КАРДИОВАСКУЛАРНИ ЗАБОЛУВАЊА - Ризик фактори и превенција
Кардиоваскуларните болести го завземаат првото место како причинители на смртност во Република Македонија и во светот.
Според Државниот завод за статистика на Република Македонија, во последниве 7 години, процентот на смртност предизвикан од кардиоваскуларни болести се движи од 57,2% до 59,2% од вкупната смртност.
Ова не треба да предизвика страв, туку да не соочи со фактите дека не сме имуни на овие болести, како и последиците од нив – смртност и инвалидитет и дека активно треба да се вклучиме во борбата против кардиоваскуларните болести.
Борбата против кардиоваскуларните заболувања се состои од информирање, превенција, еднаш годишно прегледи за лица над 40-тата година (без разлика дали постојат симптоми или не за кардиоваскуларни болести), правилно и редовно користење на терапијата доколку е препишана и промена на начинот на исхрана и животниот стил.
Во борбата против кардиоваскуларните болести, ни претстои примарна превенција и секундарна превенција.
Примарната превенција се однесува на целата популација и ги вклучува здравиот начин на живот и на исхрана, елиминирање на ризик факторите за појава на кардиоваскуларни заболувања.
Секундарната превенција се однесува на оние пациенти кои веќе се заболени од кардиоваскуларни болести и кај овие пациенти се делува со цел да се намали инвалидноста, смртноста, да се овозможи што побрзо откривање на болеста и лекување , правилна рехабилитација како и препорака за да се намалат сите ризик фактори.
Има многу ризик фактори кои се поврзани со кардиоваскуларните болести. Некои ризик фактори како наследниот фактор, етничкото потекло, возраста и полот, не можат да се променат.
Други ризик фактори кои можат да се променат или третираат се изложувањето на чад од цигари, прекумерно пиење на алкохол, нездрава исхрана, физичка неактивност, висок крвен притисок, висок холестерол, гојазност и дијабетес.
Останати ризик фактори се: сиромаштијата, хроничниот стрес, социјалната изолација, анксиозноста, депресијата и некои лекарства (орални контрацептиви).
Наследен фактор
Доколку во вашето потесно семејство, блиски роднини имале корнарна срцева болест или срцев удар на возраст под 55 години за мажи (пр. тактко, брат) и под 65 години за жени (пр. мајка, сестра) , вие имате поголем ризик за појава на кардиоваскуларна болест.
Доколку и двата ваши родители имале срцево заболување пред 55 година, вие имате 50% поголем ризик за појава од срцево заболување, отколку општата популација.
Но, вие можете да го заштитите вашето срце отстранувајќи ги ризик факторите, бидејќи освен наследен фактор потребен е и друг ризик фактор за појава на срцево заболување.
Возраст
Со стареењето се зголемува ризикот од кардиоваскуларни болести. Над 55 година, за секоја декада се дуплира ризикот за појава на мозочен удар.
Пол
Мажите имаат поголем рзик за појава на кардиоваскуларна болест отколку жена пред менопауза. Но жените кои се во менопауза имаат ист ризик со мажите.
Етничко потекло
Луѓето со потекло од Африка или Азија имаат поголем ризик да добијат кардиоваскуларна болест.
Тутун
Тутунот без разлика дали се пуши или џвака го зголемува ризикот од кардиоваскуларни болести. Ризикот е специјално висок ако пушењето на цигари е почнато од рана возраст, ако се пуши премногу или доколку станува збор за женски пол.
Пушењето за 100% го зголемува ризикот од мозочен удар, коронарна срцева болест и импотенција. Пушењето го зголемува ризикот за смртност од недијагностицирана срцева болест за 300%.
Прекинувањето со пушење го намалува ризикот од кардиоваскуларни болести значително, без разлика колку долго или многу сте пушеле.
Пушењето:
- го оштетува ендотелот на крвните садови
- го зголемува наталожувањето на масни наслаги
- го зголемува згрутчувањето на крвта
- го зголемува LDL холестерол
- го намалува HDL холестерол
- предизвикува спазам на коронарните артерии
- никотинот го забрзува пулсот и крвниот притисок
Алкохол
Вино 100-200 ml дневно го намалува ризикот за кардиоваскуларни болести за 30%, но над оваа количина, алкохолот го оштетува срцевиот мускул.
Исхрана
Храната е онаа која може да се промени, а таа е она која делува и на остантите ризик фактори за појава на кардиоваскуларна болест.
