#woord en beeld

[twafordizzy]

Lezen tegen uitgeblust zijn

Schrijfster Joke van Leeuwen; bron beeld: npo.nl Over De metro van Magnus van Joke van Leeuwen Als je uitgeblust bent – vermoeid van al het gedoe de hele dag, op het randje van instorten -, heb je het literaire equivalent van een warme kop thee nodig, die je in alle rust nuttigt. De metro van Magnus is die kop thee. Dit vrolijke, speelse boek vult je hart met vreugde, omdat het bruist van…

[blinde-mama]

Hoi allemaal.

Ik ben blind en krijg een kindd. Leuk een baby natuurlijk. Maar hoe ga ik het doen met de verzorging, voeding, hoe beleef ik mijn zwangerschap? Allemaal vragen die ik ga beantwoorden doormiddel van deze wekelijkse blogs.

Voordat we beginnen wil ik wel even zeggen dat deze blogs niet gepost worden voor het trekken van aandacht, maar juist om een inkijk te geven in het leven van een blinde mamma to be. Gewoon een weekelijks stuk om te lezen met humor, mijn belevingen en verhalen over dingen die ik mee maak nu ik zwanger ben en ook alle bijbehorende controles krijg en dingen moet gaan regelen. Veel plezier met het lezen. En tot de volgende.

Zwanger, van test tot 10 weken.

In deze blogs ga ik jullie weekelijks meenemen in het moederschap. Maar niet zomaar “normaal” moederschap, nee, het moederschap als je, net als ik, volledig blind bent. Welke dingen zijn vanzelfsprekend en welke niet? Richt je de babykamer anders in? Waar loop je tegen aan bij het zwanger zijn en krijgen van een baby? Hoe lees je je zwangerschapstest af als je deze niet kunt zien? Hoe beleef je je echo’s? Leuk, al die vragen maar er komkt zoveel meer bij kijken, Maar naast al die vragen neem ik jullie ook mee bij de leuke, grappige, frustrerende of juist onverwachte meevallers.

De test.

Tja, je bent al een paar dagen over tijd, en dan? De wel bekende zwangerschaps test. Een test met streepjes kan je als visueel beperkt persoon “moeilijk” of niet aflezen, natuurlijk had ik ook gewoon kunnen wachten tot man lief thuis was van zijn werk, maar geduld is nooit mijn sterkste kant geweest, en wat moet je anders op een zaterdagochtend? Goed, die test dus, maar uhm, hoe ga je de test uitvoeren, want ja, leuk zoon test maar er komt wel wat preciessie werk bij kijken als je snapt wat ik bedoel. De oplossing? Gewoon, een papieren bekertje. Even het bekertje vol maken met benodigd test materiaal, wat ook nog best wel een uitdaging is, kan ik je zeggen, test erin, wachten, en dan? Dan moet de test worden afgelezen. Nou, daar gaat ie dan. Met de telefoon en behulp van AI een foto maken van de test. “Op de foto zie je een aanrecht, zeeppompje en een koffiemachine.” Leuk dat je dat allemaal ziet, maar ik wil de test in beeld, niet mijn aanrecht. Nog maar eens proberen. Enn ja hoor, “de test laat een zwangerschapstest zien met het woord zwanger in beeld.” Wat? Toch nog maar een keer proberen. “De test laat een zwangerschapstest zien met het woord zwanger op het display”. hoera! Hij is dus echt positief. We krijgen er dus een baby bij, super leuk, maar wat nu?

4 weken zwanger. De eerste aan wie ik het verrtelde, afgezien van mijn partner, was mijn moeder. Toch wel lichtelijk in paniek, want hoe gaat ze reageren? Hoe ga ik het zelf trekken? Anyway, moeders was super blij, net als man lief, gelukkig. Ik zelff moest echt wel even twee tellen na gaan denken. Maar uiteindelijk wilde we dit natuurlijk super graag, en ook ik was na eerst even te moeten wennen aan het idee, echt onwijs happy met de komst van de mini.

Gelukkig had ik al voor mijn zwangerschap wat dingen op een rijtje kunnen zetten. Welke instanties ga ik inschakelen bij hulp en training met betrekking op baby kind zorg? Gelukkig kon ik hier snel mee beginnen en was die zorg al itsjes minder.

7 weken zwanger.

En dan, de aller eerste echo. Hoe dubbel is dit? Nou, ik kan je vertellen dat het heel dubbel, maar zo mooi is, ondanks dat je het zelf niet ziet. Gelukkig heb ik een onnwijs lieve, meedenkende en bovenal, geduldige en begripvolle verloskundige prraktijk gevonden die echt de tijd neemt en alles tot in detail beschrijft en uitlegt, net als mijn partner natuurlijk. Maar ik dwaal af. die eerste echo dus, wat een mooi moment. Je hoort nog geen hartje, maar toch krijg jede bevesteging dat het goed is, dat het hartje klopt, en dat je echt ja, echt zwanger bent van een klein wondertje.

Toen kwam het moment. Hoe en waneer gaan we het aan de rest van de familie vertellen? We wisten hoe en waneer, maar dan komt het grote moment. De spanning nam toe, en eindelijk was het hoge woord eruit. Ik ben zwanger. Voor het eerst zei ik het hard op waar mijn hele familie bij was. Een raar maar mooi moment. Gelukkig heb ik een onwijs lieve, zorgzame familie die me soms letterlijk, overal doorheen sleept. Toppers zijn het.

10 weke zwanger.

De intake bij de verloskundige. We kregen een vragenlijst die ik moest invullen met mijn partner, maar helaas, een ontoegankelijke website voor mensen met een visuele beperking. No worries, de vragenlijst werd ingevuld en ik ging opzoek naar een manier om ontoegankelijke informatie voor mij toch toegankelijk te maken. Helaas, zonder succes. Ook de kraamzorg moest natuurlijk geregeld worden maar, helaas. Ook die website was niet goed toegankelijk voor een blind persoon. Maar gelukkig waren ze er weer. De verloskundigen, die samen met ons meteen de kraamzorg regelden. Helden zijn het.

Hebben jullie nog vragen?

