#artistieke uitdaging

[twafordizzy]

Frans Hals gaf het groepsportret dynamiek

Geboren in Antwerpen maar bekend van zijn produktieve periode in Haarlem, werd Hollandse meester Frans Hals (1582/1583-1666) vooral bekend om zijn portretten. Onderdeel daarvan waren zijn groepsportretten. Beroemd werden zijn schuttersstukken. Daarover schreef Henk van Os ooit eens het volgende: In tegenstelling tot veel van zijn voorgangers zag Hals het grote groepsportret als een artistieke…

[markeduke]

Ontdek de Kunst van Binnenhuisarchitectuur met Hanneke Huisman Interieurs

In het schilderachtige Hilversum bevindt zich een schat aan creativiteit en verfijning: Hanneke Huisman Interieurs. Met een passie voor esthetiek en functionaliteit heeft Hanneke Huisman zich gevestigd als een gerenommeerde binnenhuisarchitect in Hilversum en omstreken. Haar rijke ervaring en ongeëvenaarde expertise maken haar tot een autoriteit in het vormgeven van ruimtes die zowel prachtig als praktisch zijn.

Hanneke’s reis naar het hart van binnenhuisarchitectuur begon met een diepe liefde voor design en een scherp oog voor detail. Door de jaren heen heeft ze haar vaardigheden verfijnd en haar creatieve visie versterkt, waardoor ze een gevoel van verfijning en verfijning in elk project kan brengen. Haar werk vertelt verhalen van elegantie, comfort en harmonie, met elke ruimte die ze aanraakt, doordrenkt van haar unieke stijl. Haar stijl wordt gekenmerkt als een Italiaans en Scandinavisch design.

Hanneke Huisman Interieurs biedt een scala aan interieur en design diensten aan, ontworpen om de individuele behoeften en smaken van haar klanten te weerspiegelen. Of het nu gaat om het transformeren van een enkele kamer of het herontwerpen van een hele woning, Hanneke gaat elke uitdaging aan met enthousiasme en toewijding. Van conceptontwikkeling en interieurplan opstellen tot kleuradvies en woninginrichting, haar aanpak is op maat gemaakt om aan de hoogste verwachtingen te voldoen.

Wat Hanneke Huisman Interieurs onderscheidt, is haar vermogen om de visie van haar klanten tot leven te brengen, terwijl ze tegelijkertijd haar eigen artistieke flair toevoegt. Het resultaat zijn ruimtes die niet alleen mooi zijn om naar te kijken, maar ook een weerspiegeling zijn van de levensstijl en persoonlijkheid van de bewoners.

Ben je klaar om de volgende stap te zetten in het creëren van een thuis dat jouw ware essentie weerspiegelt? Bezoek de website van interieurarchitect Hanneke Huisman Interieurs op hannekehuisman.nl en ontdek hoe Hanneke jouw dromen van een perfecte leefruimte werkelijkheid kan maken. Maak vandaag nog een afspraak en laat je inspireren door de kunst van binnenhuisarchitectuur.

[Related site1] [Related site2]

[regioonlineofficial]

Gedeputeerde Staten van Zeeland hebben op 30 januari 2024 het koersdocument cultuur en erfgoed 2025-2032 vastgesteld. In dit document worden de hoofdlijnen en provinciale ambities voor de culturele en erfgoedsector tot 2032 in Zeeland beschreven. Op vrijdag 15 maart worden Provinciale Staten gevraagd in te stemmen. Daarna is het document definitief. De Provincie wil sámen met de sector en andere stakeholders in de domeinen Economie en onderwijs in 2032 het volgende bereikt te hebben: meer dynamiek en samenwerking in de sector (1), meer producties in en over Zeeland (2), een actieve bijdrage van het cultuurveld aan het vormgeven van de grote transities (3), het in lijn met het Verdrag van Faro beter behouden, toegankelijk en benutten van cultuur & erfgoed voor iedereen (4) en meer jongeren waarderen, produceren en nemen deel aan cultuur & erfgoed (5). Uitdagingen in sector De aanleiding voor het schrijven van dit koersdocument zijn de uitdagingen die de afgelopen jaren in de sector naar voren zijn gekomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de uitdaging van het kunnen maken in Zeeland (1), de uitdagingen rond de wettelijke taken bij erfgoed (2) en de uitdaging van bereik en publieksverbreding (3). De in totaal tien uitdagingen laten zien dat het culturele klimaat in Zeeland om een impuls vraagt. Er is visie en ambitie nodig voor een gezonde & dynamische toekomst van de sector. De visie voor 2032 klinkt als volgt: Cultuur en erfgoed voegen de komende jaren zichtbaar meer (artistieke) waarde toe aan de samenleving. In 2032 kent Zeeland een gezonde & dynamische cultuursector die zichtbaar, toegankelijk en te benutten is voor en door iedereen. Een sector waar Zeeland trots op is. Gedeputeerde Jo-Annes de Bat (Cultuur): “De ambities zijn hoog en vragen veranderingen, van zowel de sector als overheid. Om de vijf ambities te realiseren is een kanteling van de sector nodig. De provinciale focus komt te liggen op meer productie, meer ruimte voor professionals en de innovatiekracht van netwerken. Op inhoudelijke, (artistieke) kwaliteit en het bereiken van zoveel mogelijk Zeeuwen. De veranderingen kosten tijd en vragen een gefaseerde aanpak tot en met 2032. Wij doen de uitdrukkelijke uitnodiging aan alle betrokken om samen de ambities voor Zeeland te realiseren. Cultuur met en voor Zeeland!” Meerjarige Uitvoeringsagenda Cultuur & Erfgoed 2025-2032 Het vaststellen van dit koersdocument is een eerste stap in dit proces. De tweede stap is een meerjarige Uitvoeringsagenda cultuur & erfgoed 2025-2032. De inhoudelijke uitdagingen, de taak- en rolopvatting van de Provincie Zeeland en ambities vormen daarvoor de basis. De uitvoeringsagenda wordt in de loop van dit jaar verder uitgewerkt. Gedeputeerde Harry van der Maas (Cultureel erfgoed): “Cultuur en erfgoed zijn belangrijke dragers van de Zeeuwse identiteit. Ze vertellen en verbeelden het Zeeuwse verhaal in heden, verleden en toekomst. De afgelopen periode hebben we al mooie stappen gezet, zoals het vaststellen van een uitvoeringsprogramma voor cultureel erfgoed in 2024. Met het koersdocument bouwen we verder aan onze ambitie om cultureel erfgoed in Zeeland te behouden, te vernieuwen en beter beschikbaar te maken voor iedereen!”

[waaromisdatzo324]

Het ontrafelen van obligaties Het onvertelde verhaal achter de breuk van Nick en Simon

De muziekindustrie is getuige geweest van een groot aantal dynamische duo's wier harmonieuze samenwerkingen een onuitwisbare stempel hebben gedrukt op de harten van fans. Een voorbeeld van zo'n duo dat het publiek boeide met hun melodieën en teksten waren Nick en Simon, twee enorm getalenteerde artiesten die voorbestemd leken om samen groots te worden. Maar net als veel eerdere samenwerkingen kwam hun reis tot een onverwacht en hartverscheurend einde, waardoor fans zich afvroegen wat er werkelijk achter de schermen gebeurde.

"Unraveling Bonds: The Untold Story Behind Nick and Simon's Breakup" duikt in het complexe web van factoren dat leidde tot de ontbinding van deze ooit onlosmakelijke muzikale connectie. Hoewel hun partnerschap van buitenaf feilloos leek, lag er onder de oppervlakte een reeks uitdagingen en conflicten die uiteindelijk onoverkomelijk bleken.

De kern van hun uiteenvallen waren contrasterende artistieke visies. Nick en Simon, hoewel aanvankelijk tot elkaar aangetrokken door hun gedeelde liefde voor muziek, begonnen op creatief vlak uiteenlopende wegen te ontwikkelen. Hun individuele groei als muzikanten leidde hen langs verschillende wegen, waardoor er spanningen ontstonden over de richting van hun muziek. Wat ooit een harmonieuze mix van talenten was geweest, begon met dissonantie te weerklinken terwijl elke kunstenaar zijn persoonlijke identiteit binnen het partnerschap probeerde te bevestigen.

Persoonlijke conflicten speelden ook een belangrijke rol bij het ontrafelen van hun banden. De druk van voortdurende samenwerking, gecombineerd met het veeleisende karakter van de muziekindustrie, eiste zijn tol van hun relatie. Communicatiestoringen en misverstanden bleven in de loop van de tijd voortwoekeren, waardoor er een kloof ontstond die bij elk passerend project groter werd. De emotionele spanning die gepaard ging met het handhaven van een façade van eenheid terwijl men worstelde met interne onrust werd een te zware last om te dragen.

Bovendien kunnen de steeds evoluerende levens van het duo buiten de muziek niet worden genegeerd. Terwijl Nick en Simon individuele ambities nastreefden en nieuwe persoonlijke reizen begonnen, verschoven hun prioriteiten. Het balanceren van hun individuele leven met de eisen van het partnerschap bleek een steeds grotere uitdaging, waardoor ze verder uit elkaar raakten. De elementen die hen aanvankelijk tot elkaar aantrokken – gedeelde dromen, ambities en waarden – veranderden uiteindelijk in bronnen van spanning.

‘Unraveling Bonds’ werpt licht op de vaak over het hoofd geziene waarheid dat artistieke samenwerkingen, hoe magisch ook, niet immuun zijn voor de complexiteit van menselijke relaties. Het verhaal van Nick en Simon herinnert ons eraan dat zelfs de meest harmonieuze partnerschappen kunnen uiteenvallen onder het gewicht van ambitie, persoonlijke groei en de druk van de schijnwerpers.

Uiteindelijk dient Waarom zijn nick en simon uit elkaar? van Nick en Simon als een waarschuwend verhaal over het belang van open communicatie, compromissen en het erkennen van de evoluerende aard van creatieve partnerschappen. Hoewel hun muziek voor altijd zal worden gekoesterd, is hun onvertelde verhaal een bewijs van de fragiele aard van artistieke samenwerkingen en de ingewikkelde draden die ze met elkaar verbinden.

[rankertopgoogle]

Populaire fotografiebewerkingsstijlen

FOTOGRAFIE - Gratis online beeldbewerking

Wij bieden het beste gratis online beeldbewerking en Populaire fotografiebewerkingsstijlen dienst tegen de laagste prijs - Vin Visuals

Of je nu op zoek bent naar een prachtige portretfoto, professionele productfoto’s of het vastleggen van je belangrijkste momenten, ik ben er om jou te helpen. Bekijk het aanbod en laat je inspireren door de zakelijk of artistieke mogelijkheden. Of neem contact op om een fotoshoot op maat te bespreken. Vin Visuals staat voor je klaar om jouw visie te realiseren en jouw verhaal te vertellen door middel van unieke en prachtige fotografie.

 Zakelijk portret - Populaire fotografiebewerkingsstijlen

Maak een onvergetelijke eerste indruk met een professioneel portret voor bijvoorbeeld LinkedIn, een CV of een zakelijke website. Laat zien wie je bent en wat je te bieden hebt met een op maat gemaakt portret dat jouw persoonlijkheid en professionaliteit uitstraalt.

 Artistiek portret - professionele fotografen bij A12

Laat je persoonlijkheid stralen met een artistiek portret. Tijdens onze fotoshoot gebruiken we een combinatie van kleurrijk licht, rook, nevel en accessoires om een unieke en adembenemende look te creëren. Maak een statement met een portret dat jouw individualiteit en creativiteit weerspiegelt

A12 productfotografie - Krijgen professionele fotografen bij A12 dienst, Wij brengen foto's en video's naar een hoger niveau en creëren een unieke stijl.

 AUTO VERKOOP - A12 productfotografie

Wil je jouw auto verkopen via een van de vele verkoopsites? Zorg ervoor dat jouw auto eruit springt en laat de ware waarde van je voertuig zien met professionele foto’s. Ik zorg ervoor dat jouw auto opvalt tussen de andere advertenties en de aandacht trekt van potentiële kopers. Met haarscherpe en adembenemende foto’s leg ik de bijzondere eigenschappen van jouw auto vast. Maak een goede indruk, verhoog je verkoopkansen en vraag meer!

 LIGHTPAINTING - Dé professionele fotostudio van Midden Nederland

Met deze unieke belichtingsmethode zet ik elke auto of motor op een originele en adembenemende manier op de gevoelige plaat. Of je nu een prachtige herinnering wilt voor aan de muur of een cadeau zoekt voor een autoliefhebber, ik zorg ervoor dat jouw voertuig er op zijn best uitziet. Laat je trotse bezit vastleggen en geniet nog jarenlang van de prachtige foto’s.

 DRONE - Uitdaging voor de productfotografen

Wil je jouw bedrijf, project of evenement vanuit een heel ander perspectief vastleggen? Kies dan voor dronefotografie! Met mijn drone en professionele camera-apparatuur maak ik adembenemende luchtfoto’s en -video’s vanuit elke gewenste hoek. Vanuit de lucht krijg je een unieke en spectaculaire kijk op jouw omgeving, wat jouw foto’s en video’s onderscheidt van de rest.

