#aonghas pàdraig caimbeul

[seud-luachmhor]

[tiarnanabhfainni]

Na hAingil

Aonghas Pàdraig Caimbeul

An lá sin A d’éirigh muid as géilleadh Do na haingil, thréig muid a flaithis. Gearradh na sciatháin agus anois Níl mé féin in ann An t-ard a chur dhíom Gan dúthracht mhór a chaitheamh: Mar a dúirt an ceann eile, Tá mo ghualainn trom Le sliocht na cuimhne.

[gaidhlig-tv]

Fios 2022

Thuirt Kathleen Cleaver ann an 1968 - agus tha na faclan aice a cheart cho iomchaidh ann an 2022:

“Remember, like Solomon, there’s a time for everything.”

Dealbh: Kathleen Cleaver, 1968.

Ann an 2022, chan e #GaelicCrisis a th’ ann, ach cothrom.

Tha fianais làidir ann gu bheil cothrom ann fhathast - do na Gàidheil - a thaobh na meadhanan Gàidhlig.  Chan e a-mhàin a thaobh sianal telebhisein 'traidiseanta’ ach craoladh Gàidhlig anns gach dòigh ùr.  Tha cothrom ann ‘content’ Gàidhlig ùr a chruthachadh  - stuthan de gach seòrsa, ‘short-form content’ agus rudan fada, aig ìre nàiseanta agus eadar-nàiseanta, air gach seòrsa platform - agus faodaidh iad seo a bhith ag amas air na Gàidheil.   

Ach, mar a tha Aonghas Dubh MacNeacail ag ràdh:  ‘An-dràsta, chan eil adhbhar aig na Gàidheil tionndadh gu BBC Alba’.

Tha beagan obrach ri dhèanamh.  Chan eil an cothrom Gàidhlig seo a’ còrdadh ri cuid dhe na daoine aig ìre-riaghlaidh.  Tha £13m sa bhliadhna aig MG ALBA, agus tha sinn air dearbhadh fhaighinn gu bheil vested interests ag obair nar n-aghaidh.   Tha an saoghal a' gluasad air adhart, ach chan eil na h-ùghdarasan - an Riaghaltas, Ofcom agus MG ALBA nam measg - a' dèanamh gu leòr.  

Tha cothrom ann atharraichean a dhèanamh. Stèidhichte air rannsachadh agus le taic bho eòlaichean, tha sinn air fianais a lorg gu bheil e comasach do chraoladairean tòrr a bharrachd Gàidhlig a thoirt a-staigh air prògraman BhBC Alba agus stuthan-craolaidh MG ALBA, agus gun gabh sin dèanamh gun mhòran chosgais.  Chuidichidh sin le bhith a’ cur stad air na ficheadan de phrògraman le 40%-80% Beurla orra - Beurla ga phiobrachadh a h-aona ghnothach le MG ALBA.

Mholamaid na 'blog posts’ air fad (corr is 100) air gaidhlig.tv a leughadh, gus tuigse fhaighinn air gnothaichean. Na creid a h-uile facal a chluinneas tu bho Ofcom. Na creid an fheadhainn air Twitter agus na meadhanan sòisealta eile aig a bheil vested interest a thaobh status quo.

Tha rathad nas fheàrr ann. Mar a chanas iad (mur eil Gàidhlig agaibh), positive change.  

Mur eil mòran ùine agaibh - mur eil agaibh ach 3 mionaidean - mholamaid èisteachd ri Aonghas Dubh MacNeacail, aon dhe na luchd-taic againn, is e a’ bruidhinn mu dheidhinn air BBC Radio nan Gàidheal. Tha Aonghas Dubh a’ faighinn gu crìdhe gnothaich.  “Chan eil aobhar aig Gàidheil tionndadh gu BBC Alba... fhathast”. Tha an audio ri fhaighinn an seo

-

Ann an 2022 - tha cothrom ann. 