Toen kwam de vraag of er nog vragen waren. Tja, die waren er zeeker. Toen ik aangaf dat ik de periode tussen de eerste echo en de twede best wel lang vond en ik me zorgen maakte bood de verloskundige aan om een snelle echo te maken en ook, bij hoge uitzondering het hartje te laten horen. Oh my god, wat een moment. Zo mooi. En ja hoor, daar kwamen ze dan. De tranen. Zeker omdat ik natuurlijk geen fotos echt kan bekijken was dit super speciaal en bijzonder. Als je volledig blind ben en je dus niet meteen van je kindje kan genieten op een echo is het luisterenn van de hartslag the next best thing.

Tien weken dus, zo ver ben ik nu. Wat be ik nu al trots. Op mijn nee, ons kindje. Op mijn partner die me zo goed steund en super lief is. Op m’n familie die mee enken in oplossingen, die aan komen met twede hands baby spullen, die aanbieden om mee te gaan naar echo’s, ik ben blij met ze. Volgendeweek zijn we er weer. Tot dan.

[devosopmaandag]

(zonder titel)

HET WOORD | Er ontsnapte me een zachte kreet van enthousiasme toen ik de geborduurde tekst onderaan dit werk goed gelezen had: Iconic Cry. Iets werd geraakt in mij. Hoe intiem is dat 'cry', want ik dacht onmiddellijk aan een mens. En dan dat 'iconic', waarmee het intieme verbonden wordt aan het universele. De mens die schreeuwt, huilt, roept. Iets van binnen moet naar buiten. Het innerlijke wordt uitwendig, krijgt vorm. Er komt lucht bij te pas. Niet die ene mens, maar Mens. En de mens heeft altijd genoeg gehad om uit te roepen, om om te huilen of luid te verkondigen. De oudste oorsprong van het woord 'icoon' is het Griekse woord voor 'gelijken op'. 'Iconisch' betekent 'kenmerkend' en 'beeldbepalend'. Altijd is er sprake van een relatie tussen het ding en iets anders waar het voor staat. Soms is dat ding zelfs het ultieme ding. Maar wat betekent dan toch 'iconic cry'? Is het de kreet die voorafgaat aan het woord, al bijna taal maar nog niet? Ooit, in de oertijd van de taal? Misschien wel in de oertijd van elk mens, de eerste kreet van de pasgeborene. Het verbonden zijn heeft plaatsgemaakt voor het afgesneden zijn. Lucht stroomt de longen binnen. Een kreet.

HET BEELD | En dan is er het beeld natuurlijk. Die blauwen, die structuren, rondzwevende vormen. Drukken ze op die onderste rand van kleuren, of rusten zij daarop? Precies daar komen de handen van de kunstenaar tevoorschijn, handen die draden spannen en weefsels maken. Er is achter en er is voor, er is ruimte en er is oppervlak, er is zuiver kleur en er is kleurmaterie, er zijn vormen die ontstaan zijn en vormen die gemaakt zijn. Alles is even aanwezig. En dan de woorden, die in het werk zelf zijn geborduurd! Woord wordt beeld. Beeld wordt ding.

Voor het talige wezen dat ik ben, schieten woorden tekort. Ik moet mijn ogen het werk laten doen. Het was vooral mijn geest die keek.

[brilmans]

Nationale natuurhistorie uit de kringloop

Uitdragerijen

Vroeger, toen ik nog in Zoetermeer woonde, slenterde ik regelmatig door de periferie van de Haagse binnenstad. Dat deed ik om de boel de boel te laten, de tram voor wat het was en gewoon een beetje te kijken. Ik wandelde dan op mijn dooie gemak van mijn werk in de Schilderswijk naar het centraal station. Onderweg deed ik standaard een aantal uitdragerijen aan. Niet zelden stapte ik aan het eind van zo’n wandeling met een mooi boek, een interessant relikwie of een antiek meubelstuk de trein in.

Tegenwoordig woon ik niet meer in Zoetermeer, fiets ik naar mijn werk en kom ik nog maar zelden in de Haagse binnenstad. Aan de uitdragerijen breng ik logischerwijs dus ook bijna nooit meer een bezoek.

Prijs in de kringloopwinkel

Door een productiefout in de kortelings aangeschafte skatebroek van mijn zoon, moest ik vandaag in de Haagse binnenstad zijn. De broek moest namelijk geruild worden. En omdat het een kleine moeite was, zo ben ik, zou ik dat wel voor hem doen. Om het onaangename met het aangename te combineren besloot ik de heenweg te gebruiken om enkele uitdragerijen te bezoeken. Van dat plan kwam echter niets terecht. Van alle uitdragerijen die mij heugden bestond en nog maar een. En die was gesloten! Enigszins teleurgesteld ruilde ik de broek en nam de kortste weg naar huis.

Amper op gang, viel mijn oog op een kringloopwinkel met een uiterlijkheid van een ouderwetse uitdragerij: bruin, stoffig en een etalage vol met zooi. Terstond stalde ik mijn fiets tegen de dichtstbijzijnde lantaarnpaal en stapte naar binnen. Eenmaal binnen bleek het opgeruimder dan gedacht. Alles was, zoals dat ik een kringloop winkel hoort, netjes uitgezocht en gerubriceerd. Er was zelfs een kast die dienst deed als antiquariaat. En in die kast vond ik tot mijn verbazing twee werken van Tiberius Cornelis Winkler (1822 - 1897) en een van Eli Heimans (1861 - 1914). Ik mocht het trits tot verbazing van de kasbediende en mijzelf voor vijf euro meenemen. Een habbekrats wanneer je bedenkt dat het werk betreft van twee ware coryfeeën van de Nederlandse natuurwetenschappen. Natuurhistorie van meer dan 100 jaar oud!

het Geologie-boekje en twee jaargangen van Kennis en Kunst.

Het Geologie-boekje van Eli Heimans

Het ‘Geologie-boekje’ uitgegeven in 1913 is het laatste werk dat Heimans voltooide voordat hij in 1914, tijdens een geologische excursie in het Duitse Gerolstein, plotseling overleed. Net als veel van zijn andere werken is het boekje een poging tot het populariseren van de natuurwetenschap.

De omslag en twee platen uit het Geologie-boekje.

