#19-de eeuw

[twafordizzy]

Filip de Pillecyn speelt (in 1935) met gender-kwestie

bron beeld: schrijversbewijs.be Filip de Pillecyn (1891-1962) was een vooraanstaand Vlaams schrijver die behoorde tot de generatie van auteurs die werkten in de periode tussen de twee Wereldoorlogen. Monsieur Hawarden is een novelle en werd voor het eerst gepubliceerd in 1935. De novelle speelt zich af in de 19e eeuw en vertelt het verhaal van Monsieur Hawarden, een mysterieuze figuur die zich…

[rotterdamvanalles]

Krantenkiosk op het Middellandplein, 19 juni 1955. Op de gevel een bord met reclame voor het Rotterdamsch Parool en op het dak een lichtreclame van Lexington.

Door Ghisebrecht Bokel was in de tweede helft van de 13de eeuw aan Claes de Vriese verboden om een stuk land, dat grensde aan Bokels ambacht, te bedijken. Daardoor bleef midden tussen Schoonderloo en Beukelsdijk een onbedijkt land liggen. Omstreeks 1280 krijgt Jan van Scoenreloo, zoon van Claes de Vriese, toestemming tot bedijken. Dit Middelland heeft waarschijnlijk ongeveer ter plaatse van de huidige straat gelegen. Een 'Middelwateringhe' komt aldaar reeds in 1410 voor. Op de kaart van Stampioen (1653) heet deze watering Scheydsloot. Ze vormde de scheiding tussen twee ambachten. In 1906 werd de Middellandstraat in 1ste Middellandstraat verdoopt, terwijl toen tevens de 2de Middellandstraat haar naam ontving. De naam Middelland is later gegeven aan de wijk waarin genoemde straten liggen.

Fotograaf Cock Tholens fotografeerde regelmatig voor het Rotterdamsch Parool.

De fotograaf is Cock Tholens en de foto komt uit het Stadsarchief Rotterdam. De informatie komt eveneens uit het Stadsarchief Rotterdam

[joostjongepier]

Wat?   Centrale steen uit het labyrint in de kathedraal van Amiens (ca. 1288), Vue des bords de la Somme (ongedateerd) door Gaston de Foucaucourt, Giotto révélant sa vocation (1885) door Lange Guglielmo en Portrait de Maria Lani (1928-1929) door Francis Picabia

Waar?   Musée de Picardie, Amiens

Wanneer?   19 februari 2024

In de kathedraal van Amiens zag ik het labyrint, een negentiende-eeuwse herschepping van het oorspronkelijke uit de dertiende eeuw. In het Musée de Picardie bevindt zich de middensteen van dit oude labyrinth.

De kathedraal waarin deze steen zich ooit bevond is terug te zien op een sfeervol schilderij van Gaston de Foucaucourt (geb. 1800). We zien de rivier de Somme met centraal, in een nevel gehuld, de kathedraal Notre Dame d’Amiens.

Het museum heeft naast een gevarieerde verzameling schilerijen een interessante collectie sculpturen. Eén daarvan is de roeping van de jonge Giotto. Dit thema is in de schilder- en beeldhouwkunst van de negentiende eeuw vaak afgebeeld. De scène die beeldhouwer Lange Guglielmo (1839-1914) weergeeft, is ontleend aan de beschrijving die Giorgio Vasari geeft van de jeugd van de Florentijnse schilder Giotto (1276-1336). Tijdens het hoeden van een kudde schapen van zijn vader tekende de jonge Giotto overal dingen die hij onderweg tegenkwam. Hij tekende op steen, op de grond of in het zand. “Op zeker dag was Cimabue onderweg van Florence naar Vespignano, waar hij iets te doen had, toen hij Giotto zag die, terwijl zijn schapen aan het grazen waren, met een enigszins puntige steen op een vlak en glad rotsblok een schaap afbeeldde, naar de natuur, zonder dat hij van wie ook, of het moest van de natuur zelf zijn, had geleerd hoe men dit deed. Cimabue bleef dan ook staan, stomverbaasd” (uit Giorgio Vasari: De levens van de grootste beeldhouwers en architecten). De schilder nodigde de jongen uit om met hem mee te gaan en zijn leerling te worden.

