#س��دات | Explore Tumblr posts and blogs

zimalsheikh-blog · 7 years ago

Photo

انسانیت کی خدمت، اسلام کی بنیادی تعلیم یہ دین ہمیں انسانوں کے ساتھ پیار و محبت کا درس دیتا ہے، صحابہ کرا م ؓ اپنی ضرورتوں پر دوسروں کی ضرورتوں کو تر ج��ح دیتے تھے * * * محمد کبیر بٹ۔ریاض* * * انسا نوں سے پیار و محبت اور ضرورت مند انسا نوں کی مددکے عمل کو ہر دین اور مذہب میں تحسین کی نظر سے دیکھا جا تا ہے لیکن دین اسلام نے خد مت ِ انسا نیت کو بہترین اخلا ق اور عظیم عبا دت قرار دیا ہے ۔اللہ تعالیٰ نے انسا نوں کو یکساں صلا حیتوںاور اوصاف سے نہیں نوازا بلکہ اُن کے درمیان فرق وتفا وت رکھا ہے اور یہی فرق و تفاوت اس کا ئنات رنگ وبو کا حسن و جما ل ہے ۔ وہ رب چاہتا تو ہر ایک کو خوبصوت ،مال دار،اور صحت یاب پیدا کر دیتا لیکن یہ یک رنگی تواس کی شانِ خلاقی کے خلاف ہوتی اور جس امتحان کی خاطر انسان کو پیدا کیا ہے، شاید اس امتحان کا مقصد بھی فوت ہو جاتا ۔اُس علیم و حکیم رب نے جس کو بہت کچھ دیا ہے اُسکا بھی امتحان ہے اور جسے محروم رکھا ہے اس کا بھی امتحان ہے ۔وہ رب اس بات کو پسند کرتا ہے کہ معا شرے کے ضرورت مند اور مستحق افراد کی مدداُن کے وہ بھا ئی بند کریں جن کو اللہ نے اپنے فضل سے نوازا ہے تاکہ انسانوں کے درمیان باہمی الفت ومحبت کے رشتے بھی استوار ہوں اور دینے والوں کو اللہ کی رضا اور گناہوں کی بخشش بھی حاصل ہو ۔ مسلم شریف کی روایت ہے: ــــ’’مخلوق اللہ کا کنبہ ہے اور وہ شخص اللہ کو زیادہ محبوب ہے جوا س کے کنبے کے لئے زیادہ مفید ہو۔‘‘ سبحان اللہ اس رب کو اپنے بندوں سے اس قدر محبت ہے کہ وہ ان کو اپنا کنبہ قرار دیتا ہے حالا نکہ وہ سبو�� اور قدوس ذات ہے، اسے کسی کنبے کی ضرورت اور احتیاج ہر گز نہیں ۔ انسانیت کی خد مت کے بہت سے طریقے ہیں۔ بیوائوں اور یتیموں کی مدد ،مسافروں ، محتاجوںاور فقرا اور مساکین سے ہمدردی ،بیماروں،معذوروں،قیدیوں اور مصیبت زدگان سے تعاون یہ سب خدمت خلق کے کام ہیں اور وسیع تر تنا ظرمیں ا ن سب سے بڑھ کر انسانوں سے ہمدردی یہ ہے کہ ان کو دعوت و تبلیغ اور تعلیم و تربیت کے ذریعے دوزخ کی آگ سے بچایا جا ئے اور رب کی رضا اورصراط مستقیم کی طرف ان کو دعوت دی جا ئے ۔ لیکن اس مضمون میں ہم صرف پہلی قسم کے متعلق ہی گزارشات ضبطِ تحریر میں لا ئیں گے۔ صحیح الجامع میں رسولﷺنے فرما یا : ٭ لوگوں میں سے اللہ کے ہاں سب سے پسندیدہ وہ ہیں جو انسانوں لئے زیادہ نفع بخش ہوں۔ ٭ اعمال میں سے اللہ کے ہاں سب سے پسندیدہ وہ ہیں جن سے مسلمانوں کو خوشیاں ملیں، یا ان سے تکلیف دور ہو۔یاان سے قرض کی ادائیگی ہو یا ان سے بھوکوں کی بھوک دور ہو ۔ ٭ میرے نزدیک کسی مسلمان بھائی کی ضرورت پوری کرنے کی سعی ایک ماہ مسجد میں اعتکاف بیٹھنے سے زیادہ پسندیدہ ہے اورجس نے غصہ بُجھایااللہ تعالیٰ نے اس کی پردہ پوشی کر لی اور جس نے غصہ پی لیا اگر اس نے چا ہا کہ اللہ تعالیٰ اس کی مشکلا ت دور کر دے تو اللہ تعالیٰ اس کی مشکلا ت دور کردے گا ۔ اللہ تعالیٰ اس کا دل اتنا بھر دیگا کہ وہ قیا مت کے دن را ضی ہو جا ٰئیگا ۔ اس حدیث میں کسی ضرور ت مند انسان کی حاجت کو پورا کرنے پر کتنے ہی انعامات کا ذکر کیا گیا ہے ۔ ٭ بے شک بد خُلقی اعمال کو اس طرح برباد کر دیتی ہے جیسے سرکہ شہد کو برباد کر دیتا ہے ٭ جو اپنے مسلمان بھائی کی ضرورت پوری کرنے چلا یہاں تک کہ وہ ضرورت پوری ہو جائے اللہ تعالیٰ اس دن اسے ثابت قدم رکھے گا جس دن قدم ڈ گمگا رہے ہو ںگے ۔ ٭ ایک دن مجلس میں نبی رحمت ﷺنے صحابہ کرام ؓسے سوالات کئے ۔آپﷺنے پوچھا:آج کس نے جنازے میں شرکت کی ؟ ّسیدناابو بکرؓنے فرما یا :میں نے ۔آپ ﷺ نے فرمایا :آج کس نے بھوکے کو کھاناکھلا یا ؟ سیدناابو بکرؓ نے فرمایا: میں نے ۔ آپﷺنے پھر سوال کیا: آج کس نے اللہ کی رضا کے لئے روزہ رکھا ؟ سیدناابو بکر ؓ نے فرما یا: میں نے ۔ آپﷺنے ایک بارپھر پوچھا: آج کس نے بیما ر کی عیادت کی؟ سیدناابوبکر ؓ نے فرمایا میں نے ۔ نبی ﷺ نے فرمایا جس آدمی میں یہ 4 باتیں جمع ہو جائیں وہ جنتی ہے ۔ صحابہ کرام ؓ نیکیوں کے اس قدر حریص تھے کہ ہمیشہ ایک دوسرے سے آگے بڑھنے کی فکر میں رہتے تھے ۔ حضرت عمر ؓ فرماتے ہیں ایک دن میں مد ینے کے مضافا ت میں ایک جھونپڑی کے قریب پہنچا تو اس میں تنہا ایک بڑ ھیا بستر پر پڑی نظرآئی اور جھونپڑی صاف ستھری اور ہر چیز قر ینے سے رکھی ہو ئی تھی ۔ میں نے بڑ ھیا سے پو چھا: اماں آپ کے یہ کا م کو ن کرتا ہے ؟ عر ض کیا ایک شخص فجر سے بھی پہلے آتا ہے اور یہ سا رے کا م کر کے چلا جا تا ہے۔ حضرت عمر ؓ کو تجسس ہواکہ وہ کو ن شخص ہے ۔ دوسرے دن صبح آئے تو وہ کا م کر کے چلا گیا تھا ۔ پھر آئے تو وہ گھر کی صفائی کر رہے تھے دیکھا تو ابو بکر ؓ تھے ۔ سید القوم خادم ھم ۔یہ تھے قوم کے حقیقی رہنمااور خادم ۔ سیدناابو بکر ؓ کئی گھرا نوں کی مستقل کفالت بھی کرتے تھے اور محلے میں کئی گھروں کی بکریوں کا دودھ بھی دھوتے تھے ۔ خلیفہ بنے تو ایک دن محلے سے گزرتے ہوئے ایک لڑکی نے دیکھا تو کہنے لگی ہائے!! آپ تو مسلمانوں کے خلیفہ بن گئے ہیں۔ اب ہماری بکر یو ں کا دودھ کون دھوئے گا ؟آپؓ نے فرمایا:ــ مجھے تمہاری بکریوں کا دودھ دھونے سے کوئی چیز نہیں روک سکتی (گویا کہ میںخلیفہ ہوتے ہوئے بھی یہ کام کر وںگا) ۔ مومنین کی ایک اہم صفت یہ ہے کہ ’’وہ اللہ تعا لیٰ کی محبت کی وجہ سے مسکین ، یتیم اور قیدی کو کھا نا کھلا تے ہیں۔‘‘ یتیم کی کفا لت کر نے والے کو نبی ﷺ کی جنت کی رفاقت نصیب ہو گی ۔یتیموں کو دھتکارنااور مسکین کو کھا نا نہ کھلانا مشرکین کا عمل ہے جیسا کہ قرآن مجید میں جا بجا اس کا ذکر آیا ہے ۔ ایک حدیث میں بڑے عجیب انداز میں بھوکے ، پیاسے اور بیمارکا ذکر آیا ہے۔امام مسلم حضرت ابو ہریرہ ؓ سے روایت کرتے ہیں :نبی اکرم ﷺ نے فرما یا قیا مت کے دن اللہ تعالیٰ فرمائے گا : اے آدم کے بیٹے!میں بیمارہوا تھا تو تُونے میری عیادت نہیں کی ۔بندہ کہے گا: میرے اللہ! تُوتو رب العالمین ہے میں کیسے تیری عیادت کرتا؟ اللہ فرمائے گا :میرا فلاں بندہ بیمار تھا تو تُو نے اس کی عیادت نہیں کی۔ اگر تُو اس کی مزاج پرسی کرتا تو مجھے اس کے پاس ہی پاتا۔ اے آدم کے بیٹے ! میں نے تجھے کھانے کو دیا تھا لیکن میں بھو کا تھا تُو نے مجھے کھانا نہیں کھلایا ۔بندہ کہے گا :پرور دگار! تُو تو رب العالمین ہے میں تجھے کیسے کھانا کھلاتا ؟ اللہ فرمائے گا :میرا فلاں بندہ بھوکا تھا، تُو نے اس کو کھانا نہیں کھلایا۔ اگر تُواسے کھا نا کھلاتا تو مجھے اس کے پاس ہی پاتا ۔ اے آدم کے بیٹے ! میں نے تجھے پا نی دیا لیکن میں پیاسا تھا، تُو نے مجھے پانی نہیں پلایا ۔بندہ کہے گا: تُو رب العالمین ہے میں کیسے تجھے پانی پلاتا ؟اللہ تعالیٰ فرمائے گا :میرا فلاں بندہ پیاسا تھا، اگر تُواسے پانی پلا تا تو مجھے اس کے پاس پاتا۔ کتنے ہی حسین پیرائے میں خدمت خلق کے کام کی عظمت کا احساس دلا یا گیا ہے تاکہ ہم بھی نیکی کے ان کا موں کی طرف راغب ہوں ۔یتیموں اور بیوائوں،فقراء اور مساکین سے اللہ تعالیٰ کو کس قدر محبت ہے اور کن کن طر یقوں سے اللہ ان کی ضرورتوں کو پورا کرتا ہے ۔دیکھئے جتنی عبا دات اللہ تعالیٰ نے ہم پر فرض کی ہیں بالخصوص روزہ ،حج اورعمرہ اورشرعی قسم تو ڑنے کا کفارہ وغیرہ ۔ان عبادات میں کسی کمی یا کوتاہی کاازالہ اس جیسی کسی عبادت کے بجا ئے فقراء اورمسا کین کی خدمت سے کیا جا تا ہے۔ بوڑھا شخص یا کوئی بیمار روزہ نہیں رکھ سکتا تو یہ بھی ہو سکتا تھا کہ ایک روزے کے بدلے میں کچھ نفل پڑھتا یا قرآن کی تلاو ت کرتا جو خالص اللہ ہی کی عبا دت ہے۔ اس کے کرنے کا حکم دیاجاتا لیکن ایسا نہیں ۔ اللہ تعا لیٰ فرماتا ہے: روزہ نہیں رکھ سکتے ہو تو ایک روزے کے بدلے ایک مسکین کو کھا نا کھلا ئو ۔ جماع کے ذریعے تم نے روزے جیسی عظیم عبادت کو نقصان پہنچایا تو اس کا ازالہ کسی ��لام کی گردن چھڑاکر کرو یا60 مسا کین کو کھانا کھلاؤ۔ بغیر احرام کے میقات سے گزرنے والے کو ایک اضافی طواف کا حکم بھی دیا جا سکتا تھا لیکن نہیں ! فرمایا :حدود اللہ کی خلاف ورزی کی ہے، اب اس کے عوض مکے کے فقراء اور مساکین کو بکرے یا دنبے کا گوشت کھلائو ۔ قسم کا کفارہ 10 مساکین کو کپڑے پہنانا یا کھانا کھلانا یاایک غلام آزادکرانا علیٰ ھذا القیاس ۔ ضرورت مند اور مستحق کی مدد کا ایک طریقہ یہ بھی ہے کہ اسے مستقل روزگار فراہم کرنے میں مدد دی جائے ۔ بھیگ مانگنے اور سوال کرنے کی اسلام میں سخت ممانعت ہے اور اس عمل کو نبی کریم ﷺنے نا پسند کیا ہے ۔ بد قسمتی سے آج مسلمان معا شروں میں لوگوں نے بڑے پیمانے پر اس کو پیشے کے طور پر اختیار کر لیا ہے جس کی ہر سطح پر حوصلہ شکنی ہونی چا ہئے اور حقیقی مستحقین کو ان کا حق بغیرطلب کئے ملنا چاہئے ۔ یہ کام اصل میں تو مسلمان حکومتوں کے کرنے کا ہے لیکن ہمارے حکمرانوں کو اس طرف دھیان دینے کی فرصت ہی کہاں ہے۔ انفرادی طور پر بھی ہمیں اپنے پڑوسیوں اور رشتہ داروں میں بڑ ھ چڑ ھ کر ضرورت مندوں کی مدد کرنی چاہیے اور اجتماعی طور پر بھی بڑے پیمانے پر خد مت خلق کے ادارے اور تنظیمیں قائم کر کے مستحقین کی ضرورتوں کو پورا کرنے کا انتظام کرنا چاہیے ۔ ایدھی ویلفیئر اور الخدمت فاؤنڈیشن کے طرز پر چھوٹے پیمانے پر بھی یہ کام کیا جا سکتا ہے۔ نبی ﷺ نبوت سے قبل معاہدہ حلف ا لفضول میں شریک ہوئے تھے ۔ ابن سعد اور ابن ھشام نے اس کا تذکرہ کیا ہے کہ مکے میں کمزور وں پر ظلم ہوتا تھا اور ان کے حقوق غصب کئے جاتے تھے ۔ قریش کے کچھ زعما جمع ہوئے اور ایک معاہدہ طے پایا جس کے ذریعے ظلم اور انسانی حقوق کی حق تلفی کا ازالہ مقصود تھا۔ نبی ﷺ اس معاہدے میں شریک ہوئے اور فرمایا :مجھے اس کے عوض سرخ اونٹ بھی قبول نہیں اور اسلام کے بعد بھی کسی ایسے معاہدے کے لئے مجھے دعوت دی جائے تو میں خوشی سے اس میں شریک ہوں گا ۔ خدمت خلق کا کام گنا ہوں کی بخشش اور رب کی رضا کے حصول کا ذریعہ ہے ۔ ایک شخص نبی ﷺکے پاس آیا اور عرض کیا میں ایک گناہ کر بیٹھا ہوں۔آپﷺ نے پو چھا تمہاری والدہ زندہ ہیں ؟ اس نے عرض کیا نہیں ۔ فرما یا تمہاری خالہ زندہ ہے ؟اس نے کہا ہاں، تو آپ ﷺ نے فرما یا :جا ؤ خالہ کی خدمت کرو اللہ تمہا رے گنا ہ بخش دے گا ‘۔ والدین کی خدمت تو بدرجہ اولیٰ جنت کے حصول کا ذریعہ ہے ۔ اگر ہم والدین کی خدمت اوردیکھ بھال کریں تو جنت ملے گی ان کے دل دکھا ئیں اور ایذا دیں تو جہنم کی سزا ملے گی ۔ حضرت عبداللہ بن مبا رک رحمہ اللہ سے کسی نے اپنی پریشا نی کا ذکر کیا کہ 7 سال سے بیما ر ہوں ہر طرح کا علاج کرایا کوئی فرق نہیں پڑ تا ۔ آپؒ نے فر ما یا جا ؤایسی جگہ تلا ش کرو جہاں لو گ پا نی کی تنگی میں مبتلا ہوں وہاں کنواں کھداؤ، مجھے امید ہے وہاں چشمے سے پا نی جا ری ہو اور تمہا ری بیما ری ٹھیک ہو جا ئے ۔ اس نے ایسا ہی کیا اور صحت یا ب ہو گیا۔ ’’نبی ﷺنے فرما یا : صدقہ سے اپنے مریضوں کا علا ج کرو ــ۔‘‘ حضرت سعد ؓ نے نبیﷺسے عرض کیا :میری والدہ وفا ت پا چکی ہیں، ان کی طرف سے صدقہ کروں تو ان کو فائدہ پہنچے گا ؟ آپﷺ نے فر ما یا ہاں اور تم پا نی کا بندوبست کرو (جہاں لوگوں کو پا نی کی ضرورت ہو وہا ں کنواں بنا دو ) ‘‘۔ پا کستا ن میں تھر اور دیگر ریگستانی علا قوں میں پا نی کی شدید قلت ہے۔الحمدللہ الخدمت فا ؤنڈیشن وہاں بڑے پیما نے پر کنویںکھودکر لوگوں کی ضرورت کو پورا کرنے میں لگی ہوئی ہے۔ اہل خیرحضرات اس کار خیر میں بڑھ چڑھ کر حصہ لیں اور رب کی رضااور جنت کو حا صل کریں۔ مسلم شریف کی روایت ہے کہ ایک شخص نے راستے سے اس درخت کو کاٹ دیا جولوگوں کو آنے جا نے میں تکلیف دیتاتھا۔ اللہ تعالیٰ نے اس کی بخشش فرمادی ۔ بیمار کی عیادت اور اس کے علاج معالجے کا انتظام بڑے اجر وثواب کاباعث ہے ۔امام ترمذی ؒنے روایت بیان کی ہے کہ جو کوئی صبح کے وقت کسی بیمارکی عیادت کو جاتا ہے تو شام تک70ہزار فرشتے اس کے لئے دعا کرتے رہتے ہیں اورشام کے وقت جاتا ہے تو صبح تک 70ہزار فرشتے اس کے لئے دعا کرتے رہتے ہیں اور اسے جنت کا ایک باغ عطا کیا جاتاہے‘‘۔ صحیح مسلم کی روایت ہے ۔رسول اللہ ﷺ نے فرمایا: ’’جب کوئی مسلما ن کسی مسلمان کی مزاج پرسی کے لئے جا تا ہے تو وہ جنت کے با غ میں ہوتا ہے ۔ ‘‘ اما م ترمذیؒ نے روایت بیان کی ہے: ’’جوکسی مصیبت زدہ کی تعزیت کرے (اسے تسلی دے)اسے اتناہی ثواب ملے گا جتنا مصیبت زدہ کو ۔‘‘ نبی ﷺ کے پڑوس میں ایک یہودی بیمار تھا۔ آپﷺاس کی عیادت کے لئے تشریف لے گئے۔وہ عالم نزع میں تھا۔ آپﷺنے اسے کلمہ توحید پڑھنے کی تلقین کی اس نے قریب کھڑے باپ کو سوالیہ انداز میں دیکھا۔با پ نے کہا: ابو قاسم ﷺکی بات مان لو۔ اسنے کلمہ پڑھ لیا اور اسکی روح پروازکر گئی ۔ آپﷺنے فرما یا:شکر ہے اس رب کا جس نے اسے جہنم کی آگ سے بچا لیا ۔ خدمت انسانیت میں مسلم اور غیر مسلم میں فرق نہیں ۔ ہاں مسلمان سے ہمدردی زیادہ ثواب کا باعث ہے لیکن اگر کوئی غیر مسلم بھی ہمدردی اور مدد کا مستحق ہو تو اس کو نظر انداز نہیں کرنا چاہیے کہ وہ بھی اللہ کابندہ ہے ۔ متفق علیہ روایت ہے : ’’جو کسی بیوہ یایتیم کے لئے سعی کرے وہ اللہ کے راستے میں جہاد کرنے والے کی طرح ہے یا اس شخص کی طرح ہے جو بغیر کسی وقفے کے مسلسل نماز میں کھڑا ہو یا اس روزہ دار کی طرح ہے جو کبھی روزہ نہ چھو ڑتا ہو۔ ‘‘ ابو دائود کی روایت ہے: ’’ جو کسی انسان کی حاجت پوری کرنے میں لگا ہو، اللہ اس کی حاجت پوری کر دیتا ہے ـ اور جو کسی مسلمان کی تکلیف اور بے چینی کو دورکرنے میں مدد دیتا ہے اللہ اسے قیامت کے دن بے چینی اور تکلیف سے نجات دے گا۔ ‘‘ ترمذی شریف کی روایت ہے : ’’تم زمین والوں پر رحم کرو آ سمان والا تم پررحم فرمائے گا ۔‘‘ بخاری اور مسلم کی روایت ہے: ’’ جو بندوں پر رحم نہیں کرتا اللہ بھی اسے اپنی رحمت سے محروم کر دیتا ہے۔‘‘ امام احمد اور امام ترمذی نے روایت بیان کی ہے : ’’ رحم اور ہمدردی تو اس شخص کے دل سے نکال دی جاتی ہے جو بد بخت ہو ۔ ‘‘ ہمیں چاہئے کہ ضرورت مند انسانوں سے محبت اور ہمدردی کریں اور ان کی ضرورتوں کو پورا کرنے میں مدد دیں تا کہ اللہ کی رضا حاصل ہو ۔ ریاض ,محمد کبیر بٹ, انسا نوں, مساکین

