#ay higit pa ang amoy sa

[kissykalachuchi]

monthly proof that i'm a filipino

BAKUDEKU LAPLAPAN

TOGACHAKO CHUKCHAKAN

thank you

[walaumalistulog]

Tipikal na araw, matapos ang mahabang araw ay nag-decide ako na magkape. Pinili kong mag-stay muna sa hometown ko, kahit wala namang choice. Walang pinagbago. Ganoon pa rin ang ganda ng paligid kung ano ang kinalakihan ko (kahit wala naman talagang ganda) at pare-parehong mga tao pa rin ang namumuno sa bayan. Kaya wala talagang nagbabago… anyway.

Malapit sa eskwelahang pinag-aralan ko nung high school ang coffee shop. Ang daming estudyante! Well, ano naman ang karapatan kong mag-reklamo kung pumunta naman ako sa oras na alam kong uwian at dadagsain ng mga estudyante mas burgis kaysa sa akin. Hindi ko ma-comprehend, paano nila naa-afford ang kapeng nagkakahalaga ng higit sa P100, eh magkano lang ang baon ko nung high school? Well, keber ko! Ayaw ko naman maging litanya ko ang mga kwento ng mga nanay at tatay natin na “kami nga, piso lang ang baon namin noon!” para ipa-mukha na napakaswerte kong anak. Kayo ang swerte, sinasagot ko. Dahil anak ninyo ako. Sabay iirapan ako ng nanay ko, at isusumbat sa akin tuwing may argument kami na “anak lang kita, iniri lang kita!” Well, ako naman, sasagot—”excuse me, cesarean mo akong pinanganak, kaya hindi mo ako iniri!” Sabay titingin siya sa akin, hindi ko alam if matatawa siya o lalong magagalit. Walang logic ang reaction sa mukha niya. It’s a mixture of anguish and ridicule. Naguluhan siya, kaya, sasampalin na lang niya ako. Plak!

Bukod sa thought na ang dami nilang budget, pansin ko na ang babata ng mga nasa coffee shop! (In fairness naman sa mga kabataan ngayon, conscious na sa hygiene! Unlike noon na naghahalo ang amoy ng lagkit ng pawis at singaw ng hininga sa kulob namin klasrum). Na-realize ko na “wait, high school ang mga ito!”, at working na ako, meaning—matanda na talaga ako. Pero wait, 23 pa lang ako! Pero wait ulit, 23 na ako?! What the fuck! Ang bilis ng panahon! Kasing bilis kung paano nagawa ang order kong spanish latte, na mukhang lehitimo naman, pero parang may kulang… ‘yung sugar, okay naman! ‘Yung condesed milk ba? Hindi rin. ‘Yung cinnamon ba? Hindi! Lasang-lasa eh! Hmmm… ay! Alam ko na! ‘Yung sukli ko. Miss, ‘yung sukli ko po.

Nung nakaupo na ako, napagtanto ko na parang nag-time skip ako nang malala nung kasagsagan ng pandemya. A part of me believe na, hindi ko naranasan ang peak ng kabataan. Kapag nagpi-fill out ako ng forms at tinatanong ang edad, may halong gulat at emptiness kapag nilalagay ko ang “23 years old” sa form, kasi parang hindi naman ako bente tres anyos? Habang nilalagok ko ang kape, ay siyang hirap ko sa paglagok ng katotohanang unti-unti na akong tumatanda at nagbabago na ang ikot ng aking mundo. Nagkaroon ako ng moment of reflection. Labing-siyam na taong gulang ako nung nagsimula ang pandemic, halos bumalik na sa normal ang lahat ay 22 na ako. Ang haba ng panahong nawala, pero parang wala namang relevant na nangyari sa buhay ko. Time stood still pero ang biological clock ko, hindi! Lumabas na ang uban ko, mas lumabas ang adult features ko, at mas dumami ang stretch marks—pati stress marks ko! 

Marami na palang signs before. Dati, nag-aya mga kaibigan ko na mag-Morato at mag-inom. Well, since noon lang kami ulit nagkita-kita, go lang! Pero nung nandoon na, para hindi na nanumbalik ang energy na dati ay mayroon ako kapag may mga gimik kami. Para akong cellphone na ginamitan ng charger na nabili sa bangketa—ang bilis ma-drain! ‘Yung dating ingay at gulo at sinasaliwan ko ng sayaw at halakhak, rindi na ang definition sa bokabularyo ko. Tara guys, lipat tayo! Ang ingay dito! Lahat ng friends ko, nakatingin sa akin na parang “ginagago mo ba kami?” Maalala ko, ako nga pala nag-aya sa place na ito. Well, eh ‘di pasensya! Hindi na sanay ang sistema ko sa gulo ng kasiyahan, parang ako ‘yung malas na tinataboy ng ingay kapag new year. Lumabas na lang muna ako, at nagpahangin. Sabay tanong sa sarili na bakit ba kailangan pang mag-effort bumiyahe para lang uminom? Well, going back sa original na diskurso, ako ang may gusto nito!

Sa mas malalim na assessment, parang ang bilis lumipas ng panahon, na parang magpahanggang ngayon, ay hinahabol natin ang ating sarili na tumugma sa kasalukuyan. Sa totoo lang, marami pa sa atin ang hindi pa maka-keep up sa takbo ng mga araw. Kasama ako. May part sa akin na hinahabol ko ang enjoyment ng buhay. Gusto ko pang mag-explore ang Pilipinas! Putangina, asan ang pera?! So balik ako sa pagbibinge watch ng mga pelikula dahil wala naman akong choice! 

Naubos ko na ang kape ko at pinili kong maupo muna at namnamin ang napakamakabuluhang thoughts ko. Niligpit ko ang basong ininuman ko sa tray at iniayos sa harap ko. 

May binatilyong tumapat sa akin, mukhang iniispatan na ang upuan ko. “Tapos na po ba kay…”

“Nakita mong nakaupo pa ako, hijo, ‘di ba?!” Oo nga. Matanda na ako.

[erothegreat]

KUYA sa panulat ni Ero

"Ah fuck, ang sarap mga kuya ah! Ah! Ayan na!" Sunod-sunod ang pagtagas ng katas ko sa unan dahil sa pagbayo ko habang iniisip na kinakantot ako ng dalawa kong kuya.

Hingal akong bumagsak dahil sa sarap. Pero kulang pa. Gusto ko pa. Gusto kong totoong kinakantot nila ako. Sabay sa magkabilaang butas.

Nag-umpisa ang pantasya ko sa kanila nang makita ko silang may pinapaligaya na isang babae. Threesome ang ginawa nila. Madalas ko silang makita noon na may kasamang babae pero akala ko ay group project lang hanggang sa isang beses ay nabosohan ko sila at simula noon ay hindi ko na napigil ang sarili kong pagpantasyahan sila.

My brothers are twin. Sobrang pareho ng mukha pero dahil kapatid nila ako ay kilala ko kung sinu-sino sila. They are on their early thirties while me is eighteen and they are both single dahil ayaw daw nila ng sakit ng ulo. Mas gusto nilang mambabae na lang kaysa maghanap ng commitment.

Masasabi kong magaling silang magpaligaya ng babae. Siguro dahil na rin sa edad nila kaya marami na silang karanasan.

Hindi na rin ako virgin. Maraming lalaki na ang naka-angkin sa akin. Pumasok ako ng gang at pinapili kung hirap o sarap at sarap ang pinili ko kaya nagangbang ako ng limang lalaki.

Ang wild ng first sex ko kaya naging malibog ako. Hanggang sa nagkaroon ako ng boyfriend pero walang nagtagal.

Noong active pa ang gang ay lagi akong nakikipag sex. Threesome, foursome, minsan gangbang hanggang pito. I am satisfied, not until I saw my brothers fucking one woman. Doon na nagsimula ang pantasya ko. Lalo na ngayon na wala na ang gang.

Kapag nagigipagsex ako ay pinapatira ko na rin ang puwet ko. Pumipili na rin ako ng may edad para tawaging kuya. Gusto ko laging threesome para sila ang nasa isip ko.

Pero after that ay hindi na ako kontento. Laging may kulang at alam kong mga burat ng kapatid ko. At sa dami ng nakasex ko ay hindi ko naranasan makantot ng malaking burat at higit sa lahat wala pang nakatumbok ng sinasabi nilang gspot. Kahit ako, ay hindi ko rin alam kung ano yon at saan iyon sa loob ko.

"Baby girl?" Mabilis kong tinakpan ng kumot ang puke ko nang pumasok si kuya Gray.

"Yes, kuya?"

"Kanina ka pa hindi lumalabas. May problema ba?"

"Ah no, nothing. I am so busy kasi."

"I see, do you want something to eat?"

"No, I am ok."

"Fine, matutulog na kami ni Blue, if you need something just call us, ok?"

"Yes, kuya." He kiss me on the forehead and left.

Dinama ko ang halik niya sa noo ko. Pakiramdam ko ay naiwanan pa ang amoy niya doon. Hinaplos ko ang sarili ko at muling nilaro ang tinggil.

I can't help it. Hindi ko na kaya at kailangan ko nang umaksyon.

It's midnight at ngayon ko na gaganapin ang plano ko. I entered kuya Gray's room at naabutan ko doon si kuya Blue. Nakaharap sila sa laptop habang nag-uusap. At alam kung ano pinag-uusapan nila. For sure they're searching woman.

"Yes, baby girl?"

"Kuya, can I sleep with one of you? Or if it's ok, can I sleep with both of you? I miss the two of you na kasi ee." Nagtinginan silang dalawa.

"Sure." Sinara ni kuya Gray ang laptop at saka lumapit sa akin. "Come, dito na tayo sa bed ko. Pwede din dito si Blue.

"Yehey!" Magkatabi kaming tatlo na nahiga at nasa gitna ako. "Thank you mga kuya." I kiss them.

"You're welcome baby girl." Kuya Blue said.

"Hug niyo naman ako." Sinunod nila ang sinabi ko. Nakahug sila sa akin at kinuha ko ang kamay nila at nilagay sa tiyan ko. Naramdaman ko rin ang burat nilang matigas na kumikiskis sa magkabilaan kong hita.

Oh my god! Nalilibugan sila sa akin.

"Matulog ka na baby girl."

"Baka iwan niyo ako."

"No, we're here."

Nagkunwari akong pumikit, umungol ako na parang nasasarapan.

"Baby girl?" Tinapik ni kuya Gray ang pisngi ko.

"Hmp?" Lumiyad ako at hinawakan ang dibdib ko at mas umungol. Wala akong narinig mula sa kanila. Hanggang sa naramdaman ko ang dalawang palad na pumipisil sa aking suso.

"Gotcha!" I said at dumilat. Nakita ko sina kuya na parehong nagulat. "I'm waiting for this."

"What do you mean?"

"I want you both to fuck me. I've been wanting this for a long time. Both of you fucking so hard."

"But, baby you are our sister."

"I know, pero pleasw pagbigyan niyo na ako. Kahit ngayon lang. I can't help it." Hinawakan ko ang puke na kanina pa basa. "My pussy wants you. Please, please fuck me harder."

Nagtanguan silang dalawa at sabay akong hinalikan. Si kuya Gray sa labi at si kuya Blue sa leeg. Sabay nilang hinubad ang damit ko hanggang sa wala na akong saplot.

"Ang ganda ng katawan ng baby natin bro." Sabi ni kuya ni Gray.

"Tama ka. Ang kinis ng puke."

"Fuck!" Napahiway ako nang sabay nilang kinain ang suso ko. Sinipsip at dinilaan. Gumapang ang kamay nila sa katawan ko hanggang sa matumbok ang aking puke.

"Shit!" Napahiyaw ako nang hawakan nila ng puke ko. At sabay na pinasok ang kanilang daliri. "Fuck!" Salit-salitan ang paglabas-pasok ng kanilang daliri sa puke ko at sinipsip ang ating utong.