Mijn favoriete kunstwerk uit het Musée du Picardie is een schilderij uit de twintigste eeuw. Zodra ik het werk zie, weet ik, zonder het toelichtende bordje te hoeven lezen, wie de schilder is. In Museum De Fundatie in Zwolle hangt een werk van dezelfde schilder met paarden en vlinders die op bijzondere manier door elkaar zijn geschilderd. Hier zijn menselijke hoofden en vogels op een soortgelijke wijze verweven. Er is geen enkele twijfel dat het werk van dezelfde kunstenaar is: dadaïst en surrealist Francis Picabia (1879-1953). Picabia is niet de meest bekende schilder van de twintigste eeuw, maar telkens als ik werk van hem zie weet hij me te verrassen met de kwaliteit ervan. Het portret op dit schilderij is van Maria Lani, een vermeende Duitse actrice. Zij arriveerde in 1928 in Parijs. Haar broer en haar man vroegen beroemde schilders een portret van haar te maken. Geïnspireerd door haar schoonheid en vermeende beroemdheid werden maar liefst eenenvijftig portretten gemaakt. Ze werden in 1930 tentoongesteld en daarna door de oplichters meegenomen over de Atlantische Oceaan. De nepactrice mag een oplichtster zijn geweest, haar portret door Picabia is er niet minder fraai om.

[123voordeeltjes]

Hotel JLno76

Het 4-sterren Hotel JL no76 is gevestigd in een luxe 19-eeuws dubbel herenhuis achter de PC Hooftstraat in Amsterdam. Het mooie Vondelpark ligt op 900 meter en bekende musea, waaronder het Stedelijk Museum, ligt op slechts 200 meter van het hotel. Kijk vooral ook eens omhoog als u door Amsterdam loopt, want de hoofdstad staat vol bijzondere historische en moderne architectuur! Kom na een lange…

[vanfransebodem]

Ontdek de tentoonstelling LIBERTÉ! in het Dordrechts Museum

Vanaf 19 oktober 2024 tot en met 23 maart 2025 is er in het Dordrechts Museum de tentoonstelling LIBERTÉ! Ary Scheffer & de Franse Romantiek te zien. Ary Scheffer, een geboren Dordtenaar, was in zijn tijd een beroemde schilder en trok naar Parijs. Het roerige Parijs in de eerste helft van de negentiende eeuw, was een tijd vol politieke onrust en culturele bloei. Kunstenaars als Eugène Delacroix…

[johnooms]

Wat gebeurde er op 19 juli? 1946 – JAN VERKADE (77) OVERLEDEN Hij was een Nederlandse kunstschilder die rond de eeuwwisseling (19e naar 20e eeuw) schilderde in Parijs. Hij maakte deel uit van de postimpressionistische groep Les Nabis. Hij treedt in tot de kloosterorde in Beuron en verandert zijn naam in Willibrord Verkade. Zijn vader was Ericus Gerhardus Verkade, oprichter van de bekende koek- en beschuitfabriek Verkade... Klik op de link hieronder voor meer Nieuws van Vroeger: http://johnooms.nl/2024/07/19/19-juli/

[fransopdefiets]

Mijlpaal uit de 19 e eeuw, aan de ene kant in kilometers, aan de andere kant in Zweedse mijlen

[keynewssuriname]

