#serija dinastija | Explore Tumblr posts and blogs

balkantimes · 4 years ago

Text

Geneza kineskog terora nad Ujgurima

Iako je pažnja trenutno usredsređena na Ujgure, postoje sve veći dokazi da kineska vlast cilja na sve muslimane.

Resul Mehmedović

Istočni Turkistan ili Xinjiang (Šinđan) je tokom raznih historijskih epoha u kineskim izvorima nazivan Zapadna pokrajina ili Zapadna zemlja. U nekineskim izvorima bio je poznat pod nazivom Ujguristan, Istočni Turkistan, Kineski Turkistan ili Srednja Kineska Azija, dok izraz Ujgur Ali, pronađen u jednom srednjovekovnom ujgurskom rukopisu, u prijevodu znači Zemlja Ujgura.

Islam je na područje (Zapadnog) Turkistana došao 705. godine, a arapska osvajanja završena su 751. godine pobjedom nad Kinezima nedaleko od današnjeg Taškenta. Od islamizacije Istočnog Turkistana u 10. stoljeću, pa sve do današnjih dana, Ujguri su preživljavali na političkoj vjetrometini nerijetko progonjeni i bivajući predmetom političkih potkusurivanja.

U novije doba, godine 1877., nakon što su se pojavile i snažne ruske aspiracije ka ovoj pokrajini, uslijedila je osmogodišnja rusko-kineska intervencija, koja je 1884. godine rezultirala tajnim dogovorom između dinastije Qing i Rusije o zajedničkoj aneksiji Zemlje Ujgura. Upravo tada, 1884. godine, dinastija Qing je ovom području nadjenula današnji naziv Xinjiang (Šinđan), što znači Nova teritorija. Novoskovani naziv Nova teritorija Ujguri koriste kao argument da Istočni Turkistan sve do potkraj 19. stoljeća nije bio dio današnje Kine već zasebna društveno-politička cjelina. Aneksijom Istočnog Turkistana uslijedile su tri decenije strahovlade, političke, socijalne i ekonomske nestabilnosti, kao i intelektualne stagnacije, s obzirom na to da su mnogi ujgurski intelektualci i istaknuti članovi društva nestajali bez traga. Kulturne i socijalne aktivnosti su izumrle, a vjerske aktivnosti dozvoljene su u izrazito ograničenoj formi. Tako je potrajalo sve do Kašgarskog ustanka 1933. godine kada Ujguri proglašavaju nezavisnost.

U proteklom stoljeću Ujguri su dva puta proglašavali nezavisnost, prvi put nakon Kašgarskog ustanka 1933-1934., nakon čega je kineska vlast uz pomoć Rusije stekla kontrolu nad regijom. Deset godina kasnije, u periodu od 1944. do 1949. ponovo su proglasili nezavisnost Istočnog Turkistana, i ovoga puta, kratkoga daha. Po ponovnom dolasku na vlast 1955., Narodna Republika Kina je ovoj regiji još jednom historijski naziv Istočni Turkistan i nametnula naziv Xinjiang (Xinjiang ujgurska autonomna pokrajina).

Planska ekonomska i demografska diskriminacija

Do 1949. godine i komunističkog dolaska na vlast, Ujguri su činili oko 90 odsto populacije Xinjianga, Han Kinezi, koji danas čine skoro polovinu stanovništva, 1949. činili su svega 5-6 odsto stanovništva. Prema podacima dr. Dolkuna Kamberija, arheologa, lingviste i izvrsnog poznavaoca historijsko-političkih prilika u Xinjiangu, broj Ujgura u regiji se 1990. godine uslijed prisilnih raseljavanja Ujgura i sistematskog naseljavanja Han Kineza－upolovio, a prema sadašnjim podacima, Ujguri čine manje od polovine stanovništva, preciznije, 48 odsto. Na drugoj strani, od 1949. pa u narednih pedeset godina, broj Han Kineza u Xinjiangu porastao je za skoro 500 odsto.