Масти
Исхраната богата со заситени и танс масти го зголемува ризикот за кардиоваскуларни болести, преку зголемување на холестеролот во крвта, што доведува до атеросклероза.
Исхраната богата со овошје, зеленчук, со малку заситени масти, во споредба со типичната исхрана во развиениот свет, го намалува ризикот за кардиоваскуларни болести за 73%.
Наспроти нив, незаситените масти, полинезаситените и мононезаситените масти се корисни за здравјето на срцето. Тие се наоѓаат во рибите, јаткастите плодови, семињата и зеленчукот.
Значајно е да се нагласи дека доколку вкупните масти завземаат повеќе од 37% од вкупните калории, тогаш иако мастите се незаситени, го зголемувате ризикот за кардиоваскуларни болести.
Заситените масти не треба да надминуваа 10% од вкупната енергија, а за високо ризични групи не треба да надминува 7% од вкупната енергија.
Сол
Високиот крвен притисок (хипертензија) е голем ризик фактор за кардиоваскуларни заболувања. Ако вашата исхрана е богата со сол вие ризикувате за појава на хипертензија.
Проценето е дека со редукција на внесот на сол на околу 3 грама сол дневно, кај 50% од луѓето ќе се намали потребата за третман на хипертензија. Со истото намалување ќе се намали бројот на смртност од мозочен удар за 22% и бројот на смртност од коронарни срцеви заболувања за 16%.
Овошје и зеленчук
Јадењето на храна богата со свежо овошје и зеленчук го штити вашето срце.
Интегрални жита
Интегралните жита содржат фолна киселина, Б витамини и растителни влакна, сите битни протектори од срцеви заболувања.
Риба
Во земјите каде конзумирањето на риби е високо, таму има намален ризики од смртност од сите причини, како и од кардиоваскуларни причини.
Јаткасти плодови
Редовното јадење на јаткасти плодови е поврзано со намален ризик на коронарни срцеви заболувања.
Соја
Јадењто на 47 грама протеин од соја дневно доведува до 9% пад на вкупниот холестерол и 13% редукција на LDL холестеролот.
Физичка активност
Физичката неактивност го зголемува ризик факторот за кардиоваскуларни болести за 50%.
СЗО проценува дека повеќе од 60% од целата популација не е доволно активна.
Физичкита активност го продоложува животот, без разлика на наследните фактори. Физичката активност, на било која возраст, штити од хронични здравствени проблеми вклучивајќи ги и кардиоваскуларните болести.
Физичката активност ве штити преку регулирање на телесната тежина и подобрување на искористување на инсулинот. Активноста е корисна за крвниот притисок, нивото на липидите во крвта, нивото на глукозата ��о крвта, крвните фактори за коагулација, здравјето на крвните садови и воспалението како моќен промотор на кардиоваскуларни заболувања.
Студиите покажуваат дека повеќе од 2 часа и 30 минути од умерени физички активности или 1 час поинтензивни физички активности секоја недела ќе го намалат ризикот за коронарни срцеви заболувања за 30%.
Висок крвен притисок
Хипертензијата може да биде превенирана и успешно да се третира, доколку е дијагностицирана и доколку се држи до планот за нејзин третман.
Хипертензијата ги оптоварува крвните садови, предизвикувајќи ги да се затнат или ослабат. Хипертензијата може да доведе до атеросклероза и намалување на еластичноста на крвните садови.
Иако покачениот крвен притисок е дел од стареењето, здрава исхрана со помалку сол, физички активности и оджување на оптимална телесна тежина може да го намали ризикот за негово појавување.
Солта е значаен фактор во зголемување на крвниот притисок кај луѓе со хипертензија и кај луѓе со нормален крвен притисок. Ако имате прекумерна телесна тежина, тогаш зголемен внес на сол ќе го зголеми ризикот од појава на кардиоваскуларно заболување.
Висок холестерол
Високото ниво на масноти, високиот вкупен холестерол, високото ниво на триглицериди, високото ниво на LDL (липопротеините со мала густина) холестерол или ниското ниво на HDL (липопротеините со висока густина) холестерол. Промената на начинот на исхрана, физичката активност и лекарствата можат да го променат профилот на маснотиите во крвта.
Човечкото тело создава холестерол и го прима преку храната од животинско потекло (месо, млеко, јајца). Исто така може да создава холестерол и од храна што не содржи холестерол како од кокосовото и од палминото масло, така и од транс мастите (помфрит, торти, колачи).