(An dealbh gu h-àrd - le taing do American Public Media/American Radio Works; Na briathran - K. Cleaver: Toradh Bobby Hutton 12/04/1968)

Tha diofar dhaoine a’ cur taic ri gaidhlig.tv leithid Tove Skutnabb-Kangas, Robert Phillipson, Aonghas Pàdraig Caimbeul, Ishi NicIlleathain, Aonghas Dubh MacNeacail, Robbie Anndra NicLeòid, Seimon Brooks anns a’ Chuimrigh agus Lisa Storey. Tha leithid Pat Kane air taic a thoirt don iomairt cuideachd.  Chan eil sinn ceangailte ri partaidh poilitigeach.  Tha sinn ag obair gu saor-thoileach.  Chan eil sgillinn ruadh againn. Tha sinn gu mòr an comain eòlaichean mar Eithne O’Connell agus feadhainn taobh a-staigh a’ BhBC (a tha faiceallach a thaobh bruidhinn a-mach: eagal ’s gun caill iad an cuid obraichean) a thaobh comhairle.  Cumaibh taic rinn cuideachd! @gaidhligtv

Tuilleadh fiosrachaidh mar deidhinn an seo

Agus tha fiosrachadh mionaideach an seo bho  cho-labhairt ann an Oilthigh Dhùn Èideann. 

Cuidichibh!

[relnicht]

I was tagged by @notsoterriblymisanthropic to do this end of year books thing, thank you:) but I hadn’t really found the time and attention until now. If anyone still wants to do it, feel free:)

Did you reach your reading goal for the year (if you had one)?

I didn’t really have a goal, but I kind of try to read 10 books a year since I’m not a massive reader. I think I might have read around 15 books, including audiobooks, but I have a terrible memory and also don’t remember what I read last year and what was the year before. Besides that I just tried to branch out a bit and read books not just about white people in Europe or America and idk different genres of books as well, and I read my first Gaelic novels:)

What are your top 3 books you read this year?

This choice is definitely because it’s the most recent book I read, but I thought The Island of Sea Women by Lisa See was very good. I listened to The Charioteer by Mary Renault about 7 times last year lol. It’s a bit homophobic gay due to Mary Renault’s personal beliefs and the time in which it was written, but it’s become a comfort book for me and definitely does have great things in it as well. Tilleadh Dhachaigh by Aonghas Pàdraig Caimbeul was my favourite Gaelic book I’ve read so far.

What’s a book that you didn’t expect to enjoy quite so much going in?

I don’t think I’ve listened to many books I didn’t expect to like. Maybe How to Stop Time by Matt Haig? The premise of which was very my thing in some ways (following one guy’s life through history), but also didn’t really sound like my thing in other ways (magicy stuff and some sketchy organisation threatening him). It was a present from my flatmate who really likes the book themselves though, so I made an effort to read it. It was quite good, not too shallow but easy to read at the same time, but it didn’t exactly change my life nor was super memorable either.

Were there any books that didn’t live up to your expectations?

I think I read an Allan Hollinghurst or two which I didn’t like. I tried his other books because The Stranger’s Child was right up my alley, but I disliked them.

Did you reread any old faves? If so which one was your favourite?

I sort of reread Maurice, but I think I might not have finished it when I tried to read it before (when I was 14/15ish) because I didn’t have enough English yet. And I listened to The Charioteer about 7 times.

Did you dnf any books?

I have some books lying around that I am sort of wanting to still finish at some point and some books I just stopped reading because of circumstances and not care enough about to want to finish and some books I started, didn’t enjoy and just abandoned. I only really remember the first group of those though. My memory is pretty bad and if I didn’t care about any books I won’t remember them.

Did you read any books outside your usual preferred genres?

I don’t really enjoy fantasy and scifi. I prefer people-focused books set in the real world or a world resembling it set in the present day or past without really a clear story but just like memories and things happening to or around someone? I read Cailèideascop, which connected the past, present and future, so it was my thing in some ways, but I didn’t care as much about the story set in the future and the sci-fi-ish bits, but it wasn’t bad. I also read Embassytown which is scifi I guess and was good. And I read Luckenbooth which has magic and such in it, but did have multiple narrators in the past and present and was set in the real world, so it did fit my preferences in some ways. Moon of the Crusted Snow is postapocalyptic and was quite good, though way too short.

What was your predominant format this year?

Novels?

What’s the longest book you read this year?

Plain Bad Heroines (19hrs, wow), which I really liked as well and would recommend. It’s about queer women and has multiple narrators in the past and present whose stories are linked, so I really liked that, and I liked most of the stories and writing style, but I think I found some of the modern social media things and young people things a bit cringe idk. But I’d definitely recommend it!

What are your top 3 anticipated 2022 releases?

No idea what’s going to be released.

What books from your tbr did you not get to this year but are excited to read in 2022?

