#bogowie | Explore Tumblr posts and blogs

mitologia-grecka-ns · 2 months ago

Text

Mitologia grecka, której nigdy nie poznasz w szkole, ani jakiejkolwiek polskiej publikacji. Przynajmniej póki co (mam wielką nadzieję, że w końcu na naszym rynku wydawniczym pojawi się ktoś, kto wyda coś wartościowego. I ciekawego.) Przekonasz się także, że... Ta tematyka wcale nie jest aż taka straszna. I nudna!

Starożytność, ówczesne religie - to mój konik, który miał swoje początki, kiedy miałam 12 lat.

Aktualnie jestem na ostatnim roku filologii klasycznej.

Moje marzenie - współpracować z obszerniejszym materiałem o bóstwach greckich. Jak wspomniałam wyżej, o takie u nas ciężko.

Chciałabym, żeby ludzie poznali to, czego nie mogli w ramach programu edukacyjnego, bądź Parandowskiego. Ares był kimś znacznie bardziej wartościowym, niż - ot - bóstwem, lubującym się w rozlewie krwi i zacięcie rywalizującym z Pallas [Atena], reprezentującym gniew, humorzastość swojej matki (którą, nota bene, niesamowicie szanował, wbrew temu, co się pisze w współczesnych interpretacjach mitów), Hera nie była tylko zawistną i zdradzaną boginią małżeństwa (o, ironio...), Persefona - słabym ogniwem, łkającym z tęsknoty i do matki, i do małżonka, a silną, niekiedy apodyktyczną Królową, której wpływy na królestwo były znacznie większe, niż te, które Hera miała na Niebiosa, a Amfitryta na morza i oceany, natomiast Atena, oprócz siły i niezwykłej inteligencji, miewała także emocjonalne odruchy, momenty słabości - kruchej kobiecości. I... Artemida, chroniąca za wszelką cenę swoje podopieczne i maleńkie córki swych kapłanek, Posejdon, dający przyzwolenie na małżeństwo tej samej płci, Ifis, zakochująca się w drugiej kobiecie, i dużo, dużo więcej...

Tego się tutaj dowiesz.

Nie spodziewam się dużej ilości odsłon, bo wiem, że dla większości, to na starcie spalony temat, sądzę także, że nie mam przyciągającego stylu pisania, jednak nawet, jeżeli choć dwie osoby dzięki mnie zagłębią się w ten jedyny w swoim rodzaju świat - będzie to dla mnie niesamowita radość.

Zaczynamy od drugiej żony Zeusa, jednej z najbadziej kluczowych postaci na Olimpie.

Temida była boginią boskiego prawa – pierwotnych, niepisanych praw, rządzących ludzkim postępowaniem, ustanowionych przez bóstwa. Ikoniczna kobieta, nosząca opaskę na oczach, wszechobecna w urzędach, sądach, wyciągająca ku Tobie wagę. Już kojarzysz?

Uważano, że wydała te edykty ludzkości za pośrednictwem wielkiej wyroczni w Delfach, której przewodniczyła, wraz z Apollinem, nad którym przez pewien czas sprawowała opiekę. Posiadała także dar proporctwa, o czym będzie znacznie niżej (cytaty z wszelakich dzieł homeryckich, bądź hymnów orfickich, gdzieniegdzie także od Owidiusza, czasów chwały Rzymu).

Wprowadziła wróżby i dary, które trzeba było składać przy modłach.

Była w tym także prawą ręką Zeusa (a jednocześnie żoną, a przynajmniej wedle większości mitografów, poetów i treści modlitw; inne mówią o tym, że finalnie do zaślubin nie doszło, bowiem przewidziała, że kiedy urodzi syna, to znacznie potężniejszego od ojca, co zwiastowało jego obalenie, a tego Gromowładny obawiał się najbardziej [jak i Posejdon, który także o nią zabiegał], siedziąc na tronie, tuż obok niego, doradzając w kwestii postępowania ludzi, informując o tych, którzy łamali prawo. Tym samym, jej pozycja była bardziej kluczowa i ważniejsza od tej Hery, o czym się nie mówi. Współczesne publikacje to ją prezentują na tronie obok męża, co nie jest zgodne z tym, co pisano.

