#ik hou van jou zoveel

[hxartlessmachine]

I'll be here whenever you're ready..

[vogelmeister]

when maisie peters said "no, i can't stop, even if i wanted to talking to strangers about you" and when froukje said "ik merkte dat ik aan je dacht/het was overmacht en onverwachts" and when baby queen said "i find a way to fit your name in every sentence that i speak" and when lauren aqulina said "my mind is blind to everything but you/and i wonder if you wonder about me too" and when pommelien thijs said "ze raakt verder van me weg, want ik maakte haar de zon" and when froukje said "ik hou van jou/ waarom hou ik toch zoveel van jou/ alweer, mijn fout" and when girl in red said "she's so hard to erase i don't think she can be replaced" and when olivia rodrigo said "and i despise my jealous eyes and how hard they fell for you/ yeah, i despise my rotten mind and how much it worships you" and when and when and when and when-

[door-de-regen]

Ik maak van dit huis een ode aan liefde

Het woont in mij

En het woont in jou

Verf fuchsia ramen, de rozige glazen

Omdat ik zoveel van je hou

Ik maak mijn bestaan een ode aan liefde

Het is er voor mij

En ik geef het aan jou

Vuurrode harten, op mijn shirt, aan mijn mouwen

Omdat ik zoveel van je hou

Ik schrijf hier voor jou een ode aan liefde

Het was niet in mij

Tot het was voor jou

Een lieflijk gedichtje, met enig gewichtje

Omdat ik zoveel van je hou

[stefselfslagh]

Rutger Bregman: 'Die grenzeloze aandacht voor jezelf, hou daarmee op.'

Dit interview verscheen op zaterdag 9 maart in Zeno, de weekendbijlage van De Morgen.

Vijf jaar na De Meeste Mensen Deugen heeft de Nederlandse historicus Rutger Bregman (35) een nieuw boek klaar. In Morele Ambitie legt hij uit hoe u de wereld kunt verbeteren. Door met uw bullshitjob te stoppen, bijvoorbeeld. "Vergéét je passie. Vraag je liever af wat de wereld van jou nodig heeft."

Houten, een gemeente ten zuidoosten van Utrecht. Het Plein - met hoofdletter omdat het plein in kwestie ook daadwerkelijk Plein heet - lijkt op een levensechte versie van de maquettes waarmee projectontwikkelaars ons willen doen geloven dat een Disney-leven perfect haalbaar is. Fleurig geklede Houtenaars laven zich aan de eerste lentezon, de café-uitbaters hebben hun terrassen uitgepakt, de fietspaden zijn breed en putloos, Albert Heijn staat paraat om middenklassebuikjes te vullen, er wordt gewuifd, gedoeid en gehoudoed dat het een lieve lust is.

Het is dan ook even aanpassen wanneer Rutger Bregman me er in café De Roskam aan herinnert dat we in ontwrichtende tijden leven. "Er is voor het eerst sinds lang weer oorlog in Europa, radicaal rechts wint overal de verkiezingen, er liggen nieuwe pandemieën op de loer en ondertussen sneuvelt het ene temperatuurrecord na het andere. Ik ben zoals bekend geen doemdenker, maar we bevinden ons wel op een scharniermoment in onze geschiedenis. En dus is het de hoogste tijd om in actie te komen. Om de grote uitdagingen van onze tijd aan te pakken."

Hoe we dat kunnen doen, legt Bregman uit in Morele Ambitie, de opvolger van het over ontelbare toonbanken geschoven De Meeste Mensen Deugen. Morele Ambitie vertrekt van de provocerende premisse dat de grootste talenten in onze samenleving zelden aan de grootste problemen werken. Omdat ze vastzitten in goedbetaalde, maar nutteloze banen. Omdat ze verblind en versuft door hun privileges niet meer zien wat er écht toe doet.

Gelukkig heeft Bregman tegen die kolossale verspilling van talent een medicijn ontwikkeld: morele ambitie. Dat is, zo schrijft hij, 'de wil om de wereld drastisch te verbeteren.' En het woord 'drastisch' is niet toevallig in die zin gesukkeld. Als je de wereld wil verbeteren, volstaat het niet om sojaschnitzels te eten. Je moet ook een veel krachtiger hefboom gebruiken: je carrière.

"De gemiddelde carrière bestaat uit tweeduizend werkweken", legt Bregman uit. "Als je bereid bent om die allemaal te besteden aan de grote problemen van onze tijd - of het nu gaat over klimaatverandering of kindersterfte, over belastingontduiking of dierenleed - kan je veel meer voor de wereld betekenen dan door af en toe wat vegetarische smeerworst op je boterham te smeren of een keertje minder te vliegen."

Bregman stond erop om de daad bij het woord te voegen: hij schreef niet alleen een boek, maar richtte ook een organisatie op - The School for Moral Ambition - waarmee hij en zijn co-founders zoveel mogelijk mensen willen helpen om hun bullshitjob in te ruilen voor een betekenisvolle baan. The School for Moral Ambition is gevestigd in de Amsterdamse Zuidas, het hart van het Nederlandse grootkapitaal. Omdat daar het talent zit dat op betreurenswaardige schaal verspild wordt?