Noris Bannafoo; een gepassioneerde Saamaka met hart voor Bataliba

Noris Bannafoo, een gepassioneerde Surinaamse natuurliefhebber, is verliefd op zijn geboorteplek Bataliba. Het Batalibagebied omvat vijf dorpen aan de Surinamerivier en ligt ten zuiden van het stuwmeer. Bestuurlijk valt het gebied onder het district Brokopondo, hoewel anderen van mening zijn dat het in het district Sipaliwini ligt. Geografisch moet dit nader worden onderzocht. Ongeacht of het nu Brokopondo of Sipaliwini is, Noris heeft een ongeconditioneerde band met het gebied. Hij is geboren in het dorp Bannavoo kondë. Hoewel hij momenteel in Paramaribo verblijft, bezoekt Noris frequent zijn geboortedorp en het dorp Baikutu waar de eerste liefde van zijn leven, zijn moeder, woont. Baikutu ligt net naast Bannavoo kondë. “Noris is een zelfverzekerde Saamaka man en heeft een bijzondere liefde voor het binnenland”, zo beschrijft de veelzijdige Surinamer zichzelf. In een gesprek met Key News laat hij doorschemeren dat hij de Saamaka-cultuur wil helpen behouden door middel van educatief toerisme en woordkunst. Om hem beter onderwijs te laten genieten en een goed toekomstperspectief te bieden, werd Noris onder hoede van zijn oom in de stad groot gebracht. “Hij heeft mij van jongs af aan kennis laten maken met mijn roots en bij mij de liefde voor het binnenland aangewakkerd.” Tijdens de jaarlijkse schoolvakanties ging hij met zijn oom naar Bataliba om geïntegreerd te raken met de authentieke leefstijl van de lokale bewoners. Van het omploegen van kostgrondjes, vissen en traditionele Saramaccaanse gerechten bereiden; Noris kan alles. Hij is bijzonder trots op de unieke geschiedenis van het strijdvaardige Saamaka-volk. De Saamaka en Matawai zijn voortgekomen uit de oudste gemeenschappen die marrons in het binnenland vormden. De meeste lo (clans) die samen deze stammen zouden vormen, waren de plantages al tussen 1680 en 1720 ontvlucht. Na eerdere mislukte pogingen werd uiteindelijk op 19 september 1762 een Vredesverdrag gesloten tussen de Saamaka en de koloniale overheid. In het bestaan van het Saamaka-volk is de transmigratie als gevolg van de vorming van het stuwmeer in de jaren 1958-1964, sinds de dramatische vlucht van de plantages in de 18de eeuw, de diepst ingrijpende tragedie geweest. Toen de dam in de Surinamerivier op 1 februari 1964 werd ontsloten, ontstond het op één na grootste, door mensenhanden vervaardigde, meer in de tropen. De Saamaka werden verdreven van de grond waar ze al eeuwen woonden en waar ze de navelstrengen van al hun awoonëngë (voorouders) begraven hadden. Noris merkt op dat het cruciaal is om de cultuur en geschiedenis van Bataliba en het Saamaka-volk in zijn algemeen te conserveren voor de toekomstige generaties. “Ik lever op mijn manier een bijdrage. Op Facebook beheer ik een pagina over Bataliba waar ik audiovisuele content en informatie over het gebied en cultuur plaats.” Hij houdt de pagina ook up-to-date met diverse ontwikkelingen die plaatsvinden in het gebied en zet zich vrijwillig in om de sëkëti-groep van de dames te promoten. Sëkëti zijn liederen waarmee wordt bezongen wat actueel in de gemeenschap leeft: ruzies, liefdesaffaires, heldendaden, maar ook de transmigratie. De aanleiding is vaak nog minder dan een anekdote: iemand gaat naar de stad en heeft iemand anders gegroet. Het plezier van een woordcombinatie is soms al genoeg om een nieuwe sëkëti te zingen, maar evengoed kunnen ze giftig commentaar bevatten. Ze worden continu opnieuw gemaakt en zijn vaak extreem kort, soms ook in de vorm van een dialoog; de langere worden bij speciale gelegenheden gezongen, bijvoorbeeld bij de installatie van een nieuwe gaama (grootopperhoofd). Dit gebeurt al eeuwenlang zo. De stijl is nooit veranderd, al veranderen de teksten continu. De multigetalenteerde Noris, in het dagelijks leven bouwvakker en klantenservice medewerker, is ook bestuurslid van de stichting Sport Sociaal en Cultureel Bataliba (SSCB). Het is een van de grote organisaties in het gebied die diverse projecten opzet en uitvoert. Hij maakt ook deel uit van de jongerentak van de Vereniging van Saamaka Gezagsdragers (VSG). In de vereniging werken meer dan 60 Saramaccaanse dorpen samen in de strijd voor grondrechten van de Inheemsen en marrons. Deze rechten worden bedreigd vanwege mijnbouw en houtkap. Op 28 november 2007 wonnen Hugo Jabini en Wanze Eduards van de VSG een rechtszaak die zij bij het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens tegen de Surinaamse staat hadden aangespannen; ook wel het Saamaka-vonnis tegen de Staat Suriname genoemd. Vanwege hun strijd voor grondrechten werden ze in 2009 onderscheiden met de Goldman Environmental Prize. Met dezelfde gedrevenheid en passie wil Noris zich inzetten om het Saamaka-gebied met al zijn materiële en immateriële rijdommen te helpen beschermen. Noris die ook aan woordkunst doet, schrijft zijn poëzie en proza voornamelijk in het Saramaccaans. Hij roept Saamaka jongeren op om hun cultuuridentiteit nooit te vergeten. “Vergeet nooit waar je vandaan komt en wees trots op je roots.” Hij wil de jongeren voornamelijk motiveren om actief mee te doen in hun dorpen en leefgemeenschappen van herkomst. “Investeer in jezelf en in je omgeving.” Noris is eigenlijk het “synoniem” van een trotse Saramaccaner. Hij is zowel mondeling als schriftelijk uitmuntend in de taal. Hij kent het Batalibagebied op zijn tien vingers en kan zelfs bodido en muunga maken. Bodido is trouwens zijn favoriete drank en wordt in het Saamaka folklore als een elixer beschouwd, alhoewel het geen geheime ingrediënten bevat. Het proeven waard! Read the full article

