#Tabari Artspace | Explore Tumblr posts and blogs

jurjenkvanderhoek · 9 months ago

Text

AFREKENING VAN EEN VERLEDEN MET HET OOG OP MORGEN

Het is niet zomaar wat. Verdreven worden uit en van je land, de plek waar je eeuwenlang hebt gewoond en nog gedurende zeer lange tijd dacht te kunnen wonen. Weggestuurd enkel om reden dat een ander volk, dat recht denkt te hebben op dat stuk grond, meent de oudste rechten daarop te hebben. En dat een andere natie betrokken in een wereldoorlog dat volk eerder geleden schade wil vergoeden. Een troostend gebaar, het beloofde land als genoegdoening voor de genocide, de holocaust.

Onnadenkend walsend over de bevolking langs Jordaan en Dode Zee, het gebied dat in 1948 werd toegekend aan Israël. Door het gedwongen moeten vertrekken is dat Palestijnse volk ontworteld en als onkruid op de mesthoop van het Midden-Oosten gegooid. Het zet kwaad bloed en daardoor is een diepgaande tweespalt ontstaan. De volken die in een betere wereld vreedzaam naast elkaar zullen moeten kunnen leven, maar door hun geschiedenis uiteen zijn gedreven. Voor beide zijden is iets te zeggen, van twee kanten bekeken is begrip.

Het Joodse verhaal heeft wortels in het Israël van de Bijbel. De Palestijnen trokken ooit later over de heuvels en in de velden die er door de diaspora van de Israëlieten min of meer verlaten bij lagen. Hebben zij zich een land toegeëigend dat niet van hen was?

Het is een actuele kwestie nu op dit moment, een hot item. Een heet hangijzer zal het blijven. Waar je als commentator je beter niet aan kunt branden zonder van de hoed en de rand te weten. De Palestijnen verdreven naar een uithoek langs de rand van Israël tegen de kust van de Middellandse Zee. Een strook grond die in Bijbelse tijden werd bewoond door de Filistijnen. Andermaal een volk dat het slecht kon vinden met hun buren. De buren die op hun beurt vele malen moesten verhuizen, in ballingschap gedreven en door de goede God terug naar dat land aan de Jordaan gebracht. Oudste rechten daarom? Of opgestaan, plaats vergaan.

Het is geen sinecure om als bevolkingsgroep door duistere reden bijkans te worden uitgemoord. Het is geen kleinigheid om van je land verdreven te worden dat je al sinds mensenheugenis bewoond, enkel omdat een ander volk plaats moet hebben. Ik houd mijn handen nu maar snel onder de koude kraan, was ze in onschuld want ik brand al te veel mijn vingers.

Bladerend door de uitgave "Berlin diary", over de kunst van Samah Shihadi, kan ik niet anders dan mededogen hebben met de Palestijnse zaak. Deze Palestijnse kunstenaar waarvan ouders en voorouders het land van Kanaän bewoonden tekent de herinneringen aan dat land van haar af. In gedetailleerd realistische composities steekt zij de loftrompet over de streek. Met recht en met reden. Het eens doelgericht verlaten landschap ligt er in natuurlijke schoonheid bij. Maar het is schuldige grond. Het draagt de sporen van een onrechtvaardig verleden. Monumenten daarvan, herinneringen daaraan, tekent Shihadi in dat landschap in.

De verlaten en vervallen woningen, overwoekerd en in bezit genomen door bomen en struiken. In de ontworteling van een volk zijn nieuwe wortels van de natuur ontsproten. Nergens in de beelden is de nieuwe bewoning te onderscheiden, enkel het moment van verlating is uitgedrukt. Het is een verlangen naar een verloren gebied. Een tekenen tegen het vergeten. Tegen het vergeten van het verleden van haar ouders. Zoals ze zelf zegt "tegen het in de vergetelheid raken van tradities én ook het vormgeven van en vasthouden aan het collectieve geheugen". Want de bevolking schijnt uit elkaar gedreven, maar het aandenken is bijeengebleven als een wolk aan de hemel. Files in een cloud opgeslagen.