(knikt) "Mijn collega Simon van Teutem noemt de Zuidas 'de Bermudadriehoek van talent': de plek waar pas afgestudeerden worden opgezogen door consultancybedrijven, advocatenkantoren, banken en ICT-ondernemingen. Die veelbelovende jonge mensen willen we redden, door hen de kans te geven om met hun talent de grote wereldproblemen te helpen oplossen. In mei starten we met twee fellowships. De uitverkorenen stomen we klaar om hun carrière helemaal om te gooien. En we hanteren daarbij een totaal andere definitie van succes. Slagen betekent bij ons niet 'zo veel mogelijk geld verdienen' maar 'zo veel mogelijk goed doen'. Natuurlijk, je moet nog steeds je hypotheek kunnen betalen. Ik heb hier in Houten ook een koopwoning en een elektrische auto. Maar je kan maar in één auto tegelijk rijden. Het getuigt van een zekere leegte als je op een gegeven moment niet genoeg hebt."

Was je boek ongeloofwaardig geweest als je The School for Moral Ambition niét had opgericht?

"Absoluut. Ik zit al meer dan tien jaar in de bewustzijnsbusiness. Ik schrijf boeken, ik geef lezingen en elke keer hoop ik dat er daardoor wat gaat veranderen. Maar na tien jaar dacht ik: wat heb ik nou eigenlijk écht bereikt? Het antwoord op die vraag was ontnuchterend: sommige mensen hebben aan mijn boeken een positiever mensbeeld overgehouden, maar daar blijft het meestal ook bij. Dat moet dankzij The School of Moral Ambition veranderen. Als we elkaar over vijf jaar opnieuw spreken, wil ik het niet hebben over hoeveel boeken ik heb verkocht. Dan wil ik kunnen vertellen hoeveel technologieën we verder ontwikkeld hebben, hoeveel wetten we veranderd hebben, hoeveel bedrijven we opgestart hebben, hoeveel mensen en dieren we geholpen hebben. De eerste tien jaar van mijn carrière stonden in het teken van ideeën, de volgende tien moeten in het teken staan van impact."

De grondbeginselen van The School for Moral Ambition zijn in een aparte stijl geschreven. 'We zijn dankbaar dat we de wereld mogen verbeteren.' 'We beschouwen alle wezens met bewustzijn als leden van onze morele kring.' Ik hoor het jullie bijna in groep reciteren, al dan niet met de handen ten hemel geheven. Dreig je de kritische, hoogopgeleide mensen waar jullie op mikken met deze toon niet af te schrikken?

"Ik denk het niet. Ik denk dat veel mensen er naar verlangen om onderdeel te zijn van iets groters. Ik vind je vraag eerlijk gezegd een typische Lage Landen-vraag. 'Heb je wel genoeg zelfspot?' 'Maak je jezelf niet te groot?' Ik denk niet dat ze me dat in Amerika zouden vragen. Maar in de Lage Landen is het natuurlijk niet de bedoeling dat je moralistisch of ambitieus bent. Hier krijg je applaus als je in de krant cynisch commentaar levert."

Ik ben niet cynisch, ik stel een oprechte vraag.

"Fair enough, het is ook een goede vraag. Kijk, ons zesde grondbeginsel gaat over levenslust. Over het feit dat moraliteit niet het enige in het leven is. Een beetje rotzooi trappen, wat aanlummelen: ook dat hoort bij een rijk en veelzijdig bestaan. Dus nee, we gaan niet gebukt onder te veel ernst. De basisdrijfveer om je bij ons aan te melden, zou enthousiasme moeten zijn: het gevoel dat er niks leukers is dan met je talent de wereld te veranderen. Als je de kans hebt om een verschil te maken, waarom zou je dat dan niet doen?"

Op LinkedIn schreef je: 'Ik ben nog nooit zo hyper geweest als de afgelopen maanden.' Omdat je merkt dat je nu al veel losweekt?

"Ik krijg dagelijks mails van mensen: 'Kan ik helpen? Kan ik meedoen?' Het is heerlijk om samen iets te bouwen. Om je met andere mensen te verenigen rond een ideaal, een plan en de afspraak om er een deel van je leven aan te wijden. Je kan wel blijven leuteren over de noodzaak van systeemverandering en de defecten van het neoliberalisme, maar op een gegeven moment moet je toch wat gaan doen."

Je wil met The School for Moral Ambition ook internationaal potten breken.

"Morele Ambitie komt ook in de Verenigde Staten uit. En dus willen we ook nabij Wall Street - die andere hotspot van talentverspilling - een organisatie opzetten. Eind dit jaar verhuis ik met mijn gezin voor een tijdje naar New York. Schoorvoetend, moet ik toegeven, want ik ben niet zo'n globetrotter. Maar je kan niet al zoomend een beweging uit de grond stampen."  

Was De Meeste Mensen Deugen een aai over onze bol, dan is Morele Ambitie een pets in ons gezicht: we stellen onze talenten ten dienste van bedenkelijke bedrijven, en wat we onze carrière noemen, is in vele gevallen maar een geesteloze bedoening. Vooral marke-teers, lobbyisten, influencers, beurshandelaars en bedrijfsadvocaten - 'de mensen die kunnen staken zonder dat iemand er last van heeft' - mogen zich aangesproken voelen. Al vindt Rutger Bregman dat iederéén zich door het concept van morele ambitie kan laten inspireren.

"Mijn moeder werkt als lerares met autistische kinderen. Ze heeft samen met col-lega's een leesmethode ontwikkeld waarmee die kinderen vlotter leren lezen, ook kinderen waarvan werd gezegd dat ze nooit zouden leren lezen. Aanvankelijk werd de methode enkel op haar eigen school toegepast, maar ondertussen vertelt ze er ook over op andere scholen. Dat geeft aan dat iedereen, ook mensen die al heel betekenisvol werk doen, zich kunnen afvragen: hoe kan ik meer impact realiseren?"