Kina je ‘50-ih i ‘60-ih godina, nakon zahlađenja odnosa sa Sovjetskim Savezom, planski naseljavala Han Kineze u Xinjiang i pogranična područja kako bi spriječila eventualne vojne intervencije Sovjeta. Tokom Kulturne revolucije 1966-1976. i Mao Ze Dongovog društvenog inženjeringa, mnoge džamije su uništene, a Kur’ani spaljeni. Komunistička crvena garda zabranila je muslimanima odlazak na hadž, kao i obavljanje bilo kakvih vjerskih obreda u samoj zemlji. Takve represije potrajale su sve do 1976. i smrti Mao Ze Donga. Ipak, ‘80-ih godina vjerske slobode dosegnule su i prije i poslije nezapam��eni nivo vjerskih „sloboda“, tako su komunističke vlasti koje su vršile opću cenzuru izdavaštva, 1987. godine dozvolile štampu Kur’ana s prevodom na ujugurski jezik.

U međuvremenu, državni sponzorirane i orkestrirane migracije u Xinjaing dovele su do velikih netrpeljivosti i društvenih nejednakosti. U Xinjiang nisu doseljavani obični radnici, a pogotovo nisu dolazili samovoljno, naprotiv, Han Kinezi koji su sistematski naseljavani, zauzimali su najveće društvene upravljačke pozicije.

Prema istraživanju Anthony Howella i Cindy Fan (Migration and Inequality in Xinjiang: A Survey of Han and Uyghur Migrants in Urumqi), u periodu od 1945. do 2008. populacija u Xinjiangu porasla je s 3,6 na 21,3 miliona, a demografska kretanja bila su sljedeća:

Posljednjih decenija glavni problem u Xinjiangu predstavlja Han kolonijalizam praćen društveno-ekonomskom diskriminacijom koju vlada planski godinama subvencionira. Samo u periodu od 1957. do 1967. u sjeverni dio Xinjianga doselilo se dva miliona Han Kineza, vlada je strateški naseljavala i ekonomski podržavala migracije, pa je tako prosječan dohodak ujgurskih seljana 1993. iznosio 732 juana, dok je prosječan dohodak Han seljana iznosio 2.680 juana. Han Kinezi su naseljavani u najveće gradove u regiji: Urumči, Karamaj i Šihezi. Vlada im je dodjeljivala upravljačke pozicije, tako da su domaći Ujguri, kao i oni koji su doseljavali s juga u urbana područja, mogli konkurisati u većini slučajeva samo za najniža i najslabije plaćena radna mjesta, od sitnih dobavljača, uslužnih djelatnosti do neformalnog sektora. Takav diskriminatorski i ekonomski jaz kojem je doprinijela kineska politika, doveo je 1990-ih do prvih pobuna u Xinjiangu.

Postojeća ekonomija snažno favorizira Han Kineze koji čine oko četiri petine svih poslova u proizvodnji, naftnoj i gasnoj industriji, transportu, komunikacijama, nauci i tehnologiji i cijelih devet desetina poslova u rastućoj građevinskoj industriji.

Ujgurski izgledi su još sumorniji s obzirom na činjenicu da su oni i drugi Turkijci pokazali daleko manje sklonosti za pokretanje sopstvenog biznisa za razliku Han Kineza (uključujući Han muslimane ili Hui etničku skupinu). Kako se veliki državni sektor u Xinjiangu smanjuje, time će turkijski narodi biti gurnuti još dalje na marginu lokalnog ekonomskog života i biti osuđeni na ekonomsko preživljavanje ili još gore stanje. Ozbiljnost ovog problema već je vidljiva u činjenici da su redovi nezaposlenih u Xinjiangu, koji su već veliki u poređenju s drugim pokrajinama, nesrazmjerno popunjeni od strane etničkih Ujgura, Kazaka i Kirgistana, a uzimajući u obzir slabiju edukaciju mnogih Ujgura, ovo je sigurna formula za katastrofu.

Nevidljivi građani u svojoj zemlji

Iako žive u Ujgurskoj autonomnoj pokrajini, glas Ujgura i drugih Turkijaca neprimijetan je u javnim i političkim odlukama. U određenoj mjeri takva situacija jednostavno replicira prilike u drugim provincijama visoko centralizovane kineske države, ipak, Ujguri smatraju da im je stanje mnogo gore jer kineske represije imaju jasnu etničku dimenziju i ciljano rade na zatiranju vjerskog i etničkog identiteta Ujgura.

