#kariatiden

[studiokultuurscape]

Slave- Scavenger- Shepard

NeoClassical temple of the mining-industry: Glorification of dustlong and paternalistic living conditions for the betterment of every day life. Sounds familiar?

Are we scavengers for life? Are we shepards of our soul? Are we slaves of society? Or are we more... are we envelopped beyond our corporal limits ?

Architecture transcending the stone.

~ collage of the Site of Le Grand-Hornu, Belgium

[jurjenkvanderhoek]

VROUWEN IN HUN KRACHT GEPORTRETTEERD

Vorig jaar oktober las en bekeek ik het boekje Moeders & Dochters dat kunstenaar Ron Glasbeek mij had gestuurd. Voor de uitgave had journalist Anita Pepping zeven paar vrouwen geïnterviewd. Dochters praatten openhartig over moeders en moeders vertelden ronduit over dochters. Het is een verhelderend boekje over de mysterieuze band tussen moeders en dochters, in zowel de eerste als de tweede generatie. Want de moeders die uiteraard dochters zijn kijken ook weer een generatie hoger naar hun moeders. Deze moeders en dochters, sterke vrouwen, waren eerder door Glasbeek geportretteerd. Op levensgroot formaat met houtskool op bamboepapier, maar voor het boek dat eigenlijk een boekje is verkleind tot de grootte van een volwassen uitgestrekte handpalm. Die verkleining deed mij aan het slot van mijn later die maand oktober geschreven beschouwing verzuchten dat de tekeningen op die manier  nauwelijks tot hun recht komen. En schreef ik "een tentoonstelling van de portretten, die er zeker gaat komen, zal de zichtbaarheid van de monumentale werken ongetwijfeld ten goede komen. De kracht die de vrouwen nu al tonen in de gesprekken zal dan door de beelden meer van hen uitstralen. Ik kan niet wachten."

Tot deze maand februari moest ik geduld hebben om de menshoge portretten live te kunnen zien. Deze hangen op dit moment nog langs een wand van de foyer, de openbare ruimte van Schouwburg de Lawei in Drachten en niet in de kunstgalerie op zich. Zo kunnen ze door alle bezoekers worden opgemerkt, ieder publiek van elke voorstelling. Deze ophanging heeft dus een breed bereik, want je wordt ermee geconfronteerd zonder dat je de aparte expositieruimte ervoor moet bezoeken. Ze zijn derhalve onderdeel van de publieke ruimte, vrouwen van de straat bij wijze van spreken. In deze vrij toegankelijke hal sta ik dus opeens oog-in-oog met veertien krachtige vrouwen, deze moeders en dochters die staan beschreven in het boekje van Ron Glasbeek en Anita Pepping. Ze kijken op mij neer, want zijn iets boven de vloer gehangen. Ik kijk omhoog of doe een paar stappen achteruit om een beter zicht te hebben.

In beeld scheppen de vrouwen letterlijk afstand, maar door de afgedrukte gesprekken geven zij zichzelf figuurlijk bloot. Door deze openhartige uitlatingen heb ik al lezende het idee gekregen dat ik ze wel kende en zou herkennen, zij mij niet meer vreemd zouden zijn. En inderdaad, de imposante rij houtskooltekeningen doen vertrouwd aan. Vooral in het levensgrote formaat komt hun autonome inborst en zelfstandig karakter ten voeten uit tot recht. Een aard dat in woorden besloten ligt in de smalle uitgave als tastbaar sluitstuk van het project moeders en dochters. Want in zijn 70e levensjaar heeft Ron Glasbeek zichzelf verrast met het tekenen van veertien enorme houtskoolportretten in zeven paren. De kunstenaar nam als modellen in deze hemzelf gegeven opdracht voor hem bekende sterke vrouwen: moeders en hun dochters. In zijn voorwoord tot de gesprekken zegt hij soms jaloers te zijn op de sterke band die zijn vrouw Maria heeft met hun dochter Eva. “Aan een half woord genoeg en eindeloos kunnen lullen over niks.”

Als pose koos Glasbeek de versteende houding van de Kariatiden – pilaren in de vorm van vrouwen die vanuit de klassieke oudheid nog altijd de Griekse tempels waarvoor ze zijn gehouwen dragen. De krachtige vrouwen uit Karyes steunen letterlijk het tempeldak op hun hoofden, zoals Afrikaanse vrouwen meestal kilometers lang en ver hun last torsen. De door hem afgebeelde vrouwen acht Glasbeek zo sterk als deze vrouwfiguren uit die klassieke oudheid. Vooral de band die de ouder dus met het kind heeft vindt hij bijzonder. Deze verstandhouding ligt er in de tekeningen echter niet bovenop, want hoe kun je zo’n gevoel in beeld vastleggen die in woorden ook al bijna niet uit te drukken is. Voor die emotie moet je het achterliggende verhaal kennen en doorvoelen. Evenals de Kariatiden hun last op het hoofd dragen, dragen Glasbeeks vrouwen moeiten in manden, het positieve gerief en de negatieve ongemakken van het leven, de geestelijke bagage. Niet altijd op het hoofd zoals de Griekse figuren, maar ook wel in de armen. Dat was op dat moment van model staan een keuze van de vrouwen zelf, omdat poseren – stilstaan met een last te dragen geen pretje is.