#انسا نوں #ریاض #محمد کبیر بٹ #مساکین

0 notes

airnews-arngbad · 7 years ago

Text

Regional Urdu Text Bulletin, Aurangabad Date: 27 October 2017 Time: 8.40am to 8.45am آکاشوانی اورنگ آباد علاقائی خبریں تاریخ: ۲۷ ؍اکتوبر .۲۰۱۷؁ء

وزیر اعظم نریندر مودی نے کل کہا ہے کہ صار فین کے تحفظ کے لیے ایک نیا قا نون زیر غور ہے تا کہ گمراہ کن اشتہا رات کا خاتمہ کیا جا سکے اور اِس بات کو یقینی بنا یا جا سکے۔ صارفین کے تحفظ کے موقع پر نئی دِلّی میں ایک بین الاقوامی کانفرنس سے خطاب کر تے ہوئے اُنہوں نے کہا ہے کہ حکو مت صا رفین کے مفا دات کے تحفظ کے تئیں پُر عزم ہے اور وہ صا رفین کے لیے ایک نئے ایکٹ کو وضع کر رہی ہے۔ اُنہوں نے بتا یا کہ نئے قا نون میں2015؁ میں صارفین کے تحفظ سے متعلق اقوام متحدہ کے نظر ثا نی شدہ رہنما خطو ط کو شامل کیا جا ئے گا مودی نے کہا کہ صارفین کے تحفظ کی مرکزی اتھا ریٹی قائم کی جا ئے گی جسے فوری تدا رک کی کا روائی کے خصو صی اختیا رات دیئے جائیں گے۔ **************************** اتحاد ہی بھارت کی شنا خت ہے ۔یہ بات مرکزی مملکتی وزیر برائے داخلہ Kiren Rijijuنے کہی ہے۔ آکاشوانی کو دیئے گئے اِنٹر ویو سے وہ مخا طب تھے۔ اُنھوں نے کہا کہ سر دار ولبھ بھائی پٹیل کی جینتی کے موقع پر 31؍ اکتو بر کو ایکتا دوڑ کا اہتمام کیا گیا ہے۔ تمام ملک میں اِ س پر عمل در آ مد کیا جائے گا۔ اِس سلسلے میں ریاست میں بھی ایکتا دوڑ کا اہتمام کیا جا رہا ہے۔ جا لنہ میں مضمون نویسی کے مقا بلے کا انعقاد کیا گیا۔ اِسکی اطلاع Deputy Superintendent of Police رویندر نِکالجے نے دی ۔ **************************** آدھار نمبر نہ ہونے پر مستحقین کے نام فہرست سے خارج نہ کر یں۔ ایسی واضح ہدا یت مرکزی حکو مت نے ریاستی حکو متوں کو دی ہے۔ راشن کارڈ کو آ دھار نمبر سے منسلک نہ کر نے کی وجہ سے راشن کی دُکان پر اناج دینے سے انکار کر نے پر جھار کھنڈ میں ایک 11؍ سال کی لڑ کی کی مُبینہ موت کے پس منظر میں یہ ہدا یت دی گئی۔ تمام مستحقین کو راشن کی دُکانوں سے اناج دیا جائے یہ بات مرکزی حکو مت نے کہی۔ **************************** اورنگ آ باد ضلع کے تاریخی غار ہائے اجنٹہ کی تر قی کے لیے Yatra Online Pvt.Ltdاِس کمپنی کو منتحب کیا گیا ہے۔ مرکزی سیا حتی وزا رت کی ایک اسکیم کے تحت ملک کے14؍ یاد گاری مقا مات کے تحفظ اور تر قی کے لیے 7؍ کمپنیوں کو منتخب کیا گیا۔ کل نئی دِلّی میں سیا حت کے ضمن میں منعقدہ ایک کانفرنس کی اختتامی تقریب میں اِسکا اعلان کیا گیا۔ **************************** بیڑ شہر میں 50؍ اور100؍ روپیوں کے جعلی نوٹ تیار کرنے والے سید شُکور شبیر کو حراست میں لیا گیا ہے۔ شہر کے گاندھی نگر علاقے میں سید شُکورشبیر نقلی نوٹیں تیار کر تا ہے اِسکی اطلاع مدھیہ پر دیش پولس کو ملی تھی اِس بنیاد پر مدھیہ پر دیش پولس نے بیڑ پولس کی مدد سے شکُور شبیر کے مکان پر چھا پہ مارکر جعلی نوٹیں ضبط کیں۔ پولس ذرائع نے اِسکی اطلاع دی۔ **************************** جالنہ ضلع کے گھن سائو نگی تعلقے میں دوسرے مر حلے کے 8؍ گرام پنچا یتوں کے لیے آج رائے دہی ہو رہی ہے۔ سر پنچ کے 7؍ نشستوں کے لیے 18؍ اور اراکین کے24؍ نشستوں کے لیے 112؍ امید وار انتخا بی دوڑ میں شامل ہیں۔ گاڑے سا ور گائوں گرام پنچا یت کے سر پنچ کا انتخا ب بلا مقا بلہ ہو گیا ۔ 21؍ مراکز پر ہونے والی اِس رائے دہی کے لیے 84؍ افسران اور ملازمین کا تقرر کیا گیا ہے۔ **************************** بیڑ ضلع کے ہر ایک گرام پنچا یت کی تر قی کا خا کہ تیار کیا جا رہا ہے۔ اِن گرام پنچا یتوں کو زیادہ سے زیادہ فنڈ فراہم کیا جا رہاہے۔ یہ بات ضلع کی رابطہ وزی�� پنکجا مُنڈے نے کہی ۔ پانگری میں Vaidyanathامداد ِ با ہمی شکر کا رخا نے کے 18؍ویں کشید ہنگام کا آ غاز رابطہ وزیر مُنڈے کے ہاتھوں عمل میں آ یا اِس موقع پر وہ مخا طب تھیں۔ نو منتخبہ سر پنچ اِسی طرح اراکین اِس فنڈ کا بہترین استعمال کر کے اپنے دیہات کی تر قی کریں ایسی اپیل پنکجہ مُنڈے نے کی۔ **************************** جالنہ ضلع کے عنبڑ تعلقے میں روہیلہ گڑ میں دیسی شراب کی دُکا نیں بند کر نے کے لیے کل گرام سبھا لے کر رائے دہی کی گئی۔ اِس موقع پر ایک ہزار464؍ میں سے842؍ خواتین نے دیشی شراب کی دُکا نیں بند کر نے کے لیے رائے دہی کی۔ اِ سکی وجہ سے اِس دیہات کی دیسی شراب کی دُکا نیں بند کی جائے گی۔ اِسکی اطلاع ریاستی پیدا واری ٹیکس محکمہ کی سُپرنٹنڈنٹ بھا گیہ شری جا دھو نے دی۔ **************************** جالنہ ضلع کے بھو کر دن میں شری رامیشور امداد ِ با ہمی شکرکا ر خا نے کے16؍ ویں کشید ہنگام کا آ غاز کل عمل میں آیا۔ بھو کر دن ، جعفر آ باد تعلقوں میں بڑے پیما نے پر گنّے کی تخم ریزی کی گئی اِسکی اطلاع کار خا نے کے با نی صدر راکن پارلیمنٹ رائو صاحب دانوے نے دی۔ اِس موقع پر کار خا نے کے صدر وِجئے سنہ پر یہار سمیت اسسٹنٹ ڈائریکٹر اور کسان مو جود تھے۔ ****************************

0 notes

tabnaak-blog · 7 years ago

Text

بیانیه ی شگفت انگیز کی روش، اوج بد سلیقه گی مرد پرتغالی!

بیانیه ی شگفت انگیز کی روش، اوج بد سلیقه گی مرد پرتغالی! باور کردنی نیست در روزی که رتبه ایران به تیم ۲۳ جهان رسیده است شاهد بیانه ای این چنین غیر حرفه ای و نامربوط به وظایف از سوی سرمربی تیم ملی ایران بخوانیم.

خبرگزاری فوتبال ایران پارس فوتبال دات کام : باور کردنی نیست در روزی که رتبه ایران به تیم ۲۳ جهان رسیده است شاهد بیانه ای این چنین غیر حرفه ای و نامربوط به وظایف از سوی کارلوس کی روشس…

View On WordPress

0 notes

goransulaimani · 4 years ago

Photo

سلێمانی؛ هه‌ردو ریستۆرانتی سایه‌گوڵ و VIP داده‌خرێن به‌هۆی پابه‌ند نه‌بون به‌مه‌رج و رێنماییه‌كانی كاركردن و سه‌رپێچی كردن له‌ رێكاره‌كانی خۆپارێزی له‌ ڤایرۆسی كۆرۆنا، لیژنه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانی دو ریستۆرانت داده‌خات و هۆشیاریش به‌ سه‌رجه‌م شوێنه‌كان ده‌دات. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌، لیژنه‌ی ریستۆرانی قائیمقامیه‌ت، راپۆرتی كاروچالاكییه‌كانی شه‌وی رابردوی خۆی پێشكه‌ش به‌ لیژنه‌ی باڵای ‌لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانی كردوه‌، تیایدا هاتوه‌: له‌كاتی سه‌ردانی لیژنه‌كه‌ بۆ ریستۆرانت و شوێنه‌ گه‌شتیارییه‌كان، ده‌ركه‌وتوه‌ هه‌ردو ریستۆرانتی (سایه‌گوڵی2 و VIP) له‌ گه‌ڕه‌كی سه‌رچنا��ی شاری سلێمانی پابه‌ند نابن به‌ مه‌رج و رێنماییه‌كانی ته‌ندروستی و رێكاره‌كانی خۆپارێزی له‌ڤایرۆسی كۆرۆنا. له‌راپۆرته‌كه‌ ئه‌وه‌خراوه‌ته‌‌ڕو: به‌پێی رێنماییه‌كانی ژوری ئۆپراسیۆنه‌كانی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی ڤایرۆسی كۆرۆنا له‌ شاری سلێمانی، پێویسته‌ ئه‌و شوێنانه‌ی به‌مه‌رجی پابه‌ندبون كراونه‌ته‌وه،‌ سه‌رجه‌م مه‌رجه‌كانی ته‌ندروستی و رێكاره‌كانی خۆپارێزی له‌ شوێنه‌كه‌یاندا جێبه‌جی بكه‌ن، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ له‌لایه‌ن لیژنه‌كانه‌وه‌ داده‌خرێت. راپۆرتی لیژنه‌كه ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوه‌: به‌فه‌رمانی قائیمقامی سلێمانی هه‌ردو ‌ ریستۆرانتی (سایه‌گوڵی2 و VIP) داده‌خرێن و خاوه‌نه‌كانیشیان روبه‌ڕوی رێكاری‌ یاسایی ده‌كرێنه‌وه‌. لیژنه‌ی باڵای قائیمقامیه‌تی سلێمانی، هه‌مو ئه‌و شوێنانه‌ ئاگادار ده‌كاته‌وه‌ كه‌ به‌پێی رێنماییه‌كانی ژوری ئۆپراسیۆنه‌كان كراونه‌ته‌وه‌ و به‌هۆی سه‌رپێچی جارێك داخراون، له‌كاتی دوباره‌ كردنه‌ی سه‌رپێچیدا شوێنه‌كه‌ی بۆ ماوه‌ی یه‌ك مانگ داده‌خرێت و خاوه‌نه‌كه‌شی روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێته‌وه‌. س . ب راگه‌یاندنی قائیمقامیه‌تی سلێمانی https://www.instagram.com/p/CCndRfjJ-Nq/?igshid=tai2vju0zht8