U posljednjih 40 godina, a posebno do ‘90-ih, nezadovoljni Ujguri nisu oživljavali Istočni Turkistan kao nacionalistički termin. Iako se često pretpostavlja da podrazumijeva politički separatizam, to nije nužno. Neki Ujguri, naročito oni koji nemaju separatističke simpatije, na nazivlje Istočni Turkistan gledaju primordijalnim očima i koriste ga kao „najbolji termin za opis domovine“. Ostali Ujguri naziv koriste za alarmiranje i očuvanje etničkog identiteta uslijed snažne socioekonomske dominacije Han Kineza.

Pojašnjavajući politička zbivanja u Xinjiangu od dolaska komunista na vlast, Arienne M. Dwyer u studiji The Xinjiang Conflict: Uyghur Identity, Language Policy, and Political Discourse, piše sljedeće:

“Iako je Partija ubila, zatvorila ili asimilirala gotovo sve zagovornike nezavisnosti ubrzo nakon što su preuzeli vlast 1949, ujgurske težnje ka nezavisnosti nisu nestale. Ujguri unutar Xinjianga u prvoj postrevolucionarnoj deceniji organizovali su brojne opozicione partije (ubrzo ih je sve ugušila Partija). Ujgurski emigranti u sovjetskoj centralnoj Aziji i Turskoj nastavili su da sanjaju san o uspostavljanju nezavisne ujgurske države. Dok je tokom najveće socijalističke ere u Xinjiangu (1958–76) bilo malo secesionističkog nasilja, kineski zvaničnici tvrde da su razotkrili nekoliko ilegalnih organizacija. 1962. godine na desetine hiljada Ujgura i Kazaka pobunilo se u gradu Gulđa, na sjeverozapadu regije, a više od 60.000 ih je izbjeglo iz Xinjianga u Sovjetski Savez. Ujgurski nacionalizam dobio je prostor u javnosti tokom ere reformi (1978–), a učesnici nekoliko demonstracija krajem 1980-ih pozivali su na nezavisnost. Miroljubive demonstracije nestale su nakon opresije na Tiananmenu 1989. godine. Od 1990. godine serija nasilnih epizoda u Xinjiangu privukla je međunarodnu pažnju. Barenska pobuna u aprilu 1990. godine, u kojoj je nekoliko desetina Ujgura napalo regionalnu vladu i policiju, bio je najnasilniji sukob. U bombaškim napadima u Urumčiju 1992. i 1997. godine smrtno je stradalo više od 10 osoba za što su optuženi ujgurski separatistički teroristi. Mirne demonstracija u Hotanu 1995. godine i znatno veće demonstracije u Gulđi 1997. godine pretvorile su se u nasilje nakon što je policija napala demonstrante. Niz političkih ubistava regionalnih zvaničnika i vjerskih predstavnika stvorilo je osjećaj neizvjesnosti u dijelovima regiona. Ipak, od 1949. godine u Xinjiangu nije bilo ‘žestokih sukoba’ poput onih u Palestini, Čečeniji, Acehu ili Mindanauu. Ilegalne ujgurske organizacije u Xinjiangu su neprimijetne i nema nezavisnih milicija. S obzirom na relativni nedostatak kolektivnog nasilja, nijedan međunarodni faktor nije izričito pozvao na intervenciju ili posredovanje.”

Ironično je da se, iako je zabranjen za obične građane, termin Istočni Turkistan sada raskošno koristi u jednom kontekstu: u vladinim izvještajima o terorizmu unutar Kine. Ove, uglavnom nedokumentovane osude, koje nemilice objavljuju zapadni mediji i vlade, detaljno opisuju preko 50 separatističkih grupa Istočnog Turkistana, od kojih je i samo postojanje veoma upitno.