Niet alleen zijn deze vrouwen mensen waar je nauwelijks omheen kunt, ook stralen zij in al hun verbeelde zelfverzekerdheid broze tederheid uit. De vrouwen doen zich niet anders voor dan ze zijn, maar toch hebben de tekeningen een gelaagdheid. Een emotionele onzichtbare laag, die de beschouwer moet aanvoelen om de tekeningen op waarde te schatten. Ze scheppen letterlijk geen afstand, daar er geen museumglas tussen mij en het houtskool zit, de grote vellen papier zijn koud aan de wand geprikt. Ik zou de getekende vrouwen dus zo kunnen aanraken, maar mag ze niet anders dan betasten met mijn blik. Want werkelijk de kunstwerken bevingeren is uiteraard geen optie, het materiaal laat zich eenvoudig besmetten en uitvlekken, het papier beduimelen. Dus kijken en niet aankomen. Maar de ogen kunnen voldoende de sfeer aanvoelen. De gedachte bij de beelden doet het nodige vermoeden en bevroeden. Ik raak onder de indruk, zoals de kunstenaar in vervoering is geraakt op het moment dat hij de jonge vrouwen en oudere dames als modellen letterlijk voor ogen had in het atelier. Met de gesprekken achter de hand kan ik nu als het ware dwars door hen heen kijken. Een derde emotionele dimensie aan het platte vlak van de beeltenis toevoegen. Glasbeeks vrouwen leven!

Moeder & Dochters. Houtskooltekeningen van Ron Glasbeek. Schouwburg de Lawei, Laweiplein 1 in Drachten. Nog tot zondag 12 maart 2023.

[fransopdefiets]

Deksel van de doopvont in Kiplev, Christus houdt zijn kruis vast en topless kariatiden dragen het dak

[rijksmuseum-art]

Five-part Ceiling Decoration for the Great Hall of Soestdijk Palace, Museum of the Netherlands

Plafondschildering in vijf delen met als hoofdvoorstelling Diana en haar gezellinnen, geschilderd voor de 'grote zaal' van Paleis Soestdijk. Na restauratie in 1983 bleek het ronde centrale stuk niet tot de originele plafondschildering te behoren noch van de hand van De Lairesse te zijn. De vier hoekelementen bevatten illusionistische architectuurelementen en reliëfs, waartussen de vrouwen met attributen van de jacht en putti zich bevinden. De binnenste ring met een klassiek reliëf met jachtscènes en een offerscène aan Diana wordt gedragen door kariatiden.

http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.12101

[stijnbeckers2520]

British Museum

Tijdens onze schooltrip naar London in de week van 29 april tot 3 mei heb ik op 1 mei met enkele klasgenoten het British Museum bezocht. Dit gratis museum omvat één van de grootste depots van kunst ter wereld. We startten in het museum met de collectie Egyptische kunst. Hier werden we overrompeld door een massa bezoekers. Er stonden vele beelden van Egyptische goden en farao’s en het pronkstuk van de collectie was natuurlijk de steen van Rosetta, de sleutel tot het ontcijfere van het hiërogliefenschrift. Ook de buste van Amenhotep III was zeer indrukwekkend.

Steen van Rosetta

Hierna gingen we naar de afdeling Grieks-Romeinse kunst. Deze collectie was ook zeer uitgebreid maar nu ook weer eiste het pronkstuk de meeste aandacht: de friezen van het Parthenon te Athene. Ik vond de reliëfs zeer realistisch beeldgehouwen door Phidias.

De uitgebreide collectie van friezen

Verder stonden er ook Kariatiden van het Erechteion en bustes van verschillende filosofen. Dan was er de middeleeuwse collectie, met Arabische kunst en gebruiksvoorwerpen uit de Angelsaksiche periode in Engeland.

Verschillende middeleeuwse, religieuze opschriften en schilderijen

Ik vond mijn bezoek aan het British Museum zeer geslaagd. Ik vond het een leuke ervaring om zoveel herkenbare voorwerpen te kunnen bewonderen. Wel was het museum zo groot dat het misschien wel een overdaad was aan kunst.