"Ah!" Nangisay ako at mabilis na nilabasan.

"Daliri pa lang yon baby girl. Tumayo sila at nakita kong naghubad. Nagulat ako nang makita ang burat nila. Hindi ako makapaniwala sa laki nito at may--

"Ano yan?" Tanong ko.

"Bolitas itong akin, baby girl, kay Gray naman ay hikaw."

"Ito ang magpapatirik sa mata mo."

"At bubusog sa malandi mong puke."

Ang dami nilang ginawa sa katawan ko. Salitan-salitan nilang pinasubo ang titi nila at salit-salitan akong kinain. Nilalabasan ako sa bibig nila at ang sarap.

"Ready?" Sabay nilang tanong.

"Yeah." Excited kong sagot.

"Hindi ka na birhen, baby girl. Buka na rin ang puwet mo."

"Oo mga kuya, at gusto ko sanang sabay niyo akong kantutin ng titi niyo."

"Malandi ka rin pala baby girl kagaya namin."

Umilalim si kuya Blue. "Ipasok mo." Utos niya sinunod ko. Napanganga ako sa sarap ng mapasok ang burat ni kuya Blue. Parang kinamot ang loob ng puke sa bolitas. "Masarap?"

"Yeah."

"May masarap pa diyan. Kuya Gray pasukin mo na tumbong ni Pinky, patirikin na natin siya sa sarap."

"Kuya!" Hiyaw ko nang mapasok ni kuya Gray ang oten niya. Nagbigla din ako nang sabay silang umulos.

"Ah! Shit, ano to. Ah! Ang sarap, ah fuck!"

"I told baby girl..patitirikin ka namin sa sarap."

"Masarap ba ha?"

"Ah! Fuck, shit, ah! God, oh god, mababaliw na ako. Ang sarap ng mga titi niyo."

"Ang sabaw ng puke ni baby girl kuya."

"Ang sikip ng puwet."

Mabilis at madiin nila akong kinantot. Hindi ko na magawang magsalita dahil puro ungol na lang ang nagagawa ko. Ang sarap ng mga titi nilang naglalabas pasok sa puke at tumbong ko. Si kuya Blue ang sarap ng bolitas na umiikot sa loob ng puke ko.

Si Kuya Gray nasusundot ang loob ng ko sa hikaw. Nakakabaliw at puro ungol na lang ako. Ang sarap ng kantot nila. Gusto kong kantutin nila ako lagi.

"Nilabasan ka naman baby girl." Maraming beses na akong nilabasan pero gusto ko pa. Ayokong matapos ang sarap na ito. Ibang-iba ang titi ng mga kapatid ko sa mga titing natikman ko.

"Lalabasan na ako."

"Ako din."

"Putukan niyo ako."

"Fuck!"

"Ah!"

"Shit!" At sabay-sabay kaming nangisay na tatlo.

"Ang sarap." Sabi ko.

"Baby girl pwede ba natin itong ulitin?"

"Oo ba, basta threesome ulit."

"Sure." And they kiss me saka nagsimula nang panibagong round.

[ipatulfosimarcos]

Chapter 5: Tula

Gawain: Pumili ng alinman sa mga sumusunod na paksa sa Modyul 2 (maliban sa paksang ginawan mo ng pubmat): a) Mga pamamaraan sa pagpapatibay ng paghaharing militar sa bansa b) Pagsasabwatan ng dayuhang interes at mga lokal na naghaharing uri sa batas militar c) Pagyurak sa Karapatang Pantao at sekswalisasyon ng instrumento ng pandarahas d) Pagpapatahimik sa Midya at panunupil sa kalayaang mamahayag e) Edukasyon, kultura, at tunguhing pangwika Ilarawan sa pamamagitan ng tula (8-12 na linya) ang isang detalye na para sa iyo ay mabisang magpapakilala sapiniling paksa. Kapag sinabing “ilarawan”, katulad ito ng paglitrato sa isang tanawin. Pero mas higit sa simpleng pagkuha ng litrato, nakapaloob sa paglalarawan na ito ang iba pang pandamdam o senses. Ibig sabihin, hindi lamang paningin ang target ng paglalarawan. Kasama dito ang pandinig, panlasa, pang-amoy, at pandama. Para maging epektibo ang paglalarawan, narito ang dalawang batayang gabay: Una, iwasan hangga’t maaari ang mga abtraktong salita gaya ng pang-uri at pang-abay (adjectives at adverb). Sa halip na sabihing “maganda”, “masakit sa tenga”, “mapait”, “mabaho”, “malamig”, ilarawan ang mga katangiang ito. I-imagine na may hawak kang kamera na kayang kunan ng litrato ang lahat ng nae-engkuwentro ng iyong pandamdam (senses). Ikalawa, mag-fokus sa detalye – ugat o dahon sa halip na buong punong-kahoy, alon na bumabangga sa bato sa halip na buong dagat, mata sa halip na buong mukha, at iba pangkatulad na pagsipat. Sa ganito, mas maipaparanas mo sa mambabasa ang bagay na gusto mong ilarawan. Mahirap itong mangyari kapag masyadong malawak o general ang saklaw ng paglalarawan. Bubuuin ng dalawang bahagi ang tula – una, mga detalyeng maglalarawan ng isang insidente kaugnay ng pinili mong isyu; at ikalawa, ekpresyon ng iyong saloobin – iniisip at nararamdaman tungkol sa inyong inilalarawan. Abstrakto (kadalasang walang dating o appeal) Kongkreto (nararanasan) Sa unang bahagi, ilalarawan lamang ang tanawin, karanasan, o bagay – ipapakita, ipapaamoy, ipaparamdam, ipaparinig, o ipapalasa. Puwedeng magtuon sa isang pandamdam lamang pero kung kaya at angkop ang dalawa o higit pa, mas mainam. Basta ang mahalaga, epektibong mailarawan ang piniling paksa. Sa ikalawang bahagi, ipahayag ang saloobin – ang damdamin o kaisipan na dulot ng inilarawan.

Gawa ko:

Courtesy: Pikbest

Sa ganang akin, ako'y nakasulat ng isang tula na unique ngunit misunderstood. Maaaring dahil hindi pa ako ganoon kahusay o may kakulangan lang sa clues na aking binibigay sa sobrang pag-iingat. Ninais kong ihalintulad ang administrasyon noon bilang isang hunyangong bisto na sa korapsyon at abusado sa kapangyarihan -- na kahit kita na (ang buntot; kapalpakan) at nakakabingi na ang pagkatal-katal (vibration; ingay o gulo). Sumasalamin ang tula sa kwento ng isang ipokrito na kahit alam na ang tunay na motibo at intensyon ng mga Marcos (at kongkretong napatunayan), nagbubulag-bulagan parin. Pati ang dulong linya na "Oo.", nais ko rin ipadama sa mga mambabasa ang kawalang identidad batay sa pansariling persepsyon o prerogative. Walang solidong opinyon at pananaw ang persona, ang isa sa mga pangunahing senyales ng kakulangan sa edukasyon at pagharap sa nakalulungkot na reyalidad. Sa isip ko, buo parin ang naging bisyon ko para sa kwentong inilahad na may teknikal na pagkukulang.

[eldest-daughter-since2000]

Ayaw ni daddy ng umiiyak. Sabi niya kasi malas daw sa business. Dati pa, lagi kong pinipigil umiyak lalo na 'yung may tunog kasi lalo siyang magagalit. Hindi nagtagal nakasanayan ko na. Medyo madali lang din pala. Ang sikreto ay dapat hindi mo dapat tignan ang mukha ng taong nagpapaiyak sa'yo. Tumingin ka lang sa kawalan habang binablangko ang isip o inilalayo sa kanila.

Kapag nag-aaway sila ni mommy, pinipigil kong umiyak at pinipigil kong malungkot. Ayokong malungkot na nga ang nanay ko pero ako pa rin ang patatahanin niya.

Kapag nag-aaway sila, buong tapang kong nilalakad ang madilim na kalsada ng village namin para hanapin at pauwiin si mommy.

Hindi para magbati sila ni daddy, kun'di dahil nag-aalala ako sa kaniya.

May laging bilin si mommy, sabi niya 'wag na 'wag makalalabas kung ano ang meron sa bahay.

Masama raw kasi 'yon, hindi daw dapat ipinagkakalat.

Pero, hindi ko nasunod. Ikinuwento ko kay Angel. Magkahalong takot at gaan ng loob ang naramdaman ko.Nung panahon na 'yon ramdam kong pareho kami. Pareho kaming batang ligaw kung bakit gano'n ang nangyayari sa matatanda. Pakiramdam ko may kasama na ako. May nakakaintindi sa akin. Hindi pa rin ako umiyak pero 'yung gaan na naramdaman ko mas higit pa sa pag-iyak.

Dumating 'yung punto na, siguro napagod na rin si mommy. Hindi niya na rin siguro alam anong nangyayari at tinamaan nang malakas na pagsisisi. Hindi ko pa naiintindihan noon, umiiyak pa ako kapag nagagalit siya sa akin. Kapag sinasabi niyang kasalanan ko. Kapag sinasabi niyang kung hindi dahil sa akin hindi siya mahihirapan. Akala ko ang sama niya para maramdaman 'yon. Umiiyak na lang ako sa loob ng kumot sabay dasal kay Lord. Sabi kasi ni mommy kapag bata ka, mas malakas ka kay Lord. Kaya naisip kong sulitin. Gabi-gabi kong dinadasal na pag-gising ko wala na ako.

Natatandaan ko pa, tinatanong ko si nanay (lola ko) kung ano kayang gagawin namin ni Lolo kung nabubuhay pa siya at nakilala niya ako. Sabi niya, sigurado daw siyang ako rin ang paboritong apo ni lolo. Dadalhin niya raw ako sa lawa para mamangka. Tapos manghuhuli kami ng tutubi. Tuwang-tuwa ako kahit sa mga kuwento. Lagi akong nagpapakuwento kay namay kung anong mga paboritong gawin ni Lolo. Hindi ko pa nakikita kahit picture niya pero pakiramdam ko ako nga ang paborito niyang apo.

Si nanay ang shield ko. Lagi niya akong niyayakap kapag hinahabol ako ng palo ni mommy. Lagi niya akong pinagtatakpan sa mga kasalanan ko. Lagi niya akong sinasamahan kapag natatakot ako. Lagi niya akong pinapatahan kapag umiiyak ako. Sabi niya ako ang paborito niyang apo. Paborito ko rin si nanay, hindi dahil siya lang naman ang lola ko kun'di dahil iniintindi niya ako kahit na madalas mahirap at nakakapagod.

Mahilig maglakad si nanay. Sabi niya masaya raw kasing paanooring mabuhay ang mga tao. Bonus na lang kapag may magagandang halaman sa daraanan.

Natatandaan ko pa rin ang makulay niyang pedicure. Ang polka dots niyang bestida. Ang puti at maiksi niyang buhok. Ang pagtula niya kapag oras na ng merienda. Ang pagkahilig niya sa halo-halo. Ang paborito niyang binangkal. Ang pagyapos niya sa akin sa gabi kapag hindi ako makatulog. Ang paglalagay niya ng bimpo sa likod ko kapag papasok sa school.

Ilang taon na, pero matingkad pa rin ang mga kulay. Naandito pa rin ang amoy.

Minsan tinatawag ko siya, gusto ko lang ng kausap. Gusto kong ikuwento sa kaniya anong nangyari sa araw ko, kung saan taimtim siyang makikinig. Minsan gusto kong isumbong sa kaniya ang mga hirap ko tapos iintayin kong sabihin niyang "okay lang 'yan" sabay yaya sa aking kumain ng halo-halo. Minsan gusto kong magpasama sa kaniya kapag natatakot ako, tulad nang dati pero hindi na sa multo.

Madalas ini-imagine kong nagbabakasyon lang si nanay sa malayong lugar.Kung saan mayroong magandang dagat. Ini-imagine kong magkasama sila ni lolo, namamangka. Tulad ng kinuwento niya sa akin dati kung paano sila magpalipas ng oras.

