#archaïsch

[aeide-thea]

my german isn't even a fraction as good as it would need to be to make any kind of job of rilke but i fell down a minor rabbit hole & have been flipping thru edward snow's version of his uncollected poems as a result & it's just like. it's a hard thing to describe but you know the kind of translation where it just feels like. you aren't getting a sense of the actual arc & flow of meaning and it's not clear that the translator had one either. very these-sure-are-some-nouns-on-a-page.

like, okay, random example i just hit:

Imagining you my being burns more brightly, my veins turn the night red. About my heart the armed guardian rattles with suspicion. Has your feeling caught sight of me down through the liberated stars? Are you coming from unopposable space Paris, May 1913

and yes those italics are snow's own and no they are not in rilke's german text anywhere—

Dich aufdenkend wird mein Wesen erglühter, meine Adern röten die Nacht. An meinem Herzen der gerüstete Hüter klirrt vor Verdacht. Wacht dein Gefühl durch die mündigen Sterne herüber? Gehst du aus unaufhaltsamem Raum

like i always have a vague suspicion that stephen mitchell is to rilke what keeley and sherrard are to cavafy, in the sense of producing very beautiful english versions whose allegiance is perhaps ultimately more to themselves than to their point of origin

and like, disclaimer that this is all a very uninformed discussion, i'm sure there are rilke and/or translation aficionados out there who have very well-founded, well-established opinions on these various translators but i really don't, i'm just poking at pomes like a dilettante*

but oof snow is not successfully selling me on his prefatory assertion that these were in fact remarkable poems that deserved better than to go uncollected!! are you coming from unopposable space, edward. can you perhaps go back there and workshop this jumble a little

⸻ * or possibly a dilet-oncle

[twafordizzy]

John Updike: Houdini, voordat hij ontsnapt

bron beeld: datuopinion.com John Updike (1932-2009, USA) is vooral gekend vanwege zijn zorgvuldig vakmanschap. Zijn weergave van de protestantse, kleine stad en de daar levende middenklasse is subtiel en realistisch.  Updike schreef romans, gedichten en korte verhalen. Hij maakte furore met de Rabbit-reeks, een reeks boeken waarin we Harry Rabbit gedurende tientallen jaren volgen in doen en…

[balaclava-marks]

Archaïscher Torso Apollos, Rainer Maria Rilke || Sebastian, Mick and Michael - digital painting

full poem (german) and single frames under the cut

Archaïscher Torso Apollos

Wir kannten nicht sein unerhörtes Haupt,

darin die Augenäpfel reiften. Aber

sein Torso glüht noch wie ein Kandelaber,

in dem sein Schauen, nur zurückgeschraubt,

sich hält und glänzt. Sonst könnte nicht der Bug

der Brust dich blenden, und im leisen Drehen

der Lenden könnte nicht ein Lächeln gehen

zu jener Mitte, die die Zeugung trug.

Sonst stünde dieser Stein entstellt und kurz

unter der Schultern durchsichtigem Sturz

und flimmerte nicht so wie Raubtierfelle;

und bräche nicht aus allen seinen Rändern

aus wie ein Stern: denn da ist keine Stelle,

die dich nicht sieht. Du mußt dein Leben ändern.

[devosopmaandag]

Hoe de kunst mijn gemoed bespeelt

Het is de eerste keer dat ik in het Mudam (Musée d'Art Moderne Grand-Duc Jean) in Luxemburg kom. Het ligt wat verscholen in een hoek van een park, en dat voor museumarchitectuur van het zuiverste water: veel glas, veel wit, veel schuine lijnen, een oprijzende ijsberg. Eerst door een soort tunnel, dan de auto in een halfduistere parkeergarage, een modern chique hotel vlak naast het museum, en binnen een dame achter de balie die ons al telefonerend helpt. Mijn wat wankele liefde voor de hedendaagse kunst wordt meteen getest. En dan betreden G en ik een bijna leeg museum, met meer suppoosten dan bezoekers.