I don’t have a tbr, I just intend to read books and then forget about them, but I should read the books I got from my partner for this birthday and last birthday! And I’m looking forward to reading Fuaran Ceann an t-Saoghail by APC for my class about novels this semester. I’d also like to read a Dutch book or two, I think I still have De Ontzichbare Jongen by Bernlef at home so I might read that.

[decontextualizedpoetry]

an sin na aonar aig oir na linne

And there, alone, at the edge of the pool

[gaidhlig-tv]

Naidheachd MG ALBA 09/07/2020

Toiseach toiseachaidh math a th’ anns an naidheachd bho MG ALBA an-diugh (09/07/2020) gum bi cuid de phrògraman @BBCAlba gan sealltainn air iPlayer gun fo-thiotalan Beurla loisgte orra.

Ceum air aghaidh, o thòisich gaidhlig.tv a’ strì ann an 2014.

Tha ceistean ann. Chì sinn cò na prògraman (gun fo-thiotalan Beurla) a bhios ann air iPlayer; cia mheud agus dè seòrsa? An e prògraman làn Bheurla - aithris agus guthan - a bhios annta? Ma tha na prògraman seo ann le 70%-80% Beurla - mar a tha gu leòr air BBC Alba mar-thà - uill, as aonais thar-ghuthan Gàidhlig neo oidhirp a bharrachd Gàidhig a thoirt a-staigh, cha bhi an gluasad seo cho feumail sin. Ach, ma ’s e prògraman le pàilteas Gàidhlig ga bruidhinn a bhios annta, nì e cuideachadh gun teagamh.

’S e seo a’ chiad cheum a dh'ionnsaigh roghainn fo-thiotalan - Beurla neo Gàidhlig, mar a tha MG ALBA agus BBC Alba ag ràdh. Feumar fàilte a chur air a seo.

Feumar am putadh gus tuilleadh adhartais a dhèanamh ge-tà, gu h-àraid a thaobh prògraman a tha dha-rìreabh “in Gaelic” - mar a tha an Communications Act (2003), bun-stèidh MG ALBA agus an t-sianal - ag iarraidh orra a dhèanamh.

Aig a’ cheann thall, feumaidh fo-thiotalan Beurla loisgte a bhith air an sguabadh às gu lèir, ge brìth cò ‘platform’ agus/neo ge brìth cò am prògram. Chan eil àite sam bith dha leithid air sianal Gàidhlig san 21mh Linn.   Chan eil fo-thiotalan Gàidhlig/Beurla mar roghainn daor, neo doirbh a thaobh teicneòlas, ge brìth dè chanas cuid. Tha fianais againn.

Agus chan e a-mhàin ceist fo-thiotalan Beurla a tha cudromach. Tha seachd molaidhean againn ceangailte ri sianal Gàidhlig: molaidhean a chuir sinn air adhart an toiseach aig co-labhairt an Dùn Eideann ann an 2016, le dòchas gum biodh iad air an coileanadh, gu ìre mhòr, ann an 2021. Tha sinn a’ feitheamh fhathast. Feumaidh obraichean 'Gaelic essential’ (an àite 'desirable’) a bhith ann aig teas meadhain gniomhachais craolaidh - agus sporan - na Gàidhlig. Feumaidh fo-thiotalan Gàidhlig a bhith ann mar roghainn, a bharrachd air Beurla. Tha fo-thiotalan Gàidhlig a’ cuideachadh a h-uile duine - tha rannsachadh a’ dearbhadh sin. Feumaidh guthan Gàidhlig a bharrachd a bhith ann am prògraman-spòrs: tha Gàidheil ann a nì na h-obraichean seo, ach thathas a’ dol gu luchd na Beurla ro thric.

Mar a thuirt Aonghas Phàdraig Caimbeul sa Phàipear Bheag an-diugh:

“Tha an dol a-mach aig an “t-Sianal Gàidhlig” fhèin (BBC Alba) le còrr is 70% Beurla air na prògraman aca (a bharrachd air fo-thiotalan Beurla) na fhianais gum faod thu ainm no bratach Gàidhlig a thoirt air rud sam bith, ach fhathast gur e rud Gallda th’ ann.

"Bha mi a’ coimhead as ùr air na molaidhean riatanach agus dòchasach air làrach-lìn gaidhlig.tv an la roimhe: ’s truagh nach eil MG Alba, le sporan de £13 millean, ag èisteachd riutha.”