Kennis en Kunst van Tiberius Cornelis Winkler

Ook Winkler had als doel de wetenschap aan de gewone man te brengen. Zijn geïllustreerde volksboeken ‘Kennis en Kunst’ waar ik jaargang 1867en 1868 op de kop tikte, zijn daar een treffend voorbeeld van. Winkler bundelt in deze boeken zeer uiteenlopende artikelen en verhalen over wetenschappelijke onderwerpen en kunst die voor een leek te begrijpen zijn. Er doorheen bladeren moet toen ter tijd een fantastische ervaring zijn geweest. In woord en beeld maakte je kennis met natuurschoon, cultuur, kunst en kennis van over de hele wereld. Ook nu is het een feest om doorheen te bladeren. En niet alleen vanwege het tijdsbeeld en de mooie afbeeldingen, maar ook wegens de productiviteit en bevlogenheid waarmee een man de wetenschap in zijn breedste zin promoot. Wat dat betreft heb ik als Brilmans nog een lange weg te gaan!

Enkele afbeeldingen uit Kennis en Kunst 1868.

Lees meer

Biografie van Eli Heimans (1861 - 1914)

Tiberius Cornelis Winkler

[joostjongepier]

Wat?   Venetian Boy Catching a Crab (1892-1893) door Henrietta Skerrett Montalba, Helen of Troy, (na 1812), Theseus and the Minotaur (1782) en The Three Graces (1814-17) door Antonio Canova, The Fallen Angel (1895-1900) en The Age of Bronze (gemodelleerd 1876-77, voor het eerst gegoten in brons 1880) door Auguste Rodin en Thetis Dipping Achilles in the River Styx door Thomas Banks (1790)

Waar?   Victoria & Albert Museum, Londen

Wanneer?   10 januari 2023

Het is decennia geleden dat ik het Victoria and Albert Museum (meestal V&A genoemd) bezocht. Wat me er nog van bijstaat is een grote verzameling mode en een afdeling met heel veel muziekinstrumenten. Van kunst is me van dat bezoek weinig bijgebleven. Op de laatste middag van mijn bezoek aan Londen besluit ik het V&A opnieuw te bezoeken. Vanaf het metrostation leidt een lange tunnel naar een ingang van het museum die direct uitkomt op de afdeling sculptuur. Ik heb het hele museum bekeken. Nou ja, bekijken is natuurlijk een te groot woord voor zo’n immens museum volgepakt met duizenden voorwerpen. Ik zag fraaie schilderijen van Constable en Turner, kartons van Rafaël en Tippoo’s Tijger. Maar omdat je nu eenmaal niet alles goed kunt bekijken, besloot ik me te concentreren op de afdeling beeldhouwkunst. Deze bevat een zeer fraaie verzameling werken met grote namen.

Centraal in de hal staat een werk dat ik herken, maar waarvan de kunstenares mij volledig onbekend is. Het gaat om Venetian Boy Catching a Crab van Henrietta Skerrett Montalba (1848-1893). Ze studeerde aan de National Art Training School (nu: Royal College of Art) en aan de Accademia de Belle Arti in Venetië. Ze specialiseerde zich in portretbustes van terracotta, waarmee ze talloze prijzen won. Het fraaie beeld van de Venetiaanse vissersjongen werd in 1893 tentoongesteld in de Royal Academy en op de World’s Columbian Exposition in Chicago.

Hoewel zijn werken erg gladjes zijn, ben ik toch een immens bewonderaar van Antonio Canova. Zijn Amor en Psyche in het Louvre behoort (met werken van Bernini) tot de allermooiste beeldhouwwerken die ik ken. Hier in de V&A staan een aantal werken van zijn hand. Naast een buste van Helena van Troje, is dat Teseus and the Minotaur. De held uit de Griekse mythe heeft de Minotaurus (een monter, half-mens, half-stier) gedood. Op de rots liggen de spoelen met draad die Theseus moeten helpen uit het labyrint te komen. Canova was in de twintig toen hij dit indrukwekkende beeld maakte. En dan is er als derde The Three Graces. Zij representeren vrolijkheid, elegantie en jeugd en schoonheid. De hertog van Bedford gaf opdracht voor dit beeld toen hij Rome bezocht. Hij plaatste het in een speciaal ontworpen ‘tempel’ in zijn huis.

Van de geïdealiseerde beelden van Canova naar de veel ruwere en modernere beelden van Rodin. The Fallen Angel toont een geveugelde figuur die op de grond is gevallen en vastgehouden wordt door een naakte vrouw. Het beeld is bijna een zoekplaatje. Waar houdt het ene lichaam op en begint het andere? The Age of Bronze was Rodin’s eerste levensgrote beeld. Hij gebruikte een soldaat als model omdat hij de houdingen van professionele modellen te conventioneel vond. Toen het werk voor het eerst werd tentoongesteld, vond men het zo levensecht dat critici de kunstenaar ervan beschuldigden dat het een afgietsel was. Rodin moest bewijzen dat de kwaliteit van het beeld te danken was aan zijn zorgvuldige observatie.

Een paar dagen gelden schreef ik dat het altijd leuk is om een werk tegen te komen dat je herkent, omdat je het eerder in een totaal andere context hebt gezien. Dat is ook vandaag weer het geval. In januari 2020 bezocht ik de tentoonstelling Troy, myth and reality in het British Museum. Daar zag ik een beeld, dat blijkbaar thuis is in het Victoria & Albert Museum, namelijk Thetis Dipping Achilles in the River Styx. Uit mijn kunstdagboek van toen: “Thetis, de moeder van Achilles, doopt hem in de rivier de Styx om hem zo onkwetsbaar te maken. Omdat ze de baby vasthoudt bij zijn hiel, vormt dat, inmiddels spreekwoordelijke, lichaamsdeel later zijn enige kwetsbare plek. De hiel zal hem uiteindelijk fataal worden.”

[jurjenkvanderhoek]

HOE IERLAND EN IJSLAND IN DE KUNST COMBINEREN

Samenwerken aan een verhaal, een strip, een muurschildering. Reageren op elkaar of gewoon je eigen ding inpassen in het werk van anderen. Je leest en ziet dat weleens. Het is een manier om verschillende gedachten en diverse handschriften aan elkaar te koppelen om een bijzonder resultaat te krijgen. Er wordt dan een enkel product afgeleverd door een keur aan tekstschrijvers, striptekenaars en schilders. Maar het boet natuurlijk wel in aan persoonlijke kracht en verliest individualiteit. Uiteraard is dat ook niet de opzet, collectiviteit en groepsgevoel staan voorop. Het loopt uit op een experiment met een houdbaarheidsdatum.