[jettiehier]

Kariatiden, bronze statues wearing Greek dresses. They support a big building and were shipped from England to our country. The guy selling the street newspaper told me that one was stolen once and found again in the canal. He didn’t know when. I can’t imagine stealing a statue as big as this without the help of heavy machinery. Story goes that one crane broke when lifting one. I can listen to stories like this for hours. Also painted very quickly, 20 minutes this one. #watercolor #watercolour #aquarelle #illustration #winsorandnewton #sketchbook #ink #fountainpen #lamysafari #statue #winkelvansinkel #usk #uskutrecht #urbansketchers #greece #utrecht #bronze #history #patina #sketchbook #quickpainting (bij Winkel van Sinkel) https://www.instagram.com/p/BmrBI3TBZ9u/?utm_source=ig_tumblr_share&igshid=3yrx6byed8a6

[rottumeroog]

Twee kariatiden, gebeeldhouwde vrouwelijke figuren die als zuilen worden gebruikt, ze staan tegen de zuidgevel van de borg Piloursema in Den Ham aan. De zeventiende eeuwse zandstenen kunstwerken waren oorspronkelijk bedoeld als schouwsteunen voor een monumentale schouw. Ze stellen Geloof en Liefde voor.

[0betekenis]

#kariatiden Engels http://www.0betekenis.com/nederlands.asp?woord=kariatiden

[rijksmuseum-art]

Five-part Ceiling Decoration for the Great Hall of Soestdijk Palace, Museum of the Netherlands

Plafondschildering in vijf delen met als hoofdvoorstelling Diana en haar gezellinnen, geschilderd voor de 'grote zaal' van Paleis Soestdijk. Na restauratie in 1983 bleek het ronde centrale stuk niet tot de originele plafondschildering te behoren noch van de hand van De Lairesse te zijn. De vier hoekelementen bevatten illusionistische architectuurelementen en reliëfs, waartussen de vrouwen met attributen van de jacht en putti zich bevinden. De binnenste ring met een klassiek reliëf met jachtscènes en een offerscène aan Diana wordt gedragen door kariatiden.

http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.12101

[rijksmuseum-art]

Diana and her Companions, a ceiling painting in five parts, painted for the Great Hall of Soestdijk Palace by Gerard de Lairesse, Museum of the Netherlands

Plafondschildering in vijf delen met als hoofdvoorstelling Diana en haar gezellinnen, geschilderd voor de 'grote zaal' van Paleis Soestdijk. Na restauratie in 1983 bleek het ronde centrale stuk niet tot de originele plafondschildering te behoren noch van de hand van De Lairesse te zijn. De vier hoekelementen bevatten illusionistische architectuurelementen en reliëfs, waartussen de vrouwen met attributen van de jacht en putti zich bevinden. De binnenste ring met een klassiek reliëf met jachtscènes en een offerscène aan Diana wordt gedragen door kariatiden.

https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-A-1233

[jurjenkvanderhoek]

DE SPECIALE MOEDER-DOCHTERBAND BESCHREVEN EN GETEKEND

Het is om jaloers op te worden! Vanuit de optiek van vader en zoon is de band van moeder en dochter van mysterieuze aard. Het is welhaast een gesmeed pact van de vrouwen tegen de mannen in het gezin. Soms sluiten ze zich samen op in een burcht en halen de bruggen op. Dan giebelen en grappen ze en weten de heren zich geen raad. Het is een bijzondere relatie die van moeder en dochter. Meer liefdevol zo het lijkt, met gevoel en emotie. Zijn vrouwen zachter van aard, voelen ze elkaar daarom beter aan. Waar mannen elkaar veel harder en meer zakelijk bejegenen. De band van vader en zoon is sterk, letterlijk en figuurlijk. Het straalt kracht uit, welke die van moeder en dochter minzaam en behaaglijk is. Of maak ik nu een te bevooroordeeld verschil tussen de seksen. In elk geval spiegelen de ouders zich in de kinderen en andersom stellen de ouders zich tot voorbeeld van de kinderen. De jonge generatie kijkt op een vroeg moment op naar de ouderen, maar zet zich er later tegen af om op een natuurlijke weg zich ervan los te maken.

De band van moeder en dochter is een bijzondere relatie, net als die van vader en zoon dat uiteindelijk is. Ouders herkennen vaak eigenschappen van zichzelf in de kinderen. Ze hebben verwachtingen, oordelen en vooroordelen. De ouders zitten tussen de generatie van hun ouders en die van hun kinderen in. Die invloed voelen ze sterk als last, zelfs misschien als ballast, en willen waarden en normen van toen soms krampachtig overbrengen op nu. Als het goed is blijft het kind altijd gevoelig voor alles wat de ouder doet en zegt; het wil goedkeuring en erkenning krijgen. De band met de ouders is blijvend, ze zijn voorgoed verbonden hoe de relatie er ook bijligt.