0 notes

goransulaimani · 5 years ago

Photo

سلێمانی؛ به‌هۆی فێڵكردن له‌ كڕیارانی گۆشتفرۆشی باران داده‌خرێت به‌هۆی فرۆشتنی گۆشتی به‌ستو به‌ نرخی فرێش، له‌لایه‌نه‌ لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانه‌وه‌ گۆشتفرۆشی باران داده‌خرێت و سه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ش ده‌ڵێت: خاوه‌نه‌كه‌ی روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێته‌وه‌. بێوه‌ی ئه‌حمه‌د، سه‌رۆكی لیژنه‌ی دوی قائیمقامیه‌تی سلێمانی رایگه‌یاند: به‌هۆی فرۆشتنی گۆشتی به‌ستو به‌ نرخی فرێش له‌ دوكانه‌كه‌یدا، لیژنه‌كه‌ گۆشتفرۆشی باران له‌ گه‌ڕه‌كی چوارچرا داده‌خات. وتیشی: خاوه‌ن شوێنه‌كه‌ كڕیاره‌كانی خه‌ڵه‌تاندوه‌ و گۆشتی به‌ستوی هاورده‌كراوی به‌نرخی فرێش و خۆماڵی به‌سه‌ریاندا ساغكردوه‌ته‌وه‌، ئه‌و جۆره‌ كارانه‌ به‌فێڵی بازرگانی ئه‌ژمار ده‌كرێت بۆیه‌ یاسا رێگری لێ ده‌كات‌ و به‌ توندی سزای ئه‌نجامده‌رانی ده‌دات. ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌كرد، به‌ فه‌رمانی قائیمقامی سلێمانی گۆۆشتفرۆشی باران له‌ گه‌ڕه‌كی چوارچرا داده‌خرێت و خاوه‌نه‌كه‌شی روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێته‌وه‌. سه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ داوای له‌ هاوڵاتیان كرد، له‌كاتی كڕینی گۆشتدا، به‌وردی سه‌رنج بده‌ن له‌ ئه‌و مۆره‌ی له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ڤێتێرنه‌ری سلێمانه‌یه‌وه‌ ده‌كرێت، له‌كاتی نه‌بون یان گومان لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانی ئاگادار بكه‌نه‌وه‌. بۆ په‌یوه‌ندی كردن به‌قائیمقامیه‌تی سلێمانی و لیژنه‌هاوبه‌شه‌كانه‌وه‌ ده‌توانن ژماره‌ (07708677777) یان له‌ڕێی لاپه‌ڕه‌ی (قائیمقامیه‌تی سلێمانی) له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبوك به‌كاربهێنن. س . ب راگه‌یاندنی قائیمقامیه‌تی سلێمانی https://www.instagram.com/p/CBf5tdop6XJ/?igshid=1jzk53hlvx1eu

0 notes

goransulaimani · 5 years ago

Photo

سلێمانی ... حه‌وت شوێن داده‌خرێت به‌هۆی پابه‌ندنه‌بون به‌مه‌رج و رێنماییه‌كانی ته‌ندروستی و رێكاره‌كانی خۆپارێزی، لیژنه هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانی ژماره‌یه‌ك شوێن داده‌خات و سه‌رۆكی لیژنەکانیش هۆشیاری به‌خاوه‌ن شوێنه‌كان ده‌دات و ده‌ڵێت: سه‌رپێچیكاران روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێنه‌وه‌. ئه‌مڕۆ دوشه‌ممه‌، له‌شكر حه‌مید، سه‌رۆكی لیژنه هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانی رایگه‌یاند: به‌هۆی پابه‌ندنه‌بونیان به‌ مه‌رج و رێنماییه‌كانی كاركردن و خۆپارێزی له‌ ڤایرۆسی كۆرۆنا، لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌ت حه‌وت شوێنكاری سه‌رپێچیكار له‌شاری سلێمانی داده‌خات . وتی: شوێنه‌كان پێشتر ئاگادار كراونه‌ته‌وه‌ كه‌ پابه‌ندی رێنماییه‌كانی خۆپارێزی‌ و ته‌ندروستی بن به‌ڵام به‌رده‌وام بون له‌سه‌ر سه‌رپێچی كردن كه‌له‌ (كافتریای كاستۆ، سه‌رتاشخانه‌ی كاوه‌، گه‌سی شكار، خواردن و خواردنه‌وه‌ی هه‌نوله‌، هه‌ردو ئارایشتگای مه‌یلی و ریشما و فڕنی كولێره‌ی سروشت) پێكهاتون. وتیشی: به‌هۆی به‌رز بونه‌وه‌ی ژماره‌ی توشبوان به‌ ڤایرۆسی كۆرۆنا، پێیوسته‌ شوێنه‌كانیش زیاتر پابه‌ندبن به‌ مه‌رجه‌كانی ته‌ندروستی و رێكاره‌كانی خۆپارێزی توندتر بكه‌نه‌وه‌، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ سه‌رپێچیكاران له‌لایه‌ن لیژنه‌كانی قائیمقامیه‌تی سلێمانیه‌وه‌ روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێنه‌وه‌. رونیكرده‌وه‌: له‌گه‌ڵ به‌رزبونه‌وه‌ی ئاستی مه‌ترسی بڵاوبونه‌وه‌ی ڤایرۆسی كۆرۆنا، ئاوات محه‌مه‌د، قائیمقامی سلێمانی لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی راسپارد‌ به‌دواداچون بۆ جێبه‌جێكردنی رێنماییه‌ ته‌ندروستیه‌كان و رێكاره‌كانی خۆپارێزی بكه‌ن، به‌كارهێنانی ده‌ستكێش و ده‌مامك و دانانی مادده‌ی پاكژكردنه‌وه‌ی له‌ هه‌مو شوێنه‌كان كراوه‌ته‌ یه‌كێك له‌ مه‌رجه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی كاركردن، لیژنه‌كانیش رۆژانه به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام به‌پێی خشته‌یه‌كی دیاریكراو له‌ (24) سه‌عاتدا له‌ئه‌ركدان و‌ سه‌ردانی دوكان و بازاڕ و شوێنه‌ گشتییه‌كان ده‌كه‌ن، له‌كاتی هه‌بونی سه‌رپێچیدا شوێنه‌كه‌ و خاوه‌نه‌كه‌شی روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كه‌نه‌وه‌. سه‌رۆكی لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی قائیمقامیه‌ت‌ ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌كرد: به‌فه‌رمانی قائیمقامی سلێمانی سه‌رجه‌م ئه‌و شوێنانه‌ داده‌خرێن و خاوه‌نه‌كانیشیان روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی توند ده‌كرێنه‌وه‌. س . ب راگه‌یاندنی قائیمقامیه‌تی سلێمانی https://www.instagram.com/p/CBLW2UApRhU/?igshid=16l8610bwequg

0 notes

xwendga · 6 years ago

Text

نۆمۆفۆبیا نه‌خۆشیه‌كى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ كه‌ دووچارى منداڵان ده‌بێت

ئاماده‌كردنى / هیوا قادر توێژینه‌وه‌یه‌كى نوێ كه‌ له‌لایه‌ن (سۆبیریۆر) ئه‌نجام دراوه‌ ،ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ كردووه‌ كه‌ (%59)ى منداڵان له‌ ناوچه‌كه‌ى ئێمه‌ واتا رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راست دووچارى حاڵه‌تێك هاتوون ئه‌ویش بریتى یه‌ له‌ گرفتێك كه‌ به‌ (نۆمۆفۆبیا) ناوده‌برێت و ئه‌م حاڵه‌ته‌ش له‌م چه‌ند ساڵه‌ى دوایى به‌ شێوه‌یه‌كى خێرا په‌ره‌ى سه‌ندووه‌ . له‌مباره‌یه‌وه‌ پسپۆران و شاره‌زایان ، له‌ بوارى ته‌كنیكى زانیارى و توێژینه‌وه‌ له‌ پێگه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان رایانگه‌یاندووه‌ :”ده‌ركه‌وتنى جۆرێكى نوێ له‌ ترس له‌لاى منداڵان كه‌ به‌ (نۆمۆفۆبیا) ناوده‌برێت ،بریتى یه‌ له‌ هه‌ست كردنى منداڵان به‌ ترسى له‌ له‌ده‌ستدانى مۆبایل یان ترس له‌وه‌ى به‌ بێ مۆبایل بڕۆن و بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ .به‌واتایه‌كى دیكه‌ له‌وه‌ ده‌ترسن ژیان به‌ بێ مۆبایل و ئه‌م ئامێره‌ به‌سه‌ر ببه‌ن ” . پسپۆڕان روونیشیان كردووه‌ته‌وه‌ ،زاراوه‌ى (نۆمۆفۆبیا ) كورتكراوه‌ى ووشه‌ى (نۆ مۆبایل فۆن فۆبیا ) ، ئه‌مه‌ش به‌ واتاى (ترسان له‌ نه‌بوونى مۆبایل) ،ئه‌م زاراوه‌یه‌ش بۆیه‌كه‌مین جار له‌ ساڵى 2008 ده‌ركه‌وت ئه‌ویش له‌لایه‌ن لێكۆله‌ره‌ به‌ریتانیه‌كان بوو . توێژینه‌وه‌یه‌كه‌ ئاماژه‌ى بۆ سه‌رژمێریه‌ك كردووه‌ كه‌ گرفتى خوگرتن به‌ هۆكاره‌كانى ته‌كنیكى له‌ لاى منداڵان وه‌ك پێگه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان و ئه‌پلیكه‌یشنه‌كان و نامه‌ناردنه‌ خێرا و راسته‌وخۆكان و جگه‌ له‌مانیش ،ئه‌مانه‌ هه‌موویان بوونه‌ته‌ سه‌رئێشه‌یه‌ك بۆ كه‌س و كارى زۆرێك له‌ منداڵان ئه‌ویش به‌هۆى ئه‌و كاریگه‌ره‌یه‌ى له‌سه‌ر ته‌ندروستى منداڵ و هه‌ڵسو كه‌وت و دروست كردنى كه‌سایه‌تى و كارلێك كردنى له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ر و خێزان و كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌تى . زاراوه‌كه‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ له‌م حاڵه‌ته‌ دووچارى گرفته‌كه‌ ده‌بن ، كه‌ ته‌كنیك و ئامێره‌ ئه‌لیكترۆنیه‌كان به‌هه‌موو جۆره‌كانیه‌وه‌ له‌ كه‌سه‌كه‌ دوور ده‌خرێنه‌وه‌ ،له‌م كاته‌ش ئه‌و كه‌سانه‌ دووچارى جۆرێك له‌ شێوانى هه‌ست و هۆش ده‌بن و نیشانه‌كانى شڵه‌ژانیان به‌ شێوه‌یه‌كى روون و ئاشكرا له‌سه‌ر ده‌رده‌كه‌وێت . له‌باره‌ى رۆڵى خێزانیش بۆ پاراستنى منداڵه‌كانیان ،پزیشكان ده‌ڵێن :دایكان و باوكان پێویستیان به‌ هه‌وڵ و كۆششى زیاتر و رێ و شوێنى گرنگ هه‌یه‌ بۆ پاراستنى منداڵه‌كانیان له‌ گه‌شه‌ش كردنى ئه‌م حاڵه‌ته‌ له‌لایان ،ئاماژه‌كانیش ئه‌وه‌یان ده‌رخستوه‌ كه‌ (نۆمۆفۆبیا) بریتى یه‌ له‌ خووگرتنى منداڵان له‌سه‌ر به‌كارهێنانى ئینته‌رنێـت و جۆره‌ جیاوازه‌كانى ته‌كنیكى په‌یوه‌ندى كردنى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ ،وه‌ك مۆبایل و لاپتۆپ و ئامێره‌ تابلێتیه‌كان كه‌ مرۆڤ به‌شێوه‌ى جیاواز به‌كاریان ده‌هێنن . به‌ شێوه‌یه‌كى به‌ربڵاویش ئه‌و كه‌سانه‌ى دووچارى گرفتى (نۆمۆفۆبیا) هاتوون ، پێویست ده‌كات خۆیان بخه‌نه‌ ژێر تاقیكردنه‌وه‌ى بێ به‌ش بوون له‌ ئامێره‌ ته‌كنیكیه‌كان ،چونكه‌ ئه‌مه‌ یاریه‌مه‌تیان ده‌دات بۆ دیارى كردنى حاڵه‌ته‌كه‌ و ،خه‌ڵكێكى زۆریش زۆر به‌زه‌حمه‌ت ده‌توانن خۆیان له‌م ئامێرانه‌ بێ به‌ش بكه‌ن ،بۆیه‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ هه‌ر ته‌نها له‌سه‌ر منداڵان جێ به‌جێ نابێت ، به‌ڵكو گه‌وره‌كانیش ئه‌م گرفته‌یان هه‌یه‌ و ناتوانن به‌ بێ مۆبایل یان ئامێره‌كانى دیكه‌ى په‌یوه‌ندى ژیان به‌سه‌ر ببه‌ن ، ئه‌گه‌ریش دووچارى دووركه‌وتنه‌وه‌ بكرێن له‌گه‌ڵ ئامێره‌كانیان یان له‌ هێلى ئینته‌رنێت بێ به‌ش بن ، هه‌ستێكى سه‌یر له‌لایان سه‌رهه‌ڵده‌دات .

نووسراوه‌ له‌لایه‌ن qasm srush

#تێكه‌ڵاو

0 notes

xwendga · 6 years ago

Text

خێزان و قوتابخانه‌ وه‌ك دوو كۆڵه‌گه‌ی سه‌ره‌كی

له‌ باره‌ی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ

خێزان و قوتابخانه‌ وه‌ك دوو كۆڵه‌گه‌ی سه‌ره‌كی

نووری بێخاڵی:

یه‌كه‌م

به‌رچه‌نه‌… په‌روه‌رده‌ له‌ یه‌ك كاتدا زانست و هونه‌ره‌، زانسته‌ چونكه‌ پێویستی به‌ تیۆر و مه‌عریفه‌ و هۆشیاریی ده‌روونی و كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه‌، هونه‌ریشه‌ به‌و مانایه‌ی پێویستی به‌ سه‌لیقه‌ و هونه‌ری مامه‌ڵه‌كردنه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و بوونه‌وه‌ره‌ی پێی ده‌گوترێ مرۆڤ، به‌تایبه‌تیش منداڵ. بۆ ئه‌وه‌یش كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ته‌ندروست و پێشكه‌وتوو به‌رهه‌م بێنین، پێویستیمان به‌ به‌رهه‌مهێنانی كه‌سایه‌تییه‌كی ته‌ندروست و هۆشیار هه‌یه‌، به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و كه‌سایه‌تییه‌ش پێویستی به‌ بیناكردنی سیسته‌مێكی هاوچه‌رخی په‌روه‌رده‌یی هه‌یه‌، كه‌ له‌گه‌ڵ به‌هاكانی ژیان و مرۆڤدۆستی و پێداویستییه‌ ڕۆحی و ده‌روونییه‌ هه‌نووكه‌ییه‌كانی تاك و كۆمه‌ڵگه‌ بێته‌وه‌.

بۆ جێگیركردنی ئه‌و سیسته‌مه‌ش پێویستیمان به‌ زه‌وینه‌سازیی ژینگه‌یه‌كی له‌بار و میكانیزمی گونجاو و دامه‌زراوه‌ی په‌روه‌رده‌یی كارا هه‌یه‌، دواجار له‌ كۆی ئه‌و هاوكێشه‌یه‌دا هه‌ریه‌كه‌ له‌ خێزان وه‌ك بچووكترین و گرنگترین یه‌كه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و په‌روه‌رده‌یی، له‌گه‌ڵ دامه‌زراوه‌ په‌روه‌رده‌یی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی ده‌وڵه‌ت، بۆ سه‌رخستنی پرۆسه‌كه‌ و به‌ ئاكام گه‌یاندنی، ته‌واوكه‌ر و هاوكاری یه‌كترن.

له‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ش گرنگتر ڕۆڵی ده‌وڵه‌ته‌ له‌ زه‌وینه‌سازیی ژینگه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووریی ته‌ندروست بۆ خێزان، تا بتوانێ به‌ جوانترین شێوه‌ منداڵه‌كانی گۆش و په‌روه‌رده‌ بكات.

لێره‌وه‌ ده‌پرسین بنه‌ماكانی په‌روه‌رده‌ی ته‌ندروست كامانه‌ن؟ ئه‌و بنه‌مایانه‌ له‌ بنیاتنانی كه‌سایه‌تییه‌كی سه‌ركه‌وتوو و گۆشكردنی منداڵێكی ته‌ندروست له‌ باری ڕۆحی و ده‌روونی و هزری چ ڕۆڵێكیان هه‌یه‌؟ به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌ڵكردن و ته‌بایی نێوان دایك و باوكان و ئاستی هۆشیاری و درككردنیان به‌و بنه‌ما و به‌هایانه‌ له‌و پرۆسه‌یه‌دا چ گرنگییه‌كی هه‌یه‌؟

لێره‌وه‌ و به‌ سوودوه‌رگرتن له‌ زانیاریی ناو لێكۆڵینه‌وه‌ تیۆری و كرده‌نییه‌كانی بواری په‌روه‌رده‌، هه‌روه‌ها به‌رمه‌بنای ئه‌زموونی باوكایه‌تی و خزمه‌تی زیاتر له‌ 15 ساڵ له‌ بواری په‌روه‌رده‌ و فێركردندا، هه‌وڵ ده‌ده‌ین هه‌ندێ سه‌رنج و تێبینی له‌باره‌ی په‌روه‌رده‌ی سه‌ركه‌وتو�� له‌ پێگه‌یاندنی منداڵێكی ته‌ندروستدا بخه‌ینه‌ ڕوو، به‌و ئامانجه‌ی خزمه‌تێكی بچووك به‌ خێزانی كورد و پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ و دامه‌زراوه‌یی په‌روه‌رده‌یی بكه‌ین. *****

ڕۆڵی خێزان له‌ دروستكردنی كه‌سایه‌تیدا زۆر له‌ پسپۆڕانی بواری په‌روه‌رده‌ و ده‌روونناسی، ژینگه‌ی ماڵ و جۆری ڕه‌فتاری دایك و باوك له‌ته‌ك منداڵه‌كه‌یان و په‌روه‌رده‌ی خێزانی، به‌ فاكته‌رێكی فره‌ گرنگ و هه‌ستیار ده‌ژمێرن له‌ پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵدا، به‌ جۆرێك كه‌ خێزان خۆی له‌ هه‌ندێ حاڵه‌ت و شوێنكاتدا ده‌توانێ كاریگه‌ری خۆی ته‌نانه‌ت له‌ ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی ماڵه‌وه‌ش به‌سه‌ر منداڵه‌كه‌یدا هه‌بێت و هاوكارێكی باشی ��امه‌زراوه‌كانی په‌روه‌رده‌ و فێركردنی سه‌ر به‌ ده‌وڵه‌ت بێت له‌ پێگه‌یاندن و ئاماده‌كردنی كاره‌كته‌رێكی كارا و بنیاتنانی كه‌سایه‌تییه‌كی سه‌ركه‌وتوو له‌ تاكدا، به‌ڵام ئاخۆ ئه‌م هاوكێشه‌یه‌ چۆن و چه‌ند و تا كوێ له‌گه‌ڵ شێوازی مامه‌ڵه‌كردن و پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردنی خێزانی كورده‌واری بۆ منداڵ كۆك و ته‌بایه‌؟ له‌ ده‌ره‌وه‌ی سۆز و ڕۆمانسییه‌ت، چونكه‌ ئه‌سته‌مه‌ دایك و باوكێك بدۆزیته‌وه‌ ڕقیان له‌ جگه‌رگۆشه‌ و كۆرپه‌كه‌یان بێته‌وه‌، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و ڕایه‌ڵی خۆشه‌ویستی و پێوه‌ستی سۆزی نێوان دایك و باوك و منداڵه‌كانیان مه‌یلێكی سروشتی و خۆڕسكه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌ فۆڕم و شێوازی به‌رجه‌سته‌كردنی ئه‌و خۆشه‌ویستییه‌ و ته‌وزیفكردنه‌وه‌یه‌تی له‌لایه‌نی دایك و باوك له‌ په‌روه‌رده‌ی منداڵه‌كه‌یاندا بۆ به‌رهه‌مهێنانی كه‌سایه‌تییه‌كی شایسته‌، هاوكات ئه‌و میكانیزمانه‌ی خێزان ده‌یگرێته‌ به‌ر بۆ سه‌رخستنی ئه‌و پرۆسه‌یه‌، دیوێكی تری هاوكێشه‌كه‌ن. لێره‌وه‌ پرسیارێك له‌ دایك ده‌بێ كه‌ ئاخۆ تا چه‌ند خێزانی كورده‌واری له‌ نواندنی ئه‌و ڕۆڵه‌ و خستنه‌ڕووی دیوی ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌و خۆشه‌ویستییه‌ و ته‌وزیفكردنی به‌ ئاراسته‌ شارستانی و زانستییه‌كه‌ی سه‌ركه‌وتوو بووه‌ له‌ به‌رانبه‌ر منداڵه‌كه‌یدا؟

وه‌ك گوتمان خۆشه‌ویستیی خێزان بۆ منداڵه‌كه‌ی سروشتێكی خۆڕسكانه‌ی هه‌یه‌، به‌ڵام ده‌بینین هه‌ر له‌ ساته‌وه‌ختی منداڵبووندا هه‌ست ده‌كه‌ین خێزانی كوردی تێگه‌یشتنێكی هه‌ڵه‌ی بۆ كۆرپه‌ی چاوه‌ڕوانكراو هه‌یه‌. خێزانی كوردی پێش هه‌ر شت بۆ سه‌لماندنی عه‌قڵی باوكسالارییانه‌ی خۆی، چاوه‌ڕێی موژده‌ی كوڕ ده‌كات (ئێسته‌یش ئه‌م دیارده‌یه‌ هه‌ر هه‌یه‌!). كه‌ یه‌كه‌م كۆرپه‌ كوڕ نه‌بوو، ئیتر سه‌ره‌تاكانی تێكچوونی شیرازه‌ی پێوه‌ندییه‌كانی نێوان خێزان ده‌شڵه‌ژێن و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی نه‌رێنییان به‌سه‌ر منداڵه‌كه‌دا ده‌بێت.

واته‌ تێگه‌یشتنی سه‌قه‌تی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی بۆ كچ و كوڕ و شانازیكردنی زیاتری به‌ دووه‌م و گرنگی پێدانی، ده‌سپێكی ئه‌و نه‌هامه‌تییه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌یه‌ كه‌ دێته‌ به‌رده‌م خێزانی كورده‌واری. ته‌نانه‌ت له‌ حاڵه‌تی بوونی هه‌ردوو ڕه‌گه‌زیش له‌ ماڵێكدا، به‌ ئاشكرا هه‌ست به‌ جیاكاریی نێوانیان ده‌كرێ له‌لایه‌ن خێزانه‌وه‌ له‌ ته‌واوی بواره‌كاندا، بایه‌خپێدانی زیاتری خێزان چڕ ده‌كرێته‌وه‌ سه‌ر كوڕ و به‌شێوه‌یه‌ك له‌ شێوه‌كان و له‌ ڕێی ئاماژه‌ی مامه‌ڵه‌كانی خێزان له‌ ته‌ك هه‌ردووكیاندا، كچ ده‌كرێته‌ قوربانی.

دیوێكی تری ترسناك له‌ شێوازی په‌روه‌رده‌ی منداڵ له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا، كه‌ ده‌بێته‌ هۆی له‌ده‌ستدانی هێزی ئیراده‌ و بڕوابوونی منداڵ به‌ تواناكانی، نازكێشانی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ری دایك و باوكه‌ بۆ منداڵه‌كانیان، هه‌ر له‌ خواردن پێدانه‌وه‌، بگره‌ تا ده‌گات به‌ جلگۆڕین و پێڵاو له‌پێكردن و به‌ڕێكردنی منداڵ بۆ باخچه‌ی ساوایان، یا قوتابخانه‌. له‌ سه‌یران و گه‌شتیشدا خێزانی كوردی ده‌رفه‌تی منداڵ نادات به‌ ئازادیی خۆی له‌ ته‌ك سروشت و ئه‌و شته‌ نوێیانه‌ی ده‌یبینێ و هه‌وڵی بۆ ئه‌وسه‌ر و ئه‌مسه‌ركردن هه‌ڵسوكه‌وت بكات، ئه‌وه‌نده‌ی پێی ده‌ڵێن وامه‌كه‌ و وا مه‌ڵێ و وا مه‌چۆ….، هه‌ستی بڕوابوون به‌ خۆی و هێزی ئیراده‌ی له‌لا ده‌كوژن.

خۆشییه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ هه‌موو دایك و باوكێك پێیان وایه‌ ئه‌مه‌یان له‌ خۆشه‌ویستی و له‌به‌رچاوی منداڵه‌كه‌یانه‌، بێئاگا له‌وه‌ی ئه‌م جۆره‌ ڕه‌فتاره‌ دواجار جۆرێك له‌ ترس و سڵه‌مینه‌وه‌ له‌ زۆربه‌ی شته‌كانی ده‌وروبه‌ری له‌ دڵ و مێشكی منداڵدا ده‌چێنێ. یان كاتێ منداڵ نه‌خۆش ده‌كه‌وێ، یاخۆ به‌هۆی كه‌وتنه‌خواره‌وه‌ و یاریی، شوێنێكی ئازاری پێ ده‌گات، یان ئه‌و ده‌مه‌ی سه‌رگه‌رمی یارییه‌كه‌ و شتێكی بۆ ناخرێته‌ سه‌ریه‌ك و بۆی ڕێك ناخرێ، زیاد له‌ پێویست ده‌لاوێنرێته‌وه‌ و به‌ په‌له‌پروزێ ئه‌ندامانی خێزان و به‌تایبه‌تی دایك ده‌گه‌ن به‌ هانای و سه‌ركۆنه‌ی ده‌كه‌ن، یاخۆ بۆی ڕێك ده‌خه‌ن، كه‌ دواتر ئه‌و ڕه‌فتاره‌یان وا له‌ منداڵ ده‌كات له‌ ئاینده‌دا نه‌توانێ له‌ ئاست هه‌ر ڕووداوێكدا كه‌ دێته‌ ڕێی، ڕووبه‌ڕوویان بێته‌وه‌ و به‌رده‌وام چاوه‌ڕێی فریادڕه‌سێك بكات. ئه‌م نازهه‌ڵگرتنه‌ زیاد له‌ پێویست و ده‌ستگرتنه‌ زیاده‌ڕۆییه‌، وا ده‌كات منداڵ شوناسێك بۆ خۆی و تواناكانی نه‌دۆزێته‌وه‌ .

ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نمایشكردن و ته‌وزیفكردنی خۆشه‌ویستی خێزان بێت بۆ منداڵه‌كه‌ی، ئه‌وا له‌ قۆناغێكی تری ته‌مه‌نیدا و هه‌ندێ جار هه‌ر له‌ ساته‌وه‌ختی منداڵیدا، خێزانی كورد ڕه‌فتارێكی دژ و ڕێك پێچه‌وانه‌ له‌ به‌رانبه‌ر منداڵه‌كانی ده‌كات، كه‌ ڕاسته‌وخۆ له‌ به‌ها و كه‌سایه‌تیی منداڵه‌كه‌ داده‌به‌زێنێ و تووشی شكستێكی ده‌روونی ده‌كات، كاتێكیش منداڵ ته‌فسیرێكی بۆ ئه‌و بانێكه‌ و دوو هه‌وای دایك و باوك پێ نییه‌، ئیتر یان منداڵێكی بێتوانای شه‌رمن و ترسنۆك و ده‌سته‌پاچه‌ی لێ ده‌رده‌چێت، یاخۆ ده‌بێته‌ كاراكته‌رێكی شه‌ڕانگێز و تووڕه‌ له‌ هه‌موو شتێك و خاوه‌ن ڕۆحی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌.

كه‌واته‌ خراپ و به‌هه‌ڵه‌ ته‌وزیفكردنی خۆشه‌ویستی و سۆزی دایك و باوك بۆ منداڵه‌كه‌یان، دواتریش شێوازی هه‌ڵه‌ی په‌روه‌رده‌كردن له‌ قۆناغه‌كانی تری ته‌مه‌نیدا، وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره‌مان ده‌داته‌وه‌ كه‌ فه‌لسه‌فه‌ و شێواز و جۆری په‌روه‌رده‌ی خێزانی كوردی و ڕۆڵی ئه‌رێنی له‌ پێگه‌یاندنی كه‌سایه‌تیی منداڵدا، ڕێك پێچه‌وانه‌ی ئه‌رك و وه‌زیفه‌ی سه‌رده‌می و شارستانییانه‌ی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردنه‌. ئه‌وه‌ نییه‌ هه‌ر له‌ یه‌كه‌م چركه‌ی بوونه‌وه‌ی زمانی منداڵدا، گیانی پرسیار له‌ ناخیدا ده‌كوژرێ. ئاخر منداڵ كه‌ ده‌نێردرێته‌ به‌ر خوێندن، خێزانی كوردی له‌ بری لێپێچینه‌وه‌ و چاودێریكردن و به‌دواداچوونی له‌ قوتابخانه‌، ده‌یكاته‌ نێچیرێكی ده‌ستبه‌سته‌ی به‌رده‌م باوكێتیی مامۆستا!

به‌شێوه‌یه‌كی گشتی، خێزانی كوردی ئه‌وه‌نده‌ی خه‌می وه‌چه‌نانه‌وه‌ی هه‌یه‌، له‌وه‌ش زیاتر هێنده‌ی خه‌می زۆركردنی ژماره‌ی كوڕی هه‌یه‌، نیو ئه‌وه‌نده‌ به‌شێوه‌یه‌كی زانستی و شارستانی بیری له‌ په‌روه‌رده‌كردن و ئاراسته‌كردنی منداڵه‌كانی نه‌كردووه‌ته‌وه‌، هه‌ر له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ پێویسته‌ دایك و باوكی كورد چاو به‌ شێوازی په‌روه‌رده‌كردن و مامه‌ڵه‌ و ڕه‌فتاركردنیان له‌ ته‌ك منداڵه‌كانیاندا بگێڕنه‌وه‌ و ده‌ستبه‌رداری ئه‌و شێوازه‌ هه‌ڕه‌می و میتافیزیكییه‌ بن له‌ په‌روه‌رده‌كردندا، كه‌ له‌ به‌رهه‌مهێنانی كه‌سایه‌تییه‌كی كۆیله‌ و بێ پرسیار و گومانی ده‌سته‌پاچه‌ و دووره‌په‌رێز بترازێ، به‌رهه‌مێكی جوانتری نابێت. هه‌ر له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ و به‌مه‌به‌ستی هاوكاری و ده‌ستگیرۆكردنی دایك و بابی كورد له‌ پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ و دواجار له‌ پێوه‌ست به‌ قۆناغی خوێندن و گرنگیی جۆر و سروشتی پێوه‌ندیی نێوان خێزان و قوتابخانه‌ له‌ پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردن و پێگه‌یاندنی منداڵ، ئاماژه‌ به‌ چه‌ند لایه‌ن و گۆشه‌نیگایه‌كی پرۆسه‌كه‌ ده‌كه‌ین.