Vin Visuals biedt professionele beeldbewerking om jouw beelden te perfectioneren. Krijgen Dé professionele fotostudio van Midden Nederland

 BEELDBEWERKIN - Ideeën voorafgaand aan de fotoshoot

Heb jij prachtige vakantiefoto’s in RAW-formaat die nog niet bewerkt zijn? Of wil je je model-foto’s een professionele uitstraling geven? Vin Visuals biedt professionele beeldbewerking om jouw beelden te perfectioneren. Retoucheren, bewerken en het verwijderen van ongewenste objecten op de achtergrond, zodat jouw beelden de uitstraling krijgen die ze verdienen.

Ook voor het bewerken van video’s ben je aan het juiste adres. Of je nu geen tijd hebt om je nieuwe Instagram-reel aan de laatste trend te laten voldoen of eindelijk je eigen spectaculaire actiebeelden wilt bewerken, wij bieden een snelle en betaalbare service voor het editen van jouw video’s. Met fotograaf uit Arnhem

Bekijk het aanbod en ontdek de mogelijkheden voor het perfectioneren van jouw beelden.

Krijg het beste Uitdaging voor de productfotografen, wij zorgen voor haarscherpe en adembenemende foto's van uw producten.

Met fotograaf uit Arnhem - Wij bieden het beste creatieve 3 Portret fotograaf uit Arnhem, Vin Visuals brengt foto's en video's naar een hoger niveau en creëert een unieke stijl.

 RETOUCHE - Creatieve fotograaf uit Arnhem

Heb je zelf al prachtige beelden geschoten, maar wil je deze nog net iets meer laten spreken? Vin Visuals biedt professionele retouching services om jouw foto’s naar een hoger niveau te tillen.

Retoucheren is het bewerken van een foto om deze te verbeteren of te veranderen. Denk hierbij aan het wegwerken van oneffenheden, het aanpassen van de belichting of het toevoegen van een speciaal effect. Ook kan retoucheren helpen om de belichting of kleurbalans van een foto te verbeteren en de algehele kwaliteit van het beeld te verhogen. 3Portretfotograaf uit Arnhem

Het doel is om het eindresultaat er zo professioneel en aantrekkelijk mogelijk uit te laten zien, zodat het onderwerp beter tot zijn recht komt.

Of het nu gaat om het retoucheren van een portret, productfoto’s of een landschap, ik zorg ervoor dat het resultaat er natuurlijk en professioneel uitziet.

 Meer Informatie - https://vinvisuals.nl/

[pizza-ra-bizza]

Uit die private dagboeke van 'n vriend van die koningin.: Sê A! Elizabeth verlaat 'n tandarts se spreekkamer in

Londen se Weseinde ná 'n roetine-ondersoek in 1934. Jare later, toe sy 'n nuwe tandheelkundige sentrum moes open, het sy vertel dat sy as 'n kind draadjies gehad het om haar tande reguit te help druk. "Ek dink draadjies.

is uiteindelik die moeite werd," het sy vir kinders by die geleentheid vertel.

Elizabeth Alexandra ervaar dalk pynlike besef rondom die kwessies van kommunikasie en Elizabeth Alexandra se verstandelike vermoëns in die algemeen. Elizabeth Alexandra se kommunikasie met ander verander in hierdie tyd, en Elizabeth Alexandra sal dalk met broers en susters of Elizabeth Alexandra r vriende omgaan op 'n manier wat minder maklik en pynliker lyk as voorheen. Dit mag wees dat Elizabeth Alexandra se verstand op hierdie tydstip minder as betroubaar lyk, en nuwe idees en maniere van dink kan Elizabeth Alexandra uitdaag tot die kern van Elizabeth Alexandra se huidige geloofstelsel. Elizabeth Alexandra kan ook 'n kragtige drang hê om op hierdie tydstip te kommunikeer, en om Elizabeth Alexandra se geestelike proses met ander te deel. Dit kan 'n groot impuls vir artistieke uitdrukking wees om die wêreld rondom Elizabeth Alexandra in chaos te laat neerkom. Uiteindelik is die hoër doel van hierdie uitdagings vir Elizabeth Alexandra om vrede te maak met 'n nuwe manier van dink en in die wêreld wees, een wat die boeie van vorige opvattings afwerp en homself vorentoe loods na 'n dapper nuwe kosmos van Elizabeth Alexandra se eie maak. Dit is ook moontlik dat Elizabeth Alexandra Elizabeth Alexandra self in staat sal stel om sommige van die ou kwessies wat Elizabeth Alexandra voorheen geteister het, te genees. Wanneer Elizabeth Alexandra dit doen, kan Elizabeth Alexandra dalk ook hierdie meer holistiese visie met Elizabeth Alexandra r-gemeenskap deel sodat Elizabeth Alexandra ook 'n helende invloed op ander rondom Elizabeth Alexandra kan hê.

[floorirene]

6. Brood met kaas

april 2020

Mijn moeder heeft me net een kopje muntthee op mijn kamer gebracht. Ze heeft me al drie keer gevraagd om de vaatwasser uit te ruimen en ik heb al drie keer geantwoord dat ik dat zo ga doen. Volgens mij kookt mijn vader pasta vanavond. Ik ben weer terug in mijn tijd van het puber-zijn, wonend met twee ouders in één huis. Met het verschil dat we nu geen van allen naar school of werk gaan maar alle drie elke dag de hele dag thuis zijn. En zonder enig zicht op hoe lang nog.

In februari kwam ik naar Nederland vanwege het overlijden van mijn oma, maar toen ik weer terug wilde vliegen gooide China de grenzen op slot, dus daar kan ik voorlopig niet meer heen. Mijn studie Intercultural Communication aan de Shanghai Theatre Academy gaat online verder. Voor sommige vakken werkt dat beter dan andere. Het is best een uitdaging om de exacte vingertechniek van het waaierdraaien uit de traditionele Chinese dans onder de knie te krijgen als het scherm en dus ook de docent steeds vastloopt op het cruciale punt van het in de lucht werpen van de waaier. De Tai Chi docent die het steeds heeft over opgaan in je omgeving, verdwijnt opeens echt in zijn green screen achtergrond op Zoom. En door het tijdsverschil zit ik regelmatig om half 7 ’s ochtends al te luisteren naar intense aria’s tijdens de Chinese opera les. Bovendien geeft mijn moeder online Nederlandse les aan anderstalige kinderen in de kamer naast mij, dus dan zit ik net in een online discussie over oriëntalisme in het modernistische theater, hoor ik weer door de muur ‘EDWIN EET BROOD MET KAAS. NEE MET KAAS. KAAS. K-A-A-S. JA HEEL GOED AWAD!’ 

Soms overvalt de heimwee me. Ik mis het daar zijn, de aanwezigheid in een klas, met echte mensen. In onze Zoom lessen ben ik me voortdurend bewust van die opsplitsing van aanwezigheden. Ik ben aanwezig aan mijn tafel in mijn kamer in mijn ouders huis in Nederland. Een echte, fysieke aanwezigheid. Ik ben ook aanwezig in de online Zoom les. Voor mij zijn dit verschillende werelden. In Zoom kunnen mijn klasgenoten alleen mijn digitale aanwezigheid zien. Ze kunnen slechts enkele aspecten van mijn andere aanwezigheid zien, de muur achter me, misschien de stoel waarop ik zit. En andersom ook, ik ga fantaseren over hun fysieke aanwezigheid, hoe de kamer eruit ziet waar ze zitten, afgeleid van de poster op de muur of de kast in de hoek. Maar dichterbij dan dat kom ik niet. Ik vraag me af hoe deze twee aanwezigheden, realiteiten, werelden, ruimtes zich tot elkaar verhouden. Hoe beïnvloeden ze elkaar, met mijzelf als enige verbindende factor. In contact zijn terwijl je opgesplitst bent. Ik mis de fysieke ontmoeting. En het voelt raar om theater te studeren zonder dat fysieke. Het confronteert me met hoe lijfelijk theater eigenlijk is. Niet alleen de directe aanraking, maar het fysieke aanwezig zijn met elkaar, ergens, samen, acteurs en publiek en de spannende uitwisseling ertussen. Een zinderende echtheid.

portraits of my Zoom classmates

Ondanks al het onverwachte dat is gebeurd, ben ik toch alweer bijna 8 maanden aan het studeren. Ik dacht dat het misschien tijd werd om eens te reflecteren op hoe het gaat.

Ik begon deze studie in Shanghai na 4 jaar ArtEZ en 1 jaar in het werkveld, vooral als theaterdocent. Nu doe ik een academische masterstudie, en ondanks enkele praktische vakken ligt de nadruk op, ja hoe noem ik dat, academische, kritische, discussie onderzoeksvakken. Waarvoor ik artikelen moet lezen in wetenschappelijk Engels (wat een heel andere taal is dan het spreektaal Engels, kwam ik al snel achter) en we die vervolgens bespreken in de les. Een presentatie over een in de les behandeld onderwerp behoort vaak tot de opdrachten, net als een afsluitend kritisch essay. En ik dacht dus ‘leuk, schrijven!’, maar een kritisch essay schrijven betekent eigenlijk informatie uit andere bronnen quoten of parafraseren en in een vastgestelde volgorde onder elkaar zetten. En dan ook nog in het wetenschappelijk Engels. Vreselijk vond ik het de eerste keren. Ik verloor mezelf de hele tijd in te poëtische zinnen en filosofische alinea’s waar ik best tevreden over was, maar die volgens de docent weliswaar mooi geschreven, maar totaal overbodig waren en niets toevoegden aan het punt dat ik wilde maken. Dat punt (of ‘the argument’, zoals we dat moeten noemen) veranderde sowieso de hele tijd in mijn hoofd, gewend als ik ben aan de eeuwige nuance en alles bekijken vanuit verschillende perspectieven. Maar goed, ik ben dus gaan inzien dat ik het moet zien als een soort spel, waarbij je binnen zeer vastgestelde kaders gewoon punten moet afvinken. En af en toe een poëtisch zinnetje kan best.

Behalve dit wetenschappelijke schrijven had ik ook moeite met het onder woorden brengen van wat ik bedoelde in klassen discussies. Met klasgenoten of collega’s in Nederland bevond ik me in dezelfde context, we waren bekend met hetzelfde theateraanbod en dezelfde theatertermen. Er was ook over het algemeen gesproken een zelfde smaak of idee over wat goed en artistiek was. Maar in Shanghai was die gemeenschappelijke context totaal verdwenen. We zaten in een Chinese context, met een groep van over de hele wereld, met elk hun eigen achtergrond, cultureel en professioneel. Ik vond het opeens weer heel moeilijk om het over theater te hebben. Zonder gemeenschappelijke termen of inzichten werd ik gedwongen om weer terug te gaan naar de basis. Als er niks meer vastligt, wat betekent theater dan echt voor mij? Wat vind ik goed? En hoe praat ik daarover? Hoe geef ik eigenlijk woorden aan het soms zo woordeloze karakter van theater? Hoe geef ik woorden aan het gevoel dat het me geeft? 

Als er woorden aan werden gegeven, vond ik het vaak plat, of theoretisch gezever, nooit rakend aan de essentie. En ik was in het begin vooral bezig met anderen, klasgenoten met hun soms indrukwekkende achtergronden en grote wetenschappelijke kennis. Ook de docenten hadden het steeds over universiteiten als Princeton, Oxford, Yale. Wat kwam ik hier in godsnaam doen? Maar ik kan me nog herinneren dat ik op een bankje op de campus zat en opeens het inzicht kwam: Maar ik heb dit al 4 jaar gestudeerd! Ik heb 4 jaar lang op ArtEZ geleerd over theater en gefocust op persoonlijke visie, op wie ik ben, wat ik doe, waar ik voor sta. Gek hoe je soms kan vergeten wat er allemaal in je zit. Vanaf toen kwam de vrijheid om niet alleen te delen vanuit mezelf, maar ook door klasgenoten geïnspireerd in plaats van geïmponeerd te worden.

Ik ben het wel gaan waarderen, die wetenschappelijke benadering. Het dwingt je om heel nauwkeurig verschijnselen te analyseren en te duiden. Je leert om zuiver te kijken, en duidelijk te formuleren wat je wil zeggen. Je gedachten ordenen zeg maar. Ik ben blij met wat ik nu allemaal leer en zie het wel voor me in de toekomst, een combi tussen wetenschappelijk en artistiek. Maar wel ook maken, alsjeblieft. Want voor mij is niet alles te duiden. Ik wil soms gewoon even niet beargumenteren, bronnen quoten, wetenschappelijke onderzoeken lezen, ik wil vaak gewoon voelen en gevoeld worden. Voor mij gaat theater zo vaak om gevoel, energie, stroom, of weet ik hoe ik het moet noemen, het is woordeloos. Ik mis het, dat ‘vuur’, die plek waar het gebeurt. Er middenin staan, en dan niet weten wat er gaat gebeuren, en dan heel onzeker zijn maar ook heel erg blij.

Als ik nu terugkijk naar de afgelopen maanden, dan zijn de gelukkigste herinneringen de momenten van ‘samen’ geweest. Met de klas naar de opening van een tentoonstelling in een galerie en elkaar nog niet zo goed kennen en een beetje dronken worden van de gratis wijntjes op de rooftopbar. Met een groepje naar een dragqueenshow en na afloop geen taxi kunnen vinden dus samen naar huis lopen, door een donker Shanghai, super verliefd op alles en iedereen. Een Thanksgivingfeest organiseren en een enorme kalkoen kopen en die samen helemaal opeten. Mensen samenbrengen, voor mij is dat wat betekenis geeft. Dat is waar ik heel erg gelukkig van wordt. Dat is voor mij ook het belangrijkste aspect van theater, die focus op het samenzijn, de uitwisseling tussen mensen. En wat er dan ontstaat, in proces en op de vloer. Hoe verbindend dat werkt, ongeacht in welke culturele context. Ik kijk er enorm naar uit om weer theater te maken.