Cosima von Bonin, een grote ster in de kunst van nu, heeft er een overzichtstentoonstelling. Ik ben niet voorbereid op kunst die de hedendaagse populaire beeldcultuur tot onderwerp heeft. Stripfiguren, knuffels, gestileerde, vergrote dagelijkse objecten en beelden vullen brutaal zaal na zaal. Niets gebeurt in mij - of wacht, er gebeurt juist heel veel. Het is een zuiver gevoel van vervreemding in die Boninse wereld. Ik wijs het werk af, zaal na zaal, een gevoel dat steeds sterker wordt. Ik observeer mezelf daarin, dwalend en verloren in een dionysische wereld van ironie en opgevoerde 'pop culture'. Haar in de kunstwereld bewonderde humor, haar cultuurkritiek, haar status slaan dood in mij. Het is een krachtige ervaring.

Dan is er ook nog een kunsthistorisch overzicht van vrouwelijke pioniers in de computerkunst van de jaren 1960 tot 1991. De werken, een groot aantal op printpapier met gaatjes aan weerszijden, veel uitvergrote pixels op doek, onscherpe foto's, ogen al bijna archaïsch. Ik loop er rond met een welwillende zachtheid. Ik was kunststudent in de jaren '70. Maar de tentoonstelling waar ik mij werkelijk voor open is een retrospectief van Xanti Schawinsky (1904-1979), volkomen onbekend voor mij. Hij studeerde in de jaren '20 van de vorige eeuw aan het Bauhaus, ontvluchtte als Joods kunstenaar het nazi-regime in Duitsland en vertrok via het steeds fascistischer wordende Italië naar de Verenigde Staten. Op uitnodiging van Josef Albers, zijn docent aan het Bauhaus, ging hij lesgeven aan het Black Mountain College. Zijn oeuvre bestaat uit schilderijen, tekeningen, foto's, grafiek en werken voor theater Doorbreken van conventies in de verschillende disciplines, het zoeken naar een totaal-ervaring, het gebruik van het lichaam, het uitproberen van nieuwe technieken, dat alles kenmerkt zijn werk. Lopend van werk naar werk loop ik met de geschiedenis van de twintigste eeuw mee, loop ik langs een mensenleven.

Een beeld dat mij treft is de kunstenaar dansend op een groot schildersdoek, een van zijn manieren om het lichamelijke in de schilderkunst te onderzoeken. Het kost me weinig moeite hem in zijn atelier bezig te zien. Vlak voor me uit slentert een lange man, cool, met pet en splinternieuwe sneakers en zijn donker, lange jas nog aan. Zo terloops als een hand die de bladeren van een heg streelt, zo maakt hij eenhandig een foto met zijn telefoon – van de dansende Schawinsky. En voort slentert hij weer. Ik meen te weten wat hij voelt.

[roderidderhottakes]

De Rode Ridder - Het gebroken zwaard

"Nu breekt het uur der vergelding aan!"

Ikzelf ben te jong om de serie van in het begin (1959) mee te hebben gemaakt. Ik hoorde dat "zelfs in die tijd" de taal als "archaïsch" werd beschreven omdat dat beter paste in de setting (aldus mijn vader).

Dat levert toch soms wel leuke uitspraken op. Het uur der vergelding! Dat klinkt toch beter dan "Nu ga ik er op kloppen!".

[yfmeurs]

GEKAKEL VAN PASSANTEN

Op een van de bankjes in het Vondelpark was ze neergestreken. Alleen een mus had minstens zo prestigieus en bedaard zijn klapwiekende vleugels kunnen inslaan. 

Er was geen reden voor, het rustpunt had geen doel. Een herinnering aan zichzelf al rennende, aan de kilometer na kilometer die ze er onder haar schoenzolen ooit versleet, woei met een vergankelijk gevoel voorbij.

Een van de eerste mooie lentedagen was aangebroken en de atmosfeer van de ontluikende natuurelementen, aangedikt door prille zonnestralen op 'n dampig, fijnmazig bladerdek nodigde ongevraagd uit voor een moment van bezinning. Als het alleen aan de lente had gelegen zou ze misschien in het levende schilderij een paar minuten onverstoord van deze volmaakte en eindeloze tuin hebben kunnen genieten maar haar hoofd stond helemaal niet naar bezinning. En alhoewel het gekakel van passanten een cadans had die minstens eenzelfde stroperige verbinding met brainwaves kon aangaan als de veelbelovende lente, ingekleurd met de opdrogende geur van ochtendregen, had de couleur locale geen invloed op dat ene woord dat maar niet wilde ontsnappen uit haar gedachten. 'Gezinsmanager'. 