Madalas naiinis ako sa sarili ko. Duwag kasi ako nung bata ako at alam 'yon ni nanay. Kaya siguro hindi siya nagpapakita sa akin maging sa panaginip ngayon. Minsan sa isang buwan, inaalala ko ang lahat ng mga kuwento ni nanay at si nanay. Parang bahay na nirerepaint para hindi pumutla ang kulay.

Kung nandito si nanay, hindi siya makakapaniwalang hindi na ako takot sa multo.Sasamahan niya akong tikman ang bawat halo-halong makikita namin. Siguro, maeejoy niya ang spoken words poetry. Papakinggan niya bawat kuwento ko kahit mahaba. Sasamahan niya akong maglakad sa umaga.

[st-joan-of-arc-22-23]

Taiwan: Ang Nakakabighaning Puso ng Asya           

Meteor Garden 2001 ang una kong naisip nang nalaman ko na kami ay pupunta sa bansang Taiwan dahil dito nanggaling ang palabas na ito kung kaya’t ako ay sobrang na-engayo na baka ay mapuntahan ko rin ang ibang filming sites na naganap sa palabas at hindi ako nagkamali dahil napuntahan nga talaga naming ang iba!

Kami ay pumunta sa Taipei, Taiwan noong Abril 1, 2018 at nanatili kami ng limang araw doon at ang kabuoan na oras papuntang Taiwan ay nasa higit tatlong oras mula sa Maynila, ang flight na pinili ng aking pamilya ay gabi upang matanaw ang nagagandahang mga ilaw na nakapalibot sa bansang pupuntahan. Kami ay nakadating sa Taiwan Taoyuan International Airport nang ala-una na ng madaling araw at pagbaba pa lamang sa eroplano ay mararamdaman mo talaga ang malamig na simoy nang hangin na yumayakap sa iyo kahit man ikaw ay naka jacket na pagdating naman sa loob ng paliparan ayhindi na masiyadong marami ang mga tao at naging mabilis ang transaksiyon doon.

          Habang papunta naman kami sa hotel sa Ximen ay hindi mo maiiwasan na mapamangha sa kagandahan at kalinisang taglay na mayroon ang Taiwan. Kinaumagahan ay napagpasiyahan agad na kami ay bumisita sa Taipei Railway Station, Longshan Temple, at Chiang Kai Shek Memorial Hall dahil ito ay isang tourist spots na malapit lamang sa aming hotel at pwede na maging walking distance. Sa unang araw pa lamang ay tiyak na magiging sobrang busog ka dahil sa iba’t ibang pagkain na mayroon at sa hindi kamhalan na pagkain na mayroon, ang pinaka paborito kong nakain sa unang araw namin ay ang Peking Duck na sikat na pagkain.

          Sa ikalawang araw naman ay pumunta kami sa Beitou Hot Spring, Taipei Zoo, at ang Taipei 101 kung saan ay mas naging masaya ang paglalakbay dahil mas naging energetic na ang lahat at medyo malayo na ang mapupuntahan dahil kinakailangan sumakay ng tren at nasa mahigit tatlumpu’t minute ang byahe papunta sa Beitou kung saan ay napakaginhawa sa pakiramdam ang hot springs at may magagandang benepisyo naman ito sa kalusugan. Sa Taipei Zoo ay isang filming site sa pelikula at pagkadating namin ay maraming hayop ang mayroon doon at nagkaroon din kami ng pagkakataon na mapanood ang show nila. Ang Taipei 101 naman ay ang pinakamataas na estrakturang tinayo sa buong Taiwan at mayroong 101 na palapag at halos mga engrandeng tindahan ang nasa loob nito. Kinagabihan ay dumiretso naman kami sa Raohe Night Market upang kumain nang hapunan at mamasyal din.

          Sa ikatlong araw naman ay sa Leofoo Village at sa Taipei Children’s Amusement Park naman kami pumunta. Ang Leofoo Village naman ay isa sa mga filming site ng pelikula na kung saan ay si Shan Cai at Dao Ming Su ay namasyal kasama si Xiao You at naging masaya ako dahil maraming mga rides ang maaring masubukan at napakarami naman nang mga tindahang nandoon para mabilhan nang souvenirs. Ang Taipei Children’s Amusement Park naman ay may napakaraming rides din ngunit mas naakma na talaga sa mga kabataan. Masiya naman kaming kumakain sa McDonald’s dahil tiyak na malalaki ang servings nang kanilang pagkain kumpara dito sa Pilipinas at tiyak na pumapantay talaga ang expektasyon at ang realidad nang mga mamimili. Pagkagabi naman ay kumain kami ng Stinky Tofu at Mee Sua noodles ngunit hindi ko talaga gusto ang amoy dahil napakabaho.

         Sa ikaapat naming araw ay pumunta kami sa Jiufen Old Street at Xiahai City God Temple. Ang Jiufen Old Street ay isang sikat na tourist spot na kung saan ay napakaraming pagkain, souvenirs, at mga pasalubong ang maaring mabili kinakailangan na sumakay nang bus mula sa Taipei papunta sa Jiufen at mahigit isang oras ito ngunit worth it naman ang layo dahil mas nabibigyan engayo ang kabuoang ganda ng Taiwan at ang ibang parte nito. Sa 2,000 pesos ko ay sobra sobrang dami na pasalubong at mga pagkain ang aking nabili at tiyak na nasiyahan talaga ako dahil natikman ko din ang ice cream beer ito ay isang vaniila ice cream na pinaresan nang whisky at napakasarap talaga! At sa panghuling araw naman namin ay umuwi na kami na may libo-libong mga alaala na habang buhay kong itatago.   Ang paglalakbay sa Taiwan at talagang nirerekomenda ko sa lahat dahil sa kabila ng pagkakaroon ng isang maunlad na pamana sa kultura at espirituwal, kamangha-manghang pagkain, mainit na klase ng mainit na bukal, at nakamamanghang tanawin, ang Taiwan ay karaniwang naisip ng higit pa para sa mga pag-export nito kaysa sa isang lugar na bisitahin. Ang Taiwan ay kung saan nagsimula ang bubble tea craze. Hindi magtatagal upang malaman na ang alinman sa mga nakatayo na bubble tea ay nasa halos bawat bloke sa mga pangunahing lungsod tulad ng Taipei at Taichung. Madami ding mga pagkain ang iyong mahihiligin at mayroon silang public internet na kahit sa mga tren ay mayroon kung kaya’t hindi ka mahihirapan na mag post kahit saan ka man. Ang paglalakbay sa puso ng Asya ay hindi lamang isang pangarap kung hindi ay isang pangako na ang kagandahang taglay nang bawat bansa ay iba’t iba kung gayon ay dapat mahalin natin ang kulturang kinagisnan. -Silva, Cyan Marie Yzabel

[coachix]

Ayon kay Torres (2015), Ang Lungsod Cavite ay ang kabisera ng Lalawigan ng Cavite  bago ito ilipat sa Lungsod ng Trece Martires noong 1954. Ang makasaysayang isla ng Corregidor at ang ibang batuhan at pulo sa bunganga ng Look Maynila  ay napasasailalim sa pamumunong lokal ng Lungsod. Isa ang Lungsod na ito sa mga lugar na nais kong balik-balikan dahil bukod sa mga magagandang tanawin sa Lungsod na ito ay marami rin silang mga pagkain at mayroon ring iba’t ibang kulturang ipinagmamalaki.

Bago pa man umusbong ang pandemya sa ating bansa ay taon-taon kaming pumupunta sa Lungsod ng Cavite dahil dito naninirahan ang ilan sa aking mga pinsan at iba pang pamilya sa hanay ng aking Ama. Dito ang pinanggalingan ang kinalakhan ng aking lola na siyang Ina ni papa. Sa pagpunta sa lungsod na ito ay nakakasabik dahil bukod sa makikita at makikisalamuha ako sa iba’t iba kong pinsan ay malilibot ko rin ang buong Lungsod sa tulong nila. Kagaya na lamang noong huli naming pagpunta sa Cavite bago magkaroon ng pandemya ay nilibot namin ito at nakakita ng kakaibang pamumuhay at mga pagkain ng Lungsod.

Isa sa aking nagustuhan sa Lungsod ng Cavite ay ang kanilang masarap na Pancit na kung tawagin ay ang Pancit Puso mayroon rin silang Pancit Pusit na putahe. Ang mga pagkaing ito ay abgo sa aking mata, pang-amoy, pandinig, at panlasa kaya’t akoy lubos na nagulat noong itoy aking tinikman pawang dalawang putahe ang nakahain sa isang pinggan.

Matuklasan at malasahan ang mga kakaibang putahe sa isang panibagong lugar ay labis na nakagagalak dahil isa ako sa mga taong mahilig kumain kaya’t ang pagkain at pagtuklas sa bagong mga lasa ng bagong mga putahe ay labis na nakakapagpasaya sa akin at pati na rin sa aking mga kalamnan.

Sumunod naman ay natuklasan namin ang ilan sa mga magagandang tanawin na maaaring puntahan ng mga turista sa Cavite. Kabilang na rito ay ang lawa ng bulkang taal, ito ay ang isa sa makapigil hiningang tanawin na nararapat puntahan ng mga turista sa lungsod ng Cavite. Ang location ng lawang ito ay nasa parte na ng Tagaytay ngunit ayon sa ilang mga mananaliksik ay sakop pa rin ng Cavite ang Lawa ng taal.

Sumunod na magandang lugar na aking napuntahan ay ang Dambana ng Kagitingin ni Heneral Emilio Aguinaldo.  Ito ay ang dambana ng kagitingan ng ating unang pangulo ng Republika ng Pilipinas dito rin unang iwinagayway ang watawat ng Pilipinas noong Hunyo 12 1898. Ang mga lugar na ito na aking napuntahan ay talagang napakaganda at ang isa pa rito’y tanyag na lugar kung saan iwinagayway ang ating watawat na nangangahulugang paglaya natin sa kamay ng mga dayuhang mananakop. Masarap sa pakiramdam at gayun din sa mga mata na makita ang mga makasaysayan at magagandang lugar sa Pilipinas na lubos na pinapangalagaan para ito ay magtagal at maabutan pa ng mga susunod na henerasyon ng mga kabataan.

Masaya akong nakapaglakbay sa lungsod na ito habang kasama ko ang aking pamilya,  natatapos parati ang aming bakasyon sa lungsod ng Cavite na may galak sa mukha. Kahit ito ay taon-taon na naming pinupuntahan ay hindi pa rin ako nagsasawang maglibot, maglakbay at umalam ng mga kakaibang bagay o kakaibang kultura sa lugar na ito. Ngayong tapos na ang pandemya nawa’y makabalik kami sa lugar na ito kung saan maraming tanawin na magaganda, pagkaing masasarap at higit sa lahat ang karanasan na hindi ko kayang malimutan sa lungsod ng mga Kabitenyo.

[ctrlplusesc]

Tayo ay Tao

Sabi nila,

Konkretong panimula

Ang pundasyon

Ng isang magandang tula.

Kaya’t aking sisimulan ito

Sa paniniwala kong

Lahat tayo ay pagod na.

Pagod nang maglaro,

Pagod nang gumawa ng school works,

Pagod na sa trabaho,

Pagod na sa buhay.

Para sa mga bata

Na araw-araw na lang may problema.

Awayan sa laruan ang puno’t dulo,

Minsan pa’y nag-aagawan sa maliit ng bangkito.

Iiyak sa ‘di pagsakay sa kanya sa bisekleta,

Iingitin ng iba sa hawak nilang kendi,

At siya ay wala.

Kawawang bata.

Ngunit kalaunan ay ibibigay rin ng matatanda,

Ngunit syempre vivideohan at pasasayawin muna.

Para sa estudyante

Na pumapasok tuwing alas-syete ng umaga.