In sectoren zoals de zorg en het onderwijs is er een tekort aan arbeidskrachten. Dat zijn mooie bestemmingen voor mensen die een zinvoller job willen. Maar in andere sectoren is het aanbod kleiner. Er zijn meer vacatures voor marketeers die ketchup moeten verkopen dan voor marketeers die dierenrechten op de kaart moeten zetten.

"Dat geeft aan dat er een brede morele revolutie nodig is. Dat het belangrijk is om ook samen te werken met ondernemers en impactinvesteerders. Zij kunnen zoeken naar nieuwe verdienmodellen voor idealistische bedrijven. Zij kunnen ertoe bijdragen dat er meer betekenisvolle banen gecreërd worden."

Wat als ik een marketeer ben die het leuker vindt om ketchup te verkopen dan dierenleed aan te kaarten? Wat als ik liever speel dan preek? Ben ik dan een moreel laakbaar mens?

"Dan ben je vooral een saai mens. Ik vind ketchup hartstikke lekker, maar het lijkt me wel suf om nog een ketchupmerk in de markt te zetten. Al kan het uiteraard nog veel erger: je kan ook voor de tabaksindustrie werken. Dan is je baan gewoon een morele schandvlek."

Je legt in je boek uit hoe we onze jobs betekenisvoller kunnen maken. 'Een bioloog of ingenieur kan een verschil maken in de strijd tegen de volgende pandemie. Een wiskundige of informaticus kan helpen bij de veilige ontwikkeling van artificiële intelligentie.' Hoe kan ik, als journalist, meer morele ambitie aan de dag leggen?

"Als journalist bepaal je mee waarover mensen nadenken. De vraag is dus: wat zet je op de voorpagina? Wereldwijd is één van de de grootste oorzaken van kindersterfte loodver-giftiging. En toch schrijven kranten daar bijna nooit over. Het gevolg van dat gebrek aan aandacht is een gebrek aan actie: er zijn over de hele wereld maar twee serieuze ngo's die loodvergiftiging uit de wereld proberen te helpen. Terwijl er elk jaar miljoenen kinderen aan sterven. Als journalist zou je dus kunnen zeggen: ik ga over iets onderbelichts schrijven. Zoals loodvergiftiging."

Is bijvoorbeeld de oorlog tussen Israël en Hamas dan niet belangrijk?

"Natuurlijk wel. Maar er zijn al ontzettend veel journalisten die daarover schrijven. Gaan jouw stukken dan het verschil maken? Regelmatig krijg ik de vraag: 'Rutger, waarom staat je tijdlijn niet vol met woedende berichten over Gaza?' Als ik zou geloven dat die berichten een verschil zouden maken, zou ik ze schrijven. Want het is waar dat Israël de ene oorlogs-misdaad na de andere pleegt. Maar ik heb niet de illusie dat ik daar met wat tweets iets aan kan veranderen. Goed doen is meer dan alleen het goede zeggen. Overigens vind ik ook dat journalisten zich veel te vaak op het binnenland fixeren. In Nederland heeft Geert Wilders een gigantische verkiezingsoverwinning geboekt, die deels is gefaciliteerd door de bereidheid van zowat alle journalisten om mee te gaan in het frame dat de asielcrisis op dit moment het grootste probleem van Nederland is. Artikel na artikel las je hetzelfde: 'We worden overspoeld, we kunnen dit niet aan.' Dat is onzin. Nederland is steenrijk. Wij kunnen de opvang van asielzoekers prima aan. De overheid heeft de voorbije jaren gewoon te weinig geïnvesteerd in opvangcapaciteit. Nogal logisch dat mensen dan in parken gaan slapen."

Ook kunstenaars geef je het advies 'om mensen in beweging te krijgen en de aandacht te vestigen op wat nu nog onder de radar blijft.' Hebben kunstenaars die geen maatschappe-lijk geëngageerde kunst maken een bullshitjob?

"Nee, joh. Zoals gezegd: het leven is meer dan alleen maar moraliteit. Soms wil je gewoon naar iets onwijs moois kijken. Begrijp me echt niet verkeerd: ik zeg niet dat moraliteit alles moet opslokken. Je mag ook nog bordspelletjes spelen met je vrienden. Of lekker op vakantie gaan naar Europarcs. Ik zeg alleen dat moraliteit in veel carrières een veel te kleine rol speelt. Dat je met je talent net zo goed wat wereldproblemen kan helpen oplossen."

Alleen is het soms verdomd moeilijk om te weten hoé je die problemen moet oplossen. Voor de ene wetenschapper zit in de verdere ontwikkeling van kweekvlees een enorme potentiële winst, voor de andere zal vlees nooit op voldoende grote schaal gekweekt kunnen worden om écht een verschil te maken. Hoe kun je als doorsnee geïnformeerde sterveling weten aan welk doel je je talent het best schenkt?

"Door je in wetenschappelijk onderzoek te verdiepen. Er zijn genoeg onderzoekers die zich elke dag afvragen: wat zijn op deze planeet nu echt de grootste problemen en wat is er nodig om ze aan te pakken? Zij kunnen je vertellen wat voor jou de meest kansrijke opties zijn. Die kritische, onpartijdige analyse ontbreekt vaak. Iedere jobcoach vraagt: wat is je passie? Vergéét je passie. Vraag je liever af wat de wereld van jou nodig heeft. Bij het Londense Charity Entrepreneurship, een incubator voor moreel ambitieuze start-ups, houden sommige mensen zich bezig met de gezinsplanning in Ghana. Denk je dat dat hun grote passie was? Helemaal niet. Maar ze hebben zich erin verdiept, ze hebben gemerkt dat ze er een enorm verschil mee kunnen maken en zo is het hun passie geworden. Die grenzeloze aandacht voor jezelf, dat eeuwige naar binnen kijken: hou daar mee op. Ik vind Alain de Botton een uitstekend schrijver, maar zijn School of Life is natuurlijk wel een beetje een School for Navelstaarders. Wij willen een School for Wereldverbeteraars zijn."