Ze was het woord voor het eerst tegengekomen in de bibliotheek, schrijve 2003. Een leeg woord, geen kaders, niet geworteld in de menselijke habitat en nog nooit in een professioneel discours gebruikt om onuitstaanbaar mee te kunnen kijven. Niemand werd aangemoedigd of kermend afgeserveerd als 'flutterige flodderaars'. Er waren geen taken die afgestreept moesten worden met een stickertje als beloning en het gezinsleven werd niet uitgemolken als een cashcow in een stampvoetend frustrerende estafette. Taakgericht denken ?! Niet zo overdreven doen, hè. Maar serieus, wie wil nou op z'n geweten hebben dat het woord 'co-ouderschap' een traumatisch gevoel van ondergeschiktheid oproept bij de carrièretijgers. Een permanent benarde en polderende positie die geen promotie in het vooruitzicht stelt, tenzij...tenzij...de andere 'Co-' op gelijke voet wordt uitgeschakeld. Dat wil je toch niet ?! De sterke leider, die de gezinsmanager hoopt te zijn, het zinnebeeld indertijd van een graag geziene gast ergens ver weg in een satellietstaat, is nu onder ons, nabij zelfs èn er voor opgeleid ! Klaargestoomd om een gezin te managen. Het staat als een paal boven water dat verbum 'gezinsmanager' de tand des tijds heeft overleefd, de kreet 'mama' een grievend irrelevant modewoord dreigt te worden en de manager inmiddels zelfs meedingt naar de macht, de ouderlijke macht, voor bonuspunten maar de oorsprong, het sociaal proces achter dit nieuwvormige woord blijft vaag. 

Was het Tante Pollewop misschien. Nee, bezint eer ge begint aan die archaïsche opgraving. Een taartbakker die de avonturen van Tante Pollewop en Pa Pinkelman, twee door Godfried Bomans verzonnen personages, nu voor het eerst leest zal waarschijnlijk met appelrode schaamte op de wangen, weggedoken tussen opgetrokken schouders de elementen van storm, sneeuw en wind trotseren om als de wiedeweerga zijn Pollewop merknaam bij de Kamer van Koophandel te wijzigen. Weddingplanner dan, ook zoiets. Ontstaan met promoties, die larger than life dimensies bereiken, een voorbeeldfunktie geteeld op het witte doek in de kraamkamers van Hollywood, voordat het gelanceerd werd richting aardlingen als sprookjesachtig toekomstideaal voor de gezellige havermelkelite, toen nog stapelend achter een blokkendoos of in de poppenhoek. Nu maar hopen dat 'de havermelkelite' (ik heb het woord niet bedacht) geen bezit van gereedschap krijgt om voor menselijk gebroed en nestdrang, dat wij nog netjes familieplanning noemen, 'n gesubsidieerde opleiding aan de Hogeschool in dit soort gelijkgestemdheid gaat verzinnen oftewel managen.

'Belachelijk !!!' Het klonk krachtig en kortaf, luid en duidelijk boven de kwebbelende cadans uit. Naast haar was een Lacoste rakker van middelbare leeftijd komen zitten. Meer geploft eigenlijk, want het bankje schudde op z'n schragen. Hij keek niet op of om. Voorovergebogen, met de ellebogen steunend op z'n ontblote quadriceps hield ie een mobieltje aan z'n oor en veegde met de andere hand sportzweet van zijn voorhoofd. Het merk van de witte sportsokken matchte met de zweetband om z'n pols en verhit testosteron leek sissend op zijn huid te verdampen, zo sikkeneurig onderging ie de plotsklapse verdoemenis die 'm door de microfoon van z'n telefoon was aangevlogen.

Misprijzend schudde ie z'n hoofd en riep weer brullend terug tegen de telefoon, 'Ik mag toch zeker wel zèlf bepalen bij wie ik wil wonen ?!' 

Zijn gezinsmanager ?! De rakker bedoelde vast geen logeerpartijtje.

Op datzelfde moment wandelde er een vader voorbij. Hij duwde de zware ouderwetse kinderwagen voort en een kind huppelde zorgeloos mee. Mild oplaaiende lentebriesjes tilden de brullende woorden van haar bankgenoot op en speelden vluchtig onverhoeds synchroon met de onbezwaard huppelende klanken naast de wandelende vader. Klanken die ineens spartelend weerkaatsten op het glad plaveisel, wrang vervlochten tot een betoverend maar ontluisterend intro voor een kinderlijke opmaat. 'Ik mag toch zeker wel zèlf bepalen bij wie ik wil wonen !' 