Maar voor nu studeer ik 3 uur per dag Chinees, volg ik mijn online Zoom lessen, lees ik de wetenschappelijke artikelen, schrijf ik mijn kritische essays over de invloed van technologie op de fysieke theatervorm, over de invloed van westers realisme op de traditionele Chinese opera, over de plek van het persoonlijke verhaal in hedendaags Chinees theater, over bewustzijn van de westerse houding tegenover de ‘Ander’, en ben ik thuis met mijn ouders. Soms voelt het nog als puber-zijn, maar steeds vaker voelt het als drie volwassenen die samenleven en het eigenlijk heel goed hebben met elkaar. Oja, ik ben meer aan het schrijven opeens. Gewoon flarden, zonder doel. Vooral in het Engels, weet niet waarom. Het maakt me blij. En ook al heb ik inmiddels wel geleerd dat vooruit plannen geen enkele zin heeft, toch droom ik stiekem van nog een paar maanden Shanghai, misschien volgend schooljaar...

hometown mood

[zuurzielerburenavonturen]

Familie Stoppel

Het schrijverskoppel Eef en Bauke Stoppel heeft hun kroost meegenomen naar Zuurzielerburen om het leven even op een lager pitje te zetten en ruimte te maken voor nieuw artistieke experimenten. Maar de jongens staan op het punt te gaan puberen; zullen ze genoeg uitdaging vinden in de boerenmeisjes die op loopafstand wonen, of hopeloos verdwalen in tienerverveling? En hoe houdt dit gezin de mentale en financiële stress buiten de deur, nu ze afhankelijk zijn van het magere voorschot dat Eef heeft ontvangen voor een roman die nog moet worden geschreven?

Bauke Stoppel

Bauke Stoppel is dichter in spé, en hoopt zijn muze te vinden in de heuvels van Zuurzielerburen. Maar Bauke is een dromer. Zal hij ooit kunnen aarden in de wereld van literaire gala's en omhooggevallen uitgevers, of heeft hij stiekem een voorkeur voor thuisblijven en het voorlezen van filosofieboeken aan zijn jongens? En zal zijn poëtica, die zo verschilt van die van Eef, catastrofaal zijn voor hun huwelijk of kunnen ze elkaar juist versterken?

Eef Stoppel

Eef Stoppel is groot liefhebber van hoge kunst, maar nog meer van de exclusieve feestjes die haar uitgever organiseert. Ze moet zichzelf nog bewijzen in de literaire wereld, maar haar gestructureerde en vastberaden karakter zullen haar daar vast en zeker bij helpen. Als moeder van drie worstelt ze met tijdgebrek. Zal ze ooit haar grote droom om een eigen boekhandel te beginnen waarmaken? En kan ze haar luie dromer van een man met beide benen op de grond houden?

Collin Stoppel

Collin is de oudste van de drie gebroeders Stoppel, maar hij heeft de rol van beschermende grote broer nooit echt kunnen vervullen. In al zijn onzekerheid realiseert hij zich niet dat zijn broertjes hem waarderen om andere kwaliteiten, zoals zijn artistieke talent. Hoewel Collin klunzig is, is hij een ware romanticus. Welk dorpsmeisje mag zich gelukkig prijzen? En zal zijn verlegenheid hem ervan weerhouden een carrière in de muziek te beginnen, of eindigt hij als rockgod?

Benedictus Stoppel

Benedictus 'Bernie' Stoppel is nog maar net van zijn speen af, maar nu al de gangmaker op elk familiefeestje. Luidruchtig, ad rem, slim en romantisch: deze jongen weet dat hij bestemd is voor grote dingen. Hij houdt ervan zijn broertjes op de kop te zitten, hoewel hij zielsveel van hen houdt. Eén vraag houdt hem bezig: waarom interesseren de dorpsmeisjes hem niet? Zijn ze gewoon te saai, of is er iets anders aan de hand?

Basil Stoppel

Basil erfde als enige Eef's rode haar en blauwe ogen, en misschien is dat de reden dat hij zo'n moederskindje is, hoewel topklasse musea hem allerminst kunnen bekoren. Maar niet iedereen heeft hem in die mate lief: zijn stoïcijnse en betweterige houding leverden hem de bijnaam 'Basil the asshole' op onder zijn twee broers. Zal Basil uiteindelijk leren zijn intelligentie voor de juiste doelen in te zetten, en uitgroeien tot een welvarende tiener met een kleine groep loyale vrienden? Of wordt hij de vervelende nerd die elke gymles aan het kortste eind trekt?

[filmpraktijkvijf-blog]

Even voorstellen: Veronique van den Berg 

Leeftijd: 19 Woonplaats: Amsterdam  Greep uit favoriete films: Je ne suis pas un homme facile, The mask you live in, Miss Representation Functie: Regie en geluid  Waarom heb je deze functie gekozen? Ik heb graag de artistieke verantwoordelijkheid over onze fictieve film, omdat ik op deze manier de vormgeving en beeldvorming in de hand heb. Ik hoop de ideeën van de groepsleden samen te kunnen brengen tot een mooie film. Naast mijn functie als regisseur heb ik ook de verantwoordelijkheid over het geluid. Ik geloof dat geluid een grote rol heeft bij het maken van een goede film. Detailgeluid dat de kijker waarschijnlijk niet bewust opmerkt, is juist van belang. Het lijkt mij daarom leuk om hiermee aan de slag te gaan. Ook lijkt het me een uitdaging om passende muziek bij de film te vinden, aangezien dit een belangrijk onderdeel is van het creeëren van de juiste sfeer. Ik ben onwijs benieuwd naar het eindresultaat dat we als groep neer gaan zetten.  

[competentieassesmentsharan]

Creatieve date

Gedragsindicatoren: 1, 2, 4, 6

O: voor het project Cultuurweb werden Saar en ik uitgenodigd om een serie lessen te geven op een basisschool in Naaldwijk. De wens van de school was dat wij iets deden met het thema ‘Valentijnsdag’ en dat de workshop, van twee lesuren lang, geschikt zou zijn voor groep 5 t/m 8.

D: Saar en ik vonden het te voor de hand liggend om een knutselwerkje over verliefdheid en hartjes te gaan maken dus we zochten naar een manier om toch de kinderen te laten verbinden met het thema zónder dat we het oppervlakkig zouden aanpakken. Ook was dit een kans om niet zomaar een knutsel les te ontwerpen maar om creatief aan de gang te gaan met de standaardelementen van een les en daar een artistieke oplossing voor te bedenken.

A: samen zijn we ons eerst gaan oriënteren op het thema Valentijn/daten en onze associaties daarbij. In een wordweb kwamen we op waarden zoals: verrassing, ontmoeting, verbinding, spanning, samenwerken, elkaar leren kennen en afspraken maken. Dit waren de waarden waarop onze les gestoeld zou worden. We ontwierpen een ‘Creatieve Date’ waarin we eerst samen met de leerlingen klassikaal oriënteerden op het thema daten en wat dat allemaal kan betekenen. We vonden het belangrijk dat de nadruk lag op bepaalde waarden i.p.v. de voorwaarden ‘jongen-meisje’ en ‘verliefdheid’ zodat de leerlingen zich comfortabel zouden voelen. De vorm van de les zou namelijk al spannend genoeg worden! Dit hebben we van tevoren ook goed afgestemd met de juffen en meesters zodat zij ook konden meedenken over wat een veilig en inspirerend klimaat zou creëren. Na de oriëntatie vertelden we de leerlingen dat zij op een blinddate zouden gaan en ze werden door ons en de juffen geblinddoekt en aan lange rijen geplaatst, de koppels waren willekeurig zodat er ook combinaties zouden ontstaan van kinderen die normaal niet met elkaar spelen of willen samenwerken, een risico maar ook een waardevolle kans. Er was een onderdeel blind kleien, een onthullingsmoment, een stukje uitleg van technieken en een onderdeel samen het kleiwerk afmaken. Naderhand hebben we verschillende presentatie vormen geprobeerd en is dit een soort speeddate geworden.

R: er was veel plezier, wat onzekerheid maar ook een overwinning voor de klassen. Af en toe werd er natuurlijk geplaagd tijdens het blinddoeken maar wij maakten op zachte manier duidelijk waarom dat niet de bedoeling was. Het was voornamelijk muisstil en heerste een gezellige spanning. wanneer leerlingen  vastliepen of niet durfden gaven wij aanwijzingen en complimenten. Beeldend gezien kwamen er echt gedrochten van kleiwerken uit wat ik eigenlijk heel grappig en verlossend vind, de opdracht was totaal niet gericht op schoonheid en techniek, maar wat niet alle juffen even erg konden waarderen.

R: wij kregen mee van een juf dat er wat meer technische uitdaging in had mogen zitten en dat we meer concrete handelingen van de leerlingen mochten verwachten zodat zij naast hun persoonlijke ontwikkeling ook in het maken leerzame stappen hadden gezet. Hier ben ik het wel mee eens en ik neem dit zeker mee, een kunstwerk hoeft van mij echt niet mooi te zijn maar het levert wel wat op voor een leerling om een bepaalde manier van werken te leren.

[markeduke]

Ontdek de Kunst van Binnenhuisarchitectuur met Hanneke Huisman Interieurs

In het schilderachtige Hilversum bevindt zich een schat aan creativiteit en verfijning: Hanneke Huisman Interieurs. Met een passie voor esthetiek en functionaliteit heeft Hanneke Huisman zich gevestigd als een gerenommeerde binnenhuisarchitect in Hilversum en omstreken. Haar rijke ervaring en ongeëvenaarde expertise maken haar tot een autoriteit in het vormgeven van ruimtes die zowel prachtig als praktisch zijn.

Hanneke’s reis naar het hart van binnenhuisarchitectuur begon met een diepe liefde voor design en een scherp oog voor detail. Door de jaren heen heeft ze haar vaardigheden verfijnd en haar creatieve visie versterkt, waardoor ze een gevoel van verfijning en verfijning in elk project kan brengen. Haar werk vertelt verhalen van elegantie, comfort en harmonie, met elke ruimte die ze aanraakt, doordrenkt van haar unieke stijl. Haar stijl wordt gekenmerkt als een Italiaans en Scandinavisch design.

Hanneke Huisman Interieurs biedt een scala aan interieur en design diensten aan, ontworpen om de individuele behoeften en smaken van haar klanten te weerspiegelen. Of het nu gaat om het transformeren van een enkele kamer of het herontwerpen van een hele woning, Hanneke gaat elke uitdaging aan met enthousiasme en toewijding. Van conceptontwikkeling en interieurplan opstellen tot kleuradvies en woninginrichting, haar aanpak is op maat gemaakt om aan de hoogste verwachtingen te voldoen.

Wat Hanneke Huisman Interieurs onderscheidt, is haar vermogen om de visie van haar klanten tot leven te brengen, terwijl ze tegelijkertijd haar eigen artistieke flair toevoegt. Het resultaat zijn ruimtes die niet alleen mooi zijn om naar te kijken, maar ook een weerspiegeling zijn van de levensstijl en persoonlijkheid van de bewoners.

Ben je klaar om de volgende stap te zetten in het creëren van een thuis dat jouw ware essentie weerspiegelt? Bezoek de website van interieurarchitect Hanneke Huisman Interieurs op hannekehuisman.nl en ontdek hoe Hanneke jouw dromen van een perfecte leefruimte werkelijkheid kan maken. Maak vandaag nog een afspraak en laat je inspireren door de kunst van binnenhuisarchitectuur.