Suot ang unipormeng maganda

Sa isip niya siya’y tinatamad na.

Oral recit sa English ang tunay na pakaba,

Isama pa ang PE kung tuod ka rin tulad niya.

Sauluhing periodic table ay ‘di mawala-wala,

At syempre exam sa Math ang pinakamalala.

Ngunit sa kabila ng madugong pag-aaral,

Nariyan ang kaibigan niyang kasama.

Kasamang kumain sa kantinan,

Kasamang maglinis ng mga kalat,

Kasamang tumawa,

Kasamang maging kapwa.

Na nabuo sa tahanan na

Kung tawagin ay eskwela.

Para sa isang ama

Na pumapasok ng madaling –araw.

Gamit ang mio-ng kulay kahel,

Street lights ang umaga para sa kanya.

Amoy ang pares mula sa tabing kalsada,

Tila kape na nagpapagising

Sa pagod niyang katawan at kaluluwa.

Sa pag-usad ng puting pick-up sa una,

Sunod rin ang andar ng mio niya.

Hindi maaring tumigil.

Hindi maaring lumiko.

Patuloy lang sa pag-usad.

Sapagkat sa kanyang pag-uwi

Ay nag-iintay ang kanyang mag-ina.

Magkaka-iba man ang ating panahon,

Tayo ay nasa iisang pagkakataon.

Pagkakataong kumain ng kendi,

Pagkakataong makisama sa iba,

Pagkakataong humugot ng lakas

Mula sa mga importanteng taong

Nagbibigay sa’tin ng inspirasyon

Upang magpatuloy sa pag-usad ng panahon.

At sa bawat paglubog ng araw,

Uuwi tayong pagod.

Pagod mula sa pang-uuto ng nakatatanda,

Pagod mula sa dami ng buod na susulatin pa,

Pagod mula sa biyahe ng buhay.

Ngunit sa huli, tayo ay kakain ng kendi.

Kaunting luha lamang ang kailangan

Upang tayo’y pagbigyan.

Tatawa tayo kasama ang kapwa

Dahil naintindihan natin ang nararamdaman

Ng bawat isa.

At uuwi tayong may ngiti sa mukha,

Dahil makakasama natin ang dahilan

Kung bakit pinipili nating mapagod

Kaysa humilata.

At ito ang patunay na tayo ay buhay,

May direksyon,

May pangarap,

At higit sa lahat, tayo ay pagod.

Dahil tayo ay tao.

[surfchard]

Isang sulat ng pag-ibig mula sa Singapore.

Ang Singapore ay katulad sa anumang iba pang isla sa mga tuntunin ng pang-araw-araw na pamumuhay. Ang mga tao ay talagang magiliw at matulungin. Alam nila kung paano mamuhay nang magkasama bilang mga tao mula sa lahat ng mga kultura at pinagmulan, at tinatanggap nila ang mga bisita mula sa buong mundo sa kanilang bansa.Ang Singapore ay isa sa pinakamayamang bansa sa buong mundo. Iyon ay isang katotohanang hindi ko maaaring tanggihan sapagkat nasaksihan ko ito.

Tatlong taon na ang nakalilipas mula ng aking paglalakbay sa Singapore, kaya mangyaring sumali sa akin habang inaaalala ko ang aking oras doon.

Sa Singapore, saan ako tumira?

- Sa loob ng maraming araw, nasa bahay ako ng aking ina. Bilang karagdagan, ang paglipad mula sa Pilipinas patungong Singapore ay tumagal ng tatlong oras.

Kung bibisitahin mo ang lugar ay mahahanap mo na puno ito ng aktibidad, maliwanag at puno ng magandang amoy ng iba`t ibang uri ng pagkain. Pinaka-tanyag ang Singapore sa iba't ibang pagkain. Maaari kang makahanap ng mga lutuin ng anumang bansa, lungsod o lugar. Mula sa Intsik hanggang sa tipikal na pagkaing India, inaalok ng Singapore ang lahat. Kahit na ang mga lokal na nagtitinda na nagbebenta ng pagkain sa mga sulok ng kalye ay nagdaragdag ng isang halo ng mga pampalasa na kung saan ay mamamatay lamang.

Kapag tapos ka na sa iyong pamimili at pagod at nais na kumain ng isang bagay na mabuti, maaari kang bumili ng kahit ano sa mga vendor na ito at maibalik ang iyong lakas sa walang oras. Ang bansa ay puno ng magagandang gusali at arkitektura na kung saan ay pinaghalong moderno at tradisyunal na sining. Sa gabi, ang Singapore ay isang tanawin.

Napunta ako sa Merlion, Marina Bay Sands, Bahay ng kanilang Pangulo, Gardens by the Bay, Universal Studio, Orchard Road, Lucky Plaza, at marami pang mga lugar.

Iyon lang ang sasabihin ko tungkol dito. Inaasahan kong nakakuha ka ng kaunting kaalaman, Kung nais mong malaman ang higit pa, kailangan mong makita para sa iyong sarili.

#Chard, From SG. 

[aeyusllisyaeb]

Tara sa Baguio City

DISCLAIMER: Ang mga ito ay pambihirang oras. Dahil sa pandemya, ang mga patakaran sa paglalakbay at iba pang impormasyon ay mabilis na nagbabago. Sa pagpapatuloy na basahin ang artikulong ito, sumasang-ayon ka na i-double check sa mga awtoridad o iba pang mga kinauukulang entity para sa pinakabagong pag-update. Sundin ang mga hakbang sa kalusugan at kaligtasan na ipinatupad sa iyong pinagmulan at patutunguhan. Manatiling ligtas!

Gabay sa Paglalakbay sa Baguio: Narito ang lahat ng kailangan mong malaman mula sa mga tip sa paglalakbay, kung saan manatili, kung ano ang gagawin at pagkain na makakain, napasakop ka namin!

Ako ay isang Mag-aaral sa Junior High School nang magtapak ako sa Baguio sa kauna-unahang pagkakataon. Ito ay ang aming Retreat (Lahat ng Mga Babae) Ako ay ilang hakbang lamang upang maging isang Senior High Student, na kung saan ay isang kaibigan ko at inaasahan ko ito.

Matapos ang higit sa 6 na oras ng pagsakay sa bus mula sa Bataan, sa wakas nakarating kami sa Baguio sa paligid ng tanghalian. Sa kalagitnaan ng pagdiskarga ng aming mga bag, nakaupo kami ng aking mga kaibigan at namahinga sa labas ng van. Habang nag-uusap kami tungkol sa lamig at pag-aalaga ng tanawin ng Burnham Park, bumili kami ng ube at strawberry taho. Nag-iikot kami sa Baguio. Pagod na pagod ako at ang mga batang babae binaba namin ang aming mga bag at pinag-uusapan ang sesyon. Iyon ang aking pinakamaagang memorya ng Baguio City. Kahit na ngayon na ang lungsod ay sumailalim sa maraming mga pagbabago at mas maganda, ang mga bayan na walang katuturan ay naging madali nang ma-access.

Mahalagang Impormasyon tungkol sa Baguio

Baguio sa isang Sulyap: Mahal ng lahat ang Baguio. Ito ang tinaguriang "pinaka-malamig na lungsod sa Pilipinas". Sa mga oras, ang temperatura ay bababa sa kasing baba ng 9 degree Celsius lalo na mula Nobyembre hanggang Pebrero. Ang kasaganaan ng mga puno ng pine sa paligid ng lungsod ay isa sa pinakakikilalang tampok ng lugar. Gustung-gusto ng mga turista ang amoy ng pine sa loob ng maraming taon. (Nakalulungkot, ang mga pine tree na ito ay nabawasan sa bilang sa nakaraang 10 taon.) Kung gusto mo ang bundok at ang malamig na panahon, pumunta sa Baguio.

••••••••••••••••••••••••••••••••••••

PINAKATANYAG NA MGA LUGAR UPANG BISITAHIN ANG BAGUIO:

Burnham Park -

- Ito ay isa sa mga pinaka magagandang lugar sa lungsod. Dito, masisiyahan ka sa mga bulaklak, mag-piknik, sumakay ng bisikleta o magtampisaw ng bangka.

Camp John Hay

- Kapag naiisip mo ang Baguio, ang mga unang bagay na naisip mo ay ang mga puno ng pino, mga puno ng pine, at maraming mga puno ng pine, tama? Live ang pangarap na iyon sa Camp John Hay. Mahusay na bisitahin ang isang maaraw na araw at magpiknik din.

Wright Park

- Ang Wright Park ay pinakatanyag sa mga kabayo. Gayunpaman, mayroong higit dito kaysa sa pagsakay sa kabayo. Mahahanap mo rito ang mga nakamamanghang tanawin at maraming puno ng pino.

Tam-awan Village

- Kung nais mong maranasan ang kaunting kultura ng Cordillera, pumunta sa Tam-awan Village. Maaari mo ring piliing manatili sa gabi sa isa sa mga kubo.

Botanical Garden

- Gustung-gusto ko ang Botanical Garden dahil lamang napuno ito ng lahat ng mga uri ng halaman. Kung nandiyan ka, suriin ang lugar na ito!

The Mansion

- Nais mo bang makita ang bahay kung saan natutulog ang mga pangulo ng bansa kapag binisita nila ang Baguio? Bisitahin ang Mansion! Ilang hakbang lamang ang layo mula sa Wright Park.

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

MGA KILALANG BUDGET HOTELS SA BAGUIO

Austrianne Residences.

Hotel Veniz - Season.

V HOTEL AND APARTEL.

Travelite Express Hotel.

Baguio Holidays Villas.

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

TRANSPORTATION AROUND BAGUIO:

- Ang pangunahing anyo ng pampublikong transportasyon sa Baguio ay sa pamamagitan ng jeep o taxi. Maaaring mahihirapan kang maghanap ng isang bakanteng taxi o sumakay ng jeep sa oras ng pagmamadali (bandang 6:30 ng umaga hanggang 8:30 ng umaga at 4:00 PM hanggang 9:00 PM).

MGA BAGONG BATAS AT REGULASYON:

- Magkaroon ng kamalayan sa mga bagong patakaran at regulasyon. Hindi pinapayagan ngayon na tumawid sa kalye / maglakad sa mga sidewalk habang ginagamit ang iyong mga gadget, hindi pinapayagan sa publiko ang pagpapakita ng pagmamahal (PDA), hindi rin pinapayagan ang pagmumura, at higit pa!

MGA PANGUNAHING PWEDENG GAWIN SA BAGUIO

Kumain, Kumain at Kumain

- Sa paglipas ng mga taon, ang Baguio ay naging isang lugar ng langit na pagkain. Mahahanap mo rito ang daan-daang mga cafe at restawran kaya't mag-foodtrip at kalimutan ang iyong diyeta

Bisitahin ang mga kalapit na Bayan

- Matatagpuan sa Benguet, ang Baguio ay may ilang mga kagiliw-giliw na kapitbahay. Narito ang isang listahan ng mga kahanga-hangang lugar upang suriin.

Itogon – Mt Ulap, and Mt Ugo

Atok – Northern Blossom, Mt Timbak, and the Sakura Park (Haight’s Place)

Tuba – Bencab Museum, Valleypoint Campsite, and Aran Cave

La Trinidad – Strawberry Farm, Mt Yangbew/Jumbo, Mt Costa, and Mt Kalugong

I-enjoy ang malamig na panahon

- Ilabas ang mga panglamig at scarf, at isakay ang iyong OOTD! Ang Baguio ay maaaring maging sobrang lamig minsan na ang gusto mo lang ay ang baluktot, basahin ang isang libro at uminom ng kape. Kung masuwerte ka, maranasan mo rin ang mahamog na panahon.

Ito pa ang mga maaring gawin sa Baguio

Horseback riding sa Wright Park

Bisitahin ang mga museums

Maglakad sa Camp John Hay’s yellow trail

Magliwaliw sa Tree Top Adventure

Magpamasahe sa Northern Haven

Mag boat ride sa Burnham Park

Maglaro ng bowling sa Centermall’s fifth floor.