[atevegter]

3188 Dries van Agt  (1931-2024)

Dries van Agt is overleden. Sapristi! De man met het meest archaïsche en oorspronkelijke taalgebruik dat ik ken. Voorts de man die voorkwam dat er een tweede kabinet Den Uyl kwam. Het was 1977, Dries was al een paar jaar minister van justitie geweest in het kabinet Den Uyl. Hij had een wat vreemde haarcoupe en een paar zwarte pukkels in zijn gezicht. Na een weddenschap met zijn dochter heeft hij…

[denk-weisen]

Archaïscher Torso Apollos

Wir kannten nicht sein unerhörtes Haupt, darin die Augenäpfel reiften. Aber sein Torso glüht noch wie ein Kandelaber, in dem sein Schauen, nur zurückgeschraubt, sich hält und glänzt. Sonst könnte nicht der Bug der Brust dich blenden, und im leisen Drehen der Lenden könnte nicht ein Lächeln gehen zu jener Mitte, die die Zeugung trug.

Sonst stünde dieser Stein entstellt und kurz unter der Schultern durchsichtigem Sturz und flimmerte nicht so wie Raubtierfelle

und bräche nicht aus allen seinen Rändern aus wie ein Stern: denn da ist keine Stelle, die dich nicht sieht. Du mußt dein Leben ändern.

(Rainer Maria Rilke)

[gayemilsinclair]

Käptn Blaubär mentioned! I loved that book so much as a kid. I also recommend Die Dreigroschenoper, and for poetry I would add in Rilke's work (Archaïscher Torso Apollos is my favorite German-language poem and nearly my favorite in general). Also I must mention Demian, by Hermann Hesse, since it is my blog's namesake.

My friend from Portugal recommends Os Lusíadas. As for Brazilian Portuguese, Tropicália: ou Panis et Circensis is both a very good and historically significant album.

Umm Kulthum is easily the most famous Egyptian singer (admittedly I haven't listened to her enough to give specific song recs); Fairuz is another icon (check out Emany Satea/إيماني ساطع).

And finally Stalker/Сталкер (1979) is a movie I am perpetually trying to get everyone I know to watch. It's fantastic.

Here is Ethnologue's 2024 list of languages with more than 50 million speakers:

Presumably, among my followers or people who will see this post are people who speak some of these languages, or have some familiarity with them. To those people: what media (books, films, etc.) in your language do you like the best? What media do you most wish you could share with non-speakers of the language? What works (both classic and popular) are the most famous, well-known, or esteemed in your language?

[pmawagemakers]

 Evenwel zachtmoedig

 In me leeft de stilte. Een groot contrast

met de pijnen die mijn lichaam plagen.

Nogmaals moet het gif worden weggewassen

 Neiging van dit lichaam uit archaïsche tijden.

De ontdekking van het wiel

het dagenlange donker

Flitsend groene rafels langs de Pool.

 Het zit zo diep niet

In de dichter rijst het makkelijk weer op

Pijn en glorie in duizendmaal bestaan

2014.

[petermot]

Taalmodel: eventueel

FOUT De directie is niet aansprakelijk voor gebeurlijke ongevallen in de aankomsthal. GOED De directie is niet aansprakelijk voor eventuele ongevallen in de aankomsthal. VERKLARING In België wordt “gebeurlijk” veel gebruikt, maar het is zo archaïsch en formeel dat het hinderlijk stijf en deftig klinkt.

[twafordizzy]

Anton Korteweg: op verzoek

Anton Korteweg: op verzoek

Op verzoek Dat ik van je hou, dat wil ik dan / ook wel eens schrijven, nu je dat / zo vraagt. Want ik hou van je en / niet eens zo zelden, gezien de / vierduizend dagen en nachten. Dat het lijkt of je nauwelijks / ouder geworden bent, dat / je soms nog ver weg kijkt als / was je verliefd, dat / je handen nog mooi zijn, verder / zou ik toch niet willen gaan. Dat ik je wang soms zoek en niet je…

[devosopmaandag]

Dragende woorden

Deze week zag ik de voorstelling 'Penthesilea' onder regie van Eline Arbo, gebaseerd op het toneelstuk van Heinrich von Kleist (1777-1811). Vriend P leende mij de toneeltekst, dat als boekje verscheen bij de uitvoering van Toneelgroep Amsterdam in 1992, vriendin A gaf me de voorstelling cadeau – wat een rijkdom zulke vrienden. Penthesilea zocht ik maar eens op (ik ben een Indisch kind dat op de lagere school, zestig jaar geleden, niet slim genoeg voor de HBS bevonden werd, laat staan het gymnasium). Het is het tragische liefdesverhaal van Penthesilea, koningin van de Amazones en Achilles, tijdens de Trojaanse oorlogen.