[Related site1] [Related site2]

[regioonlineofficial]

Haagse kunst- en cultuurmakers die een volgende stap willen zetten in hun groei, kunnen een speciale subsidie aanvragen. De gemeente Den Haag wil hiermee de samenwerking bevorderen tussen individuele makers en culturele instellingen en onderwijsinstellingen. Vorig jaar maakten al 33 mensen gebruik van deze regeling. Den Haag heeft een veelzijdige kunst- en cultuursector. Van musea en gezelschappen met (inter)nationale bekendheid tot geweldige amateurkunstenaars. De gemeente vindt het belangrijk dat cultuur in de stad alle inwoners bereikt, prikkelt en uitdaagt. Het doel van de regeling is de artistieke ontwikkeling van beginnende en gevorderde makers stimuleren door samen te werken met Haagse culturele instellingen en onderwijsinstellingen in de regio Den Haag en Leiden. Kunst- en cultuurmakers Wethouder Cultuur Saskia Bruines: "Het is belangrijk dat kunst- en cultuurmakers de kans krijgen om zich te ontplooien. De kracht en creativiteit waarover zij beschikken willen we de ruimte geven. Ik hoop dat zij met deze regeling nog beter kunnen laten zien wat voor mooie dingen er gebeuren in onze stad. Voor veel van deze makers is een volgende stap zetten in hun artistieke groei vaak lastig wanneer daar een financiële investering voor nodig is. Dat is natuurlijk ontzettend zonde, want het is juist zo mooi dat we iedereen laten zien wat voor moois de stad te bieden heeft aan kunst en cultuur." Songwriter en producer Arend Dijkstra De Haagse songwriter en producer Arend Dijkstra, bekend als frontman van het indie-collectief 'The Great Communicators' maakte eerder gebruik van deze regeling. In 2016 brachten zij hun debuutalbum uit en stonden op bekende festivals als Noorderslag en Down the Rabbit Hole. "Als maker was ik toe aan een nieuwe uitdaging. Ik wilde voor mezelf uitzoeken hoe ik de popband bezetting kon uitbreiden. Een nieuw veld waarin ik me wilde ontwikkelen was die van de strijkers. Omdat ik niet klassiek geschoold ben heb ik contact gezocht met stichting The Womb Studio. Onder hun begeleiding heb ik me gefocust op de cross-over tussen alternatieve pop muziek en de klassieke strijkers arrangementen, zodat ik dit toch een goed eindproduct kon brengen. Deze regeling heeft mij daarbij geholpen" aldus Dijkstra. Nieuw Het maximale bedrag dat aangevraagd kan worden is verhoogd van € 8000 naar € 9000. Daarnaast kunnen makers vanaf nu – naast de samenwerking met culturele instellingen - ook een aanvraag doen wanneer ze een samenwerking willen aangaan met onderwijsinstellingen in Den Haag of Leiden. Welke kosten komen er in aanmerking? - De eigen uren van de maker met een max van 25% van het aangevraagde subsidiebedrag. - Kosten voor het opnemen van muziek of video met een max van 25% van het aangevraagde subsidiebedrag - Kosten voor de aanschaf van muziekinstrumenten, audiovisuele apparatuur, computers of overige producten met een max van 30% van de aanschafwaarde. Aanvragen Geïnteresseerden kunnen hun aanvraag digitaal indienen. Deze worden behandeld in volgorde van indiening, totdat het vastgestelde subsidieplafond is bereikt. Voor de aanvraag is het nodig om de leerdoelen, een beschrijving van de samenwerking tussen de maker en instelling, een CV, een KVK-uittreksel en een ondertekende verklaring van de samenwerking aan te leveren.

[stefselfslagh]

Stella Bergsma: ‘Waarom noemen ze Brusselmans een genie en mij een aandachtshoer?’

Dit stuk verscheen op 7 maart in Zeno, de weekendbijlage van De Morgen.

Van alle feministen in de Lage Landen is de Nederlandse schrijfster Stella Bergsma ongetwijfeld de meest brutale. In haar zopas verschenen manifest Nouveau Fuck roept ze vrouwen op om stijlvol schijt te hebben aan de wereld. "Fuck de norm, fuck fatsoen. Schenk jezelf een wijntje in. Of twee."

Het stormt in Amsterdam-Zuid. De regen valt in filmsethoeveelheden uit de hemel, de wind doet toupetdragers besluiten om zich maar eens een dagje ziek te melden. Stella Bergsma moet nog wennen aan de wintertreurnis. Ze is nog niet zo lang terug uit Thailand, waar de zon haar op dagelijkse basis in warmte wikkelde. "Ik word hier nog altijd boos als ik naar buiten moet", zegt Bergsma terwijl ze zich op de bank naast haar gaskachel vlijt. "Straks moet ik nog een brood gaan halen. Je zult me horen vloeken tot in het Vondelpark."

Stella Bergsma is veel. Schrijfster van de dichtbundel Cupcakes en de roman Pussy Album. Columniste voor De Volkskrant en HP/De Tijd. Frontvrouw van de popgroep Einsteinbarbie. Bedenkster van de term 'sletvrees': het woord waarmee ze de angst voor ongebreidelde vrouwelijke seksualiteit bij de kraag greep. Vaste gast in Ladies Night, de talkshow 'van en door vrouwen' op de Nederlandse zender Net5. En feministe, natuurlijk. Al zou mitrailleurfeministe in haar geval een net iets accuratere kwalificatie zijn.

Aan al wie zich ooit heeft laten wijsmaken dat feministen treurige totebellen zijn: bekeer u tot Stella Bergsma. Nergens is het feminisme scherper, grappiger en beter ter taal dan in Bergsma-land. Nadat chirurg Jeff Hoeyberghs tijdens zijn als lezing vermomde rant aan de UGent gejammerd had 'dat de vrouwtjes hun benen niet meer open willen doen', schreef ze: 'Voor deze man zou ik mijn benen operatief aan elkaar vast laten zetten en voor de zekerheid nog met scheermesprikkeldraad omwinden, nadat ik mijn vagijn tot de nok toe had volgestort met gewapend beton.'

'De grootste taalvernieuwer van het jaar' noemde A.F.Th. van der Heijden haar na het lezen van Pussy Album. Het compliment moet haar als een meerstemmig Pixies-refrein in de oren hebben geklonken. Stijl, vindt ze, is het antwoord op alles. "Ik schrijf uit artistieke overwegingen, niet uit activistische. Ergens kan het me aan mijn reet roesten wat er met de wereld gebeurt. Ik word meer gedreven door de wil om mooie dingen te maken dan door het verlangen om voor vrouwenrechten te strijden."

"Begrijp me niet verkeerd: mijn feminisme is oprecht. Maar je kan je verontwaar-diging uiten door te zeggen: 'Houd je bek', of je kan zeggen: 'Ik wilde dat de woorden stierven in jouw mond, zodat je enkel maden spreken kon.' Ik kies voor het laatste. Ik voeg graag wat kunst toe aan het leven."

Aan één ding ontkomen ook artistieke feministen niet: de beledigingen van mannen die zich door een combattieve vrouw in het weke kruis getast voelen. 'Kutwijf', noemde voetbalanalist Johan Derksen haar in het tv-programma Veronica Inside. Bergsma maakte er prompt haar Twitterbiografie van. Geen betere manier om een krachtterm onschadelijk te maken dan hem tot geuzennaam te verheffen?

"Ja. Plus: in de belediging van Johan Derksen zat liefde. Terwijl hij me een kutwijf noemde, zag ik sprankeltjes in zijn ogen. Ik dacht: 'Mijn God, hij houdt van me.'" (lacht)

Op sociale media repost u regelmatig de haatberichten die u krijgt. Zelfs als het om regelrechte verbale aanranding gaat, zoals de zin: 'Wat zou je er toch prachtig uitzien met heel veel sperma op je gezicht.' Waarom geeft u uw haters een extra platform?

"Omdat ik hun verwensingen op die manier ontmijn: eenmaal geopenbaard zijn ze niet langer gevaarlijk. Maar nog veel erger dan de mensen die me beledigen, zijn de mensen die me vertellen wat ik als feministe hoor te doen. 'Jij zou beter opkomen voor genitaal verminkte vrouwen', liet iemand me onlangs weten. 'Als jíj je nou eens bezighield met die vrouwen', heb ik geantwoord. 'Je kan het vast beter dan ik.' (grijnst) Tegenwoordig zeg ik soms preventief: 'Sorry voor alles.' Dan weet ik zeker dat ik alles wat ik verkeerd doe gecoverd heb."

'Ik ben een vrouw met een grote mond vol meningen en die moeten door mannen nog altijd tot stilte worden gemaand', schrijft u. Vrij vertaald: mannen voelen zich bedreigd door u. Hebben we het dan over wat we doorgaans 'alfamannen' noemen?

"We hebben het over mannen die zich identificeren als alfamannen, maar het eigenlijk niet zijn. De échte alfamannen vinden me juist leuk. Die vinden me een uitdaging. (lachje) Ach, het zal mij een zorg wezen welke mannen bang van me zijn. Ik vind het vreemd dat ze überhaupt bestáán. Het wordt altijd vanzelfsprekend gevonden dat mannen zich door sterke vrouwen geïntimideerd voelen. Maar waarom zou dat in godsnaam zo logisch zijn? Ik voel mij toch ook niet bedreigd door mannen?"

Die indruk wekt u niet, nee. En toch wil u zichzelf geen sterke vrouw noemen.

"Natuurlijk niet. Een man die voor zichzelf opkomt, noemen we toch ook geen sterke man? Dat is gewoon een man. Waarom zouden we een vrouw die voor zichzelf opkomt dan een sterke vrouw noemen? Ik weet niet eens zeker of ik wel sterk bén. Soms wel, soms niet, denk ik. Zoals iedereen."

We lopen naar de keuken om een glas water te halen. "Ben je zeker dat je (met een overdreven lieflijk stemmetje) een glaasje water wil? Ik heb ook gin, hoor."

Aan de keukenmuur hangt een portret van Bergsma. Geschilderd door Steven, de man waarmee ze al twintig jaar lief, leed en een Amsterdams appartement deelt. "Steven heeft me op dit schilderij precies afgebeeld zoals ik ben: arrogant en een tikkeltje zielig." (lacht)

Er zijn nog méér adjectieven op Stella Bergsma van toepassing: lui, bang, oud, dik en net niet drankverslaafd, om er maar enkele te noemen. Dat zeg ík overigens niet, dat beweert ze zelf. In Nouveau Fuck, haar zopas verschenen manifest, schreef ze een meedogenloze 'anti-selfie': een pagina's lange lijst van al haar lelijkheden, schaduwzijden en imperfecties. Want: "Vrouwen moeten ophouden met altijd maar te willen behagen. We moeten alle strikjes van ons afgooien en radicaal eerlijk durven te zijn."

Ze geeft aan dat dat een stuk moeilijker is dan het lijkt. "Een vrouw is geprogrammeerd om te behagen. Dat schud je niet zomaar van je af. Zelfs ik lijd bij momenten nog aan de please disease. Nu mijn nieuwe boek uit is, ben ik bang dat mensen mij te heftig, te militant, te ongezellig gaan vinden. En waarom? Omdat mannen nu eenmaal besloten hebben dat vrouwen die voor hun rechten opkomen kenaus en kutwijven zijn. Niemand heeft er moeite mee om te begrijpen dat boze mannen ook leuk en lief kunnen zijn. Maar vrouwen krijgen die bandbreedte niet. Een vrouw is ofwel een heks, ofwel een lekker wijf. Ik wil beide zijn, als het even kan. En ik wil dat mijn weerbarstigheid gerespecteerd wordt. Waarom wordt Herman Brusselmans een provocatief genie genoemd en ik een rare aandachtshoer? Die framing ergert me."

In Nouveau Fuck roept u vrouwen op om - 'net zoals mannen' - slecht, woedend, onbeschaamd, onbescheiden en gevaarlijk te zijn. Waarom moeten vrouwen de slechte eigenschappen van mannen overnemen?

"Dat moeten ze helemaal niet. Maar ze moeten het wel mógen. Vandaag worden vrouwen in een veel te strak keurslijf gedwongen. We kunnen ons, in tegenstelling tot mannen, nauwelijks slechtheid veroorloven. Mannen mogen stinken, zuipen, vreten, roken, vloeken, tieren, kotsen, schreeuwen en drammen. Dat vinden we stoer en heldhaftig. Maar vrouwen die uit de pas lopen, krijgen het etiket 'hysterisch' opgekleefd. Dat pik ik niet. Want zo worden ons mogelijkheden tot menselijkheid ontnomen. Ik wil het spectrum van vrouwen verbreden. Ons de kans geven om rijkere personen te zijn."  

U wijt de neiging van vrouwen om zich keurig te gedragen aan 'de archaïsche angst om onhuwbaar te zijn'.

"Ja. 'Slechte vrouwen blijven alleen achter', fluistert ons onderbewustzijn ons in. En niets is zo terminaal treurig als een eenzame vrouw. Ik zal eerlijk zijn: mocht ik alleen door het leven gaan, zou ik wellicht niet het lef hebben om te schrijven wat ik schrijf. Ik zou bang zijn dat mijn roekeloze pen mijn romantische afzetmarkt teveel zou verkleinen. De liefde van Steven geeft me de kans om te zijn wie ik ben."

Ik hoor Thierry Baudet al zeggen: 'Zie je wel: zelfs Stella Bergsma heeft een man nodig om zichzelf te kunnen zijn.'

"Ja, maar mannen hebben toch ook een vrouw nodig om zich lekker te voelen? We zijn toch allemáál op ons best als we geliefd worden? Zonder steun is het gewoon veel moeilijker leven. Dan steek je vroeg of laat je kop in de oven, zoals Sylvia Plath. Of verzuip je jezelf, zoals Virginia Woolf."

Ondanks uw pleidooi voor vrouwelijke ondeugd, lijkt u nog niet helemaal in het reine te zijn met uw eigen verdorvenheid. 'Ik kijk naar verkrachtingsporno terwijl ik een feministe ben', schrijft u schuldbewust. Maar waarom zou u niet kunnen fantaseren over verkrachting én opkomen voor vrouwenrechten? Het ene sluit het andere toch niet uit?

"Dat is zo. En toch schaam ik me voor die verkrachtingsporno. Waarom fantaseren vrouwen over verkrachtingen? Omdat ze het een geile gedachte vinden dat ze zó onweerstaanbaar zijn dat mannen zich in hun aanwezigheid niet kunnen beheersen. Maar in verkrachtingsfilms worden vrouwen niet begeerd, maar gestraft: ze worden in het gezicht geslagen en hoeren genoemd. Behoorlijk misogyn, toch? Mocht de mannelijke dominantie in verkrachtingsscènes niet de vorm van haat, maar van onbedwingbare lust aannemen, zou ik de scènes in kwestie veel liever zien."

In de hiërarchie van feministische objectieven plaatst u 'de bevrijding van de kut' - de mogelijkheid om een tomeloos seksueel wezen te zijn - boven financiële gelijkheid. Waarom?