Zo niet bij het kunstenaarsduo William-Alexander. Met de vestzakuitgave Tack-Tack reageren Wilma Vissers en Alexandra Huddleston op elkaars werk zonder zichzelf weg te cijferen. Tack-Tack, als in toewerpen of spiegelen of beter responderen, is een visueel spel dat de beide kunstenaars met elkaar spelen. Daarvan is het boekje de uitkomst ofwel weerslag, de uitdrukking en neerslag. Hierin wordt eerstens de voortgang van het spel beschreven, waarna de beelden die over en weer gekaatst worden staan afgedrukt.

In de teksten geven Wilma en Alexandra aan waarop ze reageren en wat dat voor reactie geeft. Dat is niet altijd een aanschouwelijk beeld, maar heeft wel elementen van wat gezien is in zich. Het is ook niet voortdurend nieuw werk dat op de inspiratie volgt, het kan ook een bestaande compositie zijn die aansluit op wat de ander gemaakt heeft. In de teksten over en weer komt langzaamaan het samenstellen van het boekje aan de orde om het experiment te documenteren. En komen persoonlijke aspecten om de hoek kijken. De samenspraak op papier is namelijk één-oo-één overgenomen en afgedrukt. Daardoor komen in de conversatie vervelende kwetsuren en dagelijkse handelingen voorbij, wat het verhaal naast de individuele kunst een persoonlijke noot geeft.

Beeldend kunstenaar Wilma Vissers laat zich inspireren door Ierland, terwijl fotograaf Alexandra Huddleston voor IJsland als plek van toewijding gaat. Beide landen hebben een soortgelijke onherbergzame natuur – ruwe bolster met blanke pit, zodat de inzichten daarover eenzelfde kracht en overeenkomst hebben. Maar het is nauwelijks het waarneembare land dat plaats krijgt in de kunst van William-Alexander. Het is het gevoel dat de omgeving geeft, de stemming die het los maakt. Terwijl daarnaast William nog op Alexander en andersom moet reageren om het experiment te stroomlijnen.

De ontspannen samenwerking geeft een spannend resultaat. De reacties zijn bijzonder en wijken dikwijls van betreden paden. De ene keer wordt op de vorm gereageerd, de berg, het landschap, een verkeersbord. Op een ander moment is kleur een belangrijk element om te beelden of zelfs een emotie. Zo zijn de objecten, tekeningen en foto’s visueel herkenbaar, maar in ontroering voor plek en kunst abstract. Moet de toeschouwer goed kijken en aanvoelen welke aanleiding tot wat voor reactie heeft geleid.

Het is interessant te zien hoe de gedachten van de kunstenaars zich vormen over en door elkaars werken. Wat de inspiratie heeft opgewekt om het werk of beeld te maken als dat ze hebben gedaan. De kunstenaar die zuiver abstract een eigen waarheid vormt. De fotograaf die met een realistische plaat een persoonlijke herinnering oproept. En het past! Natuurlijk, de tekst, het geschreven woord, staat het beeld bij in het uitdrukken en aanspreken. Het zet het werk kracht bij, het is het onderschrift. En om dit experiment te motiveren kan het niet los van elkaar gezien worden.

Het beeld zegt veel, spreekt boekdelen. Maar de tekst ondertitelt en verduidelijkt. En uiteraard heeft beeldende kunst geen uitleg nodig, dient het werk voor zich te spreken. Het verhaal kan het beeld juist naar beneden beschrijven, terwijl het de bedoeling is daarmee het belang te beredeneren. Het werk in Tack-Tack staat op zichzelf en spreekt voor zich. Om echter het bestaan ervan in deze combinatie te duiden is de correspondentie erover van gewicht. Jammer dat het slechts bij veertien werken is gebleven, waarbij ieder van het tweetal zeven beelden voor haar rekening heeft genomen. Ik had graag de voortgang van dit verhaal geweten, de relatie van IJsland en Ierland uitgediept gezien, de combinatie van Vissers en Huddleston verdiept gevoeld. Maar misschien is het ook wel goed zo; op het hoogtepunt stoppen en een kunstzinnige voetafdruk achterlatend. Punt.

William-Alexander.Tack-Tack : Wilma Vissers, Alexandra Huddleston. Uitgave in eigen beheer, 2024.

[peterpijls1965]

Een tijd van sferen

De trilogie Sferen van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk las ik niet. Destijds vond ik zijn werk onnodig lang van stof, warrig en vrijblijvend postmodern. Daarmee bedoel ik dat Sloterdijk iedere vorm van gelijk stuk relativeerde en alles maximaal inwisselbaar en betrekkelijk vond. Niet alleen de geschiedenis, maar ook opvattingen en smaak.

Sloterdijk leek begin jaren negentig alleen zichzelf en zijn lezers serieus te nemen. Over gewone mensen.met alledaagse levens - bijna iedereen - boog hij zich weinig. In de aanloop naar corona werd dat meteen het probleem met sferen en hun pleitbezorgers: ze bevonden zich soms al ijlend dermate hoog in hun eigen atmosfeer ('peergroup'), dat anderen liever de afwas gingen doen of psychofarmaca verkozen boven het visioen van het superieure ik met oordopjes in, een literfles water in de ene hand en een kartonnen beker met sojakoffie in de andere. Neuriënd: ik ben een onbegrepen borderliner.

Ik betwijfel nog steeds of volgelingen van Peter Sloterdijk cum suis hem wel om de goede reden lezen - als ze het al doen. Sloterdijk werd een cultfiguur die in raadsels en parabels spreekt. Misschien wordt hij verkeerd begrepen, heeft hij een vorm van gelijk of ongelijk die over vijftig jaar goed worden ingeschat. Zie de late waardering van Arthur Schopenhauer en Baruch Spinoza of de posthume afgang van de lang opgehemelde Nietzsche.

Één keer zag ik de sterfilosoof Peter Sloterdijk van dichtbij. Hij was hoogleraar filosofie in Duitsland en mediaster toen hij begin jaren negentig op een avond in het gezelschap van studenten mijn stamkroeg Jenze in Maastricht betrad.

Om de lezer een beeld te geven van deze morsige pijpenla: de vijftien tot twintig (drukke avond) aanwezigen amuseerden zich bijvoorbeeld met bingedrinken, openlijk drugsgebruik, langdurige discussies die onbeslist eindigden of de sympathieke geste om een stomdronken, slapende stamgast te trakteren op brandende sigaretten in zijn neus- en oorgaten.