[charleshaddonspurgeon]

Voor Iedere Dag | Ochtend Overdenking Wie is het die daar uit de woestijn komt? (Hooglied 3:6, EV) Lees verder Handelingen 17:16—23. Wie is het die daar uit de woestijn komt?” Het uiterlijk wekt de aandacht van de toeschouwer, hij wordt nieuwsgierig en vraagt: “Wie is dit?” In de vroegste dagen van de Christelijke gemeente waren er mensen die zich heel erg verwonderden. En ook al noemden ze de wonderen op Pinksteren dronkenschap, toch waren ze allemaal “buiten zichzelf en raakten in verlegenheid, en de één zei tegen de ander: Wat wil dit toch zeggen?”(Handelingen 2:12) Vele jaren later zei een heidense filosoof: “Wat is deze nieuwe kracht die de afgoden in stukken breekt, oude gewoonten veranderd en zelfs de tronen onveilig maakt? Wat is dat?” Weer later, in de tijd van de Reformatie, waren er monniken met kappen, kardinalen met hun rode hoeden, bischoppen, vorsten en keizers die zeiden: “Wat is dit? Wat voor vreemde leer is er aan het licht gekomen?” In de tijd van de moderne reformatie, een eeuw geleden, toen God er vreugde in vond Zijn gemeente te doen herleven door Whitefield en zijn broeders waren er veel mensen die zeiden: “Wat is dit nieuwe enthousiasme, dit Methodisme? Waar komt het vandaan en welke kracht gebruiken ze?” Ongetwijfeld zal de onwetendheid van de mensen ontdekt worden en uitbreken in een verwonderde uitroep: “Wie is dit?” als God er weer vreugde in vind om Zijn gemeente met macht te voorschijn te halen en haar machtig te maken onder de mensenkinderen. Geestelijke religie is vandaag de dag net zo’n nieuwtje als in de dagen dat de Griekse wijsgeren dat bespotten op de Areopagus. De ware gemeente van God is een vreemdeling en nog steeds een pelgrim. Een buitenlander in elk land. Een gespikkelde vogel. Een duif onder de raven en een lelie tussen de dorens Ter overdenking De kerk zal geen waardige nieuwsgierigheid wekken tenzij de Heere Jezus Christus gepreekt wordt zoals Hij werkelijk is. Bid dat Christus ook in deze dagen naar waarheid gepreekt zal worden (Filippenzen 1:18) en dat mannen en vrouwen net zo zullen zullen gaan vragen als toen Hij op aarde was: “Wie is dit?” (Mattheüs 21:10; Lukas 5:21; 7:49; 9:9; 19:3). Preek 482, 30 november 1862

[twafordizzy]

Maarten Biesheuvel heeft een droom op oudejaarsdag

bron beeld: trouw.nl In het verhaal Oudejaar komt Maarten Biesheuvels voorkeur voor de 19-de eeuw, de Russische schrijvers uit die periode en zijn hang naar symboliek in zijn verhalen samen. De hoofdrolspeler lijkt iemand van adel (vorst, landgoed, knechten, koetsen enz.), is lui; heeft moeite met de zinloosheid van zijn bestaan en is op zoek naar de juiste vrouw, in dit geval een gravin. Hij…

[rotterdamvanalles]

Supermarkt Bas van der Heijden aan de Bergweg, 15 november 1987.