Maar terug naar die specifieke moeder-dochter band, want daar gaat het boekje van Ron Glasbeek over. Hij streept deze maand oktober een 14e turf door: 70 jaar. Als verjaarscadeau heeft de kunstenaar zichzelf verrast met het tekenen van 14 levensgrote houtskoolportretten in zeven paren. Hij nam als modellen in dit project voor hem bekende sterke vrouwen: moeders en hun dochters. Als pose koos hij de Kariatiden – pilaren in de vorm van vrouwen die vanuit de klassieke oudheid Griekse tempels dragen. De krachtige vrouwen uit Karyes steunen het tempeldak op hun hoofd, zoals Afrikaanse vrouwen meestal kilometers lang en ver hun last torsen. De vrouwen van Glasbeek dragen ook manden met daarin figuurlijk hun positieve en negatieve lasten van het leven, de geestelijke bagage. Niet altijd op het hoofd, maar ook wel in de armen. Dat is een keuze van de vrouwen zelf, omdat poseren – stilstaan met een last te dragen geen pretje is.

“Moeders & Dochters” zo is het boek verschenen bij Uitgeverij Passage getiteld. Vader Glasbeek nam de relatie speciaal tussen moeder en dochter ter hand, omdat zijn rol in de opvoeding minder was naar eigen zeggen in de inleiding tot het boek. Na een stuk gelopen verhouding waaruit twee zoons zijn aandacht hadden gevraagd, trok hij zich terug in het groot brengen van een dochter met zijn huidige relatie. Wel heeft Ron een eigen band met dochter Eva opgebouwd. Deze is ook hecht, maar toch vanuit een ander standpunt bezien. Niet alleen zijn de vrouwen door hem ten voeten uit geportretteerd, ook worden zij middels uitgeschreven gesprekken beschreven door journalist Anita Pepping. Zo ontstaat er een volledig beeld, letterlijk en figuurlijk, van deze vrouwen in dit qua formaat handzame boekje dat het tastbare resultaat is van een bijzonder project.

De vrouwen vertellen openhartig over hun moeder-dochterband en over de inhoud van hun eigen mand, die ze bij zich dragen. De moeder grijpt terug op haar moeder. Ziet haar in het licht van die tijd. Zij staat op de brug die de generaties met elkaar verbindt. Kijkt terug en ziet vooruit. Neemt dingen van toen over en projecteert deze in het nu. Niet alles werkt voor een nieuwe tijd, maar bepaalde normen blijven evenveel waarde houden. Het prettig lezende boek geeft een tijdsbeeld. Het is als het ware een genealogisch onderzoek met als spelers nog levende mensen. De takken in de stamboom zijn van twee generaties, de moeder en de dochter. De één beschrijft haar opvoeding met verwachtingen en vooruitzichten van de vorige generatie. Deze probeert ze losjes vorm te geven naar de volgende generatie. En daar tussendoor omschrijft de moeder zichzelf, want ze is niet enkel een boodschapper. Er is niets nieuws onder de zon, want ook moeder zette zich toen af tegen waarden en normen zoals dochter dat op haar beurt nu weer doet.

In alle gesprekken klinkt de emotionele band van moeders en dochters door. Maar de hiërarchie blijft, slechts een enkeling ziet de verhouding als een vriendschap van vriendinnen. Met liefde kijken ze naar elkaar, dat ademen alle gesprekken. Iemand merkt op: “We gaan steeds meer op elkaar lijken, ook qua manier van praten.” Een ander verzucht: “Ze is de allerleukste, al kan ze soms ook irritant zijn.” En een derde: “Mijn moeder stopte onvoorwaardelijke liefde in mijn mand.”

Vooral is er in het boek veel aandacht voor de teksten. In mindere mate voor de portretten, terwijl dat toch de kapstokken zijn waaraan het hele project hangt. Dat komt denk ik door het geringe formaat waarop de tekeningen afgedrukt zijn. Ze komen nauwelijks tot hun recht. Een tentoonstelling van de portretten, die er zeker gaat komen, zal de zichtbaarheid van de monumentale werken ongetwijfeld ten goede komen. De kracht die de vrouwen nu al tonen in de gesprekken zal dan door de beelden meer van hen uitstralen. Ik kan niet wachten.

Moeders & Dochters. Portrettekeningen van Ron Glasbeek. Met interviews van Anita Pepping. Uitgeverij Passage, 2022.

Expositie portretten t/m januari 2023: Martini Plaza Groningen; januari 2023 De Lawei Drachten. 

Moeders & Dochters – Uitgeverij Passage