Nakon sukoba u Gulđi 1997. kineske vlasti su uhapšene optužile za separatizam, kontrarevoluciju, kriminalne i fundamentalističke vjerske aktivnosti. Iako je fundamentalizam jedna od četiri optužbe, glavnina kampanje Žestoki udarac bila je usmjerena protiv separatizma. U riječima tadašnjeg predsjednika Jiang Zemina bilo je veoma malo spomena i dovođenja u vezu vjere s političkim dešavanjima u Xinjiangu. Ubrzo su se stvari naglo promijenile pa je u januaru 2002. godine u narativu tadašnjeg ministra vanjskih poslova separatizam zamijenio vjerski terorizam: “Ovi ljudi su u vezi s Bin Ladenom i zaraženi su džihadističkim mentalitetom”, izjavio je jedne prilike.

Začetak američkog globalnog rata protiv terorizma poslužio je kao dobar alibi kineskim vlastima u brutalnim obračunima s bilo kakvom prijetnjom. Veliki broj organizacija i pojedinaca jednostavno je označen kao prijetnja ili je prokazan da je u vezi sa teroristima, što je dovoljan razlog za već oprobane komunističke čistke.

Istraživanja su pokazala da, iako službeno zabranjen, termin Istočni Turkistan (kin. Dong Tujuesitan) se u preko 90 odsto slučajeva na vladinim web stranicama namjenski koristi u propagandne svrhe uz neizostavno dovođenje u vezu s izrazima poput: secesionisti, separatisti, teroristi. Komunistička partija je nakon 11. septembra, pojačala dugotrajne antagonizme i stereotipe prema muslimanima.

Konstantne represije i targetiranje muslimana dovelo je 2009. godine do pobune u Xinjiangu koja je rezultirala paljevinom, uništavanjem imovine i smrću 197 Ujgura i Han Kineza. Od tada, na kinesku scenu stupio je dosad neviđeni orvelovski Veliki Brat koji je kulminaciju doživio 2017. godine kada počinju masovna zatvaranja Ujgura.

Građani su primorani na biometrijsku registraciju prepoznavanja lica koja zatim bivaju praćena hiljadama kamera u Xinjiangu, zakonski je zabranjeno posjedovanje Kur’ana ili bilo kakve islamske aplikacije na smartfonima, čiji se svaki potez ionako pomno nadzire. U Kampove za reedukaciju i obuku (kineski eufemizam za koncentracione logore), prema procjenama organizacija za ljudska prava, zatvoreno je najmanje milion Ujgura, a pola miliona muslimanske djece primorano je da pohađa državne škole u kojima poput robota bivaju programirani, tj. indoktrinirani komunističkom ideologijom. Istodobno s nestankom ljudi nestalo je na desetine džamija i muslimanskih spomenika kulture. Džamije, od kojih su neke stare i po 800 godina, poput džamije Yutian Aitika iz 13. stoljeća, nestale su i nestaju bez traga. Zabranjena je organizacija vrtića za muslimansku djecu, podučavanje arapskog jezika, odlazak na studij islamskih nauka van zemlje, pa čak i kupole na džamijama koje podsjećaju na arapski stil bivaju uklonjene.

Posljednje dvije decenije Kina vodi tihu, ali sveopću kampanju protiv ljudi koje je Partija predstavila domaćoj i međunarodnoj javnosti kao teroriste. Iako je pažnja trenutno usredsređena na Ujgure, postoje sve veći dokazi da Komunistička partija Kine cilja na sve muslimane. Buldoziranjem džamija, zatvaranjem islamskih knjižara i uklanjanjem arapskog pisma s dućana i restorana u nastojanju da „sinaiziraju“ islam, cilj Partije je potpuna asimilacija muslimana i iskorjenjivanje islamskih praksi u Kini. Najviše zabrinjava bojazan da će se “kampanje reedukacije” nastaviti širiti i na druge muslimanske etničke manjine poput Kazaka i Hui muslimana. Veoma moguć scenarij, naročito jer kroz Xinjiang prolazi novi kineski put svile, bilion dolara vrijedan infrastrukturni projekat Kine koji ima za cilj da transportno i ekonomski poveže Kinu sa 70 zemalja svijeta.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku balkantimes

IZVOR

#balkantimes #azija #kina #Ujgur

0 notes