De professor en schrijver Peter Sloterdijk had het zichtbaar naar zijn zin. Behalve ik keek niemand op toen hij binnenkwam. Ik ging er van uit dat hij op de Universiteit Maastricht een college had gegeven of deelnemer aan een symposium was geweest.

Sinds corona vraag ik me af of ik de breedsprakige, ongrijpbare filosoof destijds beter had moeten lezen. Ik ken hem nog steeds alleen van interviews, recensies en samenvattingen afgedrukt op de achterkant van zijn boeken.

Toen ik nog een televisie had, tot vier jaar geleden, viel het me op dat het woord 'sfeer' veel gebezigd werd, bijvoorbeeld in een talkshow waar na een ijzingwekkend interview met de vader van de misbruikte en vermoorde Anne Faber de bekende Nederlander Gordon mocht aanschuiven.

Ik vond het een teken aan de wand in een tijd waar alles entertainment werd, inclusief het boek dat de vader van Anne Faber over zijn dochter geschreven had.

Tijdens corona begonnen mensen in mijn beleving hardop te ijlen. Door medicatie- en drugsmisbruik in combinatie met obsessieve vormen van internetverslaving die hen in de fuik van algoritmes liet zwemmen. Op de sociale media, en vooral op Youtube. Hun opvattingen werden conspiracy gevonden, de aanhangers door weldenkende mensen 'wappies' genoemd.

Tot die zo goed opgeleide en slimme veelverdieners de opvattingen van de wappies gingen omhelzen en propageren, ik vrees tot op de dag van vandaag.

Nu het virus latent suddert en zich wat restschade betreft laat samenvatten als poli's voor longcovidpatiënten en hun schadevergoedingen, lijkt Nederland economisch en moreel in twee kampen verdeeld; winnaars en verliezers.

De laatsten niet zelden door economische ondergang, de eersten omdat ze financiële voorspoed wisten te combineren met het mogelijk moreel superieure besef dat in deze sferische, ijle tijd ook de ogenschijnlijke verliezers bij het kamp van de succesvolle overlevers kunnen horen. Alleen hebben ze er moeite mee dat toe te geven. Ik heb de indruk dat sommigen de dood verkiezen boven hun ongelijk toegeven.

Bijvoorbeeld omdat de losers de goeddeels onnodige sterftegolf door corona al meer dan een de decennium zagen aankomen, of misschien wel een leven lang voorvoelden dat een catastrofe ophanden was, eerstens in de persoonlijke levenssfeer. De loser in kwestie, ik bijvoorbeeld, wordt vaak voor ongrijpbaar, koppig en asociaal gehouden. Vooral door mensen die hij nooit meer ziet maar die soms al meer dan een decennium zijn sociale media obsessief volgen en pas sinds corona krampachtig proberen uit te vinden wie of wat hij is, liefst door hem fysiek panisch te ontwijken.

[peecee-columns]

Nederland heeft last van het kleine-honden-syndroom

Je ziet het geregeld in het straatbeeld: kleine(re) honden die zich ten opzichte van grote(re) honden lijken te moeten bewijzen door zichzelf te overschreeuwen. Daardoor geven ze het signaal af dat ze niet van plan zijn onder te doen voor hun grotere soortgenoot en er wel degelijk rekening met ze moet worden gehouden. Dit soort imponeergedrag leidt meestal tot een hoop kabaal, onrust tussen de betrokken viervoeters en ongemak bij de baasjes.

Ons land lijkt bij vlagen ook last te hebben van dit zogenaamde kleine-honden-syndroom, waarbij uitgaan van de underdogpositie geen optie lijkt te zijn. Dat kan zich uiten door bijvoorbeeld op sportief gebied niet onder te doen voor de prestaties van gerenommeerde sporters uit de grote landen. Nederlandse sporters hebben in de loop der jaren wereldwijd erkende topprestaties weten te leveren in de diverse sportdisciplines op individueel en teamniveau. Met de komende Olympische Spelen in het vooruitzicht zal de wens om de aansluiting in de top van het klassement te handhaven niet minder groot zijn geworden.

Nederland heeft daarnaast ook op cultureel gebied een naam hoog te houden. Denk hierbij aan internationaal bekende namen van onder andere beeldende kunstenaars, schrijvers, architecten en acteurs die de kunstsector rijk is en die de Nederlandse kunsteer verdedigen. Echter, de kunstsector ervaart steeds meer tegenslag en tegenwerking. Was het bijvoorbeeld niet oud-staatssecretaris Halbe Zijlstra, die in 2011 naar grootse erkenning verlangde door rigoureuze bezuinigingen in de cultuursector door te voeren? ‘De afwegingen die gemaakt zijn bij de bezuinigingen zijn desastreus voor een gezonde ontwikkeling van de cultuur. Want wanneer men onkunde als winst beschouwt, verarmt een beschaving’, sprak destijds de internationaal beroemde kunstenares Marlene Dumas over de voorgestelde plannen om de culturele sector uit te hollen en plat te walsen.

Later volgde de coronapandemie. De wereld kroop in zijn schulp en er volgde enkele jaren een noodzakelijk opgelegd gevoel van introspectie. Ook hier vielen klappen voor de culturele sector, met als verbindende thema’s: hoe houden we het hoofd boven water en is er nog perspectief? Er kwamen toegiften in de vorm van subsidieregelingen en kunstmatige tegemoetkomingen om hoop te houden en het werk te kunnen continueren. Dit neigde naar willekeur en het scheve beleid zorgde daarbij geregeld voor onrust. De flexibele creativiteit van de getroffen culturele instanties en zzp’ers die, veelal noodgedwongen, gezamenlijk aangepaste manieren vonden voor het vervaardigen en onder de aandacht brengen van nieuwe kunst(vormen), verbroederde en is prijzenswaardig te noemen.

Het volgende doemscenario diende zich al snel daarna aan. De huidige formerende politieke partijen zijn namelijk voornemens om de belasting op alles wat van culturele meerwaarde is - denk bijvoorbeeld aan boeken, kranten, musea, concerten, theater - te verhogen van 9 naar 21 procent. Dit betekent dat onze politieke leiders wederom het nut en de urgentie van kunst en cultuur in brede zin weten te devalueren tot een grootschalige hobby die te veel geld kost in plaats van dat het iets oplevert. Het kleine-honden-syndroom komt beschamend tot uiting, doordat Nederland zichzelf naar de tweede plaats lanceert op de lijst van Europese landen met het hoogste btw-tarief op cultuur.