West Highland Free Press, 08/07/2020

’S dòcha gu bheil fianais ann - rud beag - gu bheil MG ALBA ag èisteachd. Tha e soilleir, ge-ta, gu bheil beagan obrach ri dhèanamh fhathast.

Tha cothrom - agus rathad nas fheàrr ann. Sianal Gàidhlig!

Taing don h-uile duine a chuidich sinn thuige seo, nam measg:

SIMON BROOKS, PROFESSOR ROBERT PHILLIPSON, TOVE SKUTNABB-KANGAS, CYMDEITHAS YR IAITH, GWEN BOWIE, AONGHAS PÀDRAIG CAIMBEUL, AILEAN DÒMHNULLACH GLEANN UIGE, LOUISE EDMONDS, MAUREEN HAMMOND, PAT KANE, ALISON KINNAIRD, RUAIRIDH MACIOMHAIR, ROBBIE ANNDRA MACLEÒID, AONGHAS DUBH MACNEACAIL, ISHI NICILLEATHAIN, MORAG NICLEÒID SCALPAIGH, DES SCHOLES, AR CARAIDEAN ANNS NA MEADHANAN GÀDHLIG

Agus a h-uile duine eile a tha a’ cur taic rinn air na meadhanan sòisealta: tha e uamhasach math gu bheil sibh ann.

Gaidhlig DOT tv

[gaidhlig-tv]

Bonn-a-sia dha na craoladairean - fo-thiotalan Gàidhlig mar roghainn

OPTIONAL SUBTITLES ARE INEXPENSIVE TO IMPLEMENT - EVIDENCE - NO EXCUSE!

2022 - THA SINN A’ FEITHEAMH...

Fo-thiotalan Gàidhlig, mar roghainn, air BBC Alba? Dh’fhaodadh e tachairt. Cha bu chòir dhuinn a bhith den bheachd gum biodh  e ro dhaor seirbheis fo-thiotalan Gàidhlig a chur air dòigh.  Tha gaidhlig.tv air prìsean agus fiosrachadh teicnigeach fhaighinn ceangailte ris a seo.  Ann an co-theacsa saoghal telebhisean, chan eil ann ach bonn-a-sia dha na craoladairean.  

Tha eòlaichean ag radh gun cosgadh e eadar £25,000-£30,000 gus na prìomh ghoireasan teicnigeach fhaighinn agus an cur an-sàs gus seirbheis fo-thiotalan Gàidhlig mar roghainn a bhith againn air BBC Alba.    Chan eil sin daor ann an co-theacsa telebhisein.  Chosg am BBC, mar eisimpleir,  £12 millean an-uiridh air tagsaidhean, a rèir an Guardian.

A bharrachd air na goireasan teicnigeach  – agus cò aig a tha fios nach eil iad aig a’ BhBC mar-thà? -  bhiodh feum air taic airson luchd-obrach ùra gus na fo-thiotalan Gàidhlig a chruthachadh. Cò rachadh an aghaidh obraichean ùra? Nam biodh, can, dithis ùr ag obair air na fo-thiotalan Gàidhlig sa chiad dol a-mach, dheanadh e deagh thoiseach-toiseachaidh.    Dh’fhaodadh sinn cur ris a seo, beag air bheag, a h-uile bliadhna.  

Tha airgead ann.  Ged a tha na milleanan aig MG ALBA a h-uile bliadhna, ma tha sinn airson an sporan aca-san a dhìon, carson nach teid sinn gu Riaghaltas na h-Alba neo Riaghaltas Bhreatainn?  Mar eisimpleir, ann an 2014, thug Ministear na Gàidhlig an Alba, Alasdair Allan,  £2.1 millean a bharrachd do MG ALBA.  Air an aon bhliadhna, thug am BP a bh’ ann Danny Alexander £1 millean a bharrachd do MG ALBA.  Tha cothrom eile ann cuideachd: am BBC fhèin. Tha am BBC a’ faighinn £3.7 billean – billean! – tro chìs an ‘licence fee’.  Cha d’ chuir na Tòraidhean às dheth fhathast.  Nach fhaodadh am BBC fhèin beagan a chosg air fo-thiotalan Gàidhlig? Nam biodh Stiùiriche BhBC Scotland, Coinneach MacGuaire, deònach taic a chur ris an iomairt againn, chuidicheadh sin gu mòr.  Leis nach eil fo-thiotalan Gàidhlig cosgail - agus leis nach eil iad trom air bandwidth nas motha -  chan eil leisgeul ann tuilleadh.

