#अझपन

[nepal123]

सानैमा रामेछापको दोरम्वाबाट पोखरा झरे सन्त, गाउँको मोह भने अझैपनि उस्तै पोखरा, ९ फागुन- किशोरअवस्थामै रामेछापको दोरम्वावाट पोखरा झरेका सन्त वहादुर घिसिङको गाउं मोह भने उस्तै छ । सपरिवार पोखरा १३ स्थित भद्रकालीमा वस्दै आएका घिसिङ परिवारले आफ्नो जन्मघर र गाउँको विकासमा धेरै महत्व दिएको छ । २०७२ वैशाख १२ र २९ गते आएको विनाशकारी भुकम्पवाट भएको धनजनको क्षतिमा राहत सामग्री उठाएर आफ्ना गाउँवासी र जिल्ला वासीहरुलाई सहयोग पु¥याउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका सन्त वहादुर घिसिङले गाउँको विकास नभए सम्म सहरको विकास सम्भव नभएको वताएका छन् । पछिल्लो पटक उनले आफ्नो वुवा स्व. खड्ग वहादुर घिसिङको स्मृतिमा गाउँमा निर्माणाधिन वहुउद्देश्यीय सामुदायिक भवन निर्माणका लागि आर्थिक सहयोग उपलव्ध गराएका छन् । उनले स्वर्गिय वावा खड्क वहादुर घिसिङको स्मृतिमा ५० ह��ार र आमाको स्मृतिमा ५० हजार गरि १ लाख रुपैया आर्थिक सहयोग प्रदान गर्ने घोषणा मात्र गरेका छैनन् कि सामुदायिक भवन निर्माण समितिलाई पोखरा वोलाएर रकम हस्तान्तरण गरेका छन् । घिसिङले रामेछापको दोरम्वा स्थित निर्माणधिन सामुदायिक भवनका निर्माण समितिका अध्यक्ष हस्त लामा र सचिव श्रीलाल योञ्जनलाई एक कार्यक्रमका वीच रकम हस्तान्तरण गरेका छन् । स्व. खड्क वहादुर घिसिङकी वुहारी मिना घिसिङको अध्यक्षतामा भएको सहयोग रकम हस्तान्तरण कार्यक्रममा सांस्कृतिक रुपान्तरण अभियानका भिम रानाभाट, प्रकृति मानव मिलन केन्द्रका महासचिव शिव आचार्य, पत्रकारहरु यदुनाथ वञ्जारा माधव पनेरु, शिवराज वस्ताकोटी भवन निर्माण समितिका श्रीलाल योञ्जन र हस्त लामा, भद्रकाली टोल विकास संस्थाका अध्यक्ष राम वहादुर के.सी. माओवादी केन्द्रका प्रतिनिधि विवि थापा, नेपाल तामाङ घेदुङका केन्द्रीय सल्लाहकार कुम वहादुर तामाङ हयाङ्ला तामाङ समाजका राजु लामाले शुभकामना व्यक्त गरेका थिए । सहयोग दाता सन्त वहादुर घिसिङले स्वर्गिय वुवा खड्क वहादुर घिसिङको चिनारी सहित गाउँ विकासको चर्चा गरेका थिए । कार्यक्रम को सञ्चालन सुर्यमान तामाङले गरेका थिए ।

[nepal123]