De Bergweg dankt zijn naam aan het voormalige dorp Hillegersberg, ook wel Den Berg genoemd, dat in 1941 door Rotterdam werd geannexeerd. Over de herkomst van de naam Hillegersberg is veel gefantaseerd. Bekend is de legende van de reuzin Hillegonda (zie Hillegondaplein). Voorts gaat het verhaal dat Hillegersberg zijn naam te danken zou hebben aan Hildegard, echtgenote van graaf Dirk II van Holland. Deze was in de 10de eeuw eigenaar van Bergan, een versterkte plaats of gehucht op de berg ter plaatse van het huidige Hillegersberg. De historicus L.J. Rogier veronderstelt dat Hildeger de bouwheer van het kasteel is geweest. De relatie die wel gelegd is tussen de naam Hillegersberg en de heilige Hildegardis van Bingen wijst Rogier van de hand.

Bas van der Heijden was de zoon van een kruidenier, die als eerste de zelfbediening introduceerde in zijn winkels. De keten BAS werd in 1973 door Dirk van den Broek overgenomen. Op dat moment had Bas van der Heijden 10 filialen, waarvan zes in Rotterdam en de andere vier in Sliedrecht, Papendrecht, Ridderkerk en Alblasserdam. In de jaren erna werden er 19 nieuwe filialen geopend. De filialen waren voornamelijk te vinden in de omgeving van Rotterdam, Dordrecht, Spijkenisse, Vlaardingen, Schiedam, Ridderkerk en Giessendam. Op 13 maart 2013 werd het dertigste filiaal geopend bij de Nieuwe Ommoordseweg in Rotterdam, waarmee de teller van de filialen in Rotterdam op tien kwam.

In 2014 zijn de supermarktketens Bas van der Heijden, Digros en Dirk van den Broek omgedoopt tot Dirk.

De fotograaf is Aad Boer en de foto komt uit het Stadsarchief Rotterdam. De informatie komt eveneens uit het Stadsarchief Rotterdam en van Wikipedia.

[hansoete]

Workshop zoutprint met Elizabeth

Zoutprint werd uitgevonden door Henry Fox Talbot en was de dominante manier om foto’s af te drukken gedurende de eerste heft van de 19°eeuw.

[forescate]

Verborgen arbeidershuisje daterend uit het eind van de 19-de eeuw: “Het huis van Van der Ploeg”. Aan het noordelijke deel van de Schoolstraat; gedeeltelijk nog te zien destijds aan de achteringang oude AH. Gesloopt ca. 2008.

(Bron oa. uit het boek van Jan Sloof).

[toosvanholstein]

Vrouwelijk Feest in de Schildershemel

Als er een Schildershemel is, hebben de vrouwelijke kunstenaars daar een paar weken geleden feest gevierd.Eindelijk zijn ze vertegenwoordigd in de Eregalerij van het Rijksmuseum! Lees en kijk maar in TOOS&ART van deze week.Je kunt je ook gelijk abonneren.

foto van de Eregalerij in het Rijksmuseum die ik nam in betere tijden Of er in het Hiernamaals, Nirwana, Walhalla en de Eeuwige Jachtvelden speciale plekken zijn voor beeldende kunstenaars? Echt geen idee. Maar zo ja, dan had daar een paar weken geleden op de Internationale Vrouwendag vast een luid en duidelijk gejuich opgeklonken. Vooral uit vrouwenkelen. Toen maakte het Rijksmuseum namelijk…

[joostjongepier]

Wat?   Gezicht op Delft (1660-1661), Gezicht op huizen in Delft, bekend als Het straatje (1658-1659), Sint Praxedis (1655), Christus in het huis van Maria en Martha (1654-1655) en De koppelaarster(1656) door Johannes Vermeer