De boekenbranche nam hierdoor op 22 mei meteen het initiatief om een petitie te starten tegen het plan van de exorbitante btw-stijging. Op het moment van schrijven staat de teller op 277.609 mensen die de petitie ondertekenden. Het toont aan dat het belang van mogen genieten van kunst, in woord, beeld en nog zoveel meer, breed gedragen wordt en dat deze btw-verhoging zal leiden tot verschraling van het aanbod, verarming van de beleving en vergroting van de kansenongelijkheid. En dat maakt het in de ogen van velen niet alleen een onverteerbaar, maar tevens ook een hondsbrutaal besluit.

[toosvanholstein]

Il Giardino dei Tarocchi, het Ultieme Kunststuk van Niki de Saint Phalle, die leefde voor haar kunst en er aan stierf

Altijd al willen bezoeken, de Giardino dei Tarocchi van Niki de Saint Phalle. Eén van de grootste vrouwelijke kunstenaars in de 2e helft van de 20e eeuw. En nu kan ik er in beeld en woord verslag van doen in mijn blog TOOS&ART. #kunst #art #expo

Er zijn van die musea en kunstuitingen die ik ten minste eenmaal in mijn leven wil hebben gezien en ervaren. Flink wat ervan heb ik, mazzelaar, al kunnen wegstrepen. En sinds kort is er een nieuw streepje bijgekomen. Voor ‘Il Giardino dei Tarocchi’. Al jaren wilde ik er heen, naar die Tarottuin van Niki de Saint Phalle bij het Italiaanse plaatsje Grosseto. Vlak tegen de kust aan, een dikke 100 km…

[twafordizzy]

Anton Haakman schreef in het donker

bron beeld: derevisor.nl Dank voor je vriendelijke brief, en vergeef mij de vertraging waarmee ik antwoord. Ik heb wat tijd nodig gehad om mijn gedachten te ordenen. Een ontmoeting wil ik nog even uitstellen. Ik ben nu eenmaal meer een man van het geschreven dan van het gesproken woord. Ik zal proberen uit te leggen waarom. Je vraagt me waarom de nagel van mijn linkerwijsvinger messtal zwart is.…

[charleshaddonspurgeon]

Schade veroorzaakt door het hypercalvinisme en het antinomianisme - een getuigenis van Spurgeon De ware dienaar van Christus zal zich geroepen voelen om de hele waarheid te verkondigen, want dat is het, en dat alleen, dat in de nood waarin de mens zich bevindt kan voorzien. Wat een schade is er al aangericht door het verkondigen van een vervormd en verminkt evangelie. Hoeveel zielen zijn al misleid door mensen die slechts één kant van de zaak verkondigden en niet de gehele raad van God! Mijn hart huilt als ik denk aan de vele gezinnen waar de antinomiaanse geloofsleer de dienst uitmaakt. Ik kan veel trieste verhalen vertellen van gezinnen, dood in hun zonden, van wie het geweten is dichtgeschroeid door het brandijzer van de dodelijke prediking waaronder ze zich bevinden. Ik heb goede overtuigingen verbrijzeld en verlangens gedoofd zien worden door het zielsvernietigende systeem dat de mens van zijn menselijkheid berooft en hem nog minder verantwoordelijk maakt dan een os. In de handen van de duivel kan er geen geschikter middel bedacht worden om zielen te vernietigen dan door een prediker die zondaars voorhoudt dat het niet hun plicht is om zich te bekeren van hun zonden of om in Christus te geloven. Predikanten die zichzelf arrogant genoeg een prediker of apologeet van het Evangelie durven te noemen. Hij leert dat God bepaalde mensen oneindig en onveranderlijk haat om geen andere reden dan dat Hij dat zo besloten heeft. O, broeders en zusters! Mag de Heere jullie behoeden voor de stem van de verleider en jullie altijd doof houden voor deze dwaalstemmen. Een vertekend beeld van het Evangelie is ook een bedreiging voor christelijke gezinnen! Ik heb jonge gelovigen gekend, net bekeerd van hun zonden, die vreugdevol waren in hun prille christelijke leven en nederig hun God deelden. Maar het kwaad sloop naar binnen, vermomd in de mantel van de waarheid. De vinger van gedeeltelijke blindheid werd op hun ogen gelegd en ze konden slechts één leer onderscheiden. Zij zagen de uitverkiezing, maar niet de menselijk verantwoordelijkheid. De prediker die eerst geliefd was, werd nu gehaat, en degene die Gods Woord eerlijk verkondigde, werd als het grofste afval van allen beschouwd. En wat was het resultaat? Het tegenovergestelde van vriendelijkheid en liefde. Fanatisme nam de plaats in van liefde. Bitterheid overheerste het karakter waar voorheen een liefdevolle houding werd gevonden. Ik zou talloze voorbeelden kunnen geven van mensen die voortdurend en eenzijdig blootgesteld werden aan één bepaalde geloofsleer en daardoor buitensporig intolerant en verbitterd werden. En als een persoon eenmaal op dat punt is aangekomen, is hij maar al te bereid om de zonden te doen waartoe de duivel hem wil verleiden. Het is noodzakelijk dat het hele Evangelie gepredikt wordt, anders zullen zielen, zelfs die van christenen, beschadigd en verwond raken. Ik heb vurige ijveraars gekend die met alles wat in hen was probeerden zielen voor Christus te winnen, totdat ze plotseling één bepaald leerstellig standpunt omarmden en niet langer de hele waarheid, waarna ze wegzonken in afgestompte onverschilligheid. Aan de andere kant zijn er teveel gelovigen geweest die in wetticisme vervielen door alleen de praktische kant van de waarheid te belichten en de leerstellige kant weg te laten. Ze spraken alsof ze redding moesten verdienen door hun werken en vergaten bijna de genade waardoor ze geroepen waren. Net als de Galaten raakten ze betoverd door wat ze hoorden. Degene die in Christus gelooft kan alleen zuiver, eenvoudig, heilig, genadig en gelijkvormig aan Christus zijn als de hele waarheid in Jezus wordt verkondigd. O mijn lezer, wat betreft de redding van zondaars kunnen we nooit verwachten dat God onze arbeid zegent, tenzij we het Evangelie in al zijn volheid verkondigen. Als ik slechts één deel van de waarheid neem en daarop aandring en al het andere uitsluit, kan ik nooit verwachten dat de zegen van mijn Meester erop rust. Als ik predik zoals Hij van mij vraagt, zal Hij het Woord zeker zegenen.