मदन पुरस्कार बिजेता नरबहादुर साउद अझैपनि ह्विलचेयरमै बसेर किताब लेख्छन् भीमदत्तनगर, ३ पुस- शारीरिक रुपले अशक्त भई ह्विलचेयरको सहारामा बाँचिरहेका मदन पुरस्कार बिजेता नरबहादुर साउद झन्डै एक दशकयता विभिन्न पुस्तक लेखनमा सक्रिय हुनुहुन्छ । कञ्चनपुरको भीमदत्तनगरपालिका–२ पशुपति टोलमा वृद्ध बुबा–आमाको सहारामा दैनिकी चलाइरहनुभएका ५४ वर्षीय साउद दैनिक ह्विलचेरको सहारामा हिँड्डुल र ओछ्यानमा आराम गर्नुमा मात्रै होइन अधिकांश समय पुस्तक लेखनमै तल्लिन हुनुहुन्छ छ । विंस २०६६ मा ‘नेपालका बालीनाली र तिनको दिगो खेती’ नामक पुस्तक लेखेर मदन पुरस्कार पाउन सफल साउदले लेखन कार्यलाई नै निरन्तरता दिँदै आउनुभएको छ । “मेरो पीडाको संसार देखेर देशकै गरिमा बोकेको मदन पुरस्कार पाउँला भन्ने सोचेकै थिइन”, साउदले भन्नुभयो–“लगनशील भएर परिश्रम गरे नाम र दाम दुवै मिल्दो रहेछ ।” पुरस्कारलाई पीडाको मलमका रुपमा लिएको उहाँ बताउनुहुन्छ । “दुःखको जीवन पुस्तक लेखनमा गुजारिरहेको छु”, उहाँले भन्नुभयो–“लेखन अहिले मेरो जागिर जस्तै भएको छ ।” २६ वर्ष अघि दुग्ध संस्थानमा कार्यरत रहेकाबखत बुटवलबाट सुर्खेत आउँदै गर्दा संस्थानको ट्याङ्कर ��ुसुममा दुर्घटनाग्रस्त हुँदा साउदको मेरुदण्ड नै काम नलाग्ने भयो । नेपाल–भारतका विभिन्न अस्पतालमा महिनौँसम्मको उपचारबाट पनि निको नभएपछि प्यारापिलेजिया भएको चिकित्सकले बताए त्यसछि बाँकी दिन ह्विलचेयरकै सहारामा बाँच्नु प¥यो । “दुर्घटनामा परेपछि केही वर्ष निकै उदास भएर जीवन बिताए”, बैतडीको रिम गाविस–३ बण्डामा २०१९ सालमा जन्मिनुभएका साउदले भन्नुभयो–“त्यो घटनापछि किताब लेख्ने थालेकाले त्यतैतिर ध्यान केन्द्रित भयो ।” साझा प्रकाशनले प्रकाशित गरिदिएको उक्त पुस्तकले मदन पुरस्कार पाएपछि आफूलाई लेखनमा थप प्रोत्साहन मिलेको उहाँ बताउनुहुन्छ । पुस्तक लेखनलाई निरन्तरता दिन लेखक साउदले एक दशक पछि अर्को ‘च्याउ खेती’ नामक पुस्तक सार्बजनिक गर्नुभयो । “यो दोस्रो पुस्तक लेख्न एक दशकभन्दा बढी नै समय लाग्यो”, उहाँले भन्नुभयो–“फेरि ‘उन्नत खेती’ नामक किताब लेख्दैछु ।” उहाँले चाँडै प्रकाशित हुने यो पुस्तक भने विद्यालयस्तरको पाठ्यक्रमका लागि उपयोगी हुने बताउनुभयो । “ओछ्यानमा छाती र हातको कुहिनाको भरमा सुतेर मात्रै कम्प्युटर चलाउन सक्छु ।” साउदले भन्नुभयो–“पहिले त सुतेरै दैनिक १५/१६ घन्टासम्म लेख्थे अहिले स्वास्थ्यका कारण लामो समय त्यसरी लेख्न सक्दिन ।” पहाडमा रहँदा प्रवेशिकासम्मको अध्ययनमा पनि निकै उतार चढाव झेल्नु परेको साउदले भारतको हिमाञ्चल प्रदेशको कृषि विश्वविद्यालयबाट बिएससी गर्नुभएको थियो । उहाँले भन्नुभयो– “दुर्घटनाको केही समयपछि श्रीमतीले साथ छोडिन्, केही समयअघि भाइको पनि हृदयघातका कारण निधनले सिङ्गो परिवार नै अपाङ्ग जस्तै बनाएपनि बहिनी र ८६ वर्षीय वृद्ध बुबा धनबहादुर र ८४ वर्षीय आमा धर्मादेवीले हेरचाह गरिरहेका छन् ।” परिवारमा अनेक प्रकारको समस्या भएपनि लेखन यात्रालाई अगाडि बढाउँन इन्टरनेटको सहायतामा थप अध्ययन गर्ने गरेको गरेको र स्कुटरको सहारामा भीमदत्तनगर बजारसमेत आवतजावत गर्दै आएको उहाँले बताउनुभयो । शेरबहादुर सिंह/रासस