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

MGA RESPONSABLENG TIP SA PAGLALAKBAY SA BAGUIO

Respetuhin ang Paligid

- Huwag magkalat. Mangyaring hawakan ang iyong basurahan hanggang sa makahanap ka ng basurahan. Kung nasa kalsada ka ng Session, hindi ka makakahanap ng basurahan maliban kung pumasok ka sa loob ng 7-Eleven.

Iwasan ang solong gamit na plastik

- Nagsisimula na ang Baguio ng pagbabawal sa solong gamit na plastik. Gayunpaman, mayroon pa ring mga tindahan na ibabalot ang kanilang mga produkto sa mga ito. Kaya siguraduhing dalhin ang iyong eco bag at sabihin na hindi sa solong-gamit na plastik.

Maging maalalahanin

- Bago ka pumunta sa Baguio, basahin ang tungkol sa mga tradisyon, kultura, relihiyon, at kaugalian ng lugar upang malaman mo kung ano ang nararapat at hindi naaangkop. Karamihan sa mga residente ng Baguio ay mga Igorot na tulad ko. At kadalasan maraming mga turista ang pumupunta sa Baguio na naghahanap ng mga Igorot na umaasang parang makakahanap sila ng isang pangkat ng mga tao na nasa likuran ng lipunan ngayon.

Mamili sa lokal

- Panatilihing buhay ang tradisyunal na mga Sining at suportahan ang mga lokal na artisano. Bumili sa kanila. At subukang huwag makipag-haggle, ang P20 ay tila maliit sa iyo ngunit malaki ang kahulugan nito sa kanila.

Palaging humingi ng pahintulot

- Siguraduhing humingi muna ng pahintulot pagdating sa pagkuha ng mga larawan o video lalo na pagdating sa mga bata.

[armipey]

Gawa nina Theo Allen T. Nacu at Armhie Fhey C. Sacramento

          Bata pa lamang ako ay interesado na akong makapunta sa iba’t ibang lugar upang malaman ang mga pangyayaring naganap doon at ang mga masasarap na pagkain na natatangi sa bawat lugar. Noon pa man, gusto ko nang lakbayin ang bawat sulok ng Ilocos Sur upang malaman ko kung ano ang mga mahahalagang nangyari roon at kung anu-ano ba ang aking makikita roon na talagang makakapagpagalak sa akin.

          Naaalala ko pa noong panahon na litong-lito ako kung saan nga bang parte ng Pilipinas nakapwesto ang Ilocos Sur, tinawanan pa nga ako ng aking ina noong sinabi ko sa kanya na ito ay nasa bandang Visayas. Ang Ilocos Sur ay isang probinsya na matatagpuan sa lungsod ng Vigan na makikita naman sa rehiyon ng Ilocos na nasa isla ng Luzon. Ang Ilocos Sur ay may kabuuang 2,579.60 kilometro kwadrado at mahigit kumulang 20% ang sakop ng probinsyang ito sa buong rehiyon ng Ilocos. Ang dayalektong kalimitang ginagamit ng mga taong naririhan rito ay Ilocano. Ngunit mayroon pa rin naming ibang lengguwahe o dayalekto na ginagamit ng mga tao rito. Ang mga ito ay English, Tagalog, Chinese, Pangasinense, Kankanai, Tinggian, Muslim, at Visaya.

Dahil nga ang Vigan sa Ilocos Sur ay naging parte na ng Unesco World Heritage List, napakarami ng mga bagay at lugar na maaaring mapuntahan upang makita ang mga natatanging kultura rito. Noong kami ay nagpunta rito, hindi mapagkakaila na talagang inalagaan ang mga bagay na makakapagpaalala sa pagsakop ng Espanya sa lugar na ito. Ang kasaysayan ay talagang naroon pa rin, hindi ito nawala at kitang-kita ito sa mga monumento at mga pagkakatayo ng mga bahay at gusali.

          Noong pag-apak ko sa lupa ng Vigan, isa sa pinakamasaysayang lugar sa Ilocos Sur, hindi ako magkamayaw dahil sa aking galak. Tila bang ako’y namumuhay pa sa nakaraang panahon. May mga kalesa, ang mga gusali ay hindi ganoon kamoderno at makikta mong may halo talagang kultura ng Espanya rito. Ang lugar na aming pinuntahan ay ang Calle Crisologo, na tinatawag ding Cobblestone Street, dito makikita ang makukulay na heritage houses na talagang nakatatag na rito mula pa noon. Ito ay inalagaang mabuti kung kaya’t napakaayos pa ng itsura nito. Ngunit bago pa man maging Calle Crisologo ang pangalan ng kalyeng ito, tinawag muna itong Escolta de Vigan nang matagpuan ito ni Juan de Salcedo noong 1572. Ayon sa ilang mga mamamayan na nakasalamuha namin sa kalyeng ito, noong panahon pa raw ng mga Espanyol, ang lugar na ito ay naging sentro ng kalakan ng mga tiga ibang lugar. Mayroon pa nga silang nababanggit na istorya na tila ba teleserye dahil sa nangyari. May mga Pilipina at Hapon na nagkaibigan sa kasagsagan ng pananakop. Ito raw ay mahigpit na ipinagbabawal ngunit matindi raw talaga ang nagagawa ng pag-ibig. Hindi ko ito makalimutan dahil na rin siguro sa aking galak na marinig kong may love story palang nabuo noong mga panahong iyon habang nagaganap ang Ikalawang Digmaang Pangdaigdig.

          Makikita rin sa Calle Crisologo ang mga tindahan ng mga pasalubong na pagkain at kagamitan. Napakaganda ng mga tinda rito, ngunit naaalala kong may kamahalan ang mga ito kaya iilan lamang ang pasalubong na nabili namin mula sa tindahang ito. Mayroon pang hanay ng nagtitinda sa kahabaan ng kalyeng ito ngunit halos pare-pareho lamang ang aking nakikitang tinitinda nila.

          Hindi ko na rin pinalagpas ang pagkakataon na makasay sa kalesa. Tuwing naaalala ko ang pangyayaring ito, nakakaramdam ako ng awa para sa mga kabayong naamasada roon. Napakaganda ng ideya na sumakay sa kalesa, magpanggap na nasa sinaunang taon ka pa; ngunit pag naiisip ko na ang mga kabayo ay nasa ilalim na sobrang init na sikat ng araw at mabibigat pa ang mga pasaherong sinasakay nito. Pero napapaisip din ako dahil ang kalesa ang nagsisilbing pamumuhay ng ilang mamamayang tiga-Ilocos Sur. May kamahalan din ang pagsakay sa kalesa ngunit masasabi ko na sulit naman ito dahil iba ang pakiramdam kapag naranasan mong sumakay sa isang kalesa. Talagang iba ang nabibigay na kaligayahan ng pagsakay dito.

          Pagkatapos ng aming maikling pagsakay sa kalesa, dinala naman kami ng aming mga nahihiwagaang isipan sa isa pa sa mga kilalang atraksyon sa Vigan, ito ay ang kanilang mga liit-liit na mga museong naglalahad ng mga buhay ng mga prominenteng tao at kasaysayan ng kani-kaniyang lugar tulad na lamang ng tanyag na bahay ni Padre Burgos.

          Ang bahay na ito ay kilala sa pagiging ancestral house ng mga Burgos at ang lugar ng kapanganakan ng Padre. Ito ay isang dalawang palapag na museo na naglalaman ng kultura ng Ilocos, Kankanay, at Itneg. Sa pagpapakita ng kanilang mga sari-saring kagamitan tulad ng mga platong kahoy, kabaong na yari sa nara, burial chairs, tambur o mga kasangkapang pangmusika, at marami pang iba, naipaparating ang makulay ng kultura hindi lamang ng mga Ilocano kung hindi pati na rin ang mga Pilipino.  Ang museo ay mayroon ring lamang dioramas na nagpapakita ng mga local na pagtitipon, litrato ng mga indibidwal na may malaking ambag sa sosyo-kultural na paglago ng rehiyon. At syempre, hindi mawawala ang mga memorabilia ni Padre Burgos at ng kanyang pamilya na nanirahan sa tahanan.

          Ilang liko lamang mula sa kilalang museo ay dinala naman kami ng kutsero ng kalesa sa isa pa sa mga tanyag na museo sa loob ng Ilocos Sur, ang Museo ng Crisologo. Ang Museo ng Crisologo ay isa ring ancestral house ng kilalang dating kinatawan ng Ilocos Sur na si Floro Crisologo at ng kanyang pamilya. Ang mga Crisologo ay isa sa mga pinaka tanyag na political family sa probinsya ng kanilang panahon. Ngayon, ang bahay ay nagsisilbing daan upang bisitahin ang nakaraan gamit, memorabilia, kasangkapan, at ang bahay na minsang tinirahan ng mga Crisologo. Sa dinami-dami ng mga kagamitan sa museo, ang pumukaw ng aking pansin ay ang pulang sasakyang ito. Si Gobernador Carmeling Crisologo ay tinambangan sa pulang Chevrolet na ito noong Mayo 10, 1961 sa Bacsil, San Juan, Ilocos Sur. Sa kabutihang palad, siya ay nakaligtas mula sa nabanggit na insidente.

          Sa totoo lamang, ito ay isang nakakapangilabot na memorabilia para sa akin. Hindi ko pa rin lubos isipin na kahit sila ay mga kilalang tao, nakasabit pa rin ang kani-kaniyang mga memorabilia na naiwan sa mga nagdaang taon tulad na lamang ng pantalong sinuot ng kinatawan noong siya ay barilin sa simbahan, sasakyang ginamit noong ang gobernadora ay tinambangan. Ngunit ito ay mga bagay na may makukulay na nakaraan at kwentong marahil hindi alam ng karamihan, ito pa rin ay isang karanasang nagbukas sa aking isipan sa ‘lakbay-nakaraang’ ito.

          Hindi lamang mga museyo at mga kalyeng puno ng istoryang pang-kasaysayan ang mayroon ang Ilocos, matatagpuan rin dito ang nagsasarapang mga pagkain tulad na lamang ang kanilang empanada at longganisa. Ang empanada ay isang sikat na street food na kalimitang makikita sa mga kalye ng Vigan, Ilocos Sur. Ito ay may dough na gawa sa dinurog na kanin at atsuete para sa kilala nitong kahel na kulay, luntian o hindi pa hinog na papaya, vigan longanissa, at isang itlog na inilagay sa gitna ng filling at isinalang sa kumukulong mantika upang maging malutong. Sa pag kagat mo ng empanada ay siguradong malalasahan ang malutong na dough, malasang Vigan longganisa, at sariwang-sariwang murang papaya na magdadagdag ng “freshness” sa naturang pagkain.

          Sa kabilang banda naman, ang Vigan longganisa, tulad ng mga kilala nating longanissa ay mayroon palaman na baboy na mayroong kasamang pampalasa at maraming bawang na nagdadala ng kilala nitong lasa at amoy. Napakasarap nito mag-isa ngunit hindi dapat ito palagpasin ng hindi nalalagyan ng sukang Iloko. Unang kagat pa lamang ay malalasahan mo na ang bawang at siguradong susundan ito ng iba’t iba pang panlasa na ginamit sa baboy sa loob ng longanissa. Tunay ngang napakasarap ng empanada at longganisa sa kahabaan ng kalye at kung papaanong hindi lamang masarap na pagkain ang dala nito kung hindi pati na rin ang kwento ng mga cobblestone pathways sa klaye.

