#dwudziestolecie międzywojenne

[livingdeadpoet]

Czy ktoś byłby w stanie podpowiedzieć jak zabrać się za twórczość Witkacego? Od czego zacząć?

[lunaex0rienss]

"Wiersz księżycowy" Bolesława Leśmiana (1877-1937) w wykonaniu Nataszy Czarmińskiej (1950-2004).

The poem "Wiersz księżycowy" [Moon Poem] by Polish poet Bolesław Leśmian (1877-1937) performed by Polish singer of sung poetry and poet Natasza Czarmińska (1950-2004).

[mri-mg]

Polski (elementy z wymagań, przykłady)

konwencje:

fantastyczna - Wesele, Dziady cz. II, Balladyna, mity, Makbet

symboliczna - Wesele, Noc listopadowa, wiersze modernistyczne, Biblia,

mimetyczna (naśladowanie rzeczywistości) - Odprawa posłów greckich, Potop, Lalka, Przedwiośnie

realistyczna (odtwarzanie rzeczywistości) -Lalka, Nad Niemnem, Przedwiośnie, Potop,

naturalistyczna (zwracająnie uwagi zwierzęcy brutalizm ludzi) - Zbrodnia i kara, Moralność pani Dulskiej,

groteskowa (zderzenie tragizmu i komizmu) - Szewcy, Skąpiec, Tango, Mistrz i Małgorzata, Proces, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

ironia - Romeo i Julia??

komizm - Skąpiec, Moralność pani Dulskiej

tragizm - Antygona, Makbet, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III, Kordian

humor - (w wielu utworach są elementy humorystyczne, ale jak je czytam to nie jestem nigdy pewna czy miały być one zabawne czy śmieję się z histerii, więc to biased przykłady) Makbet, Potop, Tango

patos - Iliada, poezja tyrtejska, Pieśń o Rolandzie, Gloria victis

groteska - Szewcy, Tango

katharsis -

środki wyrazu artystycznego:

oksymoron - połączenie sprzecznych ze sobą słów (gorący lód)

peryfraza (omówienie) - zastąpienie słowa jakimś bardziej skomplikowanym zwrotem (szatan -> srogi hetman ciemności)

hiperbola (przesadnia) - wyolbrzymienie czegoś

paralelizm - podobieństwo analogicznych segmentów utworu (w moim rozumieniu większość memów jest paralelizmami - jeśli widzicie gdzieś nową wersję mema Spiders Georg albo sorry we x your boyfriend. yeah he's y now - to są to paralelizmy, bo bazują na tej samej strukturze, ale nadają jej nowe znaczenie, zależne od tej struktury)

elipsa - ominięcie jakiegoś wyrazu w zdaniu (chcę do kina)

antyteza - zestawienie przeciwstawnych elementów (jest czas rodzenia i czas umierania)

stylizacja językowa:

archaizacja - postarzenie języka - Potop

dialektyzacja - dialekt lokalny (np. gwara) - Wesele

kolokwializacja

stylizacja środowiskowa - środowisk np. zawodowych (Lalka)

stylizacja biblijna - jak w Biblii: szyk przestawny, zaczynanie zdań od "i" (Kazania sejmowe Piotra Skargi)

stylizacja mitologiczna

funkcje tekstu:

informatywna

poetycka

impresywna

ekspresywna

problematyka utworów powiązana z epoką literacką

antyk - tak

średniowiecze - śmierć, literatura parenetyczna (przykłady wzorcowych władców, rycerzy, świętych)

renesans - człowiek

barok - vanitas (marność)

oświecenie - coś się tam działo???

romantyzm - nieszczęśliwa miłość, samotność, folklor ludowy, patriotyzm (związany z zaborami i upadkiem powstania listopadowego; taki podniosły, ofiara za kraj itp)

pozytywizm - patriotyzm (wciąż zabory; upadek powstania styczniowego; taki bardziej przyziemny niż dramatyczny - ciężko pracuj i pamiętaj o przeszłości), praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm (kult nauki), emancypacja kobiet, asymilacja Żydów

modernizm - dekadentyzm, katastroficzne nastroje związane z końcem wieku, patriotyzm (Wyspiański wciąż gadający o powstaniach, ale tym razem mówiąc, że Polacy nie są jeszcze gotowi), impresjonizm

dwudziestolecie międzywojenne - kryzys demokracji (faszyzm, socjalizm, komunizm itp), absurd, surrealizm, dadaizm

literatura wojenna - zło i cierpienie stały się codziennością

współczesność - cierpienie, totalitaryzm, władza i polityka, stan wojenny, przemiany społeczne (1989)

główne prądy filozoficzne epok:

antyk - stoicyzm, epikureizm

średniowiecze - filozofia chrześcijańska

renesans - humanizm, stoicyzm, epikureizm, myśl chrześcijańska

barok - myśl chrześcijańska

oświecenie -

romantyzm -

pozytywizm - scjentyzm (nauka jest podstawą rozwoju, August Comte), organicyzm (naród jest jak organizm, Herbert Spencer), utylitaryzm (dobre jest to, co użyteczne, John Stuart Mill), determinizm (o życiu człowiema decydują środowisko, rasa i moment historyczny, Hipolit Teine)