[nepal123]

साठी प्रतिशतभन्दा बढी महिला अझैपनि घरमै सुत्केरी हुन्छन् काठमाडौँ, १४ मङ्सिर- घरमै सुत्केरी हुने समस्याका कारण अझ पनि मातृशिशु मृत्युदरमा कमी आउन सकेको छैन । धादिङ, भोजपुर र सिन्धुपाल्चोकमा मातृ, नवजातशिशु, तथा एक वर्षमुनिका बच्चाको मृत्युदर र त्यसका कारणका बारेमा गरिएको अध्ययनमा शिशु जन्मँदा सास फेर्न कठिनाइ २४.९५, सङ्क्रमण २२.२५, निमोनिया १०.३५ र कमतौल ४.५५ प्रतिशत मृत्यु हुने गरेको पाइएकोछ । मृत्यु भएका शिशु धादिङमा स्वास्थ्य संस्थामा जन्मिएका र घरमा जन्मिएका प्रतिशत बराबर भए पनि सिन्धुपलान्चोकमा ६०.३५ र भोजपुरमा ७७.४५ प्रतिशत घरैमा जन्मिएका थिए । प्रसूतिपछिको रक्तस्राव, उच्च रक्तचाप र सङ्क्रमणका कारण आमाको मृत्यु हुने गरेको अध्ययनले देखाएको छ । ती जिल्लामा मृत्यु भएका आमा २६.३५ प्रतिशत रक्तस्राब र २६.३५ प्रतिशत उच्च रक्तचापबाट पीडित थिए । सन् २०१३, २०१४ र २०१५ मा आमा तथा एक वर्षमुनिका शिशुमा जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयको समन्वयमा जनस्वास्थ्य तथा सरुवा रोग अनुसन्धान केन्द्रले अध्ययन गरेको थियो । सन् २०१५ मा नवजात शिुशु मृत्युदर प्रति एक हजारमा धादिङमा १२६, सिन्धुपल ान्चोकमा १४४ र भोजपुरमा २२२ जना रहेको पाइएको छ । त्यसैगरी एक वर्षमुनिका बच्चाको मृत्युदर प्रति एक हजार जीवित जन्ममा धादिङमा १७४, सिन्धुपलान्चोकमा २११ र भोजपुरमा २९३ जनाको मृत्यु भएको थियो । नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्का सदस्य सचिव डा खेम कार्कीले शिशु जन्मँदा सास फेर्न कठिनाइ, सङ्क्रमण, निमोनिया, बच्चालाई न्यानोे पारी राख्ने जस्ता व्यवस्थापन सेवा स्वास्थ्य संस्थामा सुदृढ गर्न जरुरी भएको बताउनुभयो । त्यस्तो मृत्युमध्ये अधिकांश सङ्क्रमणका कारण हुने गरेको छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको तथ्याङ्कानुसार नेपालमा प्रत्येक दुई घन्टामा तीन नवजात शिशुको मृत्यु हुन्छ । हरेक पाँच वर्षमा गरिने जनसङ्ख्या सर्भेक्षणानुसार नेपालमा ३३ प्रतिशत रहेको नवजात शिशु मृत्युदरलाई १६ प्रतिशतमा झार्ने लक्ष्य लिइएको भए पनि अहिले २३ मा मात्र झार्न सकिएको छ ।

[nepal123]