Op basis van foto's legt Shihadi het gebied waar ooit haar grootouders woonden vast in grote zwart-wittekeningen. In het boek, een uitgave van Van Spijk Art Books, vind ik een weerslag van werk gemaakt in Berlijn en van tekeningen die te zien waren op haar eerste Europese tentoonstelling in Museum More. In Berlijn verbleef Shihadi drie maanden als artist-in-residence op uitnodiging van de Haagse Livingstone Galerie. In die periode legde zij de herinneringen vast aan dat schuldige landschap. Liet de ruïnes als memorabilia figureren. De cactus als symbool van het Palestijnse volk. Het markeert het bestaan van een dorp op die plek. Het is een teken van het feit dat het onmogelijk is alles te vernietigen. Een cactus overleeft bijna overal. Ze tekent deze onverzettelijke planten om aan te geven dat op die grond Palestijnen woonden. "In het geval van geroofd land is het een teken van verzet", zegt Shihadi. "Ik prijs me gelukkig dat ik kan tekenen, maar ik voel ook de pijn van mijn familie." Als afrekening van het gebroken verleden tekent zij zichzelf wandelend over een brug in Berlijn. Op weg naar een nieuwe wereld. Het siert de omslag van het boek.

'Berlin Diary' is een dagboek van de tijden in en vooral na het voor het Palestijnse volk rampjaar 1948. Het jaar dat het volk gedwongen is te vertrekken. Huis en haard verlaten om nooit meer terug te keren. In ballingschap naar een onmogelijke plek. 'Roots' volgt dan de familie Shihadi. De tekeningen tonen het verzamelen van voedsel, het bereiden van de maaltijd en het samen eten. Het is het verhaal van haar familie. Het voedsel dat mensen in gemeenschap verbindt. De werkwijze van Samah Shihadi is zo secuur en gedetailleerd dat het is alsof ik naar een foto kijk. Een zwartwit foto evenwel om de kracht van de herinnering levend te houden. Een plaat uit het verleden, waarin voedsel de gemeenschap levend houdt.

En wanneer Samah zichzelf onderdeel van een verleden laat zijn, althans zichzelf afbeeldt in de gewaden van sterke vrouwen van toen, dan spreken de tekeningen nog meer krachtig aan. Het gaat over haarzelf, over haar leven nu en hoe zij zichzelf ziet als succesvolle, onafhankelijke vrouw. Zij kruipt in de huid van historische figuren als symbool van een strijd die onbegonnen lijkt. Vrouwenrechten lijken in de Arabische wereld een onbereikbaar station. In een omgeving waar de man nog de scepter zwaait, het leven voor de vrouw bepaald. Vanuit een veiliger haven en met de kunst als wapen probeert Shihadi haar steentje bij te dragen. Ze staat op de barricade en trotseert na de ontworteling en de pijn van het verleden de onderdrukking. Haar tekeningen zijn haar pijl en boog om het woord de wereld in te schieten, het recht na te jagen.

Het meeste indruk op mij maakt, naast de stijl waarin de kunst van Shihadi is gegoten, de laatste tekening in dit dagboek van haar kunstenaarsleven. In de uitgave neemt de kunstenaar mij mee langs de diverse fasen in haar leven, de afrekening van het verleden en het zijn in het nu. Dan richt ze zich op de toekomst en voorspelt deze aan de hand van tarotkaarten. Ze is gefascineerd door een mystieke werkelijkheid. “Op mijn tekeningen leg ik het moment vast dat lichaam en geest zich scheiden, waar ik een ander persoon wordt.” Dat moment legt ze vast in die laatste tekening, Splitting. Ze ligt er languit op een bed gewikkeld in een laken. Ze lijkt uitgeput, het lichaam moe van lijf en leden. Of juist in meditatie alle spieren rust gevend, een trance om uit zichzelf te treden. Dat gebeurt letterlijk in de tekening. Gesloten ogen openen zich. Het gezicht echoot in een veeg naar boven. Een spiritueel beeld waarin innerlijke rust van de tekening straalt. Geen heengaan naar gene zijde, maar in gedachten uit het hier en nu treden. Om de last van het verleden voor een moment kwijt te zijn, de rugzak afgedaan.

Het boek “Berlin diary” laat zien waar Samah Shihadi vandaan komt, hoe zij haar verleden vormgeeft en wie ze uiteindelijk is geworden. Een getekend verleden dat lijnen in haar wezen heeft gezet, opnieuw bloot gelegd in het zijn van nu – de oorlog die wonden openkrabt, wonden die nooit zijn geheeld en kunnen helen. Het boek heeft tekstuele bijdragen van artistiek directeur Stedelijk Museum Vianen Werner van den Belt, Laura Cherrie Beaney van Tabari Artspace in Dubai, en van Museum More Ellen van Slagmaat en Julia Dijkstra. “Manoeuvring between cultures and contexts, Samah’s drawings occupy a liminal space.”

Samah Shihadi. Berlin Diary. Van Spijk Art Books, Livingstone Editions, 2024.

#Samah Shihadi #Livingstone Editions #Van Spijk Art Books #Museum More #Stedelijk Museum Vianen #Tabari Artspace #tekeiningen #boekbespreking

0 notes