Waar?   Tentoonstelling Vermeer in het Rijksmuseum, Amsterdam

Wanneer?   10 februari 2023

Maar liefst vierhonderdzestigduizend bezoekers kwamen in 1996 naar het Haagse Mauritshuis voor een tentoonstelling met tweeëntwintig werken van Johannes Vermeer. Ik was op 19 april van dat jaar één van de vele bezoekers die hun entree maakten in een speciaal voor de gelegenheid over de Hofvijver gebouwde tent. De Volkskrant (9  november 1995) opende een artikel over deze expositie met de zin: “Volgens kenners is het een gebeurtenis van eens in de paar honderd jaar.” En daarmee is maar weer eens aangetoond dat kenners er soms verschrikkelijk naast kunnen zitten. We zijn inmiddels ‘slechts’ zevenentwintig jaar verder en in het Rijksmuseum in Amsterdam start opnieuw een tentoonstelling met uitsluitend werk van Vermeer. Dit keer zijn er maar liefst achtentwintig werken te zien. Daaronder bevindt zich een drietal werken uit de New Yorkse Frick Collectie die normaal nooit worden uitgeleend. Een grootscheepse verbouwing van dit museum zorgt voor de unieke uitzondering op de regel. De verbouwing was voor Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits aanleiding om te proberen zoveel mogelijk werken van de zeventiende-eeuwse meester bij elkaar te brengen in Amsterdam. En dat is gelukt!

Als ik de expositie binnenkom, tref ik in de eerste zaal gelijk twee bekende werken aan: Gezicht op Delft uit het Mauritshuis en Het straatje uit het Rijksmuseum. We beginnen onze tocht langs het werk van Vermeer in zijn thuisstad Delft. Hoewel ik vaak in zowel het Rijksmuseum als in het Mauritshuis kom en beide werken goed ken, zorgt het feit dat ze in een andere context hangen ervoor dat ik met nieuwe ogen naar de werken ga kijken. Over Het straatje schreef ik eerder in dit dagboek: “In mijn jeugd was kunst niet alom aanwezig. Al mijn kunstervaringen dateren dan ook van mijn studententijd en daarna. Allemaal, behalve één. Ooit hadden we bij ons thuis een kunstkalender. Waarschijnlijk hadden we die als presentje voor Nieuwjaar gekregen van een verzekeringsmaatschappij of zo. Nu zouden we zoiets een ‘premium’ noemen, maar die term was toen (goddank!) nog niet uitgevonden. Enfin, hoe de kalender in ons huis terecht kwam doet voor dit verhaal ook niet echt ter zake. Wél het feit dat één van de reproducties grote indruk op mij maakte. Zo sterk zelfs dat ik nu, pakweg vijftig jaar na dato, nog steeds weet welk schilderij op de kalender was afgebeeld.” Wat bij zowel Het straatje als bij Gezicht op Delft onmiddellijk in het oog valt is de geweldige manier waarop Vermeer licht weergeeft.

Johannes Vermeer werd in 1632 geboren in Delft, waar hij in 1675 overleed. Hij was 21 jaar oud toen hij trouwde met Catharina Bolnes, met wie hij veertien of vijftien kinderen kreeg, van wie er bij zijn overlijden nog elf in leven waren. Aanvankelijk was Vermeer gereformeerd, maar bij zijn huwelijk trad hij toe tot de katholieke kerk. Behalve schilder was hij ook kunsthandelaar en voorman van het Lucasgilde.

Na zijn huwelijk schilderde Vermeer een aantal grote werken met historische verhalen. Het werk dat mij het minst aan Vermeer doet denken is Sint Praxedis. Praxedis was een Romeinse adellijke dame die in de tweede eeuw lichamen van christelijke martelaren verzorgde. Vermeer schilderde dit werk naar voorbeeld van een Florentijnse schilder

Christus in het huis van Maria en Martha is al veel meer een ‘echte’ Vermeer. Het schilderij is gebaseerd op een verhaal uit het Evangelie van Lucas: “Toen ze verder trokken ging Hij een dorp in, waar Hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette. Haar zus, Maria, ging aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe en zei: ‘Heer, kan het U niet schelen dat mijn zus mij al het werk laat doen? Zeg tegen haar dat zij mij moet helpen. De Heer zei tegen haar: ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je druk over zoveel dingen. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het juiste gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen” (Lucas 10:38-02 NBV21). Je ziet aan Vermeers Martha dat ze het eigenlijk te druk heeft om zich ook nog eens druk te moeten maken over de luiheid van haar zuster. Een beetje gehaast zet ze een mand met brood op tafel, terwijl ze Jezus vraagt Maria een standje te geven. Jezus straalt volkomen rust uit. Terwijl hij reageert op Martha’s klacht, wijst hij op Maria die stil luisterend aan zijn voeten zit. De drie protagonisten van het verhaal staan centraal. Bijfiguren ontbreken en ook is er nauwelijks iets van de omgeving te zien. Vermeer richt zich volledig op de kern van het verhaal. De verstilling die de latere werken van de schilder zal kenmerken, is ook hier al volop aanwezig.