अझैपनि खुल्ला नुनको व्यापार अन्यको तुलनामा राम्रो छ ग्रामिण भेगमा पाल्पा, ११ मङ्सिर- चेतना र ज्ञानको कमीले अझैपनि ग्रामीण भेगका जनता आयोडिनयुक्त नुनको सट्टा खुल्ला नुनको प्रयोगमा निर्भर छन् । जिल्लाका विकट र दुर्गम गाउँ बस्तीका जनताले अझै पनि खुल्ला नुनकै भरमा जीवन गुजारा गर्दै आएका छन् । झिरुवास खाँदरकी लक्ष्मी पाटा मगरले आफूले जानेदेखि नै खुल्ला नुनको प्रयोग गर्दै आइरहेको बताउनुहुन्छ । आयोडिनयुक्त प्याकेटको नुन प्रयोग सम्बन्धी उहाँ अझैपनि अनविज्ञ हुनुहुन्छ । पाटा जस्तै यस गाउँका धेरै महिलाले खाना पकाउँदा सधँै खुल्ला नुनको प्रयोग गर्ने गरेको बताउँछन् । विरकोटका व्यापारी दलबहादुर श्रेष्ठले एक महिनामा दश क्वीन्टल भन्दा बढी खुल्ला नुन बिक्री हुने गरेको बताउनुभयो । मित्याल रुक्से भज्याङका व्यापारी सन्तोष सारु मगर भन्नुहुन्छ, “ग्राहकले प्याकेटको नुनको सट्टा खुल्ला नुन नै खोज्छन्, एका दुईले मात्र आयोडिनयुक्त नुन प्रयोग गर्ने गर्दछन् ।” खुल्ला नुनको व्यापार अन्यको तुलनामा राम्रै हुने गरेको उहाँले बताउनुभयो । गोठादीकी मीना चिदिले प्याकेटको तुलनामा खुल्लाको मूल्य कम भएकाले खुल्ला नुन नै प्रयोग गर्दै आइरहेको बताउनुभयो । आयोडिनयुक्त नुनको प्रयोग सम्बन्धमा जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय, नेपाल सरकार, विभिन्न सङ्घ संस्थाले गरेको सचेतनामूलक कार्यक्रम प्रभावकारी नभएका कारण ग्रामीण बस्तीमा खुल्ला नुनको प्रयोगमा न्यूनीकरण नभएको हो । सूचना तथा सञ्चारको क्षेत्र विस्तार भइरहेकै बेला रेडियो, टेलिभिजनबाट प्रसारण हुने सचेतनामूलक सन्देश वर्तमान समयमा स्थानीयस्तरमा रहेका एफएम रेडियोबाट समेत प्रसारण हुने गर्दछ । सबैका घर÷घरमा रेडियोको पहुँच पुगेकै छ । मानिसमा चेतनाको कमीका कारण ग्रामीण क्षेत्रमा आयोडिनरहित नुनको प्रयोग कम हुन नसकेको स्वास्थ्य प्राविधिक बताउँछन् । ग्रामीण बस्तीका मानिसमा आयोडिनयुक्त नुनको प्रयोग कम भएका कारण विभिन्न रोग लाग्ने गरेको स्वास्थ्यकर्मी जीवन रानाले बताउनुभयो ।

[nepal123]