دووه‌م

شیری دایك و كاریگه‌ری له‌سه‌ر ڕه‌فتاری منداڵ لێكۆڵینه‌وه‌ زانستییه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌لماندووه‌ كه‌ ئه‌و دایكه‌ی كه‌متر له‌ شه‌ش مانگ شیری خۆی ده‌دات به‌ منداڵه‌كه‌ی، كاریگه‌ری نه‌رێنی به‌سه‌ر گه‌شه‌ی عه‌قڵی و جه‌سته‌یی منداڵه‌كه‌ ده‌بێت، تا ئه‌و ئاسته‌ی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی نه‌خوازراوی به‌سه‌ر ڕه‌فتاره‌كانیشیه‌وه‌ ده‌بێ. ئه‌و لێكۆڵینه‌وانه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌و دایكه‌ی له‌ ماوه‌ی كه‌متر له‌ شه‌ش مانگ جا به‌هه‌ر هۆیه‌كه‌وه‌ بێت (بچووكی ته‌مه‌نی دایك، نه‌خوێنده‌واری، هه‌ژاری، دڵه‌ڕاوكێ، خۆویستی….) جگه‌رگۆشه‌كه‌ی له‌ شیری خۆی بێبه‌ش كردووه‌، به‌راورد به‌و دایكه‌ی له‌ ماوه‌ی دیاریكراو و پێویستدا شیری به‌ مناڵه‌كه‌ی به‌خشیوه‌، منداڵه‌كه‌ی نه‌ك هه‌ر له‌ ڕووی گه‌شه‌ی عه‌قڵی و جه‌سته‌یی دواكه‌وتووتر بووه‌، به‌ڵكو له‌ باری هه‌ڵسوكه‌وت و ڕه‌فتاریشه‌وه‌ به‌ خراپ له‌ كه‌سایه‌تی منداڵه‌كه‌دا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه‌، تا ئه‌وه‌ی ئه‌و بێبه‌شبوونه‌ی له‌ شیری دایك بووه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ی منداڵێك بێت شه‌ڕانی و هه‌میشه‌ به‌سه‌رخۆدا داخراو. *****

ناونانی منداڵ و ڕه‌نگدانه‌وه‌كانی یه‌كێك له‌و لایه‌نه‌ گرنگانه‌ی كه‌ له‌ ئاینده‌ی دووردا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی به‌سه‌ر كه‌سایه‌تیی منداڵه‌وه‌ ده‌بێت، جۆر و مانای ئه‌و ناوه‌یه‌ كه‌ لێی ده‌نرێ. له‌م ڕووه‌وه‌ هه‌ر نه‌ته‌وه‌ و له‌ناو هه‌ر كولتوورێك و ته‌نانه‌ت له‌ناو خێزانی یه‌ك نه‌ته‌وه‌ و كولتووریشدا، جۆرێك تێگه‌یشتن و سه‌رده‌ركردن له‌گه‌ڵ ئه‌و حاڵه‌ته‌دا هه‌یه‌. شتی هه‌ره‌ باو له‌ناو خێزانی ڕۆژهه‌ڵاتی و به‌ تایبه‌تیش كورده‌واریدا، ناونانی منداڵه‌ به‌ ناوی باوك و دایك و باپیره‌ و داپیره‌ی كۆچكردووی دایباب، ئه‌مه‌ش وه‌ك ڕێزلێنانێك و زیندووڕاگرتنی ئه‌و كه‌سایه‌تییانه‌ له‌ یاده‌وه‌ریی نه‌وه‌كاندا.

خێزان هه‌یه‌ تیایدا هه‌ستی نه‌ته‌‌وه‌یی و نیشتمانی ڕۆڵ له‌ ناونانی منداڵه‌كه‌یاندا ده‌بینێ، وه‌ك چۆن هه‌ندێ خێزان له‌و پرۆسه‌یه‌دا ده‌كه‌ونه‌ ژێر كاریگه‌ریی ئاین و هونه‌ر و ڕۆشنبیری و هتد. له‌ هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا لێكۆڵینه‌وه‌ ده‌روونناسییه‌كان دووپات له‌سه‌ر به‌ها و سه‌نگ و قوڕسایی مانا و ناوه‌ڕۆكی ناو ده‌كه‌نه‌وه‌، به‌و پێیه‌ی له‌ ئاینده‌دا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی به‌سه‌ر سروشتی كه‌سایه‌تیی منداڵه‌كه‌وه‌ ده‌بێت، تا ئه‌وه‌ی ڕه‌نگه‌ زۆرجار ئه‌و ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌ نه‌خوازراو بێت و په‌رچه‌كرداری نه‌رێنیشی لای منداڵ لێ بكه‌وێته‌وه‌، به‌تایبه‌تی كه‌ منداڵه‌كه‌ له‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا سه‌رپشك و ئازاد نه‌بووه‌.

ئایا تا ئێسته‌ چه‌ند دایباب ئه‌و پرسیاره‌یان له‌ ��ۆیان كردووه‌ كه‌ له‌سه‌ر چ بنه‌ما و پێوه‌رێك ناو له‌ منداڵه‌كانیان ده‌نێن؟ ئاخۆ ویست و ئاره‌زووی ئه‌وان به‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و مافه‌ له‌ منداڵ زه‌وت بكه‌ن، كه‌ سبه‌ی ڕۆژ كاردانه‌وه‌ی نه‌رێنی له‌سه‌ر منداڵه‌كه‌ به‌رانبه‌ریان لێ بكه‌وێته‌وه‌؟ ئایا ڕێزگرتنی دایباب له‌ دایباب و برا و خوشكه‌كانیان به‌وه‌ ده‌درێته‌وه‌ منداڵه‌كانیان به‌ناوی ئه‌وانه‌وه‌ بكه‌ن، له‌ كاتێكدا تا له‌ ژیاندا بوونه‌ وه‌ك پێویست ڕه‌نگه‌ ڕێزیان نه‌گرتبن و هاوكاریان نه‌كردبن؟ ئایا ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ی بیسه‌لمێنی كه‌سێكی ئاینداری و خه‌ڵك ستایشت بكات، به‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ناوێكی ئاینی له‌ منداڵه‌كه‌ت بنێی؟ ئایا ئاین ڕێگره‌ له‌وه‌ی منداڵه‌كه‌ت به‌ناوێكی خۆماڵی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی خۆت ناو بنێیت؟ ئایا كاتێك ناوێكی ناسكی پڕ سۆز و جوانیی هونه‌ری كه‌ سه‌رچاوه‌ له‌ ژینگه‌ و كولتوور و زمان و ئه‌ده‌بیاتی نه‌ته‌وه‌كه‌ت ده‌گرێ له‌ منداڵه‌كه‌ت ده‌نێی، مانای ئه‌وه‌یه‌ ڕێزت له‌ باوباپیرانت نه‌گرتووه‌ و سه‌رپێچی فه‌رمانێكی خواییت كردووه‌ و بێ ئاین بوویت؟ ئایا ئه‌وه‌ ناوه‌ مرۆڤ دروست ده‌كات، یان مرۆڤه‌ ناو دروست ده‌كات و به‌ها و سه‌نگ و قورسایی بۆ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌؟

به‌مانایه‌كی تر، ئایا په‌روه‌رده‌ چ ڕۆڵێك ده‌بینێ له‌وه‌ی منداڵه‌كه‌ت ببێت به‌ خاوه‌نی كه‌سایه‌تییه‌كی ڕه‌وشتبه‌رز و هوشیار و پابه‌ند به‌ ئاین و نه‌ته‌وه‌ و نیشتمان؟ كاتێك ناوێكی شه‌ڕانی، یان نامۆ، یان غه‌یره‌ نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی له‌ منداڵه‌كه‌ت ده‌نێی، گوناهی ئه‌و منداڵه‌ چییه‌ سبه‌ی ڕۆژ له‌ناو هاوڕێكانی شه‌رم له‌ ناوی خۆی بكاته‌وه‌؟

ئه‌مانه‌ و زۆری تریش ئه‌و پرسیارانه‌ن كه‌ پێویسته‌ دایباب به‌ر له‌ ناونانی منداڵه‌كانیان له‌ خۆیانی بكه‌ن. دواجار له‌ هه‌مووی گرنگتر ئه‌وه‌یه‌،‌ ناوێك هه‌ڵبژێریت مانایه‌كی به‌هادار و ناوه‌ڕۆكێكی سه‌نگینی هه‌بێت و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی جوانی ژیان و ژینگه‌ و كولتوور و ژیاری نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانیت بێت. *****

منداڵ و پژانی زمان گه‌شه‌كردنی مرۆڤ پرۆسه‌یه‌كی گشتگیره‌ و قۆناغ دوای قۆناغ باڵا ده‌كات، هه‌ر له‌ گه‌شه‌كردنی مێشكه‌وه‌ بگره‌ تا گه‌شه‌ی جه‌سته‌یی و پژانی زمان و گه‌شه‌ی سۆز و فیكر و به‌ كۆمه‌ڵایه‌تیبوون. به‌ قسه‌ی شاره‌زایانی بواری ده‌روونناسی، مێشك به‌ سروشتی خۆی له‌ قۆناغی به‌رله‌ له‌دایكبوون ده‌ست به‌ گه‌شه‌كردن ده‌كات و له‌ ته‌مه‌نی سێ ساڵان ئه‌و گه‌شه‌كردنه‌ به‌ هۆی پته‌وبوونی خانه‌كانی، خێراتر ده‌بێت، به‌ڵام لایه‌نه‌كانی تری پرۆسه‌كه‌ ڕاسته‌وخۆ پێوه‌ستن به‌ ژینگه‌ی دوای له‌ دایكبوون و ئه‌و زه‌وینه‌سازییانه‌ی بۆی ده‌ڕه‌خسێن، تا خێراتر و باشتر گه‌شه‌ بكات. واته‌ له‌و قۆناغه‌ به‌دواوه‌ به‌رپرسیارێتیی یه‌كه‌می دروست ڕێچكه‌گرتنی ئه‌و پرۆسه‌یه‌، هه‌ر له‌ گه‌شه‌كردنی زمانه‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گاته‌ لایه‌نه‌كانی تری گه‌شه‌كردن، ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆی خێزان و ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان.

بۆ نموونه‌،‌ گه‌شه‌ی زمان و قسه‌كردن له‌لای منداڵ له‌ مانگه‌كانی سه‌ره‌تای دوای له‌دایكبوونی ده‌ست پێ ده‌كات، ئه‌مه‌ش له‌ ڕێی بیستنی قسه‌ و گفتوگۆی نێوان ئه‌ندامانی خێزان، ئه‌گه‌رچی منداڵ پیت و وشه‌ و چۆنیه‌تیی ده‌ربڕینیان نازانێ و ته‌نانه‌ت ئه‌و كاته‌یش كه‌ زمانی گۆ ده‌كات، زۆرجار ده‌ربڕینی هه‌ندێ پیتی له‌لا قورس ده‌بێت، به‌ڵام ئه‌و قۆناغه‌ سه‌ره‌تایه‌كی گرنگه‌ بۆ دروست پژانی زمانی منداڵ. له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌ركی خێزانه‌ به‌ زمانێكی پاراو و بێ گرێ و گۆڵ، گوێچكه‌ی منداڵ له‌سه‌ر ڕیتمی وشه‌ و ده‌ربڕین و زمانی له‌سه‌ر گۆكردنی دروستی ئه‌م وشانه‌ ڕابێنێ.

منداڵ چی ده‌بیستێ، ئه‌وی له‌ یاده‌وه‌ریدا جێگیر ده‌بێت و دواتر هه‌مان شت و به‌ هه‌مان ڕیتم و ده‌ربڕین دووباره‌ ده‌كاته‌وه‌. كه‌واته‌ له‌ بری ئه‌وه‌ی منداڵ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌ ده‌ربڕینێكی نامۆ كه‌ له‌ناو خێزانه‌كانماندا باون، ڕا بێنین، یان به‌ هه‌ڵه‌ هه‌ندێ پیت كه‌ به‌ هه‌ڵه‌ له‌سه‌ر ده‌ربڕینیان ڕاهاتووین له‌ مامه‌ڵه‌ و قسه‌كردن له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانماندا دووباره‌ بكه‌ینه‌وه‌، باشتره‌ ناوی كه‌س و شته‌كانی ده‌وروبه‌ری وه‌ك خۆیان و پیته‌كانی به‌ دروستی بۆ ده‌ربڕین، بۆ ئه‌وه‌ی زمانی به‌ دروستی بپژێ و گۆ بكات.

هه‌ر بۆ نموونه‌،‌ كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌ ناو خێزانی كوردیدا ده‌ربڕینی پیته‌كانی (ع) و (ح)ـه‌ كه‌ تا ئه‌مڕۆشی له‌گه‌ڵدا بێت زۆربه‌ی خه‌ڵك به‌ده‌ستییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن، به‌ زۆر له‌وانه‌یشه‌وه‌ كه‌ خوێنده‌وار و هه‌ڵگری بڕوانامه‌ و ته‌نانه‌ت ڕۆشنبیریشن!

(٣)

منداڵ و په‌روه‌رده‌ی سێكسی

زۆرجار قسه‌ له‌وه‌ ده‌كرێ كه‌ پێویسته‌ منداڵ ئاشنای جیۆگرافیای جه‌سته‌ی خۆی بێت، بۆ ئه‌وه‌ی له‌ ئاینده‌ و له‌گه‌ڵ قۆناغه‌كانی گه‌شه‌كردنی جه‌سته‌یی خۆی ڕابێت و گۆڕانكارییه‌كانی به‌لاوه‌ نامۆ نه‌بن، به‌ڵام له‌و ئاشنابوونه‌ گرنگتر، جۆری په‌روه‌رده‌كردن و ڕاهێنانی منداڵه‌ له‌و بواره‌دا‌. به‌داخه‌وه‌ دایك و باوك به‌رده‌وام ترسیان له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیارانه‌ی منداڵه‌كانیان هه‌یه‌ كه‌ پێوه‌ستن به‌ كرداری سێكسی و ئه‌ندامانی زاوزێیان. ئه‌گه‌ر دیوێكی ئه‌و ترسه‌ ئه‌رێنی بێت، به‌تایبه‌تی له‌ ته‌مه‌نێكدا كه‌ هێشتا منداڵ درك به‌و شتانه‌ ناكات، ئه‌وا دیوه‌كه‌ی تری نه‌رێنییه‌، كاتێ منداڵ له‌ تافی هه‌رزه‌كاری و گۆڕانه‌ فسیۆلۆجییه‌كان بۆ ڕۆشنبیری كۆڵان و هاوڕێ جێ بهێڵرێ، كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ دوور نییه‌ به‌ شێوازی نادروست وه‌ڵامی ئه‌و پرسیارانه‌ی وه‌ربگرێته‌وه‌، تا ئه‌وه‌ی به‌ره‌و لادانی كۆمه‌ڵایه‌تی سه‌ر بكێشێ.

زاناكانی بواری په‌روه‌رده‌ پێداگیری له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ له‌ په‌روه‌رده‌كردنی سێكسیی منداڵدا، سه‌ره‌تا پێویسته‌ دایباب و په‌روه‌رده‌كاران دوو چه‌مكی گرنگ له‌ یه‌كتر جیا بكه‌نه‌وه‌، ئه‌وانیش بریتین له‌ (ڕاگه‌یاندنی سێكسی و په‌روه‌رده‌ی سێكسی)، كه‌ یه‌كه‌میان پێدانی بڕه‌ زانیارییه‌كه‌ له‌باره‌ی بابه‌تی سێكس، له‌ به‌رانبه‌ردا دووه‌میان هه‌مه‌لایه‌ن و فره‌ڕه‌هه‌ندتر و زانستی و ته‌ندروستتره‌. شاره‌زایان پێیان وایه‌ له‌سه‌ر دایباب پێویسته‌ ئه‌و بابه‌ته‌ له‌ ساته‌وه‌ختی گونجاوی خۆی له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیان بورووژێنن، به‌تایبه‌تی له‌ سه‌ره‌تاكانی هه‌ستكردن به‌ ده‌ركه‌وتنی نیشانه‌كانی ئه‌و گۆڕانكارییه‌ فسیۆلۆجییانه‌.