Dè mu dheidhinn £100k bho Riaghaltas na h-Alba gus taic a chur ri fo-thiotalan Gàidhlig air BBC Alba?   Toiseach-toiseachaidh math a bhiodh ann, as dèidh dhuinn cur às do na fo-thiotalan Beurla loisgte, rud a dh’fheumas tachairt sa bhad.

Gabhaidh seo dèanamh. Chan eil a dhìth ach taic poilitigeach agus spionnadh bho na craoladairean fhèin.

Lisa Storey

*

Notaichean

Airgead ceangailte ri craoladh agus BBC Alba

BBC: annual budget  = £3.7 billion (licence fee) + £1.7 billion bho aiteachan eile - source:  http://www.theiet.org/forums/forum/messageview.cfm?catid=220&threadid=56261

BBC: taxi bill 2014 = £12 million  - source: The Guardian http://www.theguardian.com/media/2015/feb/20/bbc-spent-34m-on-taxi-fares-in-past-three-years

BBC: current annual spend on BBC Alba = £8 million - source: làrach-lìn a’ BhBC  

Scottish Government: announcement 2014  - Alasdair Allan, Minister for Gaelic 16/04/2014   £2.1million extra -  fios-naidheachd MG ALBA.

HM Treasury: announcement 2014 - “Additional £1 million for MG ALBA announced by Government” HM Treasury press release, 19 August 2014  - Treasury, Danny Alexander  https://www.gov.uk/government/news/additional-1-million-for-mg-alba-announced-by-government

Fiosrachaidh-ionmhais eile:

Bòrd na Gàidhlig budget  2015-2016  = £5.27 million  - source: làrach-lìn Bhòrd na Gàidhlig

Scottish Govt budget 2015-16 (dreach) = £28 billion  - source: http://www.gov.scot/Resource/0046/00462296.pdf

Gnothaichean teicnigeach - fo-thiotalan Gàidhlig mar roghainn air BBC Alba

Fiosrachadh a fhuair sinn: earrann (Beurla):  “comprehensive caption and subtitling transmision system compatible with BBC Alba includes multiple language support (if necessary), core processing platforms,  dedicated input and output devices, open subtitles/closed caption option, remote viewing,  ‘Hot standby’ and ‘duplicate  chain’ redundancy strategies supported ability to implement and control the transmission, transcoding and monitoring of subtitles and graphics in a simple, cost effective and flexible way. Advanced encoding, streaming and distribution techniques allowing broadcaster, playout center, channel owner and post production facility to check, monitor log and review multi channel, multi language subtitle content. Ranging from simple single language display to multi user, multi channel, multi format and multiple language systems with integration to master control room monitor walls the range meets all requirements.”  (circa £19k basic + VAT + taic = eadar £25k-£30k).   Bandwidth air Freeview? Tha dòighean timcheall air a sin agus bidh tuilleadh fiosrachaidh againn air a sin fhathast. 14/05/2015

* * *

Fiosrachadh a bharrachd 15/03/2016

A thaobh chosgaisean eile ceangailte ri fo-thiotalan falaichte, tha e cudromach dearbhadh a dhèanamh nach fheum fo-thiotalan falaichte a bhith a’ tighinn tron phutan dearg: sin aon dòigh, ach tha dòighean eile cuideachd. Thàinig seo bho A516digital gu gaidhlig.tv air 15/03/2016:

“There are unlikely to be any problems adding optional subtitles on cable and satellite, S4C manages this already, with options for Welsh and English using the same infrastructure used for delivering subtitles for the deaf and hard of hearing.

Red Button functionality is not necessarily required - subtitles can be switched on and off via either a dedicated subtitle button on the remote or via the set-top-box settings, where subtitle language can be set when there are multiple options.

Regards a516digital” (15/03/2016 – post-dealain gu L. Storey)

*

Agus... litir gu MG ALBA agus BBC Scotland, 2015

GWEN BOWIE, AONGHAS PÀDRAIG CAIMBEUL, AILEAN DÒMHNULLACH, LOUISE EDMONDS, MAUREEN HAMMOND, ALISON KINNAIRD, RUAIRIDH MACIOMHAIR, ROBBIE ANNDRA MACLEÒID, AONGHAS DUBH MACNEACAIL, ISHI NICILLEATHAIN, MORAG NICLEÒID, PROFESSOR ROBERT PHILLIPSON, DES SCHOLES, TOVE SKUTNABB-KANGAS, LISA STOREY - tuilleadh fiosrachaidh an seo

Bha an ‘MG ALBA Experiment’ le Beurla cearr.