Холестеролот е потребен за создавање на клеточните мембрани на секоја клетка и за синтезата на некои хормони.
Холестеролот се пренесува во човечкото тело преку липопротеини и тоа липопротеини со мала густина (LDL) и липопротеини со голема густина (HDL).
Женскиот хормон естроген го зголемува нивото на HDL холестеролот, па на тој начин делува протективно во однос на кардиоваскуларните заболувања кај предменопаузални жени.
Европските препораки за маснотии во крвта се:
Вкупен холестерол: помалку од 5.0 mmol/l
LDL холестерол: 3.0 mmol/l или помалку
HDL холестерол: 1.2 mmol/L или повеќе кај жени, 1.0 mmol/L или повеќе кај мажи
Триглицериди: 1.7 mmol/L или помалку
Гојазност
Ако имате зголемена телесна тежина имате ризик за развој на хипертензија, дијабет и атеросклероза. Сите овие се ризик фактори за кардиоваскуларни заболувања.
Можете да определите дали сте гојазни преку: обемот на струкот, односот на обемот на стуркот и обемот на колковите и врската измеѓу висината и тежината (индекс на телесна маса).
Маж со обем на стук од 94-101 cm има зголемен ризик за појава на кардиоваскуларно заболување, со над 102 cm висок ризик, а за маж од азиско потекло се смета дека има висок ризик за појава на кардиоваскуларно заболување доколку има има обем на струк поголем од 90 цм.
Жена со обем на стук од 80-87 cm има зголемен ризик за појава на кардиоваскуларно заболување, со над 88 cm висок ризик, а за жена од азиско потекло се смета дека има висок ризик за појава на кардиоваскуларно заболување доколку има обем на струк поголем од 80 cm.
Со индекс на телесна маса 25 човекот се категоризира во категоријата на луѓе со зголемена телесна тежина. Човек со потекло од Јужна Азија се категоризира во истата категорија со индекс на телесна маса поголем од 22. Доколку станува збор за жена, индекс на телесна маса поголем од 21 може да има неповолен ефект на здравјето на срцето.
Со индекс на телесна тежина поголем од 30, човекот спаѓа во категорија на гојазни и има сериозен ризк за појава на кардиоваскуларно заболување.
Статистиката покажува дека 58% од оние кои имаа дијабетес и 21% од оние кои имаат исхемичко срцево заболување се како резултат на индекс на телесна маса поголем од 21.
Дијабетес
Дијабетесот е голем ризик фактор за кардиоваскуларни болести. Доколку имате дијабетес двојно е поголема шансата да развите некоја кардиоваскуларна болест, за разлика од оној кој нема.
Неконтролираниот дијабет, предизвикува оштетување на крвните садови правејќи ги поподложни на оштетувања од атеросклероза и хипертензија. Луѓето со дијабет развиваат атеросклероза на помлада возраст и потешка форма на атеросклероза за разлика од оние луѓе кои немаат дијабетес.
Хипертензијата е двојно почеста кај луѓе кои имаат дијабет за разлика од оние кои имаат нормална количина на глукоза во крвта.
Луѓето кои имаат дијабетес имаат поголема шанса да добијат срцев или мозочен удар, за разлика од оние кои немаат.
Доколку сте жена, дијабетесот го поништува протективниот ефект од естрогенот и ризик факторот за кардиоваскуларни болести се зголемува.
Стрес
Живеењето стресен живот може да предизвика луѓето да стекнат лоши навики, како лоша исхрана, пушење и пиење, кои се пак ризик фактори за кардиоваскуларни заболувања.
Но и самиот стрес го менува начинот на кој телото реагира и предизвикува промени во крвта и нервниот систем, што пак негативно се одразува на здравјето на срцето.
Акутниот стрес предизвикува редукција на крвотокот на срцето, предизвикува аритмии и го зголемува згрутчувањето на крвта. Се ова може да допринесе до кардиоваскуларно заболување.
Затоа, изберете здрава храна и здрав начин на живот и ќе бидете без кардиоваскуларни грижи!
Магистар по фармација Тања Велјановска
*Содржината на текстот е од информативен карактер и не е наменета за дијагностицирање или лекување. За вашата здравствена состојба консултирајте се со вашиот лекар.