Behalve een aanklacht tegen intellectuele zelfbevlekking, is Morele Ambitie ook een oproep om idealisme te doen renderen. Om goede bedoelingen om te zetten in harde resultaten. In de strijd tegen onrecht, vindt Rutger Bregman, is winnen een morele plicht. En dus moeten we afscheid nemen van het idee dat bewustzijn automatisch tot verandering leidt. De Occupy Wall Street-protesten hebben de bezuinigingen niet tegengehouden, de Black Lives Matter-beweging heeft tot weinig concrete wetgeving geleid.

"Bewustzijn is noodzakelijk, maar onvoldoende", zegt Bregman. "De progressieve wereldburgers zijn uitstekend geïnformeerd. Ze kennen de toeleveringsketens van de koffie die ze drinken en de kleren die ze dragen. Maar lijdt dat bewustzijn ook tot actie? Heel vaak enkel tot negatieve actie: ze eten geen vlees, ze vliegen niet, ze mijden bepaalde winkels. Dat is op zich niet verkeerd, maar is dat dan hun grote bijdrage aan een betere wereld? Voor mij gaat het niet over wat we niet doen, maar over wat we wel doen. Eén van onze ambassadeurs, Mpanzu Bamenga, is in de politiek gegaan omdat hij een landelijk verbod op etnisch profileren wil afdwingen. Dat bewonder ik enorm. Veel te veel activisten staren zich blind op bewustzijn, terwijl ze misschien beter een lobby-organisatie of een start-up uit de grond zouden stampen."

Mensen die denken dat de goede zaak genoeg heeft aan goede intenties, noem je in je boek 'de nobele verliezers'.

"Ja. Ze staan zogezegd aan de goede kant van de geschiedenis, maar krijgen in het hier en nu niks voor elkaar. Om echt het verschil te maken, moet je strategisch denken. Coalities smeden, geldstromen analyseren, macht opbouwen, op het beleid wegen. Effectieve idealisten zijn radicaal in hun doelstellingen, maar doelgericht in hun uitvoering."

Kan jij na Morele Ambitie nog bevriend zijn met iemand die geen morele ambitie toont?

"Ja, hoor. Maar als ik zie dat een vriend van me zijn talent verkwist, zal ik niet nalaten hem daarmee te plagen. Ik ben nooit vies geweest van een beetje shamen." (lacht)

Dat blijkt ook in je boek. Over dertigplussers zeg je dat 'wie eenmaal een taartschep heeft, doorgaans een verloren zaak is.' Over online activisten dat ze meer bezig zijn met goed overkomen dan met het goede doen. Over Gen Z-ers dat ze wel idealistisch zijn, maar onvoldoende ambitieus. Je houdt je lezers een weinig flatterende spiegel voor.

"Soms moet je mensen een beetje wakker schudden. Maar ik hoop dat ze mijn ongelijk zullen bewijzen. En dat ze onthouden dat ik hen een aantrekkelijk levensideaal voorhoud. Sommige mensen tekenen uiteraard protest aan. Niet de consultants of de bankiers, die geven meestal vrij snel toe dat hun baan sociaal nutteloos is. 'Dit is mijn laatste jaar bij McKinsey', zeggen ze dan. Om dat het jaar daarop nog eens te herhalen. (lacht) Maar de activisten die alleen maar Instagram-posts schrijven, of de mensen die enkel nadenken over de woorden waarmee het onrecht in de wereld beschreven moet worden, hebben het misschien wat moeilijker met mijn boek. Ze vinden het niet fijn om te horen dat ze te weinig resultaten boeken, dat het hen aan een strategie ontbreekt. Maar het is vaak wel de waarheid. Zo zijn er links-progressieve activisten die altijd alles op één hoop gooien. Die zeggen: 'Jij mag alleen meestrijden voor betaalbare huisvesting als je ook de juiste standpunten inneemt over de Israëlisch-Palestijnse kwestie, de klimaatverandering en de rechten van transmensen.' Ik denk niet dat zulke mensen voor veel verandering gaan zorgen. Je hebt immers een coalitie nodig om het verschil te maken. En het is echt oké om één probleem per keer op te lossen. Als je alles tegelijkertijd wil doen, bereik je meestal niks."

Je positioneert Morele Ambitie als het anti-zelfhulpboek: we leven niet enkel om zelf gelukkig te worden, maar ook om van de wereld een betere plek te maken. Rangschik je een thema als mentaal welzijn lager op de maatschappelijke prioriteitenladder dan kindersterfte of armoede?

"De Britse abolitionist Thomas Clarkson heeft zich zeven jaar te pletter gewerkt om de slavernij te helpen afschaffen. Hij kon op een gegeven moment niet eens meer de trap oplopen. Wellicht had hij beter af en toe wat ademhalingsoefeningen gedaan en nu en dan iets in zijn dankbaarheidsboekje geschreven. Maar ik ben toch vooral blij dat hij voor een prachtig ideaal heeft gestreden en een groot verschil heeft gemaakt. Ik denk dat we soms wat te fanatiek in onze eigen ziel roeren. Je om anderen bekommeren, is vaak een veel betere manier om gelukkig te worden. De oorzaak van al ons mentale ongeluk is volgens mij niet hard werken, maar een gebrek aan zingeving. Als je gelooft in wat je doet, kan je gerust tachtig uur per week werken. Maar als je een bullshitjob hebt, kan dertig uur per week al te veel zijn."