कुश्मा नगरपालिका अझैपनि नागरिकमैत्री हुन नसकेको स्थानीयको गुनासो पर्वत, २४ कात्तिक- कुश्मानगरपालिकाको आर्थिक वर्ष २०७३ ०७४ को पहिलो चौमासिक सार्वजनिक सुनुवाई कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । नगरपालिका र नवचेतना सामुदायिक विकास केन्द्र द्धारा सञ्चालित एलजिएएफ कार्यक्रमले आयोजना गरेको कार्यक्रममा चौमासिक प्रगति प्रतिबेदन, वहिगर्मन अभिमत पत्र र नागरिक अनुगमन प्रतिबेदन सार्वजनिक हुनुका साथै नागरिकका गुनासोहरुको सम्बोधन भएको छ । नगरपालिकाले दिने सेवा अझै पनि नागरिकमैत्री हुन नसकेको, जनसहभागिता कम रहेको, सदरमुकाम केन्द्रित विकास भएको, सञ्जाल गठन, योजना छनौट जस्ता काममा राजनितिक हस्ताक्षेप हुने गरेको गुनासो आएका छन् । गुनासो संगै नगरपालिकाको काम पारदर्शी रहेको, खर्च विवरण चुस्त रहेको, योजना छनौटमा लक्षित वर्गलाई समान महत्व दिएको, कर्मचारीको व्यवहार राम्रो भएको जस्ता प्रसंसा पनि प्राप्त भएका छन् । सार्वजनिक सुनुवाईमा विशेष गरि पूर्वाधार विकास संग सम्बन्धित गुनासो, सुझाव र प्रश्न आएका थिए । धेरैले कार्यक्रममा उपस्थिती न्यून रहेकोमा नगरवासीहरुले नगरको काम प्रति कम चासो दिएको भनेर आलोचना गरेका थिए । कार्यक्रममा आएका गुनासाहरुको समाधान कार्यकारी अधिकृत चण्डिका पौडेललले गर्नुभएको थियो । उहाँले नगरपालिकाका सबै वडामा समान किसीमको सेवा प्रवाह र विकासका गतिविधी सञ्चालन भएको बताउनुभयो । उहाँले कार्यालयले बैङ्किङ प्रणाली मार्फत सामाजिक सुरक्षा भत्ता वितरण गर्न थालेको, सवै वडामा सेवा शुरु गर्न लागेको, सडकवत्ती जडानको काम भैरहेको लगायतका विकासका कामका बारेमा जानकारी दिनुभयो । कुश्मामा सरसफाई अभियानमा टोलसुधार समितिलाई सक्रिय बनाएको बताउनुभयो । नगरपालिकाको चौमासिक प्रगती विवरण कार्यालयका सुचना अधिकारी लालप्रसाद शर्मा, एलजिएएफ कार्यक्रमको प्रगति एलजिएएफ कार्यक्रम संयोजक सिता काफ्ले लामिछाने र स्वागत मन्तव्य कार्यालयका सव ईन्जिनियर अर्जुनप्रसाद चापागाईले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा नेपाली काँग्रेस नगर समितिका सदस्य सुरेन्द्र केसी, नेकपा एमालेका नगर अध्यक्ष रुद्र गिरी नेकपा माओबादी केन्द्रका अध्यक्ष शंकर गिरी, नयाँ शक्ति नेपालका राजवावु पिसी लगायतले पनि बोल्नुभएको थियो । कार्यक्रमको सञ्चालन सञ्चारकर्मी रोशन तिवारीले गर्नुभएको थियो ।

[nepal123]

अझैपनि एकजना नेपालीको भागमा १९ हजार ऋण काठमाडौँ, २१ कात्तिक । हरेक नेपालीको थाप्लोमा अहिले रु १९ हजार वैदेशिक ऋण रहेको छ । विसं २०४६ मा प्रतिव्यक्ति रु छ हजार वैदेशिक ऋण भएकामा अहिले तेब्बर बढी भार थोपरिएको छ । पुरानो शक्ति अभियान नेपालले आज यहाँ आयोजना गरेको कार्यक्रममा नेपालमा भ्रष्टाचार बढेकाले सो भार बढेको भन्दै वक्ताहरुले सुशासन र भ्रष्टाचार नियन्त्रण नभएसम्म आगामी दिनमा यो अझ बढेर जाने बताउनुभयो । भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने निकाय अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान विभागका प्रमुखमाथि महाअभियोग लगाउँदा त्यसले भ्रष्टाचार गर्ने प्रवृत्तिलाई बल पुग्ने भएकाले त्यसो नगर्न उहाँहरुको आग्रह थियो । सो प्रस्ताव फिर्ता नभए कात्तिक २९ देखि सो अभियानले सरकारविरुद्ध कडा आन्दोलन गर्ने घोषणासमेत सो अवसरमा गरिएको थियो । सो शक्तिका संयोजक वरिष्ठ अधिवक्ता बालकृष्ण न्यौपानेले भ्रष्ट नेताले विदेशमा राखेको सम्पत्ति जफत गरी राष्ट्रियकरण गर्नुपर्ने, भ्रष्टाचारमा कारबाही रोक्ने उद्देश्यले दर्ता गरेको महाभियोग प्रस्ताव खारेज गर्नुपर्ने माग गर्नुभयो । पत्रकार प्रेम कैदीले राजनीतिक अस्थिरताले मुलुकमा भ्रष्टाचार मौलाएको भन्दै यसलाई राजनीतिक नेतृत्वले नै संरक्षण दिएको आरोप लगाउनुभयो ।