"Als je seksualiteit gefnuikt wordt, loop je mank. Dan ben je niet de krachtige vrouw die je zou kúnnen zijn. Zelfs niet als je evenveel verdient als mannen. Seksualiteit is een enorme energie. Een vrouw die zich niet schaamt voor haar kut, zal ook sneller naar haar baas gaan om een gelijk loon te vragen, daar ben ik zeker van."

De #metoo-commotie was in uw ogen verdienstelijk, maar onvoldoende. "#metoo gaat over wat vrouwen niét leuk vinden", schrijft u. "Nu is het tijd om te vertellen wat we wél leuk vinden." Dat laatste vinden sommige vrouwen moeilijk. Hoe kunnen ze hun schroom overwinnen?

"Door hun bek open te trekken, klaar. Je kan in het leven wel vanalles moeilijk vinden, maar je moet ook een beetje dapper zijn. Dat schoorvoetende van vrouwen, daar heb ik het wel mee gehad. Vind je het lastig om te benoemen wat je in bed leuk vindt? Benoem het dan niét. Maar dan zal je ook nooit krijgen wat je wil. De orgasmekloof is niet alleen de schuld van mannen."

Uw grootste kritiek op uw gendergenoten is dat ze niet gevaarlijk genoeg zijn. "We bijten niet en daarom hebben we geen impact", luidt het in Nouveau Fuck. U bent de uitzondering: uw pen is het taalkundige equivalent van een Kalashnikov. Levert dat de impact op die u wil?

"Bijna. Ik wil eigenlijk ook nog in twintig talen vertaald worden en internationaal doorbreken. (lacht) Maar los daarvan ben ik wel degelijk het bewijs van mijn eigen stelling: ik ben gevaarlijker dan de meeste feministen en dat geeft mij ook meer invloed."

Dat vrouwen niet gevaarlijk zijn, ziet u als een gevolg van het fysieke overwicht van mannen: 'Zolang het probleem van mannelijk geweld op vrouwen niet is opgelost, zal de vrouw altijd een schijngelijke blijven.' Maar het fysieke overwicht van mannen op vrouwen is een biologisch gegeven: dat kan je toch niet zomaar opheffen?

"Toch wel: je zou vrouwen kunnen bewapenen. Mary Anne Franks, een rechtsgeleerde aan de universiteit van Miami, vindt dat we geweld van vrouwen ten opzichte van mannen moeten aanmoedigen. Ze droomt van krantenkoppen als: 'Verkrachter vermoord door boze vrouw.' Ze noemt dat 'gerechtvaardigd geweld': geweld dat tot doel heeft om het machtsonevenwicht tussen mannen en vrouwen weg te werken. Het is een concept waarbij je natuurlijk enorm veel bedenkingen kan hebben. Hadden we immers niet besloten dat we principieel tégen wapens waren? Maar anderzijds: er sterven elk jaar meer vrouwen tengevolge van huiselijk geweld dan er mensen doodgaan tengevolge van terreuraanslagen. Waarom zouden we over de bewapeningsoptie dan niet minstens mogen nadenken?"

Wie dat al doet, is advocate Nina Van Eeckhaut. Ze zei me ooit: 'Waarom mogen vrouwen ter compensatie van de fysieke voordelen van mannen niet in het bezit zijn van pepperspray? Gelijkheid betekent niet alleen dat gelijke situaties gelijk behandeld worden, maar ook dat ongelijke situaties ongelijk behandeld worden.'

"Dat is precies wat ik bedoel. Kijk, ik ben tegen geweld. Maar ik weet niet zo goed of ik ook tegen zelfverdediging moet zijn. Ik zou natuurlijk graag hebben dat we allemaal redelijke wezens zijn en dat we onze problemen al pratend kunnen oplossen. Maar wat als mannen ten opzichte van vrouwen pas minder gewelddadig worden wanneer ze bang van hen zijn? Wat als er echt geen andere oplossing is? Suggesties zoals die van Nina Van Eeckhaut zijn op zijn minst een discussie waard, vind ik."

De kerngedachte in uw boek is de redenering: 'Wat mannen gegund is, moeten ook vrouwen opeisen.' Filosofe Griet Vandermassen is het daar niet mee eens. 'Feministen die wedijveren voor meer vrouwen in machtsposities, leggen vrouwen langs de mannelijke meetlat van succes', zegt ze in Knack. 'Terwijl veel vrouwen persoonlijk welbevinden, sociale verbondenheid en het welzijn van hun kinderen belangrijker vinden dan hoog op de maatschappelijke ladder staan.'

"Sommige vrouwen verkiezen inderdaad om niet te gaan werken. En dat vind ik prima. Zolang die vrouwen mij maar niet komen vertellen dat ík mijn natuur ontken als ik wél mijn professionele ambities achternahol. Ik ben geen biologische anomalie. Net zoals er mannen zijn die niét competitief zijn, zijn er ook vrouwen die dat wél zijn. Er is veel meer diversiteit in de natuur dan sommigen lijken te denken. En ik vind het interessanter om dáár de nadruk op te leggen."

In ons voorbereidende mailverkeer had ze Nouveau Fuck omschreven als een literair zelfhulpboek voor feministen. Toch is haar manifest tussen de levensbeschouwelijke imperatieven door ook een opvallend persoonlijk boek. De passage waarin ze onthult dat haar vader haar behandelde als een menselijke piñata is niet minder dan hartverscheurend.

'Mijn vader sloeg me. Met vlakke hand. Nooit met de gebalde vuisten waarmee hij aan tafel zat. Woedend was hij. En ik ving zijn boosheid op. (...) Wanneer ik niet snel genoeg naar beneden kwam als ik werd geroepen voor het eten, stormde hij naar boven, ontplofte over mij en mijn spullen heen en vertrok weer. Ik bleef huilend achter in bed, wachtend op troost. (...) Schuldig was ik. Door de schuurdeur open te laten, het licht niet uit te doen, uit het raam te klimmen als ik mijn sleutel kwijt was, mijn huiswerk niet te maken, mijn troep niet op te ruimen. Ik was fout, mijn vader kwaad. Hij sloeg, ik huilde.'

Behalve striemen op haar huid lieten de klappen van haar vader ook 'een sluimerende angst om niet te deugen' achter. Pas toen ze als schrijfster waardering begon te krijgen, rijpte in haar hart het gevoel dat ze er misschien tóch mocht wezen. "Na het verschijnen van Pussy Album las ik voor een volle zaal eens een seksgedicht voor: 'Hallelujah, gas en sperma / Alles bloeit en is rijp / In ons haar waait de wind / En wat ik het mooiste vind: / Je zegt m'n naam als ik je pijp.' Toen ik die tekst declameerde, dacht ik: 'Waar ben ik nu weer mee bezig?' Maar na afloop van de lezing kwamen veel mensen me zeggen dat ze zo hard hadden moeten lachen om mijn gedicht. Dat was voor mij een revelatie. Ik dacht: 'Wow. Niemand is boos op me.' Aangezien ik in de ogen van mijn vader nooit deugde, ging ik er van uit dat ook de rest van de wereld mij waardeloos zou vinden."

Uw vader is gestorven toen u 27 was. Heeft hij ondanks alles van u gehouden, denkt u?

"Ja, dat weet ik zeker. Al kon hij zijn liefde voor mij moeilijk tonen. Hij had als kind zélf geen liefde gekregen en kon die dus ook niet aan mij geven. 'Van een kale kip kan je niet plukken', zei mijn psychiater altijd. En hij had gelijk. Ik dong voortdurend naar de genegenheid van mijn vader. Maar hij is mijn grootste onbeantwoorde liefde gebleven. Niet lang na zijn dood heb ik Steven leren kennen. Die chronologie is geen toeval: toen mijn vader nog leefde, werd ik mentaal zó door hem in beslag genomen dat ik niet ook nog een andere man in mijn leven kon hebben."

Na uw woelige wonderjaren had u psychoanalyse nodig om uw vertrouwen in de mensheid te herstellen.

(knikt) "Mijn psychiater heeft mijn leven gered. Hij heeft me doen inzien dat er in de wereld ook goedheid is, en liefde. Op die manier heeft hij me geleerd om zélf lief te hebben. (ontroerd) Een mooier cadeau kan je iemand niet geven."

U heeft tranen in de ogen.

"Ja, omdat mijn leven er zonder mijn pyschiater helemaal anders had uitgezien. Hij heeft mijn hart opgelapt en mijn ziel ontsmet. Hij heeft me uitgelegd dat het onderdrukken van mijn kwaadheid ervoor zorgde dat er geen ruimte was voor andere gevoelens. Hij heeft me geleerd om mensen opnieuw te vertrouwen. Dat was allemaal cruciaal voor me: zonder vertrouwen kan je in het leven niks. Dan zink je weg in de leegte die je vanbinnen voelt. "

Stel dat u een tedere vader had gehad: zou u dan dezelfde feministe zijn als vandaag?

"Ik zou minder provocatief zijn, denk ik. Tegen mijn vader was ik altijd heel opstandig: ik daagde hem uit, ik wilde dat hij boos op me werd. Dat procéde herhaal ik in zekere zin nog altijd: ik provoceer mensen om hen uit hun tent te lokken. Mocht ik een warme vader hebben gehad, zou ik wellicht een mildere persoonlijkheid ontwikkeld hebben. Maar ik zou nog altijd een feministe zijn, voor alle duidelijkheid. Dat niemand het in zijn hoofd haalt om te denken: 'Oh, nu snap ik het! Stella Bergsma is een feministe omdat haar vader een lul was. Ze denkt dat álle mannen klootzakken zijn.' Wie dat denkt, onderschat mijn vermogen om het persoonlijke los te koppelen van het maatschappelijke."

In het dankwoord van Nouveau Fuck noemt u uw moeder 'uw eerste voorbeeld van een onafhankelijke vrouw'. Toch nam ze het thuis niet voor u op wanneer u vader u sloeg. Vergeef me de vraag, maar zo onafhankelijk was ze dan toch niet?

"Ik noem mijn moeder een onafhankelijke vrouw omdat ze na mijn geboorte is gaan studeren. Terwijl het op dat moment nog alles behalve vanzelfsprekend was dat vrouwen gingen studeren. En wat de situatie thuis betreft: ze heeft gedaan wat ze kon, punt. Ze heeft het niet voor me opgenomen, maar ze verdient het niet om gereduceerd te worden tot 'de vrouw die toekeek hoe haar man haar dochter sloeg.' Ze is later veel wijzer en zelfstandiger geworden. Ze heeft, zoals zoveel vrouwen van haar generatie, een hele weg afgelegd."

Iets anders: uw moeder zou ooit een onenightstand met Sean Connery hebben gehad. Kan u dat bevestigen?

"Ja, hoor. (lacht) Mijn moeder was danseres. Toen ze eens in Londen moest optreden, ging ze op een avond met haar collega's iets drinken in de bar van een hotel. Op een gegeven moment kwam ook Sean Connery die bar binnengeslenterd. Alle danseressen gingen meteen om hem heen staan, maar mijn moeder hield afstand. Dat vond Connery interessant. Hij kwam naar haar toe, legde een koud flesje bier in haar nek en vroeg: 'Is this cold enough for you?' Omdat mijn moeder zo koel deed, begrijp je? Long story short: van het één kwam het ander. (lacht) Ik heb mijn moeder altijd zéér bewonderd om haar nacht met Sean Connery. Zij vond dat ze geprezen moest worden omdat ze na haar danscarrière nog fysiotherapeut was geworden. Maar ík vond het vooral cool dat ze met Sean Connery naar bed was geweest."

Zelf bent u nooit mama geworden. 'Het meest moederlijke wat ik ooit gedaan heb voor mijn kind, is het niet krijgen', schrijft u. 'Diep verontwaardigd zou ik zijn, als dat gestolde schreeuwsperma aan zou komen kloppen voor iets futiels als voedsel.'

"Als ik schrijf, sluit ik me af van alles en iedereen. Ik kan dan geen enkele vorm van afleiding verdragen. Ergo: mocht ik een kind hebben, zou ik het voortdurend toebijten dat het me niet mag storen. Steven weet wat ik bedoel. Als ik achter mijn schrijftafel zit en hij vraagt me om een brood te gaan halen, luidt het antwoord meestal: 'Godverrrrrdomme! Waarom moet ik - IK! - een brood gaan halen? Terwijl ik nota bene met dit VERSCHRIKKELIJK belangrijke werk bezig ben?!' (lacht) Ik vind het leven als schrijfster al ingewikkeld genoeg. Als ik ook nog een moeder zou moeten spelen, zou het helemáál moeilijk worden."

We ronden af en verlaten samen haar appartement. Eenmaal terug in de winterstorm loopt zíj naar de bakker - dat brood, weet u wel - en ík naar mijn auto. Wanneer ik na dertig seconden een zijstraat inwandel, meen ik in de verte een langgerekt godverrrrrdomme te horen. Stijlvol gebracht, dat wel.

[tothelastnightonearth]

Interview Kadavar

Omdat de voltallige Nederlandse rockmedia zitten te slapen en niet doorhebben dat het behóórlijk sick is dat Kadavar – KADAVAR – de release van hun nieuwe plaat niet in Berlijn, niet in New York, niet in München, maar in plaats daarvan op Last Night On Earth in Amsterdam doen, volgt hier hét interview met de band. De redactie van Last Night On Earth sprak met zanger Lupus over dingen zelf organiseren, je onderscheiden, en natuurlijk over de releaseshow “For The Dead Travel Fast” in het SkateCafé. 