Waarom heb je Morele Ambitie opgedragen aan je moeder?

"Omdat zij me geleerd heeft dat het belangrijker is om op te komen voor het goede dan om anderen op hun gemak te stellen. Als een vriend haar zegt dat hij tijdens zijn vakantie naar Bali gaat, vraagt mijn moeder: 'Oh ja? Waarom dan? Jij was toch bezig met duurzaamheid en het klimaat? Dat waren toch je idealen? Waarom handel je er dan niet naar?' (lacht) Zo'n gesprek kan best ongemakkelijk worden. Maar ook ongemak kan productief zijn."

Mag ik je idealisme het verlengstuk van je opvoeding noemen?

"Ik zou mijn opvoeding niet idealistisch noemen, maar veeleer zingevend. Het leven is meer dan alleen das Fressen, dat idee. Waarom ben ik hier? Waar ga ik naartoe? Wat is mijn rol in het grotere geheel? Mijn ouders hebben me erop gewezen dat je als mens niet aan een aantal fundamentele vragen ontsnapt. Maar ze hebben me alle vrijheid gegeven om die vragen zelf te beantwoorden."

Twee jaar geleden werd je dochter Kaat geboren. Heeft het prille vaderschap je doen beslissen om de wereld een moreel geweten te schoppen?

"Nee, ik was al langer met het idee van morele ambitie bezig. Ik durf trouwens te betwijfelen of je wel een beter mens wordt door kinderen te krijgen. Vaak gebeurt het tegenoverge-stelde. Kunnen jonge ouders plots niet meer verder kijken dan hun eigen gezin. Zeker hoog-opgeleide, progressieve mensen lopen vaak eindeloos te soebatten over minieme variabe-len. 'Geef ik mijn dochter wel lang genoeg borstvoeding?' 'Mag mijn zoon wel of niet bij mij in bed slapen?' Dat soort dingen doet er niet zoveel toe toe."

Hoe inconsequent mag jij van jezelf leven?

"Ik kan haast niet anders dan inconsequent zijn. Puur veganisme, bijvoorbeeld, is een bijna onbereikbaar ideaal. Ik heb een leren riem: moet ik die weggooien? Mag ik een gerecht niét meer eten omdat er nog een microgram melkpoeder in zit? Als je je idealisme zo ver doordrijft, is het niet langer aantrekkelijk. Dan ben je ook te veel met jezelf bezig in plaats van met de wereld. Ik wil geen heilige zijn. Ik wil ook nog de bloemetjes kunnen buitenzetten en een keer geld uitgeven aan onzin. Anderzijds mag je het jezelf ook niet te gemakkelijk maken. Ik zou niet te snel denken: 'Ach ja, de mens is een gebrekkig wezen, wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.' We moeten ook offers kunnen brengen. Zo'n zwaar leven hebben de meeste Nederlanders en Belgen niet."

In een interview met de Volkskrant zei je dat aandacht 'karakterbedervend' kan zijn. Wanneer kwam je daar achter?  

"Toen ik in Zuid-Korea op tournee was om Utopia for Realists, mijn derde boek, te promoten. Een interviewer stelde me een vraag over de politieke situatie in Zuid-Korea. Ik hoorde mezelf het begin van een antwoord formuleren en dacht plots: 'Wat ben ik in vredesnaam aan het doen? Ik weet níks over dit land. Ik ben hier net een paar uur en ik zit al meningen rond te strooien over de Zuid-Koreaanse politiek. Terwijl ik niet eens de naam van de premier ken. Of is het een president?' (lacht) Dat zijn dus de momenten waarop je jezelf streng moet toespreken."

Je houdt er uitgesproken standpunten op na. Wanneer heb je voor het laatst over iets getwijfeld?

"Ik ben de hele tijd aan het twijfelen. Na jouw vraag over de grondbeginselen van onze school sloeg de onzekerheid meteen toe: 'Heeft hij een punt? Hadden we die beginselen anders moeten formuleren?' Maar soms ben ik ook heel zeker van mijn zaak. En dat vinden mensen weleens vervelend. Als je zoals ik een groot podium krijgt, roep je ook veel weerstand op. En dat snap ik. Ik zou Rutger Bregman ook een ergerlijk figuur vinden als ik hem niet was. (lacht) In het Algemeen Dagblad verscheen laatst een column waarin stond: 'Morele ambitie is een prima idee, maar niet als Rutger Bregman het zegt.' Kan ik best mee leven. Het is niet mijn levensdoel om door iedereen aardig gevonden te worden."

We ronden af, 'the Dutch wunderkind of new ideas' (copyright: The Guardian) moet nog andere journalisten te woord staan. Terug op het Plein zie ik twee toekomstige alumni van The School for Moral Ambition: een tienermeisje dat later een grote rechtszaak tegen Philip Morris gaat winnen en een kalende dertiger die nog voor zijn midlifecrisis een doorbraak in de ontwikkeling van kweekvlees zal aankondigen. 'Straks toch even checken of ik eigenlijk een taartschep heb', denk ik terwijl ik in mijn auto stap.