Warto wspomnieć, że...

Była jedyną kobietą, przed którą Hera chyliła czoło i czuła wobec niej respekt. Tzw. wyższa ranga. To także Temida zaproponowała jej wsparcie w postaci przyjęcia jej do swojej rezydencji, kiedy poprzez sprzeczkę z Zeusem, ten zagroził jej zbiciem i stwierdził, że traci do niej cierpliwość. Nie żywiła więc do niej urazy, ani jej nie unikała (jak większość), nawet mimo faktu, że żyła dobrze z nieślubnymi dziećmi jej męża i była świadkiem tortur matki Apollina i Artemidy, będących wynikiem jej gniewu. Można pozwolić sobie na stwierdzenie, że Hera pokazała jej swoje prawdziwe ja, bo - wbrew szkodliwej propagandzie popkultury, kreującej ją na nienawidzącą wszystkich - w tym własnych dzieci, i siejącą wyłącznie zamęt pośród bękartów - prócz zawiści i niewątpliwie negatywnych emocji, miewała także momenty słabości, empatii, czy zwyczajnej potrzeby miłości (ale o niej będzie już osobny wpis).

Zamieszkiwała Olimp (nawet mimo faktu, że Zeus się od niej oddalił i poślubił kolejną kobietę, co po raz kolejny udowadnia, jak bardzo ją szanował).

W dziele „Astronomica" napisano, że wraz z Amalteą karmiła Zeusa jako dziecko [mlekiem kozy].

(Nimfy uważane za córki Zeusa i Temidy żyły w jaskini nad rzeką Eridanus.)

Wracając...

Król Niebios wysłuchiwał petycji i orzekał w sprawach prawa i sprawiedliwości na zgromadzeniu, i to wraz z nią. Przewodniczyła również podziałowi uczty ofiarnej, a co za tym idzie, olimpijskim ucztom.

Homer, Iliada 20. 5:

„Zeus z wielopiętrowego szczytu Olimpu powiedział Temidzie, aby zwołała wszystkich bogów na zgromadzenie [aby wysłuchać jego królewskich dekretów].Chodziła wszędzie i kazała im udać się do domu Zeusa. Nie było Potamos (Rzeki), której by tam nie było, z wyjątkiem Okeanosa, nie było żadnej z Nimf, które mieszkają w pięknych gajach i źródłach rzek i trawie łąk, która by nie przyszła. Wszystkie te zgromadzenia w domu Zeusa, zbieranie chmur odbywało się wśród gładkich kamiennych krużganków, które Hefajstos zbudował dla Zeusa, ojca, swoim kunsztem i pomysłowością".

Homer, Iliada 15. 84:

„Ona [Hera] przybyła na sam Olimp i weszła pomiędzy zgromadzonych nieśmiertelnych bogów w domu Zeusa [po tym, jak uciekła z Troi po groźbach, które nastąpiły po jej sprzeciwieniu się edyktom Zeusa], a oni widząc ją, wstali, aby się wokół niej zgromadzić i podnieść swoje puchary na powitanie. Ale Hera minęła innych i przyjęła puchar od Temidy (Boskiego Prawa) o pięknych policzkach, ponieważ ona pierwsza przybiegła, aby ją powitać i przemówiła do niej i zwróciła się do niej skrzydlatymi słowami: „Hero, dlaczego przyszłaś? Wyglądasz jak ktoś, kto był przerażony. Wiem, to syn Kronosa, twój mąż, cię przestraszył".