پسپۆڕان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ پێویسته‌ دایباب له‌ ته‌مه‌نی هه‌شت ساڵی له‌گه‌ڵ كچ و له‌ ته‌مه‌نی 10 ساڵی له‌گه‌ڵ كوڕ، باس له‌و گۆڕانكارییه‌ چاوه‌ڕوانكراوانه‌ بكه‌ن. هه‌روه‌ها ئامۆژگاری و ڕێنوێنی دایباب و په‌روه‌رده‌كاران ده‌كه‌ن، كه‌ له‌ سه‌رخستنی ته‌ندروستی ئه‌و پرۆسه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌دا پێویستیان به‌ له‌به‌رچاوگرتنی چوار لایه‌نی گرنگ هه‌یه‌، كه‌ ئه‌وانیش بریتین له‌ (ڕه‌چاوكردنی ته‌مه‌ن و كات و پێویستی منداڵه‌كه‌ و دوانه‌خستنی، گه‌یاندنی زانیاریی ته‌واو له‌باره‌ی گۆڕانكاری و ڕه‌نگدانه‌وه‌كانی، به‌رده‌وامبوون له‌ پێدانی زانیاریی نوێ و هوشیاركردنه‌وه‌ قۆناغ دوای قۆناغ تا ده‌گاته‌ ساته‌وه‌ختی هاوسه‌رگیری، ڕه‌خساندنی كه‌شێكی هێمنی پڕ گفتوگۆی دوو لایه‌نه‌ كه‌ خۆشه‌ویستی و خه‌مخۆری و دڵسۆزی به‌سه‌ردا زاڵ بێت).

بۆ نموونه‌ چونكه‌ ئه‌و گۆڕانه‌ فسیۆلۆجییه‌ی له‌ ته‌مه‌نی هه‌رزه��كاریدا به‌سه‌ر كچدا دێت، جۆرێك له‌ ترس و ته‌ریقبوونه‌وه‌ی لا دروست ده‌كات، ئه‌ركی دایكه‌ بۆ كچه‌كه‌ی لایه‌نه‌ ئه‌رێنییه‌كانی سووڕی مانگانه‌ روون بكاته‌وه‌، چۆن و بۆچی ڕوو ده‌دات، نیشانه‌كانی چین، چۆن مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات، چۆن خاوێنی و ته‌ندروستیی خۆی بپارێزێ؟ ئه‌مه‌ و به‌بێ ئه‌وه‌ی سڵ له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی پرسیاره‌كانی كچه‌كه‌ی بكاته‌وه‌.

به‌ داخه‌وه‌ ئه‌و گۆڕانه‌ فسیۆلۆجییه‌ كه‌ كرده‌ و دیارییه‌كی خوداییه‌، زۆر ناهوشیارانه‌ لای كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ خوێندنه‌وه‌ و پێناسی خراپی بۆ كراوه‌ و ده‌كرێ، كه‌ هه‌ر ئه‌و پێناسه‌ خراپه‌ خۆی په‌روه‌رده‌یه‌كی خراپ به‌رهه‌م دێنێ. بۆ نموونه‌ له‌م قۆناغه‌دا به‌ كوڕ ده‌ڵێن (شه‌یتانی بووه‌)، له‌ كاتێكدا ئه‌وه‌ سروشت و پێكهاتی جه‌سته‌یی كوڕه‌ ئاماده‌باشی بۆ ئه‌م گۆڕانكارییه‌ تێدایه‌ و دوور و نزیك پێوه‌ندی به‌ شه‌یتانه‌وه‌ نییه‌.

بۆیه‌ ئه‌وه‌ به‌رپرسیارێتی هه‌ر باوكێكه‌ كوڕه‌كه‌ی ئاگادار بكاته‌وه‌ و له‌وه‌ حاڵی بكات كه‌ ئه‌و گۆڕانكارییه‌ شتێكی سروشتییه‌ و نیشانه‌ی پێگه‌یشتنیه‌تی. بێ شه‌رم و دوودڵی به‌ كوڕه‌كه‌ی بڵێ ئه‌و شله‌یه‌ی له‌ خه‌ودا له‌ ئه‌ندامی زاوزێت ده‌ری ده‌ده‌ی، دیارده‌یه‌كی سروشتییه‌ و ئاماژه‌یه‌ بۆ پێگه‌یشتنی پیاوه‌تیت و ده‌بێ ئاماده‌یی وه‌ڵامدانه‌وه‌ی پرسیاره‌كانی كوڕه‌كه‌ی هه‌بێت و هه‌وڵی بێده‌نگكردن و خۆلێدزینه‌وه‌ی نه‌دات. چونكه‌ چاره‌گی ئه‌وه‌ی كه‌ كچ و كوڕ له‌و بواره‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست له‌ دایك و باوكیان فێری ده‌بن، زۆر باشتره‌ له‌و سه‌دا په‌نجایه‌ی له‌ كۆڵان و هاوه‌ڵانیان به‌ دیوێكی ناته‌ندروست و خراپ وه‌ری ده‌گرن، كه‌ هه‌م ڕۆشنبیری و هوشیارییان كوێر ده‌كات، هه‌میش دوور نییه‌ تووشی به‌لاڕێدا بردنیان بكات.

*****

منداڵ و هاوڕێیه‌تی

یه‌كێك له‌و بوارانه‌ی په‌روه‌رده‌ و ده‌روونناسیی منداڵ بایه‌خی پێ ده‌ده‌ن و ڕۆڵێكی مه‌زنی له‌سه‌ر كه‌سایه‌تی منداڵ هه‌یه‌، پرسی هاوڕێیه‌تییه‌. به‌و پێیه‌ی هاوڕێگرتن به‌شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌رێنی و نه‌رێنی له‌سه‌ر جۆری گوفتار و ڕه‌فتاری منداڵ ده‌بێت، له‌م ڕووه‌وه‌ پسپۆڕانی په‌روه‌رده‌ و شاره‌زایانی ده‌روونی دووپات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ پێویست ده‌كات دایباب وه‌ك ئه‌رك و به‌رپرسیارێتیی په‌روه‌رده‌یی خۆیان، ئاگاداری ئه‌م لایه‌نه‌ بن و چاودێر بن به‌سه‌ر منداڵه‌كانیانه‌وه‌ و ئه‌و منداڵانه‌ی هاوڕێیه‌تیان ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش نه‌ك به‌ مانای سانسۆركردن و گۆشه‌گیركردن و بێبه‌شكردنی جگه‌رگۆشه‌كانیان له‌ هاوڕێیه‌تی ئه‌وانی تر، به‌ڵكو پێویسته‌ هاوكاریان بن و ڕێنوێنییان بكه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنی هاوڕێ، به‌ جۆرێك منداڵانێك بن په‌روه‌رده‌ دروست بن و نه‌بنه‌ هۆی تێكدانی ڕه‌فتاریان و به‌لاڕێدا بردنیان. چونكه‌ زۆرجار خێزان منداڵ به‌شێوه‌یه‌كی ��روست په‌روه‌رده‌ ده‌كات، به‌ڵام ڕه‌نگه‌ له‌ ڕێی هاوه‌ڵ و هاوڕێكانیه‌وه‌ له‌ لایه‌نی گوفتار و ڕه‌فتاره‌وه‌ تووشی به‌دڕه‌فتاری و به‌لاڕێدان بێت، به‌تایبه‌تی له‌ پرسی چوونه‌ ژێرباری هه‌ندێ ڕه‌فتاری نه‌خوازراوی كۆمه‌ڵایه‌تی، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ ڕاهاتن به‌ زمانی پیس و جنێو و قسه‌ی ناشیرین و دابڕان و خۆدزینه‌وه‌ له‌ خوێندن.

*****

منداڵ و زمانپیسی

یه‌كێك له‌و گرفتانه‌ی زۆر له‌ خێزانه‌كانمان به‌ ده‌ستییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن، ئه‌و منداڵانه‌ن كه‌ هه‌میشه‌ وشه‌ی ناشیرین و جنێو له‌ ئاست به‌رانبه‌ره‌كانیان به‌كار دێنن، تا ئه‌وه‌ی به‌رانبه‌ر ئه‌ندامانی خێزان و خزم و كه‌سوكار و دۆسته‌كانیشمان. له‌ناو هه‌ندێ خێزان و به‌تایبه‌تی لای باوك، زۆرجار ئه‌و ڕه‌وشته‌ ناپه‌سه‌نده‌ی منداڵ به‌ شانازی وه‌رگیراوه‌ و له‌بری سه‌ركۆنه‌كردنی، به‌ پێكه‌نین و خۆشحاڵییه‌وه‌ پێشوازی لێ كراوه‌، بۆیه‌ توێژینه‌وه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن، ئه‌و منداڵه‌ی په‌نا بۆ به‌كارهێنانی ئه‌و زمانه‌ ده‌بات، زیاتر ده‌ره‌نجامی په‌روه‌رده‌ی ناته‌ندروستی دایباب و لاساییكردنه‌وه‌ی ئه‌و شێوه‌ زمان و ئاخاوتنه‌یه‌‌ كه‌ له‌ناو خێزاندا له‌سه‌ری ڕاهاتووه‌.

شاره‌زایانی بواری ده‌روونناسیی منداڵ دووپات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ به‌رله‌وه‌ی دایباب له‌و بواره‌دا سه‌ركۆنه‌ی منداڵه‌كانیان بكه‌ن، پێویسته‌ له‌ خۆیانه‌وه‌ ده‌ست پێ بكه‌ن و زمانی خۆیان به‌ جوانی و پاراوی و دوور له‌ وشه‌ی نابه‌جێ و ناشیرین له‌ پێوه‌ندی و مامه‌ڵه‌یان له‌ نێوان خۆیان و منداڵه‌كانیان به‌كار بێنن.

كاتێك دایبابێكیش توانییان به‌ كرده‌نی زمانی خۆیان دروست به‌كار بێنن، ئه‌وكات ده‌بێ منداڵه‌كانیان له‌سه‌ر هه‌مان زمانی ئاخاوتن ڕابێنن، كه‌ ئه‌وه‌ش به‌ چه‌ند هه‌نگاوێك ده‌كرێ، له‌وانه‌ (به‌و زمانه‌ منداڵه‌كانت بدوێنه‌ كه‌ خۆت چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌یان لێ ده‌كه‌ی وه‌ك ڕێزگرتن به‌رانبه‌رت به‌كاری بێنن. ئامۆژگاریكردنیان له‌ كاتی به‌كارهێنانی وشه‌یه‌كی نه‌شیاو و ڕاستكردنه‌وه‌ی وشه‌كه‌ بۆیان و په‌روه‌رده‌كردنیان له‌سه‌ر شێواز و شوێنكاتی به‌كارهێنانی هه‌ر وشه‌یه‌ك. چاودێریی ژینگه‌ی ده‌ره‌وه‌ی خێزان و ماڵ و ئه‌و هاوڕێیانه‌ی منداڵ بكه‌ كه‌ چ زمانێكی تێدا به‌كار ده‌برێ، بۆ ئه‌وه‌ی منداڵه‌كه‌ت له‌ وه‌ها ڕه‌فتارێكدا بپارێزی. ده‌ستخۆشی له‌ منداڵه‌كه‌ت بكه‌ كه‌ جوان ده‌دوێ و له‌سه‌ر زمانپاكی هانی بده‌ و خه‌ڵاتی بكه‌. فێری یاسا و ڕێسا و شێوازه‌كانی گفتوگۆ و ئاخاوتن و گوێگرتن له‌ به‌رانبه‌ره‌كه‌ی بكه‌. له‌ ڕێی خوێندنه‌وه‌ی چیرۆك و جارجار فه‌رهه‌نگۆكی منداڵان، به‌ وشه‌ی جوان و شیاو و نوێ ئاشنای بكه‌….).

سەرچاوە:سایتی ووشە

نووسراوه‌ له‌لایه‌ن Parwarday Maxmur

#تێكه‌ڵاو

0 notes

xwendga · 6 years ago

Text

لە ژمارەیەک قوتابخانە تاوەکو ئێستــــــا ڕۆژانی شەممەیان ئۆفە و دەوام ناکەن

ژماره‌یه‌ك له‌خوێندنگه‌كانی‌ سنوری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌زای‌ دوكان ڕۆژانی‌ شه‌ممان ده‌وام ناكه‌ن، په‌روه‌رده‌ی‌ ئه‌و قه‌زایه‌ش ڕونكردنه‌وه‌ ده‌دات و ڕایده‌گه‌یه‌نێت، "ئه‌م شه‌ممه‌یه‌ دوا مۆڵه‌ته‌ بۆ خوێندنگه‌كان".

له‌ژماره‌یه‌ك خوێندنگه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌سنوری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌زای‌ دوكان تائێستا ڕۆژانی‌ شه‌ممه‌ نه‌كراوه‌ به‌ده‌وامی‌ فه‌رمی‌ و مامۆستاو خوێندكاران له‌و ڕۆژه‌دا پشویان وه‌رگرتوه‌.

له‌وباره‌یه‌وه‌ مامۆستا مه‌هاباد مسته‌فا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌زای‌ دوكان به‌SNNی‌ ڕاگه‌یاند، "به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ڕۆژانی‌ شه‌ممه‌ له‌خوێندنگه‌كان پشوو نییه‌و ده‌وامی‌ فه‌رمییه‌، به‌شێكی‌ زۆر له‌خوێندنگه‌كان ده‌وامی‌ خۆیان ده‌كه‌ن، به‌ڵام ته‌نها ژماره‌یه‌ك خوێندنگه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ هه‌ن تائێستا ده‌وامیان نه‌كردوه‌".

وتیشی‌:"هه‌فته‌ی‌ ڕابردوو به‌نوسراوی‌ فه‌رمی‌ ئه‌و خوێندنگه‌یانه‌م ئاگاداركردۆته‌وه‌ بۆ ده‌وامكردن له‌ڕۆژی‌ شه‌ممان، به‌س ئه‌م شه‌ممه‌یه‌ واته‌ ئه‌مڕۆ لێیان خۆشده‌بم، ئه‌وانیش به‌ڵێنیانداوه‌ له‌شه‌ممه‌ی‌ داهاتوه‌وه‌ ده‌وامبكه‌ن، واته‌ له‌هه‌فته‌ی‌ داهاتوه‌وه‌ هیچ خوێندنگه‌یه‌ك نامێنێت شه‌ممان بكات به‌پشوو".

به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌زای‌ دوكان جه‌ختیكرده‌وه‌، "شه‌ممان ده‌وامی‌ فه‌رمیه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌كراوه‌ به‌پشوو".

#تێكه‌ڵاو

0 notes

ahmadsaeedlak · 6 years ago

Photo

گوگڵ به‌نهێنی له‌چین كارده‌كات له‌دوای داخستنی ماڵپه‌ڕی گوگڵی تایبه‌ت به‌چین چه‌ند ساڵێك پێش ئێستا، قسه‌ی زۆر هه‌بوو له‌سه‌ر دووباره‌ كردنه‌وه‌ی ماڵپه‌ڕه‌كه‌ به‌ڵام بێ ئه‌نجام بوو، ئه‌مه‌ش له‌به‌ر یاسا تونده‌كانی وڵاتی چینه‌ كه‌ ڕێگه‌ ده‌گرێت له‌زۆر شت ، نابێت هاوڵاتی چینی هه‌موو شتێك به‌ده‌ست بهێنێت. به‌مدواییه‌ تیمێكی گوگڵ ئاشكرا بوون كه‌ له‌گه‌ڵ ماڵپه‌ڕێكی گ��‌ڕان كاریان ده‌كرد كه‌ تایبه‌ته‌ به‌و وڵاته‌، ئه‌و ماڵپه‌ڕه‌ش له‌ژێر بنه‌ماكانی چین كارده‌كات كه‌ ڕێگره‌ له‌ئازادی ، ئه‌مه‌ش بووه‌ هۆی ناڕه‌زایی زۆرێك له‌ڕێكخراوه‌كانی ماف و نزیكه‌ی 1000 كه‌س له‌ناو خودی كۆمپانیای گوگڵ. به‌پێی ڕاپۆرتێكی ماڵپه‌ڕی The Intercept ئه‌وا ئه‌م ماڵپه‌ڕی گه‌ڕانه‌ نوێیه‌ كه‌ گوگڵ بنیاتی ناوه‌ له‌چین، ژماره‌ی مۆبایل به‌ئه‌نجامی گه‌ڕانه‌كان ده‌به‌ستێته‌وه‌، بۆ نمونه‌ ده‌زگای چاودێری چین بۆ ناوه‌ڕۆك یه‌كێكه‌ له‌پڕنسیپه‌كانی سیسته‌می چین كه‌ دژی هه‌ر شتێكی سیاسی یان خۆپیشاندان و دیموكراتی و مافی مرۆڤن. هه‌روه‌ها ئه‌م ماڵپه‌ڕه‌ ته‌نها له‌سه‌ر ئه‌درۆید كارده‌كات و به‌ژماره‌ی مۆبایلی به‌كارهێنه‌ر ده‌به‌سترێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌ژێر چاودێری حكومه‌تدا بێت. ئه‌وه‌ش جێگای پرسیاره‌ زۆر زانیاری هه‌ڵه‌ به‌ به‌كارهێنه‌ر ده‌دات ، بۆ نمونه‌ كاتێك به‌دوای ڕێژه‌ی پیسی كه‌ش و هه‌وای په‌كین ده‌گه‌ڕێیت له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی نادیار زانیاری ده‌هێنێت كه‌وا پیشان ده‌دات ڕێژه‌ی پیس بوون كه‌مه‌، ئه‌مه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی حكومه‌تی چینه‌. گوگڵ هیچ قسه‌یه‌كی له‌سه‌ر ئه‌م هه‌واڵه‌ نه‌كردووه‌ به‌فه‌رمی، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی دژی ئه‌وه‌ن ڕێگای زۆریان گرتۆته‌ به‌ر تا ڕایبگرن. به‌ڵام پێده‌چێت گوگڵ ده‌ست له‌و كاره‌ هه‌ڵنه‌گرێت چونكه‌ ده‌یه‌وێت شوێن پێی خۆی بكاته‌وه‌ له‌و وڵاته‌. بۆ زانیاری گوگڵ له‌ ساڵی 2010ه‌وه‌ له‌و وڵاته‌ كارناكات. http://www.birdoztech.com/2018/09/blog-post_17.html?m=1 #BirdozTech Ahmad Birdoz https://www.instagram.com/p/BotOEWXnT90/?utm_source=ig_tumblr_share&igshid=pyuqhqgjb828

#birdoztech

0 notes

xwendga · 6 years ago

Text

جیاوازى مامۆستا له‌ پەروه‌رده‌ى كۆن و نوێ دا ..