Hij zal het nooit naar rond laten gaan zonder er Zijn persoonlijk en levende getuigenis aan te verbinden. Maar zodra predikers menen dat ze het Evangelie moet verbeteren, dat alles in elkaar moet passen, dat ze het moeten aankleden en mooier maken, Kun je er zeker van zijn dat mijn Meester vertrokken is en dat er "Ikabod" op de muren van de kerk geschreven staat. Hoevelen worden niet in de boeien gedreven omdat voorgangers de uitnodiging van het Evangelie negeren.

[devosopmaandag]

De glazen bol en de lamp

Het was ongelooflijk druk in de Kunsthal op de tentoonstelling van Ai Wei Wei. De zalen leken uit te puilen, niet alleen van mensen maar ook van kunstwerken. Het waren de laatste weken, ik had te lang gewacht. Een jaar geleden las ik zijn autobiografie '1000 jaar vreugde en verdriet'*, en was zeer onder de indruk. Zijn vader Ai Qing, een dichter die jarenlang verbannen is geweest vanwege zijn ideeën en opvattingen, ging zijn zoon voor in een geloof in mensen en rechtvaardigheid. Soms denk ik dat uiteindelijk voor mij het woord het wint van het beeld. Tell, don't show.

Eén werk op de tentoonstelling raakte me onverwacht. Wat ongelukkig geplaatst, half voor een doorgang in een kleine zaal met nog meer werken, dwong het publiek omzichtig eromheen te draaien, een beetje zoals de uit Lesbos afkomstige, verbleekte en vervuilde zwemvesten zich om een enorme glazen bol scharen. Kunstliefhebbers en vluchtelingen opeen geperst. Het voelde als ongemakkelijk. 'Niet aanraken, don't touch' staat op de vloer.

Enkele dagen later nam ik me voor nog eens goed naar de foto te kijken en over het werk na te denken. De bol samen met de eens gebruikte reddingsvesten maken een informatiebordje amper nodig. Hun metaforische werking is helder. De bol voorspelt de toekomst voor wie erin gelooft, de reddingvesten symboliseren dromen, gevaar en angst. Die door wanhopige vluchtelingen gedragen reddingsvesten zijn tot ornamenten gemaakt van een stralend ding dat niet alleen maar indrukwekkend is in zijn omvang en perfectie maar ook ijzingwekkend is. Zijn gewicht zou elk mens verpletteren. Ik fantaseerde dat het werk alleen in een grote zaal te zien zou zijn, een schrijn voor verdronken vluchtelingen. De kleine ruimte in Rotterdam maakte het ding banaler, en ongewild pijnlijker.

Ai Wei Wei is een activist, soms een anarchist en een showmaster, met ernstige motieven weliswaar en een onberispelijke ambachtelijke beheersing. Zijn werken zijn soms spectaculair en bijna altijd verleidelijk. In het overweldigende rumoer van beelden en mensen in de Kunsthal verlangde ik naar eenvoud. Nu trek ik hier met inkt en pen een dun lijntje van 'Chrystal Ball' naar 'De lamp', een gedicht** dat zijn vader tijdens of vlak na een verblijf in de gevangenis schreef:

De hoop die tot de horizon reikte

gaat nu niet verder dan deze lamp –

en hoeveel verder is de hemel!

De pijlen van het licht hebben afstanden weggevaagd

tot het punt waar die die niets meer zijn;

maar wat doet me met bevende vingers

zachtjes het schitterende gelaat

van deze lamp beroeren?

* '1000 jaar vreugde en verdriet'| Ai Wei Wei | Uitgeverij Lebowski Publishers 2021 | vertaling Koos Mebius en Gertie Mulder

** 'Sneeuw valt op het land van China'| Ai Qing | Uitgeverij Lebowski Publishers 2021 | vertaling Daan Bronkhorst

[rotterdamvanalles]

Het Weena met het hertenkamp, 23 oktober 1982.

Het Weena is vernoemd naar het Huis of Hof van Weena, dat ter hoogte van het oude Station Hofplein lag. Dit kasteel was in het begin van de 13de eeuw gebouwd en werd bewoond door de familie Bokel. Het was vermoedelijk een vierkante woontoren, die op een eilandje lag. Volgens de kroniekschrijver Willem van der Sluys werd het kasteel in 1426 door de Hoekse troepen onder Willem Nagel verwoest. Slechts een gedeelte van de toren heeft hier nog verschillende eeuwen gestaan.

Toen de stad in 1590 eigenares van het terrein werd, zijn daarheen de lakenramen overgebracht. Op het grondgebied van het vroegere kasteel lagen van 1854 tot 1956 de 1ste en 2de Weenastraat en het Weenaplein. Deze zijn verdwenen in verband met de aanleg van het vliegveld Heliport. In deze buurt herinneren enige straten aan de heren van Weena, zoals de Almondestraat, de Boekhorststraat en de Roo Valk-straat. De naam Weena is een verbastering van Wedena, dat is afgeleid van het middeleeuwse woord wedeme (morgengave of huwelijksgift).

De eerste bewoners van het hertenkamp aan het Weena waren een hertebok en vier hindes (uit het Kralingse bos) een pony en twee ezels (van de kinderboerderij De Kraal). Verwacht werden nog wat kleine geitjes, bokken en schapen. De boswachter van het Kralingse bos en de politie waren belast met de bewaking (zo meldde het Vrije Volk van 9 augustus 1974).

De fotograaf is Lex de Herder en de foto komt uit het Stadsarchief Rotterdam. De informatie komt eveneens uit het Stadsarchief Rotterdam en uit de Havenloods. Zie: https://www.dehavenloods.nl/nieuws/algemeen/48939/rotterdam-van-19toen-in-beeld-hertenkamp-aan-het-weena-oh-ja-

[joostjongepier]

Wat?   Mann mit Masker (Gesichtzeigen) (1981) door Wolfgang Mattheuer

Waar?   Neue Nationalgalerie, Berlijn

Wanneer?   8 augustus 2024

Naast het eigenlijke museum is er bij de Neue Nationalgalerie ook een soort buitenmuseum. Beeldentuin zou een wat te groot woord zijn, want het is eerder een plein dan een tuin, maar beelden staan er wel. Na een groot deel van de dag binnen te hebben doorgebracht is het aangenaam door dit ‘buitenmuseum’ te slenteren. Er staan totaal verschillende beelden, van abstract tot figuratief. Ik beperk me hier tot één werk dat mij erg aansprak.

