaging om een kunsthuis te bouwen,  zonder dat de koning vanuit zijn paleis,  het zicht op de stad zou verliezen.  BOZAR ligt om die reden voor het grootste gedeelte ondergronds. Picasso.Sculptures. De tentoonstelling is in samenwerking met het Musee National Picasso Paris gemaakt en was tot 28 augustus te zien  in het Museum of  Modern Art in New York. Dat Picasso naast het schilderen ook tegelijkertijd bezig was met zijn sculpturale reis komt duidelijk naar voren in de expo. Picasso maakte sculpturen van ijzerdraad en laste losse onderdelen aan elkaar, werkte niet alleen met brons maar ook met hout.  Deze materialen werden als het ware zijn fundering voor het sculpturen. De laatste jaren werkte hij met keramiek en ijzerplaten.

Eerste sculpturen De werkwijze van Picasso ’s allereerste beelden was gelijk aan die van Rodin. Zijn eerste bekende sculptuur was de Zittende Vrouw (1902) en is gemaakt van ongebakken klei.  Er is niets spectaculairs aan, eigenlijk voor Picasso’s doen oogt het saai. Wist je dat Picasso Afrikaanse beelden verzamelde? Dat gegeven was nieuw voor mij. In de tentoonstelling kun je een deel van zijn verzameling zien. Ik heb er bewust voor gekozen om ze in dit stuk niet te tonen. Picasso heeft deze houten kop (rechts) omstreeks 1907 gesneden uit beukenhout en daarna deels beschilderd. Het schilderij Landschap met twee figuren  (1908) oogt ook houtachtig. Als je het letterlijk neemt zijn de figureno houten sculpturen. Loved it! Het sculptuur Absintglas is een vreemd beeldje met een apart verhaal. In 1914 begon Picasso te experimenteren met zijn beelden en wilde er kubistische vormen aanbrengen. Zo voegde hij aan dit beeld een metalen lepel en een suikerklontje van brons toe . Hij maakte er zes stuks van en hield eén afgietsel voor zichzelf. In the Met, MoMa en Philadelphia Museum of Art kun je de andere drie bewonderen.  De rest zal (vermoed ik) net zoals dit glas, in een privécollectie zijn beland. Ik weet niet of dit het exemplaar is welke hij zelf heeft gehouden.

Schilderij & Sculptuur. Hand in hand. Het lijkt net of het metalen beeldje Figuur zo uit het schilderij Schilder met Palet en ezel is gestapt. Beiden zijn gemaakt in 1928. In de tentoonstellingen gaan de schilderijen en sculpturen vanaf dit punt hand in hand.

Vanaf 1930 begint Picasso te werken met gips Zijn interesse voor vrouwenfiguren werd groter. Zo maakte hij liggende en staande vrouwenfiguren, vrouwenhoofden en bustes.

Baadsters De houding van de liggende baadsters is naar zeggen gebaseerd op de sculpturen (danseressen) van Edgar Degas. Ook wordt er beweerd dat de sculpturen doen denken aan de liggende naakten van Henri Matisse, van wie in de zomer van 1930 de sculpturen te zien waren in galerie Pierre in Parijs. Dat moest ik natuurlijk even op het internet opzoeken.  Ik denk ook dat die uitspraken waar zijn. De gelijkenissen zijn te zien.

Keramiek In de periode van 1947 tot en met 1953 maakte Picasso veel keramieke beelden. Bakstenen, tegels en potscherven gaf hij gezichten. Wat ik zo mooi aan deze ceramics vind is dat hij  zelfs “beweging en mimiek” toevoegde door op de juiste plekken van de bestaande vormen te schilderen.  Ik vind dat erg knap bedacht!

Vouwstrepen? In Nederland in de tentoonstelling Picasso aan Zee heb ik de Voetballer in een blauwe versie gezien. Ik heb er toen niet al te lang bij stilgestaan. Vandaag stelde ik mezelf (bij het zien van de paarse Voetballer); “Hoe zou  Picasso op het idee zijn gekomen om een vouw aan te brengen in een beeld?”. Zijn voorstudies van deze sculpturen zijn in feite gewone tekeningen waar Picasso bewuste vouwen in aanbracht. Het zijn vouwstrepen, niet meer en niet minder. Omdat papier een broos materiaal is maakte hij zijn tekeningen na in plaatijzer. Ook weer zo tof bedacht! Het kunstwerk dat op het affiche staat afgebeeld is Vrouwenhoofd (1962) en ook gemaakt van een gevouwen plaatijzer.

Wat vond ik van de tentoonstelling? Ik vond het super-tentoonstelling! Het mooist vond ik dat de sculpturen samen met de schilderijen (picturale werken) worden getoond. Voor mij als museumbezoeker maakt het dat de expositie nog meer een lust voor het oog is en tegelijkertijd een feestje der herkenning. Vanaf de ingang tot aan de uitgang had ik dan ook een big smile op mijn gezicht. Wat mij opviel is dat bij alle sculpturen, de sokkel een deel van het kunstwerk is Tot wanneer? Picasso. Sculpturen. is tot en met 5 maart aanstaande te zien.  In Nederland kun je ook  Picasso’s keramieke sculpturen kijken in museum Beelden aan Zee in de tentoonstelling Picasso aan Zee. Voor meer informatie:Bozar.be Liefs en slaap lekker voor straks, BOZAR, dank voor de liefdevolle ontvangst. Tot snel weer een keer!

MENING

Ik ben persoonlijk geen super grote fan van de werken van Picasso maar vond het wel eens de moeite deze in het echt te zien. Tijdens deze tentoonstelling stonden de beeldhouwwerken van Picasso in de spotlight ipv zijn schilderijen. Eerlijk gezegd ben ik meer een fan van zijn schilderijen dan van zijn beelden. Wat wel op valt zijn de namen van de beelden die zeggen namelijk letterlijk wat het beeld is (bv. man, vrouw en man, grote man..)