ئامادەکردنی :رێبەر بەختیار:دیبلۆمات مەگەزین

پێشه‌كى:

پێویسته‌ هه‌ر مامۆستایه‌ك پێش ئه‌وه‌ى كه‌ وانه‌ بڵیته‌وه‌ ده‌بێت شاره‌زاى دونیاى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ بێت, چونكه‌ به‌بێ شاره‌زاى له‌ دونیاى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ مه‌حاڵه‌ ئامانجه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان به‌ شێوازیكى مۆدێرنانه‌ى پۆزه‌تیڤ بێته‌ دى كه‌ خۆى له‌مانه‌دا ده‌بینێته‌وه‌ (شێواز و ڕێگاكانى وانه‌ وتنه‌وه‌ , به‌كارهێنانى ئامرازه‌كانى فێركردن , هتد….)

له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا پێویسته‌ مامۆستا یان كه‌سى په‌روه‌رده‌كار په‌یڕه‌وى ئه‌و خاڵه‌ جه‌وهه‌رییانه‌ بكات كه‌ بنه‌ماى هێنانه‌دى ئامانجه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كانن له‌ دونیا و پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا .

په‌روه‌رده‌، پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ ، چه‌مك و پێكهاته‌:

په‌روه‌رده‌ له‌ سه‌رده‌مى شارستانییه‌ دێرینه‌كان تاكو سه‌رده‌مى ئیستا به‌ یه‌كێك له‌ بنه‌ما و ناوه‌نده‌ گرنگه‌كانى گه‌شه‌ و پێشكه‌وتنى كۆمه‌ڵگه‌ داده‌نرێت، هاوكات یه‌كێكه‌ له‌ بنیاده‌ گرنگه‌كانى كومه‌ڵگه‌ سه‌رده‌مى پێشكه‌وتووه‌كان، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كاریگه‌رى راسته‌وخۆى له‌ سه‌ر بنیاد و ناوه‌ندى دیكه‌ى كۆمه‌ڵگه‌ پێشكه‌وتو و سه‌رده‌مییه‌كان هه‌یه‌، پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ له‌ رابردوو و ئیستادا به‌ هه‌مو پێكهاته‌ و جوره‌كانى ئامانجى راهێنان و پێكه‌یاندنى نه‌وه‌یه‌كى كارامه‌ و چالاكه‌، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت به‌ شێوه‌یه‌كى زانستى و ئه‌قڵانى به‌شدارى له‌ چالاكییه‌كانى ژیانى كومه‌لایه‌تیدا بكات، ئه‌گه‌ر له‌ مێژى مرۆڤایه‌تى بڕوانین ده‌گه‌ین به‌و ڕاستییه‌ى پێشكه‌وتوترین كۆمه‌ڵگه‌ى مرۆڤایه‌تى له‌سه‌رده‌مى كۆن تاكو ئیستا ئه‌و كومه‌ڵگایانه‌ن پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ و فێركردنیان له‌سه‌ر بنه‌مایى فه‌لسه‌فه‌یه‌كى ئه‌قلانى بنیات ناوه‌، هاوكات به‌رده‌وام ئامانج و پلان و هه‌نگاوه‌كانى پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌یان هه‌موار كردوووته‌وه‌ و به‌ فۆڕمێكى نوێ دایانراشتووه‌، له‌گه‌ل تێگه‌یشتن و ویست و پێداویستیه‌كانى كۆمه‌ڵگا و سه‌رده‌مه‌كه‌دا گونجاو بێت .

مامۆستا:

په‌روه‌رده‌كراوێكى ئاماده‌كراوه‌ بۆ په‌روه‌رده‌كردن و ئاماده‌كردنى كه‌سانى تر له‌ ناوه‌نده‌ ئه‌كادیمى و مه‌عریفییه‌كان به‌ مه‌به‌ستى گه‌یاندنى زانیارییه‌كان بۆ به‌رانبه‌ره‌كه‌ى كه‌ فێرخوازه‌ .

په‌روه‌رده‌:

پروسه‌یه‌كى دیرێن و فره‌ ڕه‌هه‌نده‌، میژوى به‌روه‌رده‌ هاوتایه‌ له‌گه‌ڵ بوونى مروڤ، له‌ كوندا پروسه‌یه‌كى نافه‌رمى بووه‌، له‌ لایه‌ن خێزانه‌وه‌ ئاراسته‌ كراوه‌، هه‌لبه‌ته‌ خێزان ریگاو شێوازى تایبه‌تى له‌ په‌روه‌رده‌كردنى مندالان جیبه‌جیكردووه‌، به‌ پێی ئاستى تێگه‌یشتن و جیهانبینى خۆى، ره‌فتار له‌ گه‌ل مندالأ و نه‌وه‌كانى كردووه‌، به‌ڵام له‌گه‌ڵ گوڕانى ئاستى تێگه‌یشتن و جیهانبینی، ئامانج و ڕیگا و شیوازه‌كانى په‌روه‌رده‌ كردن گوڕاوه‌ و پێشكه‌وتووه‌

له‌ شارستانییه‌ته‌كانى (بابل و میسرى ) دێریندا، زیاتر گرنگى به‌ په‌روه‌رده‌ى ئاینى و هونه‌رى په‌یكه‌رتاشى و ته‌لار سازى و فیربوونى نووسین و خوێندنى سه‌رتایى دراوه‌، كه‌متر گرنگى به‌ لایه‌نى سه‌ربازى و مه‌عریفى دراوه‌. له‌ شارستانییه‌كانى (هیندى و چینی ) زیاتر گرنگى به‌ لایه‌نى مه‌عریفی و ره‌فتارى هاوڵاتیان به‌ گشتی و چیینه‌ ئه‌رستوكراتیه‌كان به‌ تایبه‌تى دراوه‌ .

له‌ سه‌رده‌مى شارستانیه‌تى (یونانى) دیریندا، زیاتر پیشده‌كه‌وێت، به‌ شیوه‌یه‌ك پروسه‌ى په‌روه‌رده‌ ته‌نها تایبه‌ت نابێت به‌ یه‌ك جینى كومه‌لگا، هه‌روه‌ها ته‌نها ئامانجى په‌روه‌رده‌ له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ى ئایینى و فه‌لسه‌فی و سیاسی و سه‌ربازى له‌خۆ ده‌گرێت، هاوكات ڕیگا و شیوازى جوراوجور له‌ پروسه‌ى په‌روه‌رده‌كردن پراكتیزه‌ ده‌كرا .

له‌سه‌رده‌مى ناوه‌راست پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ له‌لایه‌ن پیاوانى ئاینى جیبه‌جى ده‌كرا، زیاتر ئامانجیان چه‌سپاندنى بیروڕاى ئاینى و به‌هێزكردنى ده‌سه‌لاتى كه‌نیسه‌ بو، به‌ڵام ئه‌ورپییه‌كان له‌ سه‌رتاى (سه‌ده‌ى هه‌ژده‌) گرنگى زۆریان به‌ پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ داوه‌ بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن سود له‌ زانست و زانیارى و مه‌عریفه‌ و فه‌لسه‌فه‌ى شارستانییه‌تى یونانى و گه‌لانى خورهه‌لات وه‌ربگرن، به‌تایبه‌تى هه‌ردوو شارستانییه‌تى (یونانى و ئیسلامى) و له‌ ئه‌نجامى ئه‌و پیشكه‌وتنانه‌ى ئه‌ورپییه‌كان پێی گه‌یشتن، چه‌ندین زانا و فه‌یله‌سوف بیرمه‌ندى وه‌ك (جان جاك رۆسۆ، فرۆبل هێربارت …..) پێگه‌یشتن، هه‌روه‌ها ئه‌م زاناو فه‌یله‌سوفانه‌ چه‌ندین تیۆر و رێگاى وانه‌وتنه‌وه‌ و ئاراسته‌ى په‌روه‌رده‌یان له‌سه‌ر بنه‌مای دورونى دامه‌زراند، كاریگه‌رى خێرایان له‌سه‌ر پیشخستن و چاكردنى سیسته‌مى سیاسى و كومه‌لایه‌تى و ئابوورى و په‌روه‌رده‌ی هه‌بوو.

په‌روه‌رده‌ به‌دیدى بیرمه‌ند و زانایان:

زاناو بیرمه‌ند و فه‌یله‌سوفه‌كان پێناسه‌ى جیا جیایانكردووه‌ بۆ چه‌مكى (مفهوم)ى په‌روه‌رده‌ و زانست یان كردووه‌ ، سه‌ره‌تا وه‌كو ده‌سپێك له‌ سه‌ر وشه‌ى په‌روه‌رده‌ (التربیه‌ ) بۆ نمونه‌ :

سبنسه‌ر فه‌یله‌سوفێكى به‌ریتانییه‌ (1820_1903)ژییاوه‌ خاوه‌نى ده‌سته‌ واژه‌ى (مانه‌وه‌ بۆ به‌هێزه‌كانه‌)، ده‌ڵێت: ((په‌روه‌رده‌ پێك هاتووه‌ له‌ ئاماده‌كردنى مرۆڤ بۆ هه‌موو قوناغێكى ژیان)).

جۆن دیوى ده‌ڵێت : ((په‌روه‌رده‌ پرۆسه‌یه‌كى به‌رده‌وامه‌ بۆ سه‌ر له‌ نۆێ بنیادنانى كارامه‌یى و تواناى كومه‌ڵگا)) .

دكتۆر به‌دران: له‌ ساڵى (1996) ده‌ڵێت: ((په‌روه‌رده‌ پرۆسه‌یه‌كه‌، تاك به‌م ڕێگایه‌ فێرى ڕوشنبیرى ده‌بێت، هه‌م فێرى چه‌مك و رامان و به‌هاكانى ره‌وشتى ده‌رونیى و یاسایى كۆمه‌ڵگا ده‌بن)).

په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ:

كۆمه‌ڵگه‌ نوێیه‌كانى مرۆڤایه‌تى زۆر به‌ چالاكى بایه‌خ و به‌ها و نرخى په‌روه‌رده‌یان بۆ ده‌ركه‌وت, ئه‌مه‌ش واى كرد كه‌ په‌روه‌رده‌ بخرێته‌ ڕیزى یه‌كه‌مى كاروبارى پێویستى ڕۆژانه‌ى ژییان و شارستانیه‌تى هاوچه‌رخه‌وه‌, له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بودجه‌یه‌كى زۆرى بۆ ته‌رخان كرا, وزه‌ و توانایه‌كى زۆرى بۆ ده‌سته‌ به‌ر كرا, ده‌سه‌ڵاتێكى گه‌وره‌ى پێ به‌خشرا, گه‌لێك زاناو فه‌یله‌سوف و بیرمه‌ند بۆ ته‌رخانكرا, به‌مه‌ش په‌روه‌رده‌ پێگه‌ و جێگه‌ و سه‌روه‌رییه‌كى ئه‌وتۆى پێ بڕا كه‌ هه‌رگیز له‌ چاخه‌ كۆن و ناوه‌نده‌كاندا شوێنى وه‌هاى به‌ خۆیه‌وه‌ نه‌دیوه‌.

شۆڕشى پیشه‌سازى گۆڕى بۆ شۆڕشى زانیارى, له‌ به‌رئه‌نجامى ئه‌مانه‌وه‌ بو كه‌ ئێستا زانا و خه‌مخۆرانى په‌روه‌رده‌ له‌هه‌مو كه‌له‌به‌رێكى ئه‌م جیهانه‌ و له‌ سنورى وڵاتانى جیهانى ئه‌مڕۆدا به‌ر (جدى)خۆیان ته‌رخانكردوه‌ بۆ كارى په‌روه‌رده‌ و پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ى و هزرى په‌روه‌رده‌ى, چونكه‌ ده‌ركوت ئه‌م جۆره‌ په‌روه‌رده‌یه‌ له‌ خزمه‌تى كۆمه‌ڵگه‌ى مۆدێرن و گه‌ل و میلله‌تى پێشكه‌وتو خوازدایه‌, هه‌ر له‌ڕێگه‌ى په‌روه‌رده‌وه‌ ده‌توانرێت هه‌موو جۆره‌ بیرۆكه‌ و پرۆژه‌یه‌كى هزرى گۆڕنكارى كۆمه‌ڵیه‌تى و سیاسی و ڕۆشنبیرى بگاته‌ ناخى میشك و گیان و ده‌رونى نه‌وه‌كان .

به‌ڵێ په‌روه‌رده‌ى كارا (داهێنان و فێركردن و گۆشكردن و ڕاهێنان و پێگه‌یاندن و به‌خێوكردن و چاودێرى و ئاڕسته‌كردن)ه‌ ,كه‌واته‌ كلیلى سه‌ره‌كییه‌ و كۆدى كردنه‌وه‌ى ده‌رونى هه‌رتاكیك له‌ كۆمه‌ڵگه‌دا,به‌هۆى په‌روه‌رده‌وه‌ مرۆڤ خۆى ده‌ناسێو دواتر ژینگه‌ و ده‌ورووبه‌رى.

په‌روه‌رده‌ له‌م سه‌رده‌مه‌ى ئه‌مڕۆماندا به‌ ڕاده‌یه‌ك فراوان بووه‌ كه‌ هه‌مو شتێكى گرتووه‌ته‌وه‌,

له‌ هه‌ر سه‌رده‌مو چاخیكدا (په‌روه‌رده‌) سروشت و تایبه‌تمه‌ندى خۆى هه‌بووه‌, بێگومان په‌روه‌رده‌ى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ش, وه‌ك (په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ) تایبه‌تمه‌ندێتى و نیشانه‌ى جیاكه‌ره‌وه‌ى خۆى هه‌یه‌ .

تایبه‌تمه‌ندییه‌كانى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ:

1.په‌روه‌رده‌ واى لێهاتووه‌ كه‌پێشكه‌وتوتره‌ له‌ (فێركردن) بایه‌خى زیاترى پێدراوه‌ گه‌لان و وڵاتان گه‌شتونه‌ته‌ ئه‌وڕاستییه‌ى كه‌پێویسته‌ كار بكه‌ن بۆ خۆ گونجاندن له‌گه‌ڵ ژینگه‌ى ده‌وروبه‌ریان ئه‌م كاره‌شیان خستووه‌ته‌ پێش كارى ده‌سته‌به‌ركردنى پیشه‌یه‌كى دیارى كراو واته‌ خۆ گونجاندن له‌گه‌ڵ ژییاندا به‌ پله‌و كارى یه‌كه‌م دێت دواتر هه‌ڵبژاردنى پیشه‌ی شییاودێت.