[LNOE] Jullie staan op het punt om het vijfde studioalbum van Kadavar uit te brengen, en op de een of andere manier lukt het jullie om je eigen onderscheidende geluid steeds meer te ontwikkelen. Hoe meer platen, hoe meer smaken we krijgen. Bij de meeste bands neemt de originaliteit en creativiteit juist af naarmate de platen verstrijken. Betekent ‘volwassen worden’ voor jullie dat je steeds vrijer wordt om je eigen geluid te bepalen en te herdefiniëren?

[Lupus] Mijn grootse angst is altijd geweest dat we onszelf op de een of andere manier in de hoek zouden schilderen en er niet meer uit zouden komen. Dat we altijd hetzelfde zouden moeten doen omdat mensen anders zeggen dat het niet als Kadavar klinkt. Van het begin af aan hebben we altijd meerdere stijlen opgenomen. We willen geen stoner band zijn, geen doom band, of wat dan ook, we willen Kadavar zijn en doen wat we willen. Nu, na vijf albums, zijn we op een punt dat we de bullshit gewoon overslaan en onze tijd niet verdoen aan het nadenken over stijlen. En door dat geneuzel over te slaan, worden de platen alleen maar beter.

Eerlijk gezegd ben ik geen groot fan van eindeloos praten over een nieuw album, als de een band nou juist nét alle artistieke moeite heeft gestoken in het vertellen van een verhaal in de muziek. Dus laten we de kids gewoon vooral aanmoedigen zich tegoed te doen aan “For The Dead Travel Fast” op volume 11.

Akkoord.

Waar ik het wél over wil hebben is een motto dat jullie in de biografie hebben staan: ‘it is obvious that people like to put you in a box, and it is our job to create our own drawer and label it Kadavar.’

We zijn van het begin af aan altijd vergeleken met bestaande bands – Sabbath voor, Sabbath na. Allemaal leuk en aardig maar het schiet toch niet op als je alleen maar zo veel mogelijk op een klassieker wil lijken en ondertussen toch nooit dat wordt. De uitdaging is juist om iets nieuws neer te zetten, iets dat thuishoort in 2019 en niet alleen in de 1970. We hebben vanaf het begin altijd op het hele plaatje ingezet. Niet alleen maar nummers, maar ook de uitstraling, de video’s, de designs, het logo. Zodat je echt iets herkenbaars wordt en Kadavar echt een eigen smoel heeft.

Met dit nieuwe album hebben jullie die ambitie in elk geval al waargemaakt. Maar geldt dit motto van dingen op je eigen manier doen ook voor hoe je muziek maken in het algemeen ziet?

Ja, we doen heel veel dingen rondom de band zelf. Maar dat is niet omdat we DIY per se zo leuk vinden. Het is vooral omdat het dom is wanneer sommige mensen als vliegen op de stront af komen op het moment dat je bandje een beetje lekker gaat lopen. Ze likken je hielen en zeggen dat je allemaal dingen nodig hebt en dat gaan ze dan voor je doen. Maar aan het eind van de rit willen ze gewoon profiteren en geven ze voor de rest geen fuck om jou of je muziek. Ze regelen dingen slecht en gaan er ook nog eens met je geld vandoor. Ja, dan doe ik het liever zelf.  (Lees verder onder de foto)

In die DIY-geest kan ik me wel vinden…

Het staat ook zo haaks op waarom we muziek maken. We willen helemaal niet in een ‘industrie’ zitten, we willen niet dat mensen zeggen wat we allemaal nodig hebben en wat we moeten doen. Uiteindelijk spelen we juist muziek om aan dat soort ellende te ontsnappen. Dus op het moment dat een manager tegen je zegt wat voor muziek je moet gaan maken om verder te groeien, kan-ie opkrassen.

We zijn natuurlijk behoorlijk vereerd dat jullie nou uitgerekend op Last Night On Earth de release van jullie nieuwe lp “For The Dead Travel Fast” doen. Waarom hebben jullie daarvoor gekozen?

Omdat jullie ons vroegen! Ja, zo simpel is het. Jullie willen dat wij komen spelen, wij willen een vette gig, we kennen jullie… Zo gaat dat. En om de een of andere reden hadden we ook geen Nederlandse show op de tour, wat we raar vonden, dus dit kwam extra goed uit.

Ik had natuurlijk gehoopt dat de spirit van het Last Night On Earth en het spelen in het holst van de nacht en de middelvinger tegen de gevestigde orde jullie hoofdzakelijke reden was. Maar de praktische uitleg is ook prima.  

Ja, het ombuigen van de ‘standaard’ spreekt ons natuurlijk ook aan, daar staan wij ook voor. Er zijn geen regels waar je je aan moet houden. De muziekindustrie zet een bepaalde standaard maar die standaard is gemaakt voor de massa. Als je het gevoel hebt dat je dat moet veranderen omdat het je beperkt, dan moet je dat doen. In het begin zullen mensen je misschien uitlachen maar uiteindelijk trek je aan het langste eind – zeker als je mensen daarin meekrijgt omdat ook zij iets anders willen. En ja, het is ook gewoon leuk om het niet precies zo te doen als alle anderen

Op 12 oktober 2019 zullen jullie verwelkomd worden door de Amsterdamse Children of the Night – en het zal een warm en zweterig welkom worden.

Haha ja, dat nummer is dus speciaal voor de releasenacht geschreven.. Nee maar serieus, vroeger werd rock en roll het geluid van de duivel genoemd. Hier in Duitsland werd in tv-spotjes gezegd dat vrouwen niet naar rock-en-roll-clubs moesten gaan omdat ze als maagd binnengingen en zwanger buitenkwamen. Mensen waren bang voor de muziek! Nu begint het af en toe toch een beetje een karikatuur te worden. Het is niet meer echt een revolutionair genre. En Children of the Night herinnert ons aan wat het was. Het is misschien tijd om het gevaar weer terug te brengen in rock en roll. Of althans, het valt te overwegen… Think about it.

12 oktober - Last Night On Earth festival - Skatecafé Amsterdam Noord met Kadavar, Splinter, Pauper, Sexy Violence, Baskar & Last Rites Orchestra Tickets: https://www.paradiso.nl/nl/programma/last-night-on-earth/65600/

[thedreamlifeofbalsosnell]

‘Werken’ van Daniil Charms: Russisch absurdisme ten top

‘Mij interesseert het leven alleen in zijn ongerijmde verschijningsvorm’, noteerde de literaire natuurkracht Daniil Charms (1905-1942) in zijn dagboek op het einde van de jaren 1930. Charms was de verpersoonlijking van het Russisch absurdisme, een ongeëvenaarde eenmansavantgarde die in zijn zwartgallige maar verbeeldingsrijke teksten genadeloos de zinloosheid en de absurditeit van het bestaan blootlegde — een tomeloos creatieve visie die uiteraard botste met het socialistisch-realisme vooropgesteld door Stalins Sovjet-Unie. Voor het eerst verschijnt een omvangrijke uitgave van Charms’ werk in Van Oorschots prestigieuze Russische Bibliotheek: samensteller en vertaalster Yolanda Bloemen maakte een meer dan gulle selectie uit zijn verhalend proza, toneelteksten, gedichten, brieven, dagboeken en kinderverhalen.

Sherlock Charms Sinds 1953 brengt uitgeverij Van Oorschot het pantheon van de Russische literatuur uit in de bibliofiele dundrukreeks de ‘Russische Bibliotheek’. De legendarische vertaler en eerste hoofdredacteur van de reeks, Charles B. Timmer, beet de spits af met een deel verhalen van Anton Tsjechov. Vanaf dan verschenen op regelmatige basis nieuwe delen met werk van coryfeeën zoals Ivan Toergenjev, Fjodor Dostojevski, Lev Tolstoj, Alexandr Poesjkin, Michail Lermontov, Nikolaj Gogol en Ivan Gontsjarov, telkens rechtstreeks uit het Russisch vertaald door Timmer of collega-topslavisten. Het gros van deze felbegeerde uitgaves is nog steeds leverbaar of komt mondjesmaat uit in herziene herdrukken en nieuwe vertalingen. In de jaren 1990 werd de eregalerij aangevuld met ronkende namen zoals Ivan Boenin, Vladimir Majakovski, Marina Tsvetajeva en Michail Boelgakov. Andere twintigste-eeuwse schrijvers volgden vanaf 2007 zoals Anna Achmatova, Isaak Babel en recent nog Konstantin Paustovski, Boris Pasternak en Andrej Platonov (verwacht in april 2019). Charms — een auteur die zonder enige twijfel zijn plaats verdient in een prestigereeks zoals de ‘Russische Bibliotheek’ — vult dit rijtje opvallende nieuwkomers aan met een lijvig verzameld werk, simpelweg Werken getiteld, vormgegeven in het gekende strakke ontwerp en gehuld in een fraai okergeel jasje.

Charms zag het levenslicht in Sint-Peterburg op 30 december 1905, een jaar vol van heftige revolutie, een maatschappelijk fenomeen dat op een of andere manier zijn hele verdere leven zou gaan bepalen. Zijn echte naam was Daniil Joevatsjov, maar vanaf zijn schooltijd, zo rond 1920, bedacht hij het pseudoniem Charms (naar de Engelse woorden ‘charm’ en ‘harm’ of naar Sherlock Holmes, een figuur die hij erg bewonderde). Gaandeweg metamorfoseerde hij tot een man van vele aliassen en signeerde zijn schrijfsels met varianten op zijn pennaam met dandy-allures: Chorms, Chaarms, Sjardam, Charms-Dandan en soms zelfs met Karl Ivanovitsj Sjoesterling.

Vanaf 1924 was Charms actief in het literaire leven van Sint-Petersburg, zijn geliefde stad die heel vaak het decor was van zijn verhalen. Hij viel niet alleen op door het onalledaagse karakter van zijn teksten, maar ook door zijn excentriek uiterlijk (de schitterende bij Werken toegevoegde fotokaternen getuigen hiervan). Hij droeg bijvoorbeeld vaak een korte broek met een geruit jasje in Engelse stijl, rookte een opvallende pijp, had een polshorloge de grootte van een schoteltje en zijn hond, een teckel, luisterde naar de moeizaam bekkende naam Eer De Gedachtenis Aan De Dag Van De Slag Bij Thermopylae. Charms culitveerde de ludieke slag, het was zijn levenshouding.

In 1926 schreef Charms geschiedenis samen met zijn kompanen Aleksandr Vvedenski en Nikolaj Zabolotski door de literaire beweging Oberioe op te richten, vrij vertaald de ‘Vereniging voor Reële Kunst’. In een potig manifest schreeuwden de Oberioeten hun ambitie uit om de zuivere werkelijkheid te verbeelden, in alle mogelijke kunstvormen. De groep maakte absurdistische sier, hield literaire avonden en kreeg actieve steun van invloedrijke artiesten zoals Kazimir Malevitsj en Pavel Filonov. Het Stalinregime maakte een definitief einde aan Oberioe en daarbij alle overige niet-conformistische (lees niet sociaal-realistische) artistieke uitingen en groeperingen.

In 1931 werd Charms verbannen naar Koersk omdat de autoriteiten in zijn werk een onderliggende kritiek op het systeem hadden ontwaard. Daar legde hij zich toe op kinderliteratuur, een genre dat hij vanaf dan enkel en alleen schreef om te overleven (paradoxaal genoeg, want Charms was een notoir kinderhater). Na jaren van ontbering en ploeteren in constante overleefmodus werd hij in 1941, tijdens het beleg van Leningrad (het voormalige Sint-Petersburg), gearresteerd en krankzinnig verklaard. Charms overleed begin 1942, vermoedelijk uitgehongerd, in de psychiatrische afdeling van een Leningradse gevangenis. Het is niet geweten waar zijn stoffelijk overschot is en hij heeft geen graf. Gelukkig voor de literatuurgeschiedenis  ontdekte Charms’ vriend Jakov Droeskin postuum diens manuscripten, jarenlang bewaard in een koffer, in het net gebombardeerde huis van de auteur. De wereld maakte kennis met een volstrekt uniek oeuvre en een buitengewoon universum.

Een Russische bibliotheek op zich Werken omvat alle literaire genres die Charms heeft beoefend. Binnen deze genres zijn de teksten telkens chronologisch geplaatst. Een ruime selectie ‘Verhalen en scènes’ — goed voor ongeveer een derde van de volledige verzameling — opent het boek. Deze verhalen bieden samen met de bekende novelle ‘De oude vrouw’ en de reeksen ‘Cycli’ en ‘Voorvallen’, een mooie staalkaart van Charms’ literair proza. Ook opgenomen zijn drie toneelstukken (waaronder het beroemde ‘Elisabeth Bam’), vijfentwintig gedichten en een bescheiden selectie teksten die Charms specifiek voor een kinderpubliek schreef (gedichten, toneel en verhalen). Bijzonder revelerende (én intrigerende) dagboekfragmenten, notities en brieven sluiten het geheel af. Het Oberioe-manifest en het heerlijke oberioetische verhaal ‘Ik zat op het dak’ staan apart in een appendix. Bloemen schreef een verhelderend nawoord en verzorgde tevens een uitgebreid notenapparaat, inclusief een personen- en namenregister. Een bijzonder sfeervolle aanvulling zijn de twee katernen met foto’s en avant-gardistische illustraties.