[gaidhlig-tv]

BBC ALBA - LEISGEUL AIG NA RIAGHLADAIREAN

Aonghas Pàdraig Caimbeul

“Tha daonnan leisgeulan aig na riaghladairean. Chan fheum e bhith mar sin.” 

Tha treis on a choimhead mi air BBC ALBA mu dheireadh, ach chuir mi air an telebhisean an t-seachdain-sa chaidh agus – doirbh ’s gu bheil e chreidsinn – shaoil mi gun robh cùisean na bu mhiosa na bha iad riamh a thaobh cho beag Gàidhlig ’s a bha ann an coimeas ris a’ Bheurla.

Chan eil cuimhn’am dè na prògraman a bh’air, ach ’s e glè bheag dè chainnt mo mhàthair Gàidhlig Uibhist neo cainnt m’athair Gàidhlig Eireisgeidh, neo cainnt mo sheanmhair Gàidhlig Bharraigh, neo cainnt Ulpan neo Gàidhlig sam bith à sgìre sam bith eile a chuala mi. Tuil de Bheurla mar fhuaim, a-bharrachd air na fo-thiotalan Beurla mar sheòrsa de bhreab sa mhionnach.

Chan eil neach againn a-nis aig nach eil a’ Bheurla a-bharrrachd air ar Gàidhlig, agus mar sin chan e ceist tuigse th’ann – tuigidh mi gach facal (Beurla) a chluinneas mi air an t-sianal Gàidhlig, a-bharrachd air a’ chorra fhacal Gàidhlig a chluinneas mi an-drast’ sa-rithist (cleas “breab peanais” agus “cagainn”).

Agus tuigidh sinn uile carson a tha iad a cleachdadh na Beurla – airson an aon adhbhar a chleachdas thus’ is mis’ a’ Bheurla ann an cuid a shuidheachaidhean. Feuch’s gun tuig daoine sin, agus feuch’s gun leudaich sinn a-mach an raon anns a bheil sinn ag obrachadh.

Mar sgrìobhaiche, mar eisimpleir, tha mise airson luchd-leughaidh fhaighinn a cheart cho math leis an ath dhuine. Ach chan eil sin a’ ciallachadh gun lìon sinn ar leabhraichean Gàidhlig (neo ar sgoiltean Gàidhlig, neo ar prògraman Gàidhlig) le Beurla. Mar a tha an seanfhacal ag radh: “An là bhios sinn ri òrach, biomaid ri òrach; ach an là bhios sinn ri maorach, biomaid ri maorach”. Neo, ma thogras tu – “An là bhios sinn ri Gàidhlig, biomaid ri Gàidhlig; ach an là bhios sinn ri Beurla, biomaid ri Beurla”.

Chan eil mi ag ràdh nach bu chòir coluadair a bhith ann eadar an dà chànan. Mar as motha de chàirdeas is th’ann as fhèarr. Ach chan ann mun sin a tha sinn a’ bruidhinn nuair a thig e gu dol a mach riaghladairean an aon sianal Gàidhlig air an t-saoghal mhòr, BBC Alba. Buidheann poblach a th’ann am MG Alba a tha faighinn nam milleanan mòra de dh’airgead poblach airson ar cànan (agus an dualchas a tha ceangailte ri ar cànan) a thaisbeanadh dhan t-saoghal mhòr.

Tha fhios’am gu bheil taobh eile air an dleastanasan cuideachd – agus sin an saoghal mòr farsaing a thoirt thugainne tro mheadhain ar cànan fhèin. Oir chan eil duin’ beò dha fhèin, agus tha e ceart is iomchaidh gum faigheadh sinn fiosrachadh is prògramman o air feadh an t-saoghail – ach bu chòir dhaibh uile bhith air an lìbhrigeadh ann an Gàidhlig (tro ghuthan-thairis neo tro fo-thiotalan Gàidhlig) airson ar cànan àbhaisteachadh.

