#schilerijen

[jurjenkvanderhoek]

Archiefstuk 1993:

BEELDSPRAAK VAN JAN WORST MAAKT GEDACHTEN LYRISCH

Het is er goed toeven in het museum Willem van Haren. En dat zeker niet alleen vanwege het geserveerde kopje koffie. De expositie van schilderijen van de in Heerenveen geboren en in Groningen werkende Jan Worst draagt optimaal bij aan dat goede toeven. Je zou erbij in slaap willen sukkelen, zoals sommige figuren dat in de beeltenissen doen. En dan niet uit verveling, maar door een intens genieten van het gebodene. Een zalig wegdromen. Mijmerend het geheim ontsluieren.

Jan Worst schildert op het eerste gezicht in een uiterst realistische stijl. Maar schijn bedriegt; de afbeelding mag herkenbaar zijn, de uitbeelding gaat verder dan dat. Het is alsof Jan Worst enkele regels uit een verhaal voorleest, niet meer en niet minder een fragment. Aan die regels gaat een verhandeling vooraf en na die regels volgen nog vele hoofdstukken. Het verhaal is even stilgezet. Lijnen en relaties tussen personen en voorvallen lijken vast te liggen, maar kunnen naar believen door de toeschouwer worden doorgetrokken in de toekomst. Worst schept een fantasierijke wereld, waarbij zijn losse toets de sfeer levendig houdt. Geen superrealisme, geen fotografische echtheid. De werkelijkheid is niet in al haar kilheid afgebeeld, er is zelfs helemaal geen werkelijkheid afgebeeld. Doordat de figuren in de omgeving tastbaar zijn lijken de verhalen op waarheid te berusten, maar wat we zien is niets anders dan een warme droomwereld. Het is er, maar bestaat niet.  

Iedere scene is gezet in een vooroorlogse entourage, een element dat bijdraagt in de sfeer van het onware. Zo lijken de beelden uit het verleden op te duiken, maar nergens is echter sprake van een tijdsbeeld. De gebeurtenis is van alle tijden, slechts gestoken in een bepaald kostuum gespeeld tegen een bepaald decor. Want de afgebeelde personages zijn niets anders dan acteurs in het toneelspel van regisseur Jan Worst. Ze spelen hun rol voorbeeldig, en zijn precies daar op de bühne geplaatst waar het beeld de bedoelde spanning oproept. 

Kasten vol boeken spelen een prominente rol in het werk van Jan Worst, evenals grote gebloemde vloerkleden. In dit decor hebben de figuranten nauwelijks een tastbaar contact met elkaar. Er gebeurt niets met hen, een beklemmende stilte voor de storm. De in slaap gesukkelde dame droomt een zalig beeld, terwijl het kind zichzelf een verhaal fantaseert. Ieder meubelstuk is daarin lijdend voorwerp van een spel. De bank is locomotief, stoelen zijn wagens erachter tot er een trein door de kamer sliert. De tafel is onbewoond eiland en de voetenbank het vlot. Door de ogen van een kind gezien is het biljart met blauw laken een meer om in te zwemmen. Het trapje om de hoogste boeken te bereiken is de springplank voor de duik in een verfrissend kinderspel. 

Hoewel de figuren nauwelijks contact maken en amper meer zijn dan meubelstuk in een groter interieur, brengt Jan Worst door de manier van plaatsing in het beeld een bijzondere spanning teweeg. Het is een nieuwsgierig makende spanning, wat staat er het volgende moment te gebeuren. Pakt de tweeling het cadeau uit, of voelen ze zich dan even schuldig als de jongen in "Confidence". 

De gedachten zijn leeg, er kan gemediteerd worden voor een rode ladekast. Devoot knielen we neer naast een felrood kolossaal hemelbed. De werken overweldigen niet alleen in toonzetting, maar zeker vanwege het grote formaat. De toeschouwer wordt binnen het beeld gezogen en maakt deel uit van de schijnwereld. De laaghangende namiddagzon verkleurt het interieur warm geel. De stralen strelen de boekruggen, geven contrast aan de figuren in hun omgeving. Het werk van Jan Worst maakt de kijker lyrisch, telkens monden gedachten uit in beeldspraak.  

Expositie schilderijen van Jan Worst in museum Willem van Haren aan het van Harenspad te Heerenveen. Tot 15 november 1993.

[veerlebaardse]

start van schilerijen