          Nang tumagal-tagal ang aming paglalakad sa kahabaan ng Calle Crisologo, napunta naman kami sa isa pa sa mga tanyag na pagkain pinasikat ng Ilocos Sur, ang kilalang Pinakbet Pizza. Aming pinuntahan ang orihinal na gumagawa ng tinaguriang “vegetarian pizza”, ang Café Leona. Ang pizza ang may lamang kamatis, talong, sitaw, bulaklak at mismong bunga ng kalabasa, at higit sa lahat, ampalaya. Kung kaya’t bagamat hindi ako mahilig sa mga gulay, ako pa rin ay magiliw na naghintay sa pizza dahil interesado akong matikman ito at kung tunay nga bang nabago nito ang lasa ng gulay at ito ay napasarap. Tunay nga! Ng aking tikman ang isang slice ng pizza ay napatunayan ko na ito ay hindi lamang masarap kundi masustansya rin.

          Tila hindi pa nakuntento ang aming mga kalamnan sa naturang pizza kung kaya’t naghanap pa kami ng kakainin sa kilalang Vigan at natagpuan naman naming ang miki noodles. Ang miki ay isang kilalang sabaw sa Ilocos na may lamang pancit na gawa sa itlog, chicken stock, at para sa kaniyang kilalang kahel na kulay ay mayroon rin itong dinurog na atsuete. Sinangkapan rin ito ng bagnet na nagpalasa at nagbigay ng lutong sa sabaw kung kaya’t mas masarap at mas malasa ito. Napakasarap ng sabaw na ito ay perfect na kasabay ng Vigan longganisa at empanada habang ikaw ay nakaupo sa cobblestone cafes ng kilalang kalye.

          Bagaman marami dito ay sa kahabaan lamang ng Calle Crisologo matatagpuan, sigurado naman akong mabubusog ang iyong tiyan at mapupuno pa ito ng makukulay na kwento mula sa mga tindera ng mga kainan at karinderya. Halos lahat ng aming natikman mula sa paglalakbay na ito ay nirekomenda sa amin ng mga nakatira roon ang pinagmamalaking empanada at longganisa ang Ilocos Sur. Talaga nga namang hindi ka magsisisi at babalik-balikan mo ang mga ito. Naaalala ko pa na nagbilin ako sa aking ina na bumili siya ng sariwang longganisa para mayroon kaming iuuwi at iluluto sa bahay.

          Sa aming paglalakbay sa loob ng tatlong araw, tila napakaraming kwentong, karanasan, at panlasa ang nagbalik sa akin sa aking kabataan sa Ilocos at nakapagbukas ng aking isipan hindi lamang sa nakaraang mga nangyari dala ng kilalang Calle Crisologo at Museo ng Burgos at Crisologo ngunit pati na rin ang aking pinagmulan. Bagamat lingid sa inyong kaalaman, ako ay isang Ilokano kung kaya’t habang nararamdaman ko na tila ba ako ay isang dayuhan sa aking sariling bayan ay hindi pa rin maalis ang aking pagmamalaki sa aking pinagmulan. Sapagkat sa bawat sulok, kalye, at hapagkainan ng Ilocos Sur ay mayroon kang bagong malalaman hindi lamang mula sa kasaysayan ng mga Ilokano kung hindi pati na rin ang kanilang mga kasanayan kung bakit isa ang Ilocos at Ilocano sa mga tanyag na rehiyon sa Pilipinas. Hindi nga ako nagkamali sa pagpili ng aming paglalakbay patungo sa Vigan, Ilocos Sur kung kaya’t sa aking pagbabalik sa aming tahanan ay may bitbit akong mga bagong kwento, karanasan, panlasa, at mga natutunan na kumilala sa aking nakaraan at patuloy na huhubugin ako sa kasalukuyan at kinabukasan.

Mga Sanggunian:

https://www.lakwatserangligaw.com/2015/10/what-to-see-in-ilocos-sur.html

http://tourism-philippines.com/ilocos-sur/

http://laoag.china-consulate.org/eng/lqjs/gsgk_1/t315270.html

https://www.phbus.com/blog/tourist-spots-vigan-city-2021/

https://www.zenrooms.com/blog/post/calle-crisologo/

https://www.ivanhenares.com/2009/06/longganisa-vigan.html

http://tourism-philippines.com/ilocos-sur/

https://tinyurl.com/4666xajp

https://tinyurl.com/29cg97gj

https://tinyurl.com/w63c4psj

https://tinyurl.com/4vskqu79

https://tinyurl.com/156svrse

https://tinyurl.com/12gl66qd

https://tinyurl.com/5fzxk5jy

https://tinyurl.com/ik4qrewg

[angelo-espinosa]

Sapat pa ba ang kaalaman nating mga Pinoy pagdating sa ating wika?

Ulat Ni: Saul Angelo Espinosa 

Ang asignaturang Filipino ay hindi na bago sa atin. Mula kinder ay itinuturo na sa atin kung paano magbasa, magsulat, at magbigkas ng mga salita. Habang lumilipas ang panahon, palalim ng palalim ang talakayan sa asignaturang ito. Halimabawa ng mga paksang tinatalakay sa asignaturang Filipino ay parirala, pang-abay, pang-uri, at marami pang iba. Kasabay din sa paglipas ng panahaon ay unti-unting nalilimutan natin kung paano gamitin ang wikang Filipino dahil sa patuloy na pagbabago ng wika. Ang aking tinutukoy sa pagbabago ng wika ay ang pagusbong ng social media.

Ako ay sumasang-ayon na hindi pa sapat ang kaalaman nating mga Pilipino pagdating sa asignaturang Filipino. Ayon sa dokyumentaryong pinanood, sinabi ng guro na hindi pa masyado hasa ang kabataan pagdating sa asignaturang Filipino. Dapat binibigyan parin natin ng atensyon ang sarili nating wika dahil ito ay sumasalamin sa ating kultura at ang wikang Filipino ay may kapangyarihang ikwento ang ating kasaysayan at yaman ng ating lahi. At panghuli, isa sa mga kadahilanan kung bakit nawawala ang disiplina sa pormal na pagsusulat ay ang social media. Kadalasan nakakalimot na rin tayo sa kung paano gamiting ang tamang pormal na pagsulat sa wikang tagalog. Dahil sa paglitaw ng mga salitang di-pormal na nakasanayan na natin tulad ng internet slangs at jejemon, ay mas nagagamit pa nating ito kesa sa pormal na mga salita.

Nakakalungkot din isipin na karamihan sa ating mga kabataan ay nakakalimot na sa sariling wika. Ang wikang Filpino ay nagsisilbing salamin ng ating identidad. Dito pinapakita kung saan tayo nagmula. Ika nga ni Dr. Jose Rizal, “Ang taong di marunong magmahal sa sariling wika ay higit pa sa amoy ng mabahong isda.”

[aphrodithine]

Kanina nilabas na yung All New Honda City inupdate na kame ng Agent. So itatake advantage ko na ata to dahil Honda City talaga gusto ko at ngayon ulit sila naglabas na binago lahat pati mga accessories kumpera sa lahat ng Honda City na nag eexist ngayon. Pag sinabe mo kasing All New sa sasakyan parang kang gumuhit sa clear paper ng bagong sasakyan yung hindi mo pa nakita o halintulad ng ibang same car unit models dahil ayun nga may mga new honda city every year pero pag sinabeng all new lahat ay bagong design lahat ay na revised, new platform, updated powertrain pati interior, exterior design nag iba or full design. Naisip ko yung target kong downpayment para hindi ako mag hirap ng bwan-bwan. Nag goal ako ng 450 para kahit mag bagsak ako ng 300 downpayment hindi ako ma zero sa savings ko pati na ng may makita akong tira ng hindi naman masakit pumikit. Naalala ko kasi nung nagbabalak akong mag invest sana sa repossessed cars sa banko kako madalas duun mga hindi napanindigan ang monthly isa sa mga kadahilanan bakit nahahatak eh sa kagustuhang magka car may mga pumapatos ng 0 downpayment or maliit na cash payment pero ang laki ng bayarin bwan-bwan. Ayoko naman ng tipong pagka kuha ko ng sahod ko nasasaid ako dahil lang sa downpayment. Kaya bago talaga ako gumalaw nag iimbak talaga muna ako ng bala pati gusto ko namnamin ang hirap ng isang bagay para mas ma motivate ako lalo na mag desisyon. Sa totoo lang ang laki ng impact ng pag ko-commute ko sa office dati dumadating pa ako sa point na nakaka tulog na ako sa jeep pati katabi ko na hindi ko naman kilala nasasandalan ko(nakakahiya diba) pagod pagod ako sa pag commute pag dating ko pa lang ng office puyat na at lahat bawas na agad battery health ko hindi ko pa nauumpisahan trabaho ko parang ganun. Minsan nga nag dadala pa ako extra shirt ko dahil lalo pag mainit amoy araw, pinagpapawisan, at yung amoy usok ka pagka dating mo sa office kaya nagpapalit ako minsan ng damit duun. Pati hindi ako maka OOTD ng maayos dahil sino ba naman mag Pak na pak tapos sasakay ka ng jeep pagtitinginan ka ng tao kulang na lang kalabitin ka at sabihing “san punta mo gHorl” kaya gusto ko na din kumuha dahil hirap na pati ako mag tatlong sakayan. Ang gastsos ng uwian ko ngayon at isama mo na yung nagastos ko nung unang lockdown na puro rent a car ako nakaka iyak sa bulsa na sobra sobra pa kung tutuusin pang full tank. Regalo ko na din to sa sarili ko sa pagtitiis ko ng ilang taon na mag commute sa work. Nga pala mag fo-4 YEARS na ako this OCTOBER 25 sa company at trabaho na to siguro naman tamang panahon na ulit na regaluhan ko sarili ko deserve ko naman to dahil sa dami dami na ng pinag daanan ko sa company na to. Ito na ba ang tamang panahon para sa car? Or ramdam nyo ba gaano kahirap mag commute pero wala kang choice kasi hindi pa kaya? Ilang taon ko din to naramdaman hindi kayo nag iisa. Goal oriented lang kasi talaga akong tao nagsipag at nag tiis, umiyak, na sstress at higit sa lahat galing sa walang kayang pamilya at galing sa zero balance na nag sumikap lang para makamit lahat ng pangarap.

[julyana-stuff]