Z kolei bogini Hera o białych ramionach odpowiedziała jej: „Nie pytaj mnie o to, boska Temido. Sama wiesz, jaki jest jego duch, jaki jest uparty i arogancki. Przewodnicz nadal bogom w ich domu, sprawiedliwym podziale uczty. A jednak tyle możesz usłyszeć, a wraz z tobą wszyscy nieśmiertelni, jak Zeus ujawnia złe czyny, i nie sądzę, aby serca wszystkich były jednakowo zadowolone".

Hymn Homera 8 do Aresa 4:

„[Ares, bóg wojny], ojciec wojowniczej Nike (Zwycięstwa), sojusznik Temidy (Boskiego Prawa)".

Pindar, Oda Olimpijska 8. 20:

„Egina, kraina długowiosłowych galeonów, gdzie Temida Soteira (Zbawicielka), zasiadająca na tronie obok wielkiego Zeusa Kseniosa (boga gospodarzy i gości), jest hojnie czczona. Bo w sprawach o wielu znaczeniach, skręcając przy każdym wiejącym wietrze, należycie rozsądzać z prawym umysłem jest rzeczywiście trudno. Jednak nieśmiertelni będą rządzić tą morską krainą, która dla obcych wszystkich ras będzie boskim filarem prawdziwej sprawiedliwości; i niech upływające lata wspierają ich w tym zadaniu".

Pindar, Oda Olimpijska 9. 15:

„Bo Temida (Prawo Prawe) i jej szlachetna córka Eunomia (Dobry Porządek), obrończyni, uważają to miasto [Opus] za jasny klejnot w swojej koronie".

Pindar, Oda Olimpijska 13. 5:

„Tu [w mieście] mieszka Eunomia (Dobry Porządek) i nieskazitelne źródło Dike (Sprawiedliwość), jej siostra, pewna podpora miast; i Eirene (Pokój) z tego samego rodu, które są szafarkami bogactwa ludzkości – trzy chwalebne córki mądrej Temidy (Boskiego Prawa)".

Bakchylides, Fragment 15:

„Każdemu człowiekowi wolno dotrzeć do niewzruszonej Dike (Sprawiedliwości), opiekunki świętej Eunomii (Dobrego Porządku) i mądrej Temidy (Boskiego Prawa); błogosławieni ci, których synowie wybiorą ją, by dzieliła z nimi dom".

Diodor Sycylijski, Biblioteka Historyczna 5. 67. 3:

„Spośród kobiet Tytanów Temida, jak mówią nam mity, była pierwszą, która wprowadziła wróżby, ofiary i obrzędy dotyczące bogów [pobożność], i uczyła ludzi posłuszeństwa prawom i pokoju [praworządność]. W związku z tym ludzie, którzy zachowują to, co święte w odniesieniu do bogów i praw ludzkich, są nazywani „strażnikami prawa" i „prawodawcami".

ZEUS, TEMIDA I PLANOWANIE WOJNY TROJAŃSKIEJ

Stasinus z Cypru lub Hegezjasz z Eginy, Cypria Fragment 1:

„Epos, zwany Cypria składa się obecnie z jedenastu ksiąg. Jego treść jest następująca. Zeus planuje z Temidą (Prawem Boskim) wywołać wojnę trojańską. Eris (Waśń) przybywa, gdy bogowie ucztują na weselu Peleusa i rozpoczyna spór między Herą, Ateną i Afrodytą o to, która z nich jest najpiękniejsza".

Platon (?):

„Nie pochwalamy, ani tego, że spory i kłótnie bogów były dziełem Temidy i Zeusa".

[Platon odnosi się do rzucenia złotego jabłka na weselu Tetydy, co doprowadziło do wojny trojańskiej. W tej historii Eris (Waśń) została sprowokowana przez Temidę.]

Hymn Homera 23 do Kroniona 2:

„Będę śpiewać o Zeusie, najwyższym wśród bogów i największym, wszechwidzącym, panu wszystkiego, spełniającym, który szepcze słowa mądrości Temidzie (Boskiemu Prawu), gdy siedzi pochylona ku niemu".