Een omslagpunt in het werk van Vermeer is De koppelaarster. Religie en mythologie maken plaats voor een bordeelscène. Daarna zal Vermeer zich vooral richten op verstilde huiselijke taferelen en tronies van vrouwen.

[devosopmaandag]

Denken en voelen (de Brontë's 2)

Haworth, 27 augustus 1850 |“Papa en ik hebben zojuist thee gedronken; hij zit rustig in zijn kamer en ik in de mijne; regenstormen woeden in de tuin en over het kerkhof: de moors zijn verborgen achter een dikke mist. Ofschoon ik alleen ben, ben ik niet ongelukkig; er zijn duizend dingen waar ik dankbaar voor ben, waaronder het feit dat ik vanmorgen een brief van U heb ontvangen, en ik vanavond het voorrecht geniet die te beantwoorden.” (brief van Charlotte Brontë aan Mrs. Gaskell*)

18 december 1850 | “... Ik kan je nu schrijven, want ik ben van huis weg en in elk geval tijdelijk opgevrolijkt door een verandering van lucht en omgeving, na de zware depressie die mij, moet ik bekennen, bijna drie maanden heeft neergedrukt. De afgelopen herfst zal ik nooit vergeten! Sommige dagen en nachten zijn heel pijnlijk geweest, maar nu ik je dit verteld heb, hoef ik niets meer over dat onderwerp te zeggen. Mijn walging en eenzaamheid namen steeds mee toe, mijn herinnering aan mijn zusters ondraaglijk schrijnend.” (brief aan Ellen Nussey)

Twee jaar voor deze brieven stierf haar broer Branwell, zus Emily vatte kou op de begrafenis, kreeg acute tbc en stierf drie maanden later, zus Anne bleek ook besmet en stierf vijf maanden na Emily. Vier jaar na de brief aan Mrs. Gaskell en aan Ellen Nussey en na drie maal een huwelijksaanzoek te hebben afgeslagen, trouwt ze op 38-jarige leeftijd met Arthur Bell Nicholls.

Haworth, 19 januari 1855 | “... Werkelijk, Ellen, het is een plechtig en vreemd en hachelijk gebeuren wanneer een vrouw trouwt. Het lot van de man is volkomen anders. (brief aan Ellen Nussey)

Nog tijdens haar zwangerschap bezwijkt Charlotte aan uitputting. Hun vader overleeft zijn laatst overgebleven kind nog zes jaar. De zwaarte van het leven in de 19e eeuw wordt in deze paar feiten gevoeld. De boeken van de drie schrijvende zussen zijn onlosmakelijke verbonden met hun leven.

Steeds keert in de literatuur en de filosofie de kwestie terug hoe leven en werk, hoe leven en ideeën zich tot elkaar moeten verhouden. In Oxford keren vier jonge filosofes eind jaren 40 van de 20e eeuw zich tegen een filosofie die losgezongen lijkt te zijn van het leven. Hier ligt klaar om te lezen 'De soevereiniteit van het goede' van een van die vier vrouwen, Iris Murdoch. Zij zegt over het innerlijk leven: “Het is hier niet stil en duister binnenin”. En ik dacht aan Clarice Lispector die enkele decennia later schrijft: “Denken is een daad, voelen is een feit” De oude scheiding tussen denken en voelen, die heel lang en zeker nog in de 19e eeuw de scheiding tussen mannen en vrouwen was, wordt door Lispector krachtig genuanceerd: denken mag een daad zijn, maar gevoelens liggen daar als feiten, die hun invloed doen gelden

*De Gezusters Brontë Verwoeste levens - Een selectie uit de brieven | vertaling Ria Loohuizen | Privé-domein | uitgeverij de Arbeiderspers 1999