In haar nawoord wijst Yolanda Bloemen erop dat de grenzen tussen genres bij Charms niet altijd even duidelijk te trekken zijn. Een verhaal gaat soms over in een toneeltekst, of autobiografie en fictie kunnen lastig van elkaar te scheiden zijn. Af en toe is evenmin duidelijk of een verhaal al dan niet voltooid is (de door Bloemen gehanteerde richtlijn voor een afgerond werk is een datering of signatuur). Belangrijk is te beseffen dat Charms, samen met andere avant-garde kunstenaars, door de Stalinterreur monddood is gemaakt. Charms zag geen enkele van zijn teksten gepubliceerd tijdens zijn leven – met uitzondering van zijn werk voor kinderen en twee gedichten voor volwassenen. De meeste van zijn manuscripten bleven letterlijk niet meer dan dát: handgeschreven, impulsieve documenten die ongeredigeerd in zijn inmiddels bij literatuurvorsers beruchte bureaula belandden. Interpunctie, spelling, continuïteit waren de minste van Charms’ zorgen. Zijn werk uitgeven was en is met andere woorden een redactionele uitdaging.

Een huidig verzameld werk van Charms in het Russisch bestaat uit drie delen en beslaat meer dan 1700 pagina’s. Werken is een rijke verzameling, maar er is nog veel meer. In 1999 stelde Bloemen al een eerste bloemlezing samen, het mooie Ik zat op het dak bij Atlas. In de ruim twintig jaar sinds die tijd is de situatie rond Charms’ werk grondig veranderd. Er zijn inmiddels veel meer teksten van hem beschikbaar, niet alleen gedichten maar ook het aantal in het Russisch gepubliceerde proza- en dagboekteksten is aanmerkelijk groter dan in de jaren 1980 en 1990, de periode waarin Charms met groeiend succes zijn intrede deed in ons taalgebied. Ook zijn notitieboekjes, op dit moment integraal alleen in het Charmsarchief in Petersburg consulteerbaar, zijn een belangrijke bron.

Het grootste deel van de vertalingen in Werken zijn van de hand van Bloemen zelf, maar ze koos ook voor bestaande Charms-vertalingen van gerodeerde vakmensen als Margriet Berg, Seijo Epema, Robbert-Jan Henkes, Jan Paul Hinrichs, Arthur Langeveld, Marja Wiebes en Sophie Polm. In de inhoudstafel geven de initialen aan welke vertaler een bepaald stuk heeft vertaald. Charms’ werk is in ons taalgebied overigens nooit echt onderbelicht geweest, integendeel. Er bestaan heel wat vertalingen, zowel bij de grote uitgeefconcerns als bij kleinere bibliofiele uitgevers. Gangmaker was — wie anders? — de onvermoeibare Timmer, die met deel 7 in Van Oorschots andere slavische reeks ‘Russische Miniaturen’,Bam en ander proza (1978), Charms introduceerde. Voor de voorliggende uitgave baseerde Bloemen zich op een aantal eerder verschenen vertalingen: Optisch bedrog en ander proza(1988), Ik zat op het dak (1999), Een stinkdier is een prachtig beest (1999) en Bij mij op de maan (2016).

In Werken staan heel wat teksten die eveneens in Ik zat op het dak zijn terug te vinden. Maar het omgekeerde is ook waar. Ik stelde Bloemen de vraag hoe ze de huidige selectie had gemaakt. Haar focus, zo legt ze uit, lag op Charms’ literaire werk en daarnaast op zijn persoonlijke levensverhaal. Meer filosofische teksten (zoals bijvoorbeeld ‘Voorwerpen en figuren ontdekt door Daniil Ivanovitsj Charms’, niet opgenomen in Werken, wel in Ik zat op het dak) en traktaten (zoals vrij geflipte teksten  over ‘de nul’) zijn niet gebundeld, hoewel die volgens de vertaalster ook zeker de moeite waard zijn. ‘Maar’, bekent ze, ‘een presentatie van die teksten, liefst in combinatie met een ruime keuze uit de notitieboekjes (die onder meer geweldig materiaal bevatten over de hele Oberioe-periode), en ondersteund door een grondige bestudering van Charms’ filosofische ideeën (onder meer zijn fascinatie voor Henri Bergson) en zijn verhouding tot religie en de Kabbala lijkt me voor de toekomst een mooi perspectief. Ook over een heel ander thema, namelijk Charms’ verhouding tot Gogol en de echo’s van Gogols werk in dat van Charms is veel te melden. Met Charms zijn we kortom nog lang niet klaar.’

Eigen genre In ‘Ochtend’ worstelt Charms met de omschrijving van wat hij als zijn ‘eigen genre’ bestempelt:

Gisteravond zat ik aan tafel en ik rookte veel. Voor me lag papier om iets op te schrijven. Maar ik wist niet wat ik moest schrijven. Ik wist zelfs niet of het gedichten moesten zijn of een verhaal of een beschouwing. Ik schreef niets en ging naar bed. Maar ik lag lang wakker. Ik wilde bedenken wat ik moest schrijven. In gedachten ging ik alle genres van de woordkunst langs, maar mijn genre vond ik er niet bij. Het zou één enkel woord kunnen zijn, maar misschien moest ik ook wel een heel boek schrijven. Ik vroeg God om een wonder, zodat ik zou begrijpen wat ik schrijven moest.

Het uitgangspunt van Charms’ verhalen — of ‘voorvallen’ zoals hij ze zelf noemde — is vaak nietig of alledaags. Hij vertrekt van een verwaarloosbaar fait divers, een akkefietje, een sentimentele oprisping, een onbesuisde waarneming, maar al snel neemt de verhaallijn een bruuske wending en is iedere vorm van logica ver te zoeken. Een vrolijke zottigheid neemt de overhand. Veel van de verhalen zijn erg kort, van een paar zinnen tot maximaal enkele pagina’s.

Charms is niet alleen de ongekroonde koning van de anticlimax, maar ook de ongeëvenaarde keizer van de wervende openingszin (‘Peretsjin ging op een punaise zitten, en vanaf dat moment werd zijn leven heel anders.’; ‘Nu weet iedereen hoe gevaarlijk het is om stenen door te slikken.’). Vaak drijft hij de spanning op tot het uiterste, laat de verwachtingen van de lezer onbeschaamd aanzwellen om dan abrupt te eindigen met een losse flodder van formaat (een apotheose in dat verband is de uitzinnige plot van de novelle ‘Een oude vrouw’). Een aantal verhalen eindigt dan ook met ‘dooddoeners’ zoals: ‘En dat was alles’, ‘Enzovoort’ of ‘Je geloof toch wat ik heb verteld?’. En wat dacht u van ‘Ontmoeting’, een in amper twee volzinnen afgerond verhaal, dat afsluit met minstens even ‘terminale’ woorden:

Op een keer liep een man naar zijn kantoor en onderweg kwam hij een andere man tegen, die een stokbrood gekocht had en op weg was naar huis. Dat is eigenlijk alles.

Charms heeft een uit de kluiten gewassen arsenaal aan technieken om absurdistische effecten te bereiken. Hij verdubbelt werkwoorden (‘Pjotr Pavlovitsj rende-rende’), geeft een eenakter als ondertitel ‘Komedie in drie delen’ (‘Foma Bobrov en zijn echtgenote’), is kwistig met hyperbolen en herhalingen, blaast de wervelende klanken van de oude Russische verteltraditie nieuw leven in, laat zijn weerbarstige personages alles letterlijk nemen waardoor een gewone dialoog al snel ontaardt in een vurige vloekpartij of breekt abrupt de handeling af, met als apotheose het hilarische verhaal over de roodharige man (liefdevol bezongen overigens door Charlotte Mutsaers in haar Kersebloed):

Er was eens een roodharige man die geen ogen en geen oren had. Hij had ook geen haren, zodat men hem maar bij wijze van spreken roodharig noemde. Spreken kon hij niet, want hij had geen mond. Een neus had hij ook niet. Hij had zelfs geen armen en benen. Hij had ook geen buik, hij had ook geen rug, hij had ook geen ruggengraat, hij had helemaal geen ingewanden. Hij had niets. Zodat het niet uit te maken is over wie het gaat. Laten we het liever niet meer over hem hebben.

Charms’ humor is zwartgallig, grotesk en ongerijmd: ‘Een vlieg kwam met een klap op het voorhoofd van een voorbijlopende heer, ging door zijn hoofd heen en kwam er bij zijn achterhoofd weer uit.’ Een andere keer etaleert hij dan weer een kromme maar tegelijkertijd ijzersterke en moeilijk te weerleggen logica:

Een man ging als gelovige slapen en werd als ongelovige wakker. Gelukkig stond in de kamer van die man een weegschaal, en de man had de gewoonte zich iedere dag ’s ochtends en ’s avonds te wegen. En zo was de man voor hij ging slapen bij het wegen te weten gekomen dat hij vier poed en eenentwintig pond woog. En toen hij de volgende dag als ongelovige opstond, woog hij zich weer en hij ontdekte dat hij nog maar vier poed en dertien pond woog. ‘Dat betekent,’ besloot de man, ‘dat mijn geloof ongeveer acht pond woog.

Soms doen zich zelfs ronduit bovennatuurlijke zaken voor. In ‘Een ding’ bijvoorbeeld staan een man met zijn dienstmeisje in een kamer. Er wordt aan de deur geklopt, de man doet open en hetzelfde dienstmeisje staat voor zijn neus. Alsof er niets aan de hand is, zet de man zijn familieleven verder, maar nu met twee (identieke) dienstmeisjes.

Slapsticksituaties zijn nooit ver weg en er wordt bij de vleet gevallen. Charms’ vreemde en bevreemdende universum is doordrongen van bruut geweld en ijzingwekkende wreedheden: veel van zijn personages sterven een gruwelijke dood, de oorvijgen vliegen in het rond en vreselijke martelingen zijn schering en inslag (bijlen en spades zijn veel voorkomende attributen, maar worden niet gebruikt waarvoor ze eigenlijk dienen). In ‘Een lezing’ bijvoorbeeld krijgt de spreker Poesjkov voortdurend klappen van zijn toehoorders en moet hij het spreekgestoelte bont en blauw verlaten. Het geweld is geregeld gericht tegen oudere mensen, maar ook en meermaals tegen kinderen:

Wat kinderen aangaat ben ik er zeker van dat je ze absoluut geen luier moet omdoen, je moet ze verdelgen. Daartoe zou ik in de stad een centrale kuil willen inrichten en daar de kinderen in gooien. En opdat er uit de kuil geen geur van ontbinding opstijgt, kan er elke week ongebluste kalk over gegoten worden.

Ook Russische schrijvers moeten het bekopen, in het bijzonder de ongenaakbare Poesjkin (‘Poesjkin had vier zoons, en allemaal waren het idioten.’ en in het korte toneelstuk ‘Poesjkin en Gogol’ tuimelen de twee schrijvende Russen om beurten over elkaar als waren het twee paljassen in de circusring). Charms heeft bovendien geen medelijden met dichters die verre van moeders mooiste zijn:

Zoals bekend heeft Bezimenski echt een rotkop. Op een keer stootte Bezimenski zijn kop tegen een krukje. Daarna was de kop van de dichter Bezimenski helemaal niet meer om aan te zien.

In een ander voorval richt hij zijn pijlen dan weer onverschrokken op auteurs die naar het pijpen van de sovjetstaat dansen:

Toen kleedde Aleksej Tolstoj zich helemaal uit, liep naar de Fontanka en begon te hinniken als een paard. Iedereen zei: ‘Het is een belangrijk sovjetschrijver, die daar hinnikt.’ En niemand stak een vinger naar Aleksej Tolstoj uit. Vloeiend denken In een voor zijn doen behoorlijk lang lijstje somt Charms in ‘Wat mij interesseert’ de zaken op die zijn hart sneller doen slaan:

Gedichten. Gedachten in gedichten leggen. Gedachten uit gedichten halen. Opnieuw gedachten in gedichten leggen. Proza. Verlichting, inspiratie, helderheid, bovenbewustzijn. Wegen om dat alles te bereiken. Het vinden van een eigen systeem om dat alles te bereiken. Allerlei kennis die buiten het terrein van de wetenschap valt. Algemene wetten van verschillende fenomenen. Nul en zero. Getallen. Tekens. Letters. Schriften en handschriften. Alles wat uit het gezichtspunt van de logica onzinnig en dwaas is.

Deze opsomming vat de inhoud van Werken vrij goed samen, maar opvallend zijn de termen ‘verlichting’, ‘gedachten’, ‘systeem’, ‘kennis’, ‘wetten’, ‘fenomenen’ en ‘logica’. Een aantal van de teksten in Werken is zonder meer filosofisch van aard en zijn eerder af te doen als beschouwend, programmatisch of theoretisch. Het is een indicatie dat Charms’ absurdisme effectief diep verankerd zit in een filosofische traditie. Er zat wel degelijk heel wat method in zijn madness. Charms wilde duidelijk begrepen worden en niet op de bodem van de oceaan staan brullen noch worden weggezet als een gek of een clown. De invloed van Henri Bergson op Charms’ denken is overduidelijk (vooral Le rire (1900) en L’évolution créatrice (1907) zijn in dit verband essentieel), en minstens even prominent aanwezig is zijn verwerping van Immanuel Kants filosofie. In 1930 sloot Charms zijn ‘Elf stellingen van Daniil Ivanovitsj Charms’ af met: ‘Hoewel ik in mijn eentje ben, denk ik toch vloeiend.’ Vloeiend denken leidt tot het zien van de zuivere werkelijkheid, zo stelt de auteur in het beruchte en duchtig becommentarieerde Oberioe-manifest.