Pindar, Oda Olimpijska 8. 21:

„(Zbawicielka), zasiadająca na tronie obok wielkiego Zeusa Kseniosa (boga gospodarzy i gości)".

Antoninus Liberalis, Metamorfozy 19:

„[Kiedy złodzieje próbowali ukraść miód z jaskini świętego Diktaionu (Dictaeon), w której urodził się Zeus:] Zeus zagrzmiał i wymachiwał piorunem, ale Mojry (Mojry) i Temida (Prawo Boskie) powstrzymały go. Było bezbożne, aby ktokolwiek tam umarł. Więc Zeus zamienił ich wszystkich w ptaki".

Quintus Smyrnaeus, Upadek Troi 13. 298:

„Och, źli ludzie nigdy nie uciekną przed czystą Temidą (Boskim Prawem): dniem i nocą jej oczy są na nich zwrócone, a szeroki świat ponad plemionami ludzkimi unosi się w powietrzu, wspierana przez Zeusa, dla ukarania grzechu".

Upadek Troi 12. 202:

„[Dwie frakcje bogów wdały się w konflikt o konia trojańskiego wbrew rozkazowi Zeusa:] Jego [Zeusa] gniew wstrząsnął całym firmamentem, gdy jego pioruny rozbijały się od wschodu do zachodu; błyskawice lśniły, gdy jego pioruny gęsto i szybko spadały na ziemię i płonęły bezgranicznym pasmem. Strach padł na serca tych Nieśmiertelnych: zadrżały członki wszystkich — owszem, choć byli nieśmiertelni! Wtedy Temida (Prawo Boskie), drżąca o nich, szybka jak myśl, zeskoczyła przez chmury i szybko do nich przyszła — bo w walce ona jedna nie miała udziału i stanęła między walczącymi, i zawołała: „Zaprzestańcie konfliktu! O, gdy Zeus jest rozgniewany, nie przystoi, aby wieczni Bogowie walczyli o ludzkie na litość boską, stworzenia dnia: inaczej zostaniecie nagle zniszczeni; gdyż Zeus rozwali wszystkie wzgórza i rzuci na was: synów ani córek nie oszczędzi, lecz pogrzebie wszystkich pod jedną ruiną rozbitej ziemi. Nie znajdziecie stamtąd ucieczki do światła, w strachu przed ciemnością uwięzieni na zawsze. Bojąc się groźby Zeusa, zwrócili na nią uwagę, powstrzymali się od sporów i odrzucili swój gniew, i stali się jednością w pokoju i przyjaźni."

Temida była obecna przy narodzinach Apollina, karmiąc go nektarem i ambrozją. Była tam w swojej roli jako prorocza bogini wyroczni Delf, którą ten miał otrzymać.

Hymn Homera 3 do Deliańskiego Apolla 89:

„[Tytanina] Leto [podczas porodu z Apollonem] była dręczona przez dziewięć dni i dziewięć nocy bólami, wykraczającymi poza zwykły zwyczaj. A były z nią wszystkie najważniejsze z bogiń: Dione i Reja i Ichnaea i Temida, i głośno jęcząca Amfitryta, i inne nieśmiertelne boginie... Wtedy dziecko wyskoczyło na światło, a wszystkie boginie podniosły krzyk. Natychmiast, wielki Foibosie [Apollonie], boginie obmyły cię czysto i czysto słodką wodą i owinęły cię w białą szatę o delikatnej fakturze, świeżo tkaną, i zapięły wokół ciebie złoty pas. Teraz Leto nie dała Apollonowi, nosicielowi złotego ostrza, swojej piersi; ale Temida należycie wlewała w Twe usta nektar i ambrozję".

Pełniąc rolę głosu wyroczni ziemi, wygłosiła wiele słynnych proroctw.