modernizm - nietzscheanizm (nihilizm, nadczłowiek, odrzucenie chrześcijaństwa, Fryderyk Nietzsche), schopenhaueryzm (życie jest gorsze od śmierci, szczęście jest nieosiągalne, można tylko chwilowo ulżyć sobie używkami lub osiągając nirwanę), bergsonizm (intuicja, pęd życiowy, Henry Bergson)

dwudziestolecie międzywojenne - behawioryzm, egzystencjalizm (człowiek czuje absurd świata, bo nie jest w stanie go zrozumieć całkowicie, może tylko walczyć z obecnym złem)

współczesność -

motywy i toposy literackie:

non omnis moriar/nie wszystek umrę - nieśmiertelność poezji i poety, który przeżyje w ludzkiej pamięci (Horacy, )

utopia/arkadia - miejsce idealne, szczęśliwe, sielankowe, gdzie nic złego się nie dzieje (często wieś jest przedstawiana jako arkadia; Pieśń świętojańska o sobótce, Pan Tadeusz; utopia to raczej idealnie funkcjonujące państwo)

wędrówka/życie jako wędrowka/pielgrzym - musimy przejść przez życie (Sonety krymskie, Kordian)

vanitas/marność - nietrwałość życia i dóbr materialnych, przemijanie (Kohelet, poezja barokowa, malarstwo barokowe)

świat jako teatr (theatrum mundi) - jesteśmy tylko kukiełkami/aktorami na scenie życia (Makbet, Lalka)

ubi sunt? (gdzie oni są?) - dokąd odeszli zmarli, przemijanie (Treny)

ojczyzna okrętem - trzeba nim sterować i dbać o niego i w ogóle. ukazać różne niebezpieczeństwa, które mogą taki okręt spotkać. Motyw więc występujący w literaturze podejmującej problematykę ogólnoludzką przeistacza się w motyw związany z literaturą patriotyczną. (Kazania sejmowe Piotra Skargi, Horacy)

cierpiąca matka (mater dolorosa) - to co kobiety od zawsze umiały (Maryja - Pieta, Demeter, matki żołnierzy i powstańców; "Lament świętokrzyski", "Elegia o chłopcu polskim" K.K. Baczyńskiego)

labirynt - nie zna się wyjścia, jak w życiu (mitologia; często duże miasto to labirynt, bo ciężko się tam odnaleźć; Sklepy cynamonowe)

złoty wiek - mitologiczny wiek niczym niezmąconego szczęścia ludzkości, raj na ziemi

oniryzm - porównywanie życia do snu (Proces, Sklepy cynamowone)

exegi monumentum - wzniosłem pomnik trwalszy niż ze spiżu - poezja sprawi, że poeta będzie żył wiecznie (Horacy, Jan Kochanowski)

memento mori - pamiętaj o śmierci

danse macabre - taniec śmierci, śmianie się z niej

poeta ptakiem - (Horacy, J.Kochanowski - łabędź, Baudelaire - albatros)

nawiązania do innych utworów:

do Biblii: Boska komedia, Mistrz i Małgorzata (Mistrz pisze o Jeszui, czyli Jezusie; pojawiają się diabły itp)

do mitologii greckiej: Noc listopadowa

do Iliady: Odprawa posłów greckich

do Pana Tadeusza - Przedwiośnie (Nawłoć to takie Soplicowo); Wesele, Tango (taniec pod koniec: polonez, chocholi, tango)

do Mickiewicza - Lalka (Wokulski czytał jego "książki zbójeckie")

do Wesela - Szewcy (pojawia się tam Chochoł)

do Tanga - Górą "Edek"

Dziady cz. III i Kordian są podobne

[redhatmeg]

No to ustalone - Najgorszą Polską Lekturą z okresu Młodej Polski został noblowski cykl Chłopi (i słusznie). Aczkolwiek Żeromski dostał po głosie za Ludzi bezdomnych i Syzyfowe prace.

Przechodzimy dalej.

W sumie to się zastanawiam ile z nich się faktycznie czyta i omawia, a ile tylko omawia, bo nie starcza czasu i trzeba zaraz przejść do literatury wojennej.