[saarschrijft]

Geef me terug

Geef me terug

Aan rinkelende schelpen en zilveren stukjes tijd

Roze avonden met de geur van Franse kaas en pannenkoekenzeep

Dansen om het vreugdevuur

Ik wil meer loslaten wat was

Verbranden wat me in de weg staat en verwelkomen wat de vallende sterren brengen

Stukjes magie en verbintenis

Draaikolken van muziek en drank

Modderige pootjes en regengetik op het dak van ons busje

Ik kruip nog dichter tegen je aan

Zonder jas of sjaal

Warmer heb ik het nooit gehad

Herstellen doen mijn wonden door aanrakingen zonder pijn

Springen in het diepe durf ik weer

Een vrije val vangt mijn kano wel op

Die zal mij brengen naar de groenste plekjes op de aarde

Knusse hoekjes met ijsvogels en libellen

Laten we meer dansen

Meer loslaten

Langer varen

Zweven vlak langs de bergen

En de liefde vieren in het bos

Blonde biertjes drinken

Terwijl ik mijn neus verstop in je blonde haren

Ik hou van je schrijf ik met houtskool

De mosselen zingen het mee in koor

Ook zij zullen dronken zijn

Ik wil alles onthouden

Herinneringen verzamelen

Net zoveel als de spullen in die loods

In dat kleine Franse dorpje

Kus me gedag en groet me met een lach

Laat me vrij en verwelkom me thuis

Waar een oneindige voorraad kusjes is

En onze initialen op elke boom staan

De risotto warm is en onze wangen roder dan de wijn

Ik wil bij jou zijn

Vakantie is een man in pak

Een vriendin aan het ontbijt

Au pain de chocolat

En een bommetje die is toegewijd

Bakstenen, wielen en blaadjes vormen het decor

Van ons tijdelijke huis

Maar samen zijn we één

En luisteren we naar een universeel koor

Verdwalen we in een supermarkt

En lezen we tussen de lijntjes door

[eveniks]

Toeval bestaat niet #20

Ik maak een sprong naar eind september en begin oktober 2022. De periode kan ik prima samenvatten als in 'spanning, verlangens, lust en lekker stout' precies zoals het hoort te zijn. Maar Steef is ook echt heel lief, hij moedigt me aan en geeft complimentjes.

Ben me bewust ervan dat ik naar hem verlang. Hem om mij heen wil, dingen wil vertellen en met hem wil delen. Op de eerste zondag van oktober ben ik vroeg wakker. Ik hou van de maand oktober, het wordt kouder, griezilliger en het is gewoon een fijne maand. Ik stuur Steef een berichtje waarvan ik alleen het laatste deel zal citeren: Kus me hevig en maak me van jou. Ik vertel dat ik hem graag wil bellen aankomende week, Steef vraagt of nu misschien uitkomt? Dus we bellen elkaar. Voor het eerst.

Stefano heeft een heerlijke 'geile goedemorgen' stem. Ik smelt helemaal. Al was ik alwel zelf heel erg geil voordat ik hem aan de lijn had, nu denk ik aan niets liever dan dat hij zijn handen op mijn heupen zet en mij boven op zijn schoot zet. Het is een heel fijn gesprek. Ik lig nog heerlijk op bed en geniet er gewoon van zijn stem te horen. Even is hij bij me.

Maar de toon van de muziek wordt gezet als Steef me wil tippen over een locatie waar ik zeker eens moet gaan filmen. Ik weet niet of ik dit al heb gedeeld. Maar ik maak online video's. Ik ben geen vlogger, maar ik probeer echt online programma's te maken. Een gigantisch uit de hand gelopen hobby. Maar één die ik voor geen goud zou willen missen. Steef heeft het over een indoorspeeltuin op een vakantiepark in de buurt. En hij vraagt letterlijk of ik deze plek ken. Ja heel goed zelfs, ik ben daar opgegroeid.

Toen ik een jaar of 8 was zijn mijn ouders met ons verhuisd naar Brabant. Dat kende ik al want op het recreatiepark waar ik ging wonen stonden wij al twee seizoenen. Ik heb er tot ongeveer mijn 20e of 21e gewoont. Het is een gigantisch groot deel van mij. Ik heb er zoveel meegemaakt dat het een eigen blog verdient. Maar bovenal heeft het bijgedragen aan wie ik nu ben. Ik heb een tijdje gehad dat ik me ervoor schaamde maar nu kijk ik er erg trots op terug. Het was naast alle lelijke dingen heel fijn echt heel fijn.

Maar wat Steef mij vertelt zet alles op zijn kop. De plek waarover hij tipt is mede zo magisch geworden door hem. Hij heeft namelijk meegewerkt aan het ontwerp van de indoorspeeltuin. Dat is super toevallig en vind ik zelf best grappig. Mijn oudere broer, mijn ooms en tantes, vrienden en andere familie stonden nog lang na mijn vertrek op het park. Dus ik ken de indoorspeeltuin goed.

Daar blijft het niet, want Steef verteld dat zijn ex-vriendin de dochter van de eigenaar van het vakantiepark is. Ik moet dat even laten landen. Zijn ex-vriendin en ik schelen denk ik een jaar of 4/5. Ik en haar vanaf mijn jeugd. We zijn kort met elkaar opgetrokken omdat we zeker in de winter allemaal op elkaar aangewezen waren. Zomers waren er honderden kinderen maar in de winter waren dat er misschien 30? Maar als je zo jong bent dan is zo'n leeftijdverschil best groot. Mijn ouders werkte ook voor de eigenaar van de camping dus hoewel we niet dagelijks met elkaar omgingen kom je elkaar toch meet veel regelmaat tegen op feestjes of andere verplictingen die deze plek ook met zich meebracht.