I. PROROCTWO UPADKU TYTANÓW

Ajschylos, Prometeusz w okowach 206:

„Ja [Prometeusz], chociaż doradzałem im w najlepszym interesie, nie byłem w stanie przekonać Tytanów, dzieci Uranosa i Chtona; ale oni, pogardzając radami chytrości, w pysze swojej siły myśleli, że zdobędą panowanie bez walki i siłą. Często moja matka Temida, lub Gaja (choć jedna forma, miała wiele imion), przepowiadała mi sposób, w jaki przyszłość miała się wydarzyć. Że nie przez brutalną siłę ani przemoc, ale przez podstęp ci, którzy zyskają przewagę, są przeznaczeni do zwycięstwa. I chociaż argumentowałem im to wszystko, nie zwracali żadnej uwagi na moje słowa".

II. PROCTWO ODNOŚNIE SYNA

Pindar, Oda Istmijska 3. 28:

„Kiedy o małżeństwo z Tetydą wybuchł spór między Zeusem a chwalebnym Posejdonem, gdy każdy z dwóch bogów chciał, aby została jego piękną narzeczoną, gdyż namiętność wypełniła ich serca. Lecz dla nich mądrość nieśmiertelnych bogów nie pozwoliła, aby ten związek się ziścił, gdy do ich uszu dotarła prorocza wyrocznia. Bowiem pośród nich mądrze doradzona Temida powiedziała, że przeznaczeniem jest, aby bogini morza urodziła syna, silniejszego od ojca, którego ręka wystrzeli strzałę potężniejszą, niż piorun, lub straszliwy trójząb, jeśli poślubi Zeusa lub jego braci. „Odejdź", powiedziała, „od tego zamiaru, ale niech jej łoże będzie błogosławione ze śmiertelnikiem i niech zobaczy umierającego syna w wojnie. Jak Ares będzie w sile ramienia, i w zwinności stóp jak błyskawica. W moim słowie chciałbyś usłyszeć: spraw, aby jej małżeństwo było dla zaszczytu danego przez niebiosa Peleusowi, synowi Ajakosa, który, jak mówią, jest najsprawiedliwszy ze wszystkich ludzi, mieszkający na równinie Jolkosa. I do nieśmiertelnej jaskini Chejrona niech twoje rozkazy szybko dotrą, ani niech karty głosowania sporu nie zostaną umieszczone pośród jak dwa razy przez córkę Nereusa. Ale w przeddzień pełni księżyca niech ona dla tego bohatera rozwiąże piękny pas jej czystego dziewictwa". Takie słowa bogini wypowiedziała do dzieci Kronosa; i skinęły głowami, wyrażając zgodę nieśmiertelnymi brwiami. A owoc tych słów nie został odrzucony. Albowiem dwaj bogowie połączyli się w swoich zaszczytach oddanych zaślubinom dziewicy Tetydy."

Ajschylos, Prometeusz w okowach 204:

„[Prometeusz zwraca się do Okeanidów:] Ja, udzielając najlepszej ze wszystkich rad, próbowałem przekonać synów Tytanów Uranosa (,Niebo) i Gai (Ziemia), i mi się nie udało. Gardzili przebiegłością; w dumie siły przewidywali łatwe zwycięstwo i panowanie potęgi. Znałem wyznaczony bieg rzeczy, które miały nadejść. Moja matka, Temida (Prawo Boskie) lub Gaja (Ziemia), jedna osoba, przez różne imiona, wielokrotnie przepowiadała mi, że nie brutalna siła, nie przemoc, ale przebiegłość musi dać zwycięstwo władcom przyszłości. Wyjaśniłem im to z powodami, które uznali za niewarte chwili uwagi. Wtedy, z dróg otwartych dla mnie, wydawało mi się najlepiej zająć moje stanowisko — moja matka — u boku Zeusa, chętna i mile widziana. To ja udzieliłem tej rady, przez którą starożytny Kronos i jego załoga leżą teraz pogrzebani w tylnej otchłani Tartaru.'"

Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 3. 168:

„Córka Nereusa, Tetyda, o którą rywalizowali Zeus i Posejdon. Ale gdy Temida przewidziała, że syn Tetydy będzie silniejszy od ojca, wycofali się".

Apolloniusz z Rodos, Argonautica 4. 798:

„Jednak pomimo twojej [Tetydy] odmowy [zalotów Zeusa] nie przestał mieć na ciebie oka, aż do dnia, w którym czcigodna Temida dała mu do zrozumienia, że jesteś przeznaczona do urodzenia syna, który będzie większy od swojego ojca. Kiedy to usłyszał, Zeus cię porzucił, chociaż nadal cię pragnął".

III. PROROCTWO O WYZWOLENIU PROMETEUSZA

Ajschylos, Prometeusz w okowach 870:

„[Prometeusz opowiada Io o przepowiedzianym uwolnieniu z łańcuchów góry Kaukaz]: Z jej [Hypermnestry, potomkini Io] nasienia narodzi się jednak człowiek odważny [Herakles], znany z łuku, który wybawi mnie z tych trudów. Taka jest wyrocznia opowiedziana mi przez moją matkę, tytankę Temidę, urodzoną dawno temu".

IV. PROROCTWO O KRADZIEŻY ZŁOTYCH JABŁEK

Owidiusz, Metamorfozy 4. 642:

„Gigant [Atlas] przypomniał sobie wyrocznię, którą dała Temida z Parnasu: „Atlasie, nadejdzie czas, gdy z twojego drzewa złoto [tj. złote jabłka] zostanie zrabowane, a tym łupem będzie się chełpił syn Jowisza [Zeusa]". Ze strachu otoczył wszystkie sady potężnymi wałami, a jako strażnika ustawił ogromnego Draco (smak, pierwotnie przypisuje się, że jego właścicielka to Hera - chroni jej ogrodu, podarowanego jej przez Zeusa w dzień zaślubin); i wygnał wszystkich obcych z granic swojego królestwa".

Owidiusz, Metamorfozy 9. 402:

„Ona [bogini Hebe] zamierzała przysiąc, że nie obdarzy już żadnym darem [przywróceniem młodości] żadnego mężczyzny, ale powstrzymała ją Temida (Prawo Boskie). „Wojna domowa", powiedziała, „wplątuje teraz Teby i Kapaneus nie zostanie podbity, jeśli nie mocą Jowisza [Zeusa] potęgą... Prorok [Amfiaraos] jeszcze żywy ujrzy swego ducha, gdy ziemia się otworzy; a jego syn Alkmaion pomści czyn miłościwego obowiązku i czyn zbrodni. Zrozpaczony problemami, wygnany z umysłu i domu, Erynyes i duch jego matki [Eryfyle] będą go prześladować, aż jego małżonka zażąda fatalnego złotego naszyjnika, a miecz Fegeusa wysysa krew krewnych i krewnych. A potem w końcu Kalliroja Acheloja [córka Achelousa] gdyż jej niemowlęcy synowie będą błagać Jowisza [Zeusa] o te lata [zabrane Jolaosowi] na klęczkach, by przyspieszyć zemstę za śmierć zwycięzcy. A na jej prośbę Jowisz zażąda tego daru od swojej pasierbicy [Hebe], a jej synowie zostaną przemienieni od dzieciństwa.' Gdy Temida, która przepowiadała przyszłość, wypowiedziała te proroctwa, w niebie wybuchł grzmiący spór, bogowie wszyscy szemrali, dlaczego innym nie wolno udzielać takich darów [odmłodzonej młodości] - tak, tylko Hebe miała takie możliwości, nikt inny, nawet nie Zeus - warto podkreślić, że przed poślubieniem Hery, a tym samym przed narodzinami ich dzieci, bogowie starzeli się, jak ludzie, dopiero, kiedy ta pojawiła się na świecie, „cofnięto czas".

0 notes