[zarya-zaryanitsa]

I jeszcze totalnie nie na temat więc w osobnym poście ale jak jesteście into true crime i dwudziestolecie międzywojenne to polecam poczytać o procesie Gorgonowej

[zdeslav7]

Dwudziestolecie międzywojenne zna wiele projektów, w których miało powstać kilka monumentalnych budynków użyteczności publicznej w Rybniku. Po wojnie udało się to z budynkiem Teatru Ziemi Rybnickiej.🏛️

Tym niemniej to wciąż Bazylika jest symbolem Rybnika. W jesiennym świetle wygląda nieziemsko! ⛪

[prozerpina13]

Julian Tuwim, Do prostego człowieka

Gdy znów do murów klajstrem świeżym

Przylepiać zaczną obwieszczenia,

Gdy "do ludności", "do żołnierzy"

Na alarm czarny druk uderzy

I byle drab, i byle szczeniak

W odwieczne kłamstwo ich uwierzy,

Że trzeba iść i z armat walić,

Mordować, grabić, truć i palić;

Gdy zaczną na tysięczną modłę

Ojczyznę szarpać deklinacją

I łudzić kolorowym godłem,

I judzić "historyczną racją",

O piędzi, chwale i rubieży,

O ojcach, dziadach i sztandarach,

O bohaterach i ofiarach;

Gdy wyjdzie biskup, pastor, rabin

Pobłogosławić twój karabin,

Bo mu sam Pan Bóg szepnął z nieba,

Że za ojczyznę - bić się trzeba;

Kiedy rozścierwi się, rozchami

Wrzask liter pierwszych stron dzienników,

A stado dzikich bab - kwiatami

Obrzucać zacznie "żołnierzyków".

- O, przyjacielu nieuczony,

Mój bliźni z tej czy innej ziemi!

Wiedz, że na trwogę biją w dzwony

Króle z panami brzuchatemi;

Wiedz, że to bujda, granda zwykła,

Gdy ci wołają: "Broń na ramię!",

Że im gdzieś nafta z ziemi sikła

I obrodziła dolarami;

Że coś im w bankach nie sztymuje,

Że gdzieś zwęszyli kasy pełne

Lub upatrzyły tłuste szuje

Cło jakieś grubsze na bawełnę.

Rżnij karabinem w bruk ulicy!

Twoja jest krew, a ich jest nafta!

I od stolicy do stolicy

Zawołaj broniąc swej krwawicy:

"Bujać - to my, panowie szlachta!"

[the-brave-and-the-dumb]

Ja widząc liberała/libertarianina pierdolącego coś o wolnym rynku, i że kto nie pracuje ten nie je: wow, nie czytałeś literatury polskiej w liceum, i to widać

[columbinea]

ina benita (1939)

[wchmurysiewbic]

My chcemy konstytucji, my chcemy swego prawa,

że wolno nam bez wstydu otwarcie w świat wyznawać

prawdziwość krwistych burz,

że wolno wcielać w słowa odruchy chceń najszczerszych,

że wolno nam już wiedzieć, że mamy ciepłe piersi

prócz eterycznych dusz, –

Zuzanna Ginczanka - Bunt piętnastolatek (16 grudnia 1933)

[woodlandxbrown]

Zuzanna Ginczanka, polska poetka żydowskiego pochodzenia, lata życia 1917-1944. Ikona życia literackiego przedwojennej cyganerii, nazywana "gwiazdą Syjonu" i "piękną Sulamitą" z jednym okiem brązowym i jednym zielonym.

[poniatowskaja]

December 16th, 1922: Gabriel Narutowicz is murdered.

On This Day In History

December 9th, 1922: Gabriel Narutowicz is elected the first president of Poland.

[polish-poets-blog]

Rwanie bzu

Narwali bzu, naszarpali, Nadarli go, natargali, Nanieśli świeżego, mokrego, Białego i tego bzowego.

Liści tam - rwetes, olśnienie, Kwiecia - gąszcz, zatrzęsienie, Pachnie kropliste po uszy I ptak się wśród zawieruszył.

Jak rwali zacietrzewieni W rozgardiaszu zieleni, To się narwany więzień Wtrzepotał, wplątał w gałęzie.

Śmiechem się bez zanosi: A kto cię tutaj prosił? A on, zieleń śpiewając, Zarośla ćwierkiem zrosił.

Głowę w bzy - na stracenie, W szalejące więzienie, W zapach, w perły i dreszcze! Rwijcie, nieście mi jeszcze!

Julian Tuwim

[mri-mg]

Spis treści (maturalnych)

antyk

Biblia

średniowiecze

renesans

Jan Kochanowski (treny)

William Szekspir

barok

oświecenie

romantyzm

Adam Mickiewicz

pozytywizm - brakuje Potopu (bo nie mam siły na streszczenie 1000 stron bo Potop każdy powinien nosić w swoim sercu)

Młoda Polska/modernizm - prawie dokończone

dwudziestolecie międzywojenne

II wojna światowa

współczesność - niedokończone

bonus

pod koniec notatek są wyjaśnione oznaczenia kolorami motywów, które często pojawiają się w epoce. kilka, które zwykle są stałe to miłość, walka/patriotyzm, natura

Jeśli potrzebujesz notatki, ktorej nie dokończyłam to pisz do mnie, bo chcę to zrobić, ale bez zewnętrznej motywacji nie ma szans, że się sama za to wezmę

[redhatmeg]

Powracam z Gdańska w chwale i z obolałymi nogami!

Młodą Polskę wygrało Wesele, a my tymczasem przechodzimy do kolejnej epoki.

[jemiolajasmin]

Amen

“Błogosławiony ten, co nie mając nic do powiedzenia, nie obleka tego faktu w słowa”

— Julian Tuwim