Ako'y isang pinoy, Hindi isinapuso't diwa, Pinoy na isinilang sa ating bansa, Ako'y nasanay sa wikang banyaga, Ako'y pinoy na mayroong ibang uri ng wika, Wikang Pambansa ay hindi ko gamit na salita, Bayan kong Sinilangan, Hangad ko lagi ay kaguluhan, Si Gat Jose Rizal na noo'y nagwika Siya ay nagpangaral sa ating bansa, Ang hindi raw marunong magmahal sa sariling wika, Ay higit pa ang amoy ng mabaho at malansang isda. Bakit kayo nakikipagsiksikan sa isang lata ng sardinas? Kung malawak naman ang espasyo ng karagatan? Bakit ibang wika na ang sa atin dumuduyan? Saan na ba ang wikang naging supling ng Perlas ng Sinilangan? Ayan... ayan ang mga katanungan na laging pumapasok sa aking kaisipan Ang dating wika na naging bulaklak sa hardin ng kamalayan, Na ngayo'y pinitas na ng mga dayuhan... Tayo... tayo ang dayuhan sa sarili nating bansa, Hindi natin ito'y diniligan o miski man lang alagaan, Mas nakinabang ang mga masasamang damo sa lupang tinubuan, Tayo ang rigadera, tayo ang tagapagdilig ngunit ibang halaman ang s'yang sumibol at nakinabang. Sumapit na ang Buwan ng Agosto, Sabik na sabik ang mga Pilipino lalo na yung mga kabataan. Masigasig sa kakapaskil ng tula na animo'y maka-Pilipino Aba! Aba! Aba! Mahal mo lang ang wika dahil sa proyekto, Isa kang Pilipinong nagbabalat-kayo, Ang wikang napuruhan sa giyera noon ay binawian na ng buhay ngayon. Nababaduyan kayo sa Wikang Filipino? Dahil mas gusto niyo ang mga Koryano at Amerikano? Na animo'y parang hinaharana kayo sa tuwing tumutugtog ang kanilang mga awitin, Ngunit alam niyo ba ang pinagkaiba ng Tagalog, Filipino, at Pilipino? 'Yung mga salita tulad ng... doon at dito? kong at kung? ng at nang? sila at sina? Alam niyo ba ang pang-ukol, pang-akop, at pangatnig? Hindi 'di ba? kasi... kasi sinubsob ninyo ang inyong katapatan sa kanila. Tayo mismo ang nagpinta sa wika pero tayo lang din pala ang bubura, Hinayaan natin na magpakadena tayo sa kolonyalismo, Imbes na galangin ang wika ng mga banyaga ay sinasamba pa natin, Kung may panahon tayo sa lengwahe at kultura ng iba, Sa wika at pagiging makabansa ay ganoon din naman sana, Hindi yung bibigyang pansin mo lamang tuwing sasapit ang Buwan ng Agosto. Oo nga, isa tayong milenyal na pinangunahan na ng pagbabago sa kulturang meron ang mga pilipino, Pero `wag puro sml/skl ang iparating mo, `Wag puro GG, Wala na Finish na, Advance ako magisip eh' at kung ano pang balbal na gamit mo, `Wag tayong conyo, May sarili tayong wika't kultura na dapat kinakabisado. Wikang Filipino, Kulturang Pilipino ay pagtibayin natin, Ipakitang naiiba ang Pilipino at kaya nitong tumayo sa sarili nito, Na hindi mabubura ang Wikang Filipino o kahit ang kulturang meron tayo, Kung uunahin nating respetuhin ito bago ang pagrespeto sa dialekto at kalinangan ng ibang wika. Patuloy kong itatarak ang punyal ng reyalidad sa karamihan pati na rin sa sarili ko, Dahil minsan ako yung bumato subalit ako rin ang tinamaan, Ako yung nagmahal subalit ako yung nasaktan. Kinain ko rin ang lahat ng aking salita, Ngunit patuloy pa rin ako sa pakikidigma, Kasama ang tulis ng aking pluma at ang hukbo ng aking tinta, Nakasuot ka man ng kalasag, tatablan ka pa rin ng espada kong nababagabag. Ito'y inyong pakatatandaan, Ipapatikim ko sa inyo ang wikang noo'y sinaing, at itataga ko sa bato na ang wikang banyaga na kinain niyo ay s'yang lalason sa inyo, Huwag natin anihin ang wikang itinanim ng ating mga ninuno, Dahil ang halamang ito ay siyang bubuhay sa ating mga Pilipino. Patunayan natin sa mga banyaga na isa tayong pinoy na may sariling wika, Patunayan natin ang ating panata na isa tayong Pilipinong Makabansa, At kung tila nga nakakalimutan mo na, Heto ako nakatayo para muling ipaalala, Na pilipino ka at wag kang magpakabanyaga. CREDITS TO DEVIANTART.COM FOR THIS PICTURE

[jadethewanderess]

Ang Huling Kape ni Veronica.

Gusto ko nang mamatay.

Ito ang unang salitang pumasok agad sa isipan ko. Wala nang dahilan para mabuhay ako. Naghiwalay na ang mga magulang ko, bumagsak ako sa major subject ko, buntis ako at walang balak ang boyfriend ko para sa amin. Masyadong magulo ang buhay ko, at ang tanging paraang naisip ko para wakasan ang paghihirap na ito ay ang tapusin ang buhay ko. Isa akong kahihiyan.

Nakatayo ako sa balkonahe ng condo unit ko sa Malate, handa nang tumalon.  Huminga ako ng malalim habang malayang tumutulo ang mga luha ko sa aking pisngi. Tatalon na sana ako nang lumitaw ang isang lalaki sa katabing balkonahe ng unit ko. Nakangiti siya, pero may lungkot sa mga mata niya.

“Huwag.” Bulong niya sabay abot sa kaniyang kamay.

“Huwag mo akong pakialaman. Alis.”  Hindi ko tinanggap ang kaniyang kamay at umirap.

“Miss, huwag.” Ulit niya.

Ang kulit niya.

“Sino ka ba? Huwag mo nga akong pakialaman! Umalis ka na! Kapag namatay ako ngayon, ikaw ang sisisihin ng mga pulis!” Asik ko.

“Ako si Lee at hindi kita pwedeng iwan dito.”

Hindi ako sumagot. Bahala siya diyan!

“Bahala ka. Gagawin ko pa rin. Pumikit ka!” Utos ko. Imbes na ipikit niya ang mata, ngumiti lamang siya sa akin.

“Alam kong hindi mo iyan gagawin.” Kalmado niyang sinabi.

Tumigil ako at galit na tumingin sa kaniya.

“Ano bang pakialam mo!? Hindi mo ako kilala! Hindi mo alam ang nangyari sa akin! Wala kang alam sa pinagdaanan ko!”  Sigaw ko at tuluyan nang nalunod sa sariling kong luha.

“Oo, hindi kita kilala kaya alam kong hindi mo kayang gawin iyan. Ayaw mong mamatay. Gusto mo lang matapos ang paghihirap mo. Gusto mo lang na matigil ang sakit na nararamdaman mo, pero ayaw mong tapusin ang buhay mo.”

Pumantig sa akin ang mga sinabi niya. Paulit-paulit na tumugtog sa tainga ko ang mga salita niya. Huminga ako nang malalim at dahan-dahang naglakad palayo sa balkonahe.

“Gusto mo bang magkape, Miss?” Tanong niya at inalok muli ang kaniyang kamay. Lumapit ako sa kaniya upang tanggapin ang kaniyang kamay at saka tumango.

“Anong gusto mo? Libre ko na.” Tanong niya nang makarating kami sa isang sikat na coffee shop sa tabi ng condo unit namin.

“Tall chocolate chip cream with whip cream.”

“Sige. Venti na lang para sayo.”

“Whatever.” Irap ko uli na siyang tinawanan niya lang.

“Ano nga pa lang pangalan mo?”

“Bakit?” Asik ko.

“Ilalagay ko sa kape mo. Alangan namang Lee ang ilagay ko sa kape mo? Hindi ka naman si Lee.” Sarkastikong sagot niya sakin. Nakakainis talaga itong lalaking ito!

“Oo na. Veronica pero Lady Gaga ang ginagamit ko sa mga coffee shop.”

“Naks! Ang lakas mo sa part na ‘yon.” Pang-aalaska nito sa akin. Inirapan ko na lang siya at hindi na muling sumagot pa.

Dumating siya kasama ang kapeng inorder niya at umupo sa harapan ko. Patuyang nilapag niya sa harapan ko ang kapeng may pangalang Lady Gaga.

“Bakit Lady Gaga?” Tanong niya habang sumisipsip sa kaniyang kape.

“Bakit ba ang dami mong tanong?” Naiinis na sagot ko.

“Sagutin mo na lang.” Bakit ba ang kulit ng isang to?

“Idol ko kasi si Lady Gaga.”

“Ahh, anong favorite mong kanta niya?” Napaisip ako sa tanong niya. Oo nga, ano? Ano bang paborito kong kanta ni Lady Gaga?

“Wala eh.”

Tumigil siya sa pag-inom sa kape niya at umismid na parang hindi makapaniwala sa sinabi ko.

“Weh? Imposible yun! Sabi mo idol mo siya, eh di dapat may favorite kang song nito!”

“Dapat ba mayroon? Dapat ba kapag gusto mo iyong isang singer, may dahilan? Dapat ba may favorite kang kanta?” Pagbabalik ko ng tanong sa kaniya.

“Oo naman! Kaya mo nga siya nagustuhan dahil doon eh.”

“Alam mo, mababaw na dahilan iyong mga kanta niya para magustuhan ko siya. Mababaw iyong dahilan na magaling siyang kumanta. Hindi ba pwedeng nagustuhan ko siya bilang siya? Nagustuhan ko siya dahil siya si Lady Gaga. Simple lang.” Sagot ko.

Ngumiti siya at nakita ko kung paano namangha ang kaniyang mga mata sa sinabi ko.

“Wow! Ang lalim mo pala mag-isip.” Iyon na lamang ang nasabi niya. Hindi ko siya sinagot bagkus ay sumimsim na lamang ako sa kapeng nasa harapan ko.

“So…maiba tayo. Veronica, bakit mo gagawin dapat iyon?” Seryosong tanong niya.

Tumigil ako sa pagsimsim ng kape at tinitigan siya sa mga mata.

“Wala kasi akong kwenta.” Simpleng sagot ko.

“Walang kwenta? Paano mo nasabi?”

“Wala akong kwentang anak. Naghiwalay na ang mga magulang ko. Bumagsak ako sa Physiology and Anatomy na parehong major subjects ko. At higit sa lahat…buntis ako.”

Tumigil siya sa pag-inom ng kape. Halatang nagulat siya.

“Buntis ka? At magpapakamatay ka? Paano yung baby mo?” Iyon pa talaga ang una niyang tinanong matapos kong ikwento ang wala kong kwentang buhay.

“Wala naman akong kwentang tao eh edi wala rin akong kwentang nanay. Paano ko bubuhayin ‘to?” Turo ko sa tiyan kong maliit pa lamang.

“Asan boyfriend mo?”

“Wala. Ayaw niya sa amin ng baby ko. Hindi naman ako namimilit. Kung ayaw, edi ayaw. Tapos.”  

“Kaya ka magpapakamatay sana?”

“Oo nga kulit. Alam mo, patay na dapat ako ngayon kung hindi ka nakealam eh noh.”

“Veronica, maraming bagay para magpatuloy. Isipin mo iyong magandang nangyari sayo. Lahat-lahat, Veronica.” Saad nito at hinawakan ang kamay ko.

“Wala namang magandang nangyari sa akin eh.” Sagot ko at pinigilan na ang mga luha ko.

“Mayroon Veronica. Ikaw. Ikaw ang pinakamagandang nangyari sa mundong ito.”

“Sinasabi mo lang yan kasi naaawa ka sa akin. Hindi mo ako kilala.” Panunuya ko at marahas na hinila ang kamay kong pinapatungan ng kaniyang mga kamay.

“Hindi kita kilala Veronica, pero naniniwala ako na isa kang magandang pangyayari…hindi lamang sa mundo, kundi sa sarili mo rin.”

Ang luhang kanina ko pa  pinipigilan ay malayang umagos sa mga mata ko. Hindi ako nakaiimik.

“Lumaban ka. Lumangoy ka. Ano naman kung naghiwalay mga magulang mo? Magulang mo pa rin sila, hindi magbabago iyon. Ano naman kung bumagsak ka sa major subjects mo? Magiging doctor ka pa rin naman. Ano naman kung buntis ka tapos walang ama? Magiging ina ka naman. Dakila at natatanging ina. Lahat ng nangyari sayo Veronica, may dahilan. Maniwala ka sa akin.”

“Bakit mo ito sinasabi sa akin?”

“Kasi Veronica, deserve mong malaman kung gaano kaganda ang mundo sa likod ng mga pighati at lumbay na nararanasan mo. Deserve mong makita yung mga bituin sa langit na kasingganda ng mga mata mo. Deserve mong makita ang mga magaganda sa pangit at ang mga mabubuti sa masama. Deserve mong mabuhay, Veronica…Mabuhay ka.”

Tumayo siya at kinuha ang kape niya. Inalok niya ang kamay niya sa akin at sabay sabi ng, “Friends?”

Tinanggap ko iyon at ngumiti. “Friends.”

Pagkatapos ng gabing iyon, mas lalo kaming naging malapit ni Lee sa isa’t-isa. Palagi niya akong dinadalaw sa unit ko. Namamasyal kaming magkasama. Lagi rin kaming nagkakape. Nalaman ko ang mga simpleng bagay tungkol kay Lee. Magkasing-edad kami at kumukuha siya ng kursong Architecture sa Benilde. May banda siya sa school nila na kung tawagin ay Black Label. Siya yung drummer. Nakakapagtaka na siya yung drummer eh mas maganda pa nga kung tutuusin ang boses niya sa bokalista nila. Ang paborito niyang kanta ay yung 214 ng Rivermaya. Minsan pinarinig niya sa akin iyon at inasar ko siya kasi ang drama ng paborito niyang kanta.