2.مناڵ یاخود (تاك)ى كۆمه‌ڵگه‌ بۆته‌ سه‌نته‌ر و ته‌وه‌رى سه‌ره‌كى په‌روه‌رده‌ واته‌ (تاك) گرنگه‌كه‌یه‌ نه‌ك ماده‌یه‌كى چه‌ق به‌ستووى وشك و برنگ و بابه‌ت و وانه‌ى مرده‌ڵه‌ به‌م كاره‌ش منداڵان خۆیان بونه‌ته‌ خاوه‌نى ئازادییه‌كى ڕه‌ها له‌دانانى نه‌خشه‌ و یاسا و پرۆگرامى خوێندن و وانه‌كانى خۆیان له‌پاڵ هه‌ندێ ئاڕاسته‌كردن و ڕێنماى شاره‌زایان و بوارى په‌روه‌رده‌ و فێركردن كه‌ ئه‌زمونێكى گه‌وره‌یان هه‌یه‌ له‌بوارى په‌روه‌رده‌دا.

3.قوتابخانه‌كان وا دروستكراون كه‌ گونجاوبن له‌گه‌ڵ سروشتى ژییانى قوتابیان و فێرخوازان هاوگه‌شبن له‌گه‌ڵ سروشت و ده‌وروبه‌ر ته‌نانه‌ت له‌ ناو جه‌رگه‌ى باخ و باچه‌ و بێستانه‌كاندا بیناى قوتابخانه‌ له‌ هه‌واى كراوه‌دا دروست ده‌كرێن.

4.په‌روه‌رده‌ بایه‌خێكى زۆرى داوه‌ به‌ تاكه‌كه‌س وه‌ك (مرۆڤێك) هاوكات لایه‌نى كۆمه‌ڵایه‌تیش فه‌رامۆش نه‌كراوه‌، تاكو لایه‌نى گه‌شه‌ى په‌روه‌رده‌ى مرۆییانه‌ى به‌شێوه‌ى ئاساى و سروشتى خۆى بڕوا وێڕاى گونجاندنى تاك له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمه‌ڵى له‌ ناویاندا ده‌ژی و ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌ى تێیدا نیشته‌ جێیه‌ به‌مه‌ش په‌روه‌رده‌ بو به‌ په‌روه‌رده‌ى تاكه‌ كه‌سى كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ى ڕۆشنبیرى.

5.په‌روه‌رده‌ بو به‌ هاوكارێكى باشى سایكۆلۆژى تاك و خزمه‌تى تایبه‌تى پێشكه‌ش به‌ هه‌ر تاكێك بكات له‌ عاقارى خۆیه‌وه‌ هاوكات بو به‌ یاریده‌رێكى چاك بۆ زانستى كۆمه‌ڵناسى تاكو مرۆڤ سروشتى كۆمه‌ڵایه‌تییانه‌ى كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك وه‌ربگرێت كه‌ تیایدا ده‌ژى.

6.په‌روه‌رده‌ى نوێ بوه‌ په‌روه‌رده‌یه‌كى مه‌یدانیانه‌ى ژییانداریانه‌ به‌جۆرێ كه‌ پشت ببه‌ستێ به‌و هه‌ڵوێست و په‌ڕاوه‌ ڕۆژانانه‌ى كه‌ ئه‌نجام ده‌درێن و لایه‌نى پراكتیشى خسته‌ به‌رده‌م ڕوبه‌ڕو بونه‌وه‌ى پڕ له‌ گۆڕانكارییانه‌ى ژییان و داهێنان و دۆزینه‌وه‌ نوێیه‌كان.

٧. په‌روه‌رده‌ بوو به‌ به‌شێكى گشتى بۆ گه‌وره‌و بچوك بۆ نێر و مێ به‌ بێ جیاوازى. 8.په‌روه‌رده‌ درێژ خایه‌نى و گشتى و فراوانى و سه‌رانسه‌ربونى پێ بڕا، ئیدى نه‌به‌سترایه‌وه‌ به‌ته‌نها چوارچێوه‌و سنورى قوتابخانه‌یان ده‌زگایه‌كى په‌روه‌رده‌ییه‌ و بگره‌ ئه‌م باره‌ خۆى كێشایه‌ ناو ماڵه‌كانیشه‌وه‌ تا ده‌گات به‌ كارگه‌ و فه‌رمانگه‌ و شوێن و ئۆفیسى كاره‌كانیش.

9.په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ شێواز و ڕێگه‌ و هۆكارى نوێی گرته‌ به‌ر بۆ ئه‌مه‌ش پشتى به‌ست به‌ ئامێر و كه‌ره‌سته‌ و داهێنراوى ته‌كنه‌لۆژییانه‌ى نوێ تاكو به‌شێوه‌ى ته‌ریب په‌روه‌رده‌ ڕه‌وتى خۆى بگرێته‌ به‌ر كه‌ هاو ئاڕسته‌بێت له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنى زانست و په‌ره‌سه‌ندنى مرڤایه‌تى.

جیاوازى پرۆگرامى په‌روه‌رده‌ى كۆن و په‌روه‌رده‌ى نوێ:

په‌روه‌رده‌ی كۆن:

یه‌كه‌م .سروشتی پرۆگرام

1.پرۆگرام جێگیره‌و ناكرێت هیچ گۆڕانكاریه‌كى تێدا بكرێت.

2. له‌سه‌ر چه‌ندێتى زانیارى خوێندكار وه‌ستاوه‌.

3. له‌بوارێكى ته‌سكى مه‌عریفه‌ چه‌قى به‌ستووه‌.

4. به‌ته‌نها گرنگى به‌لایه‌نى عه‌قڵى خوێندكار ده‌دات.

5.خوێندكار له‌گه‌ڵ پرۆگرام ده‌گونجێنرێت

دووه‌م .بابه‌ته‌كانى خوێندن

1.نابێت هیچ گۆڕانكاری تیا بكرێت.

2.بابه‌ته‌كانى خوێندن له‌یه‌كتر جیان.

3.سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌كى پرۆگرام لێره‌دا په‌رتوكى ( كتێب)ى بڕیار لێدراوى خوێندنه‌.

سێیه‌م . ڕێگاكانى وانه‌ وتنه‌وه‌

1.له‌سه‌ر گه‌یاندنى زانیارى ده‌وه‌ستێت.

2.گرنگى نادات به‌ چالاكییه‌كان.

3.له‌سه‌ر یه‌ك جۆر ڕیگاى فێركارى به‌رده‌وام ده‌بێت.

4.ئامڕزه‌كانى فیركارى وه‌لاوه‌ ده‌نێت.

چواره‌م.خوێندكار

1.پاسیڤه‌ و به‌ژدارى پێناكرێت.

2.له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌رچون تاقیكردنه‌وه‌ى بابه‌ته‌كان بڕیارى له‌سه‌ر ده‌درێت.

پێنجه‌م: مامۆستا

1.په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ خوێندكار له‌سه‌ر بنه‌ماى هێز و ده‌سه‌ڵاته‌.

2. جیاوازى تاكایه‌تى نێوان خوێندكار له‌به‌رچاو ناگیرێت.

3.خوێندكار بۆ له‌به‌ركردن هان ده‌دات.

4.ڕۆڵى مامۆستا جێگیره‌.

5.به‌ سزادان و كه‌وتنیان هه‌ڕه‌شه‌یان لێ ده‌كات.

پەروەردەی نوێ:

یه‌كه‌م .سروشتی پرۆگرام

1.ده‌توانرێت گۆڕانكارى تێدا بكرێت.

2. له‌سه‌ر چۆنییه‌تى زانیارى خوێندكار ڕاده‌وه‌ستێت.

3 گرنگى به‌ بیركردنه‌وه‌ى خوێندكار و لێهاتوییه‌كانى ده‌دات.

4. گرنگى به‌ گه‌شه‌كردنى سه‌رجه‌م لایه‌نه‌كانى خوێندكار ده‌دات.

5. پرۆگرام له‌گه‌ڵ خوێندكار ده‌گونجێنرێت.

دووه‌م .بابه‌ته‌كانى خوێندن:

1.به‌پێى بارو دۆخى خوێندكار و پێداویستییه‌كانى گۆڕانى به‌سه‌ردا دێت.

2.بابه‌ته‌كانى خوێندن هاوپه‌یوه‌ند و ته‌واو كه‌رى یه‌كترن.

3.سه‌رچاوه‌كان جۆراوجۆرن.

سێیه‌م . ڕێگاكانى وانه‌ وتنه‌وه‌:

1.له‌سه‌ر بنه‌ماى به‌رده‌ستكردنى مه‌رج و بارودۆخى گونجاو بۆ فێربون ده‌وه‌ستێت.

2. گرنگى به‌ هه‌موو جۆره‌ چالاكییه‌ك ده‌دات.

3. ڕێگاى فێركارى جۆراوجۆرى هه‌یه‌.

4. ئامڕازى فێركارى هه‌مه‌جۆر به‌كار دێنێت.

چواره‌م.خوێندكار

1.پۆزه‌تیڤه‌ و به‌ژدارى پێ ده‌كرێت.

2.له‌سه‌ر بنه‌ماى چه‌ندێتى گه‌یشتن به‌ ئامانجه‌كان بڕیارى له‌سه‌ر ده‌درێت.

پێنجه‌م: مامۆستا

1.په‌یوه‌ندى له‌سه‌ر بنه‌ماى كرانه‌وه‌ و ڕێز و خۆشه‌ویستى بنیاد نراوه‌.

2. جیاوازى تاكایه‌تى له‌به‌رچاو ده‌گیرێت.

3.خوێندكار بۆ هاریكارى چالاكى نێوانیان هان ده‌دات.

4.ڕۆڵى مامۆستا ده‌گۆڕێت و گۆڕاوه‌.

5.ڕێنماى و ئاڕاسته‌ى خوێندكاران ده‌كات.

خه‌سڵه‌ت و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانى مامۆستا:

1.دروستى له‌ڕوى جه‌سته‌ى و هزرى باگراوه‌نده‌وه‌.

2.ده‌بێت مامۆستا ڕێك پۆشبێت.

3.تواناى به‌سه‌ر بابه‌ته‌كه‌دا هه‌بێت.

4.چالاك و گرجوگۆڵبێت.

5.بایه‌خ بدات به‌لایه‌نى په‌روه‌رده‌ى و ده‌رونى.

6.بایه‌خ بدات به‌ هونه‌ر و لێهاتوى وانه‌ وتنه‌وه‌.

7.بره‌و پێدان و نوێكردنه‌وه‌ى زانیارییه‌كان.

8.خاوه‌ن بڕیار و ژیر بێت و هاوسه‌نگى هه‌ڵچونه‌كانى بكات.

9.خۆڕاگر و نه‌رمونیان و به‌سۆز بێت.

10.دڵسۆز و به‌ وه‌فابێت له‌ ئه‌ركه‌كه‌یدا.

11.هاوكار بێت له‌گه‌ڵ هاوڕێ و خوێندكاره‌كانى.

12.ڕێز له‌ یاسا و ڕێساكان بگرێت.

جیاوازى مامۆستا له‌ پەروه‌رده‌ى كۆن و نوێدا

مامۆستاى كلاسیك:

1.په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ خوێندكار له‌سه‌ر بنه‌ماى هێز و ده‌سه‌ڵاته‌.

2. جیاوازى تاكایه‌تى نێوان خوێندكار له‌به‌رچاو ناگیرێت.

3.خوێندكار بۆ له‌به‌ركردن هان ده‌دات.

4.ڕۆڵى مامۆستا جێگیره‌.

5.به‌ سزادان و كه‌وتنیان هه‌ڕه‌شه‌یان لێ ده‌كات.

1.په‌یوه‌ندى له‌سه‌ر بنه‌ماى كرانه‌وه‌و ڕێز و خۆشه‌ویستى بنیاد نراوه‌.

2. جیاوازى تاكایه‌تى له‌به‌رچاو ده‌گیرێت.

3.خوێندكار بۆ هاریكارى چالاكى نێوانیان هان ده‌دات.

4.ڕۆڵى مامۆستا ده‌گۆڕێت و گۆڕاوه‌.

5.ڕێنماى و ئاڕاسته‌ى خوێندكاران ده‌كات.

مامۆستاى هاچه‌رخ:

مامۆستا ده‌بێت چۆن بێت له‌ په‌روه‌رده‌ى هاوچرخ ,یان مامۆستاى باش كێیه‌ ؟

1.تواناى په‌روه‌رده‌كردنى هه‌بێت و بتوانێت خوێندكاره‌كانى به‌باشى په‌روه‌رده‌ بكات.

2.شاره‌زاى له‌و بابه‌ته‌ هه‌بێت كه‌ ده‌ی ڵێته‌وه‌، واته‌ هه‌ر ته‌نها ئه‌وه‌ ى له‌ پرۆگرام هه‌یه‌ نه‌یزانێت به‌ڵكو زانیارى زیاترى هه‌بێت.

3.تواناى هاندانى هه‌بێت.

4.تواناى گه‌یاندنى هه‌بێت.

5.متمانه‌ى به‌ خۆى هه‌بێت و به‌باشى وانه‌كه‌ بڵێته‌وه‌ و وانه‌كه‌ بگه‌یه‌نێت.

6.حه‌زى بۆ وانه‌كه‌ى خۆى هه‌بێت و به‌ چێژه‌وه‌ وانه‌كه‌ بڵته‌وه‌، تاوه‌كو خوێندكاره‌كانیشى به‌ چێژه‌وه‌ بابه‌ته‌كه‌ وه‌ربگرن.

7.ڕه‌چاوى جیاوازى تاكایه‌تى بكات.

8.تواناى هه‌ڵسه‌نگاندنى خوێندكاره‌كانى هه‌بێت.

9.پێویویسته‌ مامۆستا كه‌سێكى كۆمه‌ڵایه‌تى بێت.

10.گرنگى بدات به‌ خاڵه‌ به‌هێزه‌كانى خوێندكاران نه‌ك خاڵه‌ لاوازه‌كانیان.

ئه‌نجام

1.له‌م ڕاپۆرته‌دا بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ گرنگى و بایه‌خى تایبه��تى خۆى هه‌یه‌ له‌ پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ و فێركردندا.

2.ئه‌وه‌مان بۆ ده‌ركه‌وت كه‌ ده‌بێت مامۆستا شاره‌زایى په‌یدا بكات له‌ مه‌ڕ شێوازه‌ جۆر به‌ جۆره‌كانى وانه‌ وتنه‌وه‌ و ئامڕازه‌كانى گه‌یاندن به‌ هه‌مو جۆره‌كانییه‌وه‌.

3.ئه‌وه‌مان بۆ ڕون بوه‌ته‌وه‌ كه‌ فێرخواز گرنگییه‌كى زۆرى هه‌یه‌ له‌ په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا هاوكات ئه‌م گرنگییه‌ به‌دى ناكه‌ین له‌ په‌روه‌رده‌ى كلاسیكدا.

4.له‌ په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا گرنگییه‌كى زۆر ده‌درێت به‌ لایه‌نى (ده‌رونى, مه‌عریفى ,جه‌سته‌ى ,كۆمه‌ڵایتى فێرخواز)، كه‌ ئه‌م گرنگیدانه‌ له‌به‌ر ڕۆشناى شاره‌زابوونى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیه‌تى.

5.جییاوازى نێوان (په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ و په‌روه‌رده‌ى نوێ)مان خسته‌ ڕو، كه‌ ئه‌م جییاوازییه‌ لایه‌نه‌ خراپه‌كانى په‌روه‌رده‌ى كلاسیك ده‌ستنیشان ده‌كات و له‌ڕێگه‌ى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخه‌وه‌ چاره‌سه‌رى گیروگرفته‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان ده‌كات

سه‌رچاوه‌كان

فه‌لسه‌فه‌ى په‌روه‌رده‌,عه‌زیز ئالانى,چاپى دووه‌م 2015 په‌روه‌رده‌كردنى منداڵه‌كانمان له‌ چوارچێوه‌ى خێزان و كۆمه‌ڵگه‌ و قوتابخانه‌دا, عزیز ئالانى.چاپى سێهه‌م ,2015

په‌روه‌رده‌ى تایبه‌ت پرۆگرام و ڕاهێنان,پ.د.كریم شه‌یف قه‌ره‌چه‌تانى چاپخانه‌ى پیره‌مێرد

ده‌روازه‌ى په‌روه‌رده‌ى تایبه‌ت,پ.د.كریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌نانى چاپى یه‌كه‌م 2015 , چاپخانه‌ى پیره‌مێرد

5.وانه‌كانى م.ى.ڕێگر

6. http:www.penusakan.com

نووسراوه‌ له‌لایه‌ن Parwarday Maxmur

#تێكه‌ڵاو

0 notes