Ik moet bekennen dat ik dacht waarom zij? Van iedereen die zijn ex kon zijn, waarom zij? Ik lig namelijk zo ver van haar af. Het is ook iemand waar ik gewoon op miss match. We levelen niet. Al heb ik haar al jaren niet gesproken. Haar broer daarintegen wel, die heb ik dronken, stoned, schreeuwend en vloekend gezien. Hij was een goede vriend van mijn broer.

Terwijl Steef me dit verteld probeer ik de jaren goed in mijn hoofd te krijgen. Hij was er in de periode dat ik er best met regelmaat ook was. Niet langer woonde ik daar, maar ik was er best nog veel. Toch heb hem nooit echt echt geregisteerd. Er is 1 herinnering waarvan ik denk dat ik hem heb gezien. In een rood t-shirt met een zwarte pet op. Maar meer is er niet. Dat vind ik jammer, want ik had hem graag gezien-gezien. Maar het is wat het is.

Nu ik dit weet moet ik het wel even laten landen. Ik begin er bijna in te geloven dat het destiny is dat hij (opnieuw) op mijn pad is gekomen, dat dit geen toeval kan zijn.

Het was een heel fijn telefoongesprek. Maar het houdt me de hele dag bezig. Diezelfde middag ga ik op onderzoek uit. Ik gooi heel facebook overhoop en vindt slechts 2 foto's. Ik had niet moet kijken, want het doet geen goed. Ik besluit dat ik ook meer niet wil zien. Ik wil hem zelf ontdekken.

Maar serieus, hoe dan?

[vastingedachten]

Goed om te weten…

Ik wil dat je weet dat wat er ook gebeurt, het voor mij de moeite waard was. Aan jou mijn liefde verklaren en van je houden. Het was het allemaal waard. Je bent bijzonder voor me. Soms ontmoet je mensen in je leven, uit het niets, onder de vreemdste omstandigheden, en ze helpen je om je levend te voelen. Ik weet niet of dat me doet geloven in toeval, of in het lot of in puur blind geluk, maar het doet me zeker ergens in geloven. Je bent de persoon met wie ik nooit moe kan worden om te praten, de persoon die me kan laten glimlachen zonder het te proberen. Ik kan niet met alleen woorden uitleggen hoeveel je voor me betekent. Ik hoop dat je het kunt en wilt voelen. Ik voel het en ik ben bang je te verliezen, terwijl ik je graag in mijn leven wil behouden.

Ik wil niet dat er een onmiskenbare afstand tussen ons groeit. Ergens beangstigt het me. Ik heb zoveel verloren in mijn leven. Zowel vrienden als familie zijn gekomen en gegaan. Maar jij, ik kan me een verlies als het jouwe niet veroorloven. Ik wil geen gemis opvullen die jouw afwezigheid zou veroorzaken. We zijn geen stel, we zien elkaar niet elke dag, we praten ook niet elke dag, we zeggen niet beiden 'ik hou van jou' aan het einde van onze gesprekken. Maar twee dingen weet ik zeker dat we elkaar missen, net als dat we diep en oprecht van elkaar houden, en dit doen we ieder op onze eigen manier.

Please, tell me if i'm wrong. I can handle it.

Van. Mij.

[letizialeest]

fragment uit het boek

Hey mijn lieve lezers! Hier is een klein fragment uit mijn boek dat ik omvormen heb en dat je nu kan lezen uit de ogen van Isabella een personage uit het boek "Het lied van Ariane".

-----

In dit fragment is Isabella in Ariane haar herinneringen aan het kijken. In die herinnering is Ariane met haar muziek leraar Andrew aan het praten. Hij is haar aan het vertellen dat hij vind dat Ariane geen talent heeft met muziek en dat ze daarmee zou moeten stoppen.

Ik schrijf dit nu in de ogen van Isabella dat dit herinnering ook ziet.

-----

“Ja”, zei ik. “Op die manier. Maar hou je gehoor vast, dan gaan we ervoor zorgen dat je ook weet hoe je Lied voelt. Haal je een van je favoriete muziekstukken voor de geest. Eén dat uitdrukt wie jij bent.” Ik zag het gezicht van Ariane veranderen en onrustigheid overkwam haar gezicht, ze kneep toen onwillekeurig mijn handen. “Niet zenuwachtig worden” zei ik geruststellend. “Het is geen examenvraag. Het doet er niet toe wat het is, zolang je er maar ooit je hart en ziel hebt gelegd toen je het speelde” Toen zag ik in Ariane haar gezicht veranderen en schoot één van haar herinnering naar voren. Ik zag Ariane achter een glanzende witte vleugel zitten. Haar gezicht straalde. Ze was zo mooi aan het spelen. Het moment ging toen ze klaar was met zingen aan het einde van het concert toen een man haar tegenhield. Hij had een zware Liverpoolaccent. “Ariane, ik had uitdrukkelijk gezegd dat alles wat ik wilde, was dat je deze keer je hart en ziel in het nummer legde. Dat je fouten mocht spelen zoveel als ik wilde, zolang als je wilde, zolang het nummer maar van jou werd.” Wat ik net hoorde was absoluut belachelijk. Ariane heeft echt een speciaal talent. “Ik hoor zo de verlies die je op youtube hebt beluisterd. Je hebt er dre-ie met elkaar afgewisseld, maar ze zijn allemaal perfect berkenbaar… Hou je wel van muziek?” Ik zag de Ariane van de herinnering stamelen van hoe geschokt ze was. De man keek haar geïrriteerd aan. “Ik heb een jaar lang mijn best gedaan, maar het is alsof je het gewoon niet in je hebt. Je imiteert alleen maar, alsof je een veredelde grammofoonplaat bent. Denk je soms dat dat compensatie is? Een vervanging voor hart en ziel?” de man maakte een minachtend gebaar naar het jurkje dat Ariane aan het dragen was. “Dat is alleen maar schone schijn. Als je niets meer dan dat te bieden hebt, dan kun je er maar beter helemaal mee ophouden.” Ik zag hoe Ariane tranen in haar ogen kreeg en werd zeer boos.