Ilang buwan na ang lumipas at masasabi kong ayos na ako. Malaki na rin ang tiyan ko. Nasabi ko na rin sa magulang ko ang pagbubuntis ko at natanggap naman nila kagaya nang pagtaggap ko na hindi na talaga kami maaayos. Naayos ko na rin ang mga major subjects ko.

Sa ilang buwan na magkasama kami ni Lee, hindi niya ako iniwan. Madalas sinasama niya ako sa mga gig nila. Napagkamalan pa nga noon na magkisantahan kami. Minsan dinala niya ako sa school nila noong malaki na ang tiyan ko at naging usap-usapan kami. Akala ata nila si Lee ang ama ng dinadala ko. Hindi rin naman kasi nilinaw ni Lee sa kanila.

Isang ordinaryong gabi, habang nagkakape kami ni Lee sa paborito naming coffee shop, sinabi niya ang dalawang salita na nagpabago sa takbo ng pagkakaibigan namin.

“Mahal kita.” Halos hindi ako makahinga sa sinabi niya. Imposible…

“Sinasabi mo diyan?” Biro ko at umiwas ng tingin.

“Ang sabi ko, mahal kita.” Ulit niya sa mas klaro at mas malakas na boses.

“Bakit mo ako mahal?” Tanong ko.

“Dapat ba may dahilan? Hindi ba pwedeng mahal kita dahil mahal kita. Walang bakit at pero.”

Ito ang araw na pinakaayaw kong mangyari. Mahal ko si Lee, at dapat natutuwa ako sa sinabi niya ngayon, ngunit hindi kami pwede. Ayokong siraiin ang buhay niya. Ayokong madamay siya sa napakagulo kong buhay.

“Lee, mahal mo ba ako? O mahal mo yung pakiramdam?” Tanong ko.

“Hindi, Veronica. Mahal kita. Sigurado ako. Mahal ko ang hilaga, silangan, kanluran at timog ng pagkatao mo.” Sagot niya at hinaplos ang pisngi ko.

“Lee…mabuti kang tao. Pero, huwag ako Lee. Iba na lang.” Mapanuyo kong sabi.

“Handa akong maging ama ng dinadala mo. Handa akong bumuo ng pamilya kasama kayo.” May paninindigan niyang sinabi.

Doon tumulo ang luha ko.  

“Hindi pwede Lee. Ayokong idamay ka sa napakagulo kong buhay. Mabuti kang tao, Lee…I don’t deserve you.” Pagkatapos kong sabihin ang mga salitang iyan ay tumayo ako at pinunasan ang luha ko.

“Lee, maraming salamat. Salamat kasi niligtas mo ako. Salamat sa lahat.” Naglakad ako palayo kay Lee na may bigat na nararamdaman.

“Veronica—” Iyon ang huling salitang narinig ko kay Lee bago ako lumabas ng coffee shop. At iyon na rin ang huli naming pag-uusap dahil kinabukasan umalis na ako sa condo unit ko. Nag-drop ako sa school. Umuwi ako sa bahay namin at hindi ko na muling nakita si Lee pagkatapos ‘non.

***

Pitong taon ang nakakaraan nang makilala ko si Veronica. Hinding-hindi ko siya makakalimutan. Hinding-hindi ko makakalimutan ang tamis ng kaniyang mga ngiti, ang amoy ng kaniyang buhok, ang tingkad ng kaniyang mga mata at ang malakas niyang boses na musika sa aking mga tainga.

Para sa akin, si Veronica ay isang simbolo ng buhay at pag-asa.

Totoo ang sinabi ko noon na isa siya sa pinakamagandang nangyari sa mundo dahil isa siya sa pinakamagandang nangyari sa buhay ko. Minahal ko siya. At hanggang ngayon minamahal ko pa rin siya. Hindi kailanman binago ng panahon ang pag-ibig ko sa kaniya.

Iniwan niya ako nang wala man lang pasabi. Labis akong nasaktan noon, at magiging hipokrito ako kung sasabihin kong hindi ko siya sinubukang hanapin. Hinanap ko siya, ngunit nabigo ako. Lagi akong pumupunta sa paborito naming coffee shop nagbabakasakaling makita ko siya. Lagi ko rin siyang inaabangan sa gate ng La Salle baka sakaling makasalubong ko siya. Pero, wala. Mahirap nga naman talagang hanapin ang isang taong ayaw magpahanap.

"One tall chocolate chip cream for Lady Gaga."  

Napatigil ako sa pagguhit nang marinig ko ang pamilyar na pangalan na sinambit ng barrista. Lumingon ako sa counter at doon nakita ko ang babaeng matagal kong hinanap. Si Veronica. Malaki ang pinagbago niya. Ang dating pulang buhok niya na maalon-alon ay napalitan ng kulay tsokolate na hanggang baba na lamang ang haba. Pumayat siya nang kaunti. Tumangkad ng ilang pulgada dahil sa suot niyang stilettos. Maraming nagbago sa kaniya, ngunit kilala pa rin siya ng puso ko.

Tumayo ako sa upuan ko at lumapit sa kaniya, "Veronica?"

Lumingon siya sa direksyon ko at nagulat nang makita ako.

“Lee? Iyong sa Green Residences?” Tanong niya sa akin at ngumiti. Ang ngiti niyang iyon ay naghatid sa akin ng milyong-milyong alaalala ng kahapon.

“Oo. Kamusta? May kasama ka ba?” Ngayong nakita ko na siya, hinding-hindi ko papalagpasin ang pagkakataong ito.

“Ayos naman ako. Wala akong kasama.”

“Talaga? Mind if I join you? Wala kasi akong kasama.” Alok ko at nagdasal na sana huwag siyang tumanggi.

Tumango lamang siya. Umupo siya sa harapan ko at nakita ko kung paano niya tinignan iyong blueprints sa lamesa ko.

“Wow. Ikaw ba gumawa nito?” Manghang tanong niya.

“Oo.”

“Ay, architect ka na pala! Wow.” Tumawa siya. Ang sarap sa tainga ng tawa niya.

“Oo. Papagawa ka ba bahay?” Biro ko pa. Tumawa ulit siya at hinampas ako kagaya ng dati.

“Sira. Hindi! Paborito mo pa rin ba yung 214 ng Rivermaya?” Tanong niya. Ngumiti ako. Naaalala niya pa pala iyon.

“Oo. Naaalala mo pa pala iyon?”

“Oo naman! Napakadrama kaya ng kantang iyon.” Naalala ko dati, noong unang beses kong pinarinig sa kaniya iyon, inasar niya ako dahil ang drama raw ng kanta.

“Nagbabanda ka pa rin ba?” Tanong niya uli.

“Hindi na. Noong grumaduate ako ng college, nagfocus na lang ako sa pagtatrabaho.” Sagot ko saka sumimsim sa kape ko.

“Ah. May pamilya ka na?”

Mayroon na sana…Kayo sana…

“Wala pa. Wala pa sa isip ko iyan.”

“Eh bakit? 27 ka na oh!”

“Eh bakit ikaw? May pamilya ka na ba? 27 ka na rin oh.” Balik ko sa kaniya.

“Wala pa sa isip ko yan noh. Focus muna ako sa trabaho ko, pati kay…Ileana. Mahirap maging single mom at the same time doctor.” Sagot niya.

Ileana…hindi niya pinalitan ang pangalan ng anak niya?

“Doctor ka na? Ano specialty mo?” Tinuloy niya pala ang medisina. Buong akala ko na noong nalaman kong nagdrop siya sa La Salle ay hindi na niya itutuloy ang pag-aaral niya.

“Pediatrican.”

“Nice! Big time ka na pala. Pinagpatuloy mo pala? Nagdrop-out ka kasi diba?”

Tumango lang siya sa akin.

“Saan ka nag-aral noong umalis ka sa La Salle?”

“Basta. Diyan lang. Tinuloy ko pa rin yung medicine kasi pangarap ko iyon. Sayang kasi graduating na ako noon kaya tinuloy ko na lang. Umulit ako ng 4th year. Ayun, limang taon ko tuloy tinake yung BS Biology.” Tumawa siya.

“Masaya ako na doctor ka na.” Ang dami kong gusting sabihin ngunit sa sobrang dami, iyan lamang ang lumabas sa bibig ko.

“Salamat. Ako rin eh, masaya ako para sayo.” Ngumiti siya uli.

“Veronica, bakit?” Matapang na tanong ko. Gusto kong malaman ang mga dahilan niya. Gusto kong malaman bakit niya ako iniwan ng ganon ganon na lang. Gusto ko ng sapat na rason at kongkretong dahilan.

“Anong, bakit?” Maang niyang tanong.

“Bakit mo ako iniwan? Hinanap kita.”

“Hindi ko sinabing hanapin mo ako.” Matapang na sagot niya. Tumigil siya sa pag-inom ng kape. Tumayo siya. Aalis siya? Iiwan niya ulit ako? Sa pagkakataong iyon ay tumayo na rin ako upang pigilan siya.

“Lee, walang sapat na rason kung bakit kita iniwan. Isang pagkakamali ang nagkita pa tayong dalawa. Salamat, Lee. Salamat sa pagligtas. Hanggang dito na lang tayo. Sana maging masaya ka.” Inalis niya ang kamay kong pumipigil sa braso niya.

Hindi ako nakapagsalita. Tinignan ko lamang ang paglakad niya palayo sa akin at ang paglabas niya sa coffee shop. Unti-unti naglaho siya sa paningin ko na parang isang multo. Oo, isa talaga siyang multo. Multo ng kahapon ko.

Iniwan na naman niya ako sa pangalawang pagkakataon na walang sapat na rason. Ito na siguro ang wakas ng aming kwento. Si Veronica ay mananatili na lamang na isang magandang alaala—isang magandang kabanata ng aking buhay na walang kongkretong katapusan. Isa na lamang siyang gunita.

 Iyon ang huling kape ni Veronica na kasama ako, at iyon din ang huling araw na nakita ko siya.

[mahikaniayanasworld]

Ako si Valentina.

Val sa gabi, Lentina sa umaga. Hindi ako bakla at hindi rin ako tomboy. Sadyang kakaiba lang ang aking pagkatao.

Dalawa ang katauhan ko, na kahit ako nahihirapang intindihin at hanapan ng kasagutan kung bakit ako ganito. Kung bakit kakaiba ako..

Kung bakit sa pag bukang liwayway ay nagiging babae ako.

At sa pagsapit ng takip silim nagiging lalaki naman ako.

At may isang sekreto pa akong itinatago, na kaming dalawa lang ni Inang ang nakakaalam nito.

Meron akong taglay na kapangyarihan, at kung papano o saan ko man natutunan o nakuha ito? Yun! Ang hindi ko rin alam. Basta kusa na lang lumalabas ang kulay purple orchids sa mga kamay ko kapag ginusto ko ito. At ang sinasabog

nitong halimuyak ay iba iba ang taglay na kapangyarihan at kahulugan.... Ito ay...

Nakakabighani,

Nakakagaling,

Nakakahalina,

At higit sa lahat...

Nakakamatay.

Kung anong naisin ko na maging amoy nito, mabuti man o masama, yun ang isasabog na halimuyak ng purple orchids.

Masyadong masalimuot ang tinatahak kong daan, para lang matuklasan at malaman ang tunay kong pinagmulan..

Magtagumpay kaya ako saking paglalakbay? Mabigyan ko kaya ng hustisya ang lahat ng nangyayari saking buhay?

Ako ba'y totoong tao?

O

baka naman ako'y isang engkanto?

🐍

AKO SI VALENTINA, AT ITO ANG AKING KWENTO.

💃MahikaNiAyana