Референци:
1. Морталитетот во 2009 година, зголемен за 0.4% во однос на 2008 година, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=94
2. Морталитетот во Република Македонија, по општини, во 2010 година, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=441
3. Морталитет во Република Македонија, по општини, 2011 година, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=761
4. Морталитетот во Република Македонија, по општини, 2012, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=1082
5. Морталитетот во Република Македонија, по општини, 2013, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=1411
6. Морталитетот во Република Македонија, во 2014, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=1726
7. Морталитетот во Република Македонија, во 2015, Државен завод за статистика на Република Македонија, http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?id=7&rbr=2029
0 notes
Близу 100 милиона Американаца је "ударено" - (Фото: milenkovisnjic.blogspot) За многе од нас, ово и није неко посебно изненађење, али за оне посвећене западним вредностима, биће и остаће велико разочарење. Па зар се то... - http://gd.is/CbBmAy
Објављен нови чланак на http://www.vaseljenska.com/svet/blizu-100-miliona-amerikanaca-je-udareno/
Близу 100 милиона Американаца је "ударено"
(Фото: milenkovisnjic.blogspot)
За многе од нас, ово и није неко посебно изненађење, али за оне посвећене западним вредностима, биће и остаће велико разочарење. Па зар се то може дешавати у земљи сна – америчког сна? Да ли стварно постоји толико много ментално оболелих Американаца или смо, можда, ми сви остали луди, те је, опет – можда, и то дело светске завере против тог “напредног и демократског” дела човечанства?
Такође, ако живите у Америци и ако то питање поставите и самом себи, резултат лако може нагињати више у вашу корист; то јест, да и ви патите од неке врсте менталне болести, више него што то можете и препознати? Надам се, у блажем облику!?
Говорећи о америчкој економији, током предизборне кампање, гувернер Ромни је рекао: „А шта је с боновима за храну? Када је Обама преузео дужност, ’само’ 32 милиона људи је примало бонове, а данас 47 милиона људи прима бонове за храну.“
Узимајући у обзир све одрасле Американаце, Институт за болести зависности и ментално здравље (САМХСА), ставља број Американаца, који имају ментално обољење, на око 20 одсто, а, ако се рачунају и млади, узраста од 18 до 25 година, чак и више; вероватно се тај проценат дијагностикованих пење и до стопе од 30 одсто или који проценат и више.
Према истом извештају, само међу одраслим Американцима, лудило је заступљено са 11,4 милиона. Претежно се ради, наравно, о гладним и бескућницима, који живе у сталном “страху од сутра” – особама са анксиозним поремећајем. Вредно је додати, да је данас више од 30 одсто Американаца “неизлечиво” гојазно – гојазност, када “домаћа” дијета више не по��аже. А према резултатима извјештаја америчке владе, 46-47 милиона Американаца – или сваки пети – је дијагностикован са тежим менталним поремећајем, само у току прошле године.
„Сви ми познајемо много људи који су имали депресију или анксиозни поремећај, можда нешто озбиљније – као биполарни поремећај, али и ово је прилично велики број,“ каже, Петар Дилејни – директор Канцеларије САМХСА за примењене студије.
Ако то повежете са менталним проблемима, проблемом понашања или емоционалним проблемима, а према датим смерницама у последњем објављивању, у дијагностичком и статистичком приручнику за менталне поремећаје – ДСМ, добијете број од близу 50 милиона осталих Американаца у сличним стању или нешто бољем, од оних 46-47 речених милиона. Дакле, близу 100 милиона Американаца, су мало ударени – нису ментално здрави.
Додајући овој цифри, од 100 милиона, и ону од 30 одсто прегојазних, добијемо застрашујући број од око 180 милиона американаца, неспособних да нормално функционишу – односно, оних, који не само да нису од користи систему, него су и огроман и нерешив терет друштва. Студија, такође, додаје да су, око 11,4 милиона одраслих, жртве озбиљних менталне болести – стање особе када губи способност да нормално функционише и мора бити под сталном контролом друштва.
Док је око 47 милиона, “тешко” обољелих Американаца пате од менталне болести, само око 38 одсто, добило је одговарајући третман за лечење њиховог стања. Такви се услови могу претворити у неподношљиво стање, додаје студија; као, и да je 8,7 милиона Американаца имало самоубилачке планове, у току прошле године; а од њих, 2,5 милиона је планирало да “чврсто истраје” у намери самоубиства, те 1,1 милион је, у ствари, непосредно покушало или успело да учини самоубиство.
Нису ли све ово довољни показатељи уништавања властитог народа? Друге народе уништавају на други и на њима проверен начин – хуманитарним интервенцијама и бомбама.
0 notes