De Oberioeten verwierpen radicaal alle artistieke dogma’s. Het manifest profileert zich als een  kerntekst voor een goed begrip van Charms’ poetica: ‘Oberioe glijdt niet over de thema’s en de toppen van het artistieke scheppen heen, maar zoekt naar een organisch nieuwe conceptie van wereldbeschouwing en benadering van de dingen. Oberioe zet zijn tanden in de kern van het woord, van de dramatische handeling en van de cinematografische beeldtaal.’ Oberioe is universeel en omspant alle vormen van kunst, ‘dringt het leven binnen en omvat het van alle kanten.’ De beweging zet zich af tegen avantgardistische voorgangers zoals Velimir Chlebnikov, die in eerste instantie de oude taal wilden vernietigen. De Oberioeten wilden niet zozeer vernieuwen als wel herscheppen en de grondleggers zijn van een nieuwe perceptie van het leven. Zelf spraken ze over een terugkeer naar de realiteit (‘de zuivere werkelijkheid’), een omwenteling die ze wilden bereiken door het voorwerp te ontdoen van literaire en alledaagse betekenissen.

Kants ‘ding op zich’ blijft voor ons kennen verborgen, een euvel dat Charms countert door niet logisch maar ‘vloeiend’ te denken. Alleen wanneer we de ongeordende werkelijkheid bekijken in al zijn onzinnigheid, en alle logica opzij schuiven, kunnen we tot een ‘zuivere’ waarneming komen. In een de adem afsnijdende brief naar Claudia Poegatsjova, een actrice waar Charms stapel op was, verwoordt de bekendste Oberioet het als volgt:

Wanneer ik gedichten schrijf, dan geloof ik dat het belangrijkste niet het idee is, niet de inhoud en niet de vorm en niet het mistige begrip ‘kwaliteit’, maar iets wat nog veel mistiger is en voor het rationele verstand onbegrijpelijk, maar dat voor mij en, naar ik hoop, ook voor u, Claudia Vasiljevna, te begrijpen is. Dat is de zuiverheid van de orde. Die zuiverheid is in de zon, in het gras, in de mens en in gedichten precies dezelfde. De ware kunst hoort thuis in de reeks van de eerste werkelijkheid, zij schept de wereld en verschijnt als haar eerste weerspiegeling. Ze is absoluut reëel.

In het manifest zelf komt de idee van de ‘zuiverheid van de orde’ nog eens terug, zij het deze keer systematischer, meer doordacht, minder emotioneel:

Ontdaan van de schil van het literaire en het alledaagse wordt het concrete voorwerp tot een verworvenheid van de kunst. In de poëzie wordt dit voorwerp door het botsen van woordbetekenissen uitgedrukt met de precisie van een mechaniek. Wellicht zult u tegenwerpen dat het niet hetzelfde voorwerp is dat u in het leven ziet? Gaat u er dichter naar toe en raakt u het met uw vingers aan. Bekijkt u het voorwerp met het blote oog en u zult het voor de eerste maal gezuiverd zien van het oude literaire verguldsel. Misschien zult u beweren dat onze onderwerpen ‘niet reëel’ en ‘niet logisch’ zijn? Maar wie heeft gezegd dat de logica van het dagelijks leven noodzakelijk is voor de kunst? […] De kunst heeft haar eigen logica en zij vernietigt het voorwerp niet, maar helpt het te leren kennen. Wij verbreden de betekenis van het voorwerp, van het woord en van de handeling.

Vrij vroeg onderzoekt Charms in enkele teksten over de zuiverheid van voorwerpen hoe een tekst of een gedicht zich kan ontbolsteren en betekenis vrijgeven. In ‘Voorwerpen en figuren ontdekt door Daniil Ivanovitsj Charms’, doet hij uitgebreid uit de doeken wat we moeten verstaan onder het begrip ‘betekenis’. De onovertroffen ‘Elf stellingen van Daniil Ivanovitsj Charms’ — een van Charms’ meest enigmatische maar ook invloedrijkste teksten — sluiten hierbij direct aan. De allereerste stelling opent niet voor niets met de onheilspellende woorden ‘de objecten zijn verdwenen’. Charms’ absurdisme benadrukt in eerste instantie dat we de werkelijkheid niet kunnen begrijpen, hoezeer we er ook proberen in door te dringen. Er is geen verband tussen de dingen, wat ons rest is enkel de ‘zuiverheid van de orde’. Dit wil echter niet zeggen dat iedere strijd zinloos of zonder betekenis is, integendeel. De dichter moet de werkelijkheid te lijf gaan, betekenis creëren en er zich over verwonderen. Zo mikt Charms’ esthetica onweerlegbaar op het vergaren van kennis en betekenis. Aan de hand van zijn teksten — hoe absurd die op het eerste gezicht ook mogen lijken — wil hij de dingen leren kennen en ze bedwingen. Charms’ tandem van ‘creatie en verwondering’ gunt ons een blik op de zuivere wereld. Zonder zijn instrumenten van het absurde zijn we blind.

Werken van Daniil Charms, Van Oorschot 2019, vert. door Yolanda Bloemen, Margriet Berg, Seijo Epema, Robbert-Jan Henkes, Jan Paul Hinrichs, Arthur Langeveld, Marja Wiebes en Sophie Polm. ISBN 9789028282353, 652 pp.

[heloisederidder-blog]

5: Podium

Recensie:

KREATUR

Sasha Waltz (choreografe) over de nieuwe dansvoorstelling Kreatur in ons magazine MMM nr 40.

In uw nieuwe productie werkt u onder andere samen met modeontwerpster Iris van Herpen. Wat interesseert u in deze synergie tussen dans en mode? Het is altijd een verrijking en een uitdaging om in dialoog te treden met andere kunstenaars en hun taal, om de toegang tot hun kunst te zoeken en zo je eigen werk met een frisse blik te bekijken, het in andere contexten op te nemen en nieuwe impulsen te geven. Naast mijn regelmatige samenwerking met Bernd Skodzig en Christine Birkle, werkte ik met Hussein Shalayan al samen voor Passion dat in 2012 te zien was in de Munt. Iris van Herpen ontmoette ik meer dan een jaar geleden in Amsterdam. Vanaf het begin was er een zeer inspirerende en intense dialoog, want de interdisciplinaire benadering verbindt ons. Haar creaties zijn spectaculair, meer sculptuur dan kleding. Ze is geïnteresseerd in het verweven van technoïde en organische technieken en materialen, wat als uitgangspunt voor dans natuurlijk heel spannend is. Haar creaties transformeren het lichaam dat ze draagt. Dat is een uitdaging, want de materialen die ze gebruikt komen niet uit het klassieke domein van het kostuum, ze moeten bewerkt worden zodat de dansers erin kunnen bewegen, al naargelang de noden van de choreografie. Ook voor onze kostuumafdeling hier in Berlijn was en is de productie van de modellen een grote uitdaging. De verschillende, zeer speciale materialen moeten immers vervaardigd worden via een erg complex en ongebruikelijk proces. Wat daarbij ontstaat, is meer dan alleen een ‘kostuum’: de ontwerpen van Iris gaan verder dan dat, ze maken het aura van het lichaam zichtbaar. Tijdens het stuk kunnen ze opnieuw veranderen, en ik speel daar ook heel intens mee.

Kreatur wordt opnieuw een stuk dat, zo luidt de aankondiging, ‘bevrijd is van vertelling en muzikale dramaturgie.’ Heeft u het gevoel dat het afwijken van de lineaire vertelling ten gunste van beeldsequenties een extra uitdaging is, of geeft het u eerder extra artistieke vrijheid? Het ontbreken van zowel vertelling als muzikale dramaturgie zorgt voor uitdagingen maar geeft je ook een aantal vrijheden. Toen ik in 2004 mijn eerste opera ensceneerde, was ik verrast hoeveel vrijheid ik uiteindelijk toch had. Maar in een project waarbij de choreografie op de voorgrond staat en er op voorhand geen libretto, compositie of muzikaal verloop is, dan ben ik thematisch natuurlijk vrijer. In eerste instantie worden de thema's en de vormtaal dan gecreëerd vanuit mezelf en uit het werk met de dansers. Na tien jaar waarin ik mijn werk op opera en muziek heb gericht, voelt dat opnieuw heel goed, het zijn tenslotte mijn artistieke wortels.

Welke krachten zijn actief in een groep? Hoe wordt een gemeenschap gevormd? Hoe draagt de groep het individu, wanneer laat ze het vallen? Wat doet isolatie met mensen? Kreatur onderzoek fenomenen als gemeenschap, isolatie en machtsverhoudingen. Wordt u daarbij aangesproken door de tijdloosheid van deze onderwerpen of door de verankering in een concrete actualiteit? Het zijn thema’s die direct verband houden met het menselijk bestaan – ze zijn er altijd al geweest en ze zijn er ook vandaag nog. We hebben tijdens de voorbereiding bijvoorbeeld de Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen (de Stasigevangenis) bezocht en werden daar rondgeleid door een actuele getuige die er zelf ooit gevangen zat. Het was verontrustend, diep ontroerend. Tegelijk voelen we ons als groep ook betrokken bij de ‘Pulse of Europe’-beweging, hier in Berlijn op de Gendarmenmarkt – een zeer positieve, hoopvolle gemeenschapservaring in moeilijke politieke tijden. Ik denk dat iedereen in zijn dagelijks leven en als lid van de maatschappij voortdurend geconfronteerd wordt met vragen over vrijheid, over de wisselwerking tussen onderwerping en macht. In Kreatur zitten ook persoonlijke ervaringen vervlochten, niet alleen van mij, maar vooral van de dansers, die afkomstig zijn uit alle hoeken van de wereld en heel verschillende verhalen met zich meebrengen.

Hoe stimuleert u dergelijke creatieve processen tijdens het werk met de dansers en de andere deelnemende kunstenaars? Ik verzamel associatief teksten, foto’s en materiaal uit de beeldende kunst, maak zelf schetsen en schrijf mijn gedachten op. Dat bleek belangrijk voor Iris van Herpen, aan wie ik dit alles liet zien. Ze heeft er voor zichzelf een inspiratie/moodboard uit samengesteld, dat een rode draad was voor haar werk. Vervolgens hielden we lange, intense gesprekken en daaruit kristalliseerden er dingen waarop we zijn blijven werken. Zo zijn de kostuumideeën voor het stuk ontstaan. Met het ensemble gebeurt iets gelijkaardigs: de groep bestaat uit dansers met wie ik al lang samenwerk, maar ook dansers die na een bepaalde afwezigheid terugkeren, en dansers die ik helemaal nog niet zo lang ken. Natuurlijk begint alles bij het idee dat ik heb, maar iedereen voegt zich op zijn of haar individuele manier in, we komen in contact met thema’s, we improviseren, dansers ontwikkelen hun eigen bewegingssequenties, die anderen vervolgens overnemen. Ook met de muzikanten van het Soundwalk Collective verliep de samenwerking op een gelijkaardige manier. Met geluiden die ze in hun omgeving verzamelen of genereren, ervaren en beschrijven ze de wereld en bepaalde sociale fenomenen. Na onze eerste gesprekken over Kreatur kwamen ze naar de repetitie met composities die reeds af waren en waarmee we dan een eerste keer werkten. Sommige zaken zitten er nog steeds in, andere zijn aangepast. Het is een leerproces en daarom ben ik opnieuw erg blij met deze nieuwe, vruchtbare samenwerking.

Opgetekend door Kerstin Roose voor de Berliner Morgenpost

Eigen tekst:

Zondag 4 februari ben ik met mijn nicht naar Brussel geweest om het optreden “Kreatur” te zien. Het stuk begon pas tegen 15 uur dus zijn we eerst rond de middag iets gaan eten met z’n tweeën. Nadat we gegeten hadden hebben we wat in Brussel rondgelopen en foto’s van elkaar gemaakt, want dat doen we altijd als we samen op stap zijn.

Uiteindelijk gingen de uurtjes voorbij en was het tijd om naar De Munt te vertrekken, te voet uiteraard. We wisten niet goed wat ons daar stond te wachten nadat we wat hadden opgezocht over het stuk.

Het stuk begon, het was vrij bombastisch vonden we. Het leek niet erg op een dans maar meer op bewegingen die een boodschap overbrachten.

De voorstelling duurde ongeveer anderhalf uur en voor een keertje heb ik de hele tijd aandachtig kunnen volgen. Er gebeurde zoveel tegelijk op dat podium en toch kon je perfect volgen. Alles was mooi samengevoegd. De ruimte die de dansers hadden werd goed gebruikt. Vaak was de ‘dans’ vreemd of waren hun ‘kostuums’ redelijk naakt. Dat maakte het soms wat raar of genant. 

Er zat een mooie boodschap verborgen in wat de dansers vertoonden. Volgens mij toonden ze de moeilijkheden die in ons en het leven verborgen zitten, dat is hoe ik het geïnterpreteerd heb. Natuurlijk kan dit fout zijn, ik ben geen expert of kenner op dit vlak.

De dansvoorstelling was het waard en ik zou het zo opnieuw doen. Misschien wel iets anders als dans, een iets vlottere, elegantere dans zeg maar.

Na het optreden zijn mijn nicht en ik nog wat gaan eten in het centrum van Brussel voordat we de bus weer naar huis hebben genomen.