De gedragen tekst, in een op momenten levendige vertaling van Gerrit Komrij, maakte dat ik me wat schrap zette voor de voorstelling. Al kwam ik tijdens het lezen in een soort taalritme terecht. Zo'n dertig jaar geleden las ik het lange Californische gedicht 'Golden Gate' van Vikram Seth, toen mij het zelfde overkwam. Het inspireerde me destijds zelfs tot het schrijven van een lang verhalend gedicht in het Engels. Er zit iets van een bezwering in het lezen van zulke poëzie. In de hedendaagse literatuur is er een nogal harde scheiding tussen de twee.

Ik bekende A dat dat schrap zetten zeker een vol uur duurde, voor ik me overgaf aan de voorstelling, waarin de klassieke personages een soort popmuzikanten zijn geworden. Alle spelers zingen en bespelen de instrumenten zelf. Maar de gesproken taal blijft archaïsch. Eens was ik zo vertrouwd met de hedendaagse beeldende kunst dat niets me te gortig was. De performances van de late jaren '70 vormden daartoe een goede leerschool. De teil met bloed aan het einde van Penthesilea maakte in mijn hoofd een directe lijn met de bloederige performances van de Wiener Aktion. Er werd onder Arbo's regie heftig geacteerd, er werd veel geschreeuwd, gedrumd, gitaar gespeeld, gedanst, gezongen. Het tempo lag voortdurend hoog. Maar waarom toch steeds weer die momenten van nadrukkelijke ironie, gebaren, grimassen, woorden die tussen twee wijsvingers in de lucht werden opgehangen? Slechts af en toe werd ik geraakt, al bewonderde ik het bouwwerk van de voorstelling als geheel. Ik herkende af en toe flarden tekst, die ik eerder gelezen had. Wat had ik graag de kracht van de woorden meer willen ervaren. Dat is een keuze van de regisseur. Maar als het aan mij lag, meer 'tell don't show'.

“Vlecht de rozen tot kransen. Trek aan je blinkende harnas vol strijdlust. Nu is de tijd gekomen”, zegt de hogepriesteres aan het begin van de voorstelling. Dat waren dragende woorden, waarvan ik graag meer had willen horen. Het voelen volgt dan vanzelf.

[malieck]

Archaïscher Torso Apollos

Wir kannten nicht sein unerhörtes Haupt,

darin die Augenäpfel reiften. Aber

sein Torso glüht noch wie ein Kandelaber,

in dem sein Schauen, nur zurückgeschraubt,

sich hält und glänzt. Sonst könnte nicht der Bug

der Brust dich blenden, und im leisen Drehen

der Lenden könnte nicht ein Lächeln gehen

zu jener Mitte, die die Zeugung trug,

Sonst stünde dieser Stein entstellt und kurz

unter der Schultern durchsichtigem Sturz

und flimmerte nicht so wie Raubtierfelle;

und bräche nicht aus allen seinen Rändern

aus wie ein Stern: denn da ist keine Stelle,

die dich nicht sieht. Du musst dein Leben ändern.

Rainer Maria Rilke an Auguste Rodin

[genderfluid-dynamics]

Archaïscher Torso Apollos

Wir kannten nicht sein unerhörtes Haupt, darin die Augenäpfel reiften. Aber sein Torso glüht noch wie ein Kandelaber, in dem sein Schauen, nur zurückgeschraubt,

sich hält und glänzt. Sonst könnte nicht der Bug der Brust dich blenden, und im leisen Drehen der Lenden könnte nicht ein Lächeln gehen zu jener Mitte, die die Zeugung trug.

Sonst stünde dieser Stein entstellt und kurz unter der Schultern durchsichtigem Sturz und flimmerte nicht so wie Raubtierfelle;

und bräche nicht aus allen seinen Rändern aus wie ein Stern: denn da ist keine Stelle, die dich nicht sieht. Du mußt dein Leben ändern.

(rainer maria rilke; endorsed english translation by @suspected-spinozist)