In het Museum der bildenden Künste in Leipzig zag ik een aantal schilderijen van Wolfgang Mattheuer en op straat in diezelfde stad zijn indrukwekkende beeld Jahrhundertschritt. Hier in Berlijn ook een sculptuur van zijn hand, namelijk Mann mit Masker(Gesichtzeigen). We zien een in pak geklede man die een schapenmasker half voor zijn gezicht houdt. Het beeld verwijst naar het spelen van een rol, waartoe veel mensen in het communistische staatssysteem werden gedwongen. Ook Mattheuer paste zich tot op zekere hoogte aan het systeem aan. Hij deed dat echter niet meer dan nodig was. In 1974 legde hij zijn functie als hoogleraar neer om weer vrij werk te kunnen maken. En dat werk bevatte niet zelden een kritische noot over het DDR-systeem.

[jurjenkvanderhoek]

OORDEN KLINKEN DOOR ZAAGSNEDEN IN MONOCHROME LANDSCHAPPEN

Je loopt er zo aan voorbij. Het is onderdeel van het leven, aan je gewoon en nauwelijks meer opmerkelijk. Tenminste wanneer het niet de aandacht krijgt die het verdient in een galerie of museum. Want in een tentoonstelling word je ertoe bepaald, trekt de blik er onwillekeurig naartoe. Dan staat het buiten jou dagelijkse zijn, neemt het een aparte uitzonderlijke plaats in. Dan is het iets, terwijl het normaal gesproken niets is. Dat is de kracht van de kunstenaar, namelijk, om van niets iets te maken. En dat is het vermogen van kunst, om het alledaagse bijzonder te laten zijn. De kunstenaar leert ons anders kijken, om een spreekwoordelijk hoekje zien. Het kunstwerk kan alles als onderwerp hebben en hoeft geen bekwame bedreven deskundigheid uit te stralen. Het is de kunst om de realiteit te vervalsen, een kopie van de waarheid maken en toch origineel blijven. Iets te maken van niets. Het oog te trekken naar om een blik te werpen op en anders te kijken in de wereld van de schone en beeldende kunsten. Kunst is een reflectie van leven, een spiegel waarin het zijn bestaansrecht heeft.

Je kijkt er zo langs heen. Ware het niet dat de eenkleurige tegels onderdeel zijn van een tentoonstelling in Kunstlokaal No.8 op dit moment. De monochrome composities hebben geen betekenis, deze bestaan. De vlakken die in licht reliëf op een paneel zijn gelegen kunnen maar nauwelijks onder woorden worden gebracht. De techniek kan besproken, de kleur onderscheiden, de strekking behandeld. “Het is bescheiden van formaat, toch straalt het in zijn meditatieve rust een monumentale natuur uit.” Dat laat het vierkante boekje bij de expositie lezen over het werk van Takashi Suzuki. En daar valt weinig meer aan toe te voegen dan dat uit het minimalistische werk eens te meer blijkt dat kunst geen grenzen kent. Niet hangt aan een bepaalde streek of specifiek land. Het spreekt een taal die ieder kan verstaan, verklankt het woord, mits men er open voor staat en het aan wil horen. De Japanner Suzuki brengt zijn werk niet onder woorden, het heeft namelijk geen tekst nodig. Het is de universele stilte die beeld heeft gekregen als wereldwijd landschap. De Oosterse mystiek waarin alles is losgelaten en enkel een contemplatief zijn de boventoon voert. Gewoon niets zijn, de gedachte leeg maken om genereus te kunnen leven.

Kunstlokaal No.8 laat het werk van Monique Kwist aansluiten op deze meditatieve rust. Hoewel haar werk minder de stilte van de Japanse alpen heeft en meer de drukte van het Hollandse damrak, straalt het toch een uitgebalanceerde kalmte uit. De ruimtelijke objecten hebben door speels gestructureerde zaagsneden het profiel en het silhouet van architectuur. Subtiel volgen de lijnen de skyline van de eens bezochte oorden en plaatsen. Maar deze gelaagde afbeelding van de werkelijkheid krijgt pas vorm nadat Kwist de structuren in hout heeft gebruikt als stempels om een afdruk te maken op en in vellen papier. De vormen lijken afvaldelen uit een werkplaats voor houtbewerking. Het is echter meer dan overtollig materiaal, geen paria’s van het proces, verworpen, weggegooid. Het onbruikbare wordt in handen van de kunstenaar bruikbaar, door haar vingers tot zichtbaar element met een verhaal. Een persoonlijk souvenir dat algemeen aan kan spreken. “Ze voegt de delen samen als in een nieuwe landschappelijke en culturele taal”, spreekt het eerder aangehaalde boekje voor mij, “een verklanken van haar eigen plek, haar ‘place to be’.”

Kort en bondig gezegd. Een tegel aan de wand en een stuk afvalhout op de vloer. Het wordt aan de kant geschopt of voorbij gekeken zolang de waarde er niet van is ingezien. De kunstenaar verheft het ongeziene voorwerp tot gewichtig object. Hergebruikt onze blik op onbemerkte dingen, recyclet echter de zienswijze en niet het voorwerp op zich. Dat ding blijft het eigen karakter houden, maar krijgt een gewijzigde aard door de kunst toegezegd en aangemeten. In deze paradox wordt het onopvallende opvallend, het onbeduidende duidt een diepere laag van betekenis. In de samenhang oord en klank is dat onmiskenbaar afgetekend. Het werk is in Kunstlokaal No.8, en overal in het oog springend.

Tentoonstelling “oord en klank”, werken van Monique Kwist en Takashi Suzuki bij Kunstlokaal No.8, Schoterlandseweg 55 in Jubbega-Schurega. Van 31 augustus tot en met 22 september 2024.

[stiftgedichtensimonis]

Stiftgedicht gebaseerd op BRUZZ, woensdag 12 juni 2024, p. 28

“En daar ieder woord nu eenmaal een beeld oproept, wordt door de opeenvolging van woorden vanzelf een skelet gevormd waar stijl op gesmeerd kan worden.”

Willem Elsschot - Kaas (1933) In: Verzameld Werk (2005) p. 426