Tha an t-sianal air a bhith againn airson faisg air 10 bliadhna a-nis agus chan eil e a’ tachairt. Fhathast tha còrr is 70% dhe gach prògram inbheach a thèid a-mach gach oidhche air BBC Alba ann am Beurla – rud a tha briseadh prìomh lagh nam meadhanan ceangailte ris an t-sianail – an ‘Communications Act’ 2003 – a tha ag ràdh, ann an dubh is geal gu feum na prògraman againn a bhith “ann an Gàidhlig”.

Tha daonnan leisgeulan aig na riaghladairean. Chan fheum e bhith mar sin. Oir ged nach eil Gàidhlig aig Chick Young, mar eisimpleir, neo aig Gregor Townsend, tha rud ann ris an can iad teicneòlas, a dhèanadh cìnnteach gun sìoladh sinn na guthan Gallta sin gu lèir tro chriathar na Gàidhlig. Tha fhios nach eil sinn ag iarraidh cus air Sianal Gàidhlig – gum biodh na prògraman ann an Gàidhlig?

Tha mi faicinn gu bheil muinntir na h-Eirinn air gabhail gu slàn ri fo-thiotalan roghaineil agus mar as luaithe leanas BBC ALBA an eisimpleir sin, ’s ann as fheàrr. Tha an teicneòlas againn cheana a dhèanadh sianal Gaidhlig ceart dhen mhablach a th’againn an-dràsta. ’S cha bhiodh e cho daor sin a chuir an gnìomh a-bharrachd, agus tha bann-leathann neo “bandwidth” gu leòr ann: dhearbh Urras a’ BhBC sin ann an sgrìobhadh do luchd gàidhlig.tv ann an 2015.

Thuirt Donalda NicFhionghuin aig toiseach na bliadhna [2017], nuair a chaidh i na Ceannard ùr air BBC Scotland, gu robh deagh argumaid aig an fheadhainn a bha a’ stri an aghaidh tsunami na Beurla. Ge-ta, chan eil mi a’ faicinn gun do rinn na h-ùghdarasan sian mu dheidhinn. Tha mi tuigsinn gur e soitheach mor, seach An Claymore aig MacBraynes, a th’anns a BhBC, ach tha an t-àm aice gluasad mus steig i buileach glan air na sgeirean.

O, agus tha mi faicinn nach eil na filmichean beaga sgoinneil a bhios FilmG a’ dèanamh air am meas airidh air a bhith air an craoladh air BBC ALBA. A-rèir iomradh tha na h-urrachan mòra ag ràdh nach eil iad “math gu leòr” neo “aig ìre àrd gu leòr” airson an craoladh air an t-sianal. Ann an coimeas ri cuid dhen sgudal Ghallda a chi sinn gach oidhche, bhiodh prògram leis an nighean as òige agam a’ leughadh tro leabhar na fòn na b’airidh air craoladh.

Siuthadaibh, MG Alba agus am BBC, ged nach biodh ann ach mar dhìleab agus mar thaing do Sheonaidh-Ailig còir nach maireann, atharraicheabh ur dòighean. Nach àraid gur e seo a’ sgrìobh e fhèin mun chùis anns an leabhar iongantach aige “Steall à Iomadh Lòn” air duilleag 223:

“Anns na 1960an, nuair a bha mi fhèin a’ riochdachadh phrògraman agus a’craoladh farapaisean a’ Mhòid, cha robh e ceadaichte dhuinn an aithris a dhèanamh ann an Gàidhlig. Agus ’s e peacadh uabhasach a bhiodh ann nam biodh Gàidheal ag aithris nam prògraman telebhisean. Tha e math gu bheil cùisean eadar-dhealaichte an-diugh. Ach feumaidh mi ràdh gun tàinig na làithean dorcha seo air ais thugam nuair a chunnaic mi BBC Alba a’ nochdadh phrògraman Beurla air an t-seirbheis ris an robh sinn a’ feitheamh cho fada. Thog e ceist a chuir iomagain orm: an e seasmhachd no siùrsachd a th’ann a bhith brìodal ri luchd na Beurla son àireamh luchd-èisteachd a mheudachadh?”

Steallaibh oirbh leis an atharrachadh!

Aonghas Pàdraig Caimbeul

Na còraichean @ Aonghas Pàdraig Caimbeul.  Sgrìobhte an toiseach an 2017. 2020? RIATANACH FHATHAST.

Taing do @WHFP airson cead seo fhoillseachadh.

Tha rathad nas fhearr ann.