[mmmaan]

Er is liefde waarbij partners voor elkaar zullen vechten. Ik hou zoveel van jou. Maar ik weet niet of jij dat doet voor mij.

[wilgentak]

ik werd gisteren in een whatsappgroep gegooid. twee vrienden van vroeger kwamen elkaar tegen tijdens een concert en moesten denken aan de vriendengroep die we met z'n zevenen vormden toen we eerstejaars waren. ons jaar bestond maar uit veertig studenten, waarvan tien vrouw. acht jaar geleden. ze besloten dat het tijd was voor een reünie.

twee vrouwen, vijf mannen. met haar ben ik nog steeds goede vrienden. ik beschouw haar als een van mijn beste vrienden. ze woont in dezelfde stad. we hebben altijd goed contact gehad. door dik en dun. ik hou zo veel van haar.

een daarvan is de eerste jongen die ik uitnodigde op mijn kamer. we keken samen een film. aten pizza. achteraf had ik door dat hij me leuk vond, dat hij het misschien als date zag. we appten vaak tot diep in de nacht. ik vond de aandacht fijn. hij stuurde: als je ooit jongens van je studie ziet vechten gaat dat sowieso om jou.

een daarvan was een van de vele crushes die ik had in het eerste half jaar van mijn studie. hij was bevriend met degene hierboven, ze kwamen van dezelfde middelbare school. ik trok veel met ze op, raakte verstrikt in hun vriendengroep, reisde met de trein naar feestjes van hun vrienden, nam de eerste trein weer terug. ik heb herinneringen aan zuipen in de kerk, achterop de fiets naar de mac.

een daarvan was hetzelfde jaar als ik voorzitter van onze respectievelijke studievereniging. toen ik hem leerde, had hij nog nooit the lord of the rings gezien. diezelfde week keken we met de groep de eerste film. hij was de enige die een bijnaam kreeg. een bijnaam die zo veel gebruikt werd dat men dacht dat het zijn echte naam was.

en een daarvan was degene die om de zoveel jaar weer in mijn leven kwam, die ik mijn allereerste avond tinder daar tegenkwam, met wie ik twee keer heb geprobeerd te daten, op wie ik verliefd werd terwijl ik in een relatie zat, die verliefd op mij werd terwijl hij in een relatie zat, met wie ik eindelooslange mails uitwisselde, mijn phantom ex, die ik in mei 2021 voorgoed uit mijn leven zette, omdat ik eindelijk doorhad dat contact met hem mijn ontwikkeling in de weg stond.

[happycoincidences]

[frankboeijen]

[met-alle-liefde]

life is unfair

[vastingedachten]

Gevoelens...

Er zijn zoveel dingen die ik je wil vertellen. Ik heb jarenlang gezwegen.

Als ik naast je sta stel ik me voor hoe het zou zijn: je knuffelen, kussen, je vertellen hoeveel je voor me betekent en hoeveel ik van je hou. Maar als ik naast je sta komt niets van dit alles uit mijn gedachten, mogelijk uit simpele lafheid, uit angst om de relatie die we in de loop der jaren hebben opgebouwd verder te ruïneren, uit angst om te proberen en niet genoeg te zijn.

Ik voel me soms verloren en kan niet wachten tot deze gevoelens voorbij zijn. Als je eens wist hoeveel uren ik heb nagedacht over jou, over ons en over fictieve scenario's waarin we eindelijk samen zijn. Soms wou ik dat je mijn gedachten kon lezen om je te laten zien wat woorden niet kunnen uitdrukken. Jou ontmoeten heeft me zoveel geluk en tegelijkertijd zoveel verdriet gegeven, maar dat laatste is niet per se jouw schuld.

Ik dacht dat ik het kon, maar ik kan je niet vergeten.

Van. Mij.

[hardhuilen]

Als ik jou zie is het feest! m.a.w. ik hou zoveel van deze outfit(s) pls geef me een Kruisje op een wereldkaart-clip

[fonkeloog]

Hartendief

Want alles wat je zei

Over, voor en tegen mij

☆

Vormde de persoon die ik ben en worden zou

Nu ik leer leven zonder jou

☆

Woorden als een mes

Sneden als papier

Niet te zien, de pijn

Want 'het gaat goed' en 'ik voel me oh zo fijn'

☆

Nachten staren naar

De sterren luchten blauw

Alleen maar denkend aan mezelf

En hoeveel ik van mij hou

☆

Je woorden sneden

Als messen in mijn hart

Neem nog maar een stukje

Neem nog maar een kwart

☆

Heb genoeg liefde voor mij en zoveel meer

Neem maar stukjes van mijn hart

Deel de liefde

Keer op keer

-------------------------------------------------------

Thief of my heart

'Cause everything you said

About, for and against me

☆

Formed the person I am and would become

Now I'm learning to live without you

☆

Words like a knife

Cut like paper

Can't see the pain

'Cause 'I'm okay' and 'I feel oh so fine'

☆

Nights staring at

The stars that I can see

Just thinking about myself

And how much I love me

☆

Cut your words

Like knives in my heart

Just take a little more

Just take another part

☆

Have enough love for me and so many more

Just take pieces of this heart of mine

Share the love

Time after time