#tussen prent en strip

[levisgeekstuff]

Indiana Jones

Deze zomer verschijnt de vijfde Indiana Jones film in de bioscoop. ‘Indiana Jones and the Dial of Destiny’ wordt de laatste prent met Harrison Ford in de hoofdrol als de charismatische en avontuurlijke archeoloog. Vooral in de jaren ‘80 was het personage erg populair en dat leidde uiteraard ook tot een aantal eigen comics. 👉

In 1981 verscheen met Raiders of the Lost Ark de eerste film met Indiana Jones in de zalen. Dat zelfde jaar maakte Indy meteen ook zijn stripdebuut in de bijhorende filmspecial. Die verscheen ook in Nederland en België bij Juniorpress als los album.

Een jaar later verscheen er bij Marvel ook een vervolgstrip op die film: ‘The Further Adventures of Indiana Jones’. Een prima comic, met niemand minder dan John Byrne aan het roer. Reden genoeg voor Juniorpress om het ook bij ons een kans te geven. Er verschenen 2 albums op magazine formaat. Een jaar later, John Byrne had de serie intussen al wel verlaten, probeerden ze het nog een jaargang als Special.

Helaas bleken deze comics geen succes voor Juniorpress. Ans Loos sprak hier in 1986 over met Striprofiel: “Dat is een strip voor volwassenen. Spannend, best aardig getekend, maar het gaat niet. Het is niet voor kinderen, maar twintigers en dertigers. Mensen die naar de bioscoop gaan. Ze kopen het niet. Of ze zien het niet. Ik weet het niet.”

Toch zou tussen de twee albums en de vier specials door ook nog de filmspecial van de tweede film verschijnen. ‘Indiana Jones en de Tempel der Vervloeking’ werd opgenomen in de inmiddels genummerde reeks Filmspecial.

Enkele jaren later, in 1989, zou de stripversie van de derde film ‘Indiana Jones en de Laatste Kruistocht’ ook verschijnen in nummer 8 van de serie Filmspecial.

De films hadden op dat moment hun hoogtepunt bereikt en werden in de koelkast gestopt. Wat mij betreft hadden ze daar trouwens ook mogen blijven, want de vierde film in 2008, The Kingdom of the Crystal Skull, was niet veel soeps. Die zou het dan ook niet meer tot filmspecial schoppen.

Crazy

Voor de volledigheid geef ik ook nog mee dat Indy in 1982 ook zijn eigen persiflage kreeg in het satirische magazine Crazy (de Marvel tegenhanger van het veel bekendere én betere Mad). Van Crazy verschenen drie nummers in het Nederlands bij Juniorpress en in deel 2 mochten we dus lachen met Indiana Jones.

De Jonge Indy

Begin jaren ‘90 was er wél nog een interessante televisieserie met The Young Indiana Jones Chronicles waarin verschillende avonturen uit de jeugd van Indy werden uitgelicht. Deze vermakelijke serie kreeg toen ook een eigen comic bij Dark Horse. Ook bij ons verschenen er drie nummers bij Juniorpress van ‘De Jonge Indiana Jones Kronieken’.

Voorlopig zijn dit de laatste Indiana Jones publicaties in de Lage Landen. Benieuwd of de nieuwe film daar binnenkort verandering in brengt.

[jurjenkvanderhoek]

DE CENTSPRENT ALS VOORLOPER VAN HET STRIPVERHAAL

Beeldverhalen, die bekeek en las ik graag in mijn jonge jaren. En nog steeds sla ik als eerste de achterpagina met strips op, wanneer de ochtendkrant door de brievenbus valt. Een lezer was ik niet, toen, alleen de boeken die ik noodgedwongen voor mijn examen Nederlands moest doornemen om er een uittreksel van te kunnen maken sloeg ik open. Maar de bladzijden met alleen maar letters en geen of weinig plaatjes had niet mijn aandacht. Het beeldverhaal, de strip dus, daarbij was het net andersom: veel plaatjes en weinig of geen letters. Boeiend. Om die reden werd de strip lang niet als literatuur gezien en beschouwd. Je leerde er niet door lezen, maar kijken des te beter. Nu ligt dat wel iets anders. De strip is er niet alleen voor de jeugd nog, ouderen kunnen zich er ook mee amuseren. De strip is volwassen geworden. Maar eigenlijk was deze dat altijd al, ook toen ouders en docenten het afdeden als ongepast in de opvoeding. Want wat blijkt?

Door de tentoonstelling “Tussen prent en strip” in Museum Heerenveen wordt bewezen dat de strip al eeuwenlang meegaat. De geestelijken in de middeleeuwen en daarvoor wisten het al, de mens begrijpt het verhaal beter wanneer er plaatjes bij gaan. Of wanneer het verhaal enkel uit plaatjes bestaat. Vooral in de tijd dat niet iedereen het Latijn machtig was, de taal waarin het Woord werd verkondigd, toen. Dus waren de kathedraal, de kerk en de kapel vol met afbeeldingen. De kruisgang bijvoorbeeld, en de ramen waarin een uitbeelding in glas en lood de Heilige Schrift illustreerden.

Dergelijke beeltenissen vind ik niet terug op dit moment in het Heerenveense museum. Uiteraard. Daar staan prenten en met name de zogenaamde centsprenten centraal. Platen met een enkel tafereel of meerdere afbeeldingen die van hand tot hand gingen in de 18e en 19e eeuw. Voor kinderen en de onderste laag van de samenleving, de analfabeten dus die net als de kerkgangers meer leerden van beelden dan in tekst. De centsprenten hadden weinig waarde, zo lees ik in de tentoonstelling. Veelal leidde het massadrukwerk voor de te kleine beurs tot gebruik in de keuken of als toiletpapier. Totdat verzamelaars in het interbellum zich begonnen te interesseren in de betekenis van de prenten.

Diverse onderwerpen werden op de prenten aangesneden. Deze zijn nu een rijke bron van informatie om inzicht te krijgen in wat de mensen toentertijd bezig hield. Want ter lering en vermaak werden onder zoveel meer gebruiken, ambachten, kinderspelen, het boerenleven en klederdrachten afgebeeld en uit de doeken gedaan. Religieuze voorstellingen en historische gebeurtenissen werden op de prenten toegelicht. De bladen waren meestal zonder kleur of met een enkele steunkleur gedrukt, want het moest tenslotte zo goedkoop mogelijk gemaakt worden. De afbeeldingen werden wel ondersteund door een rijmende tekst. Maar altijd is deze ondergeschikt aan het beeld. De platen zijn geen illustraties om de teksten te versterken, maar net andersom: de tekst is ondertitel van het beeld.

Voor de tentoonstelling “Tussen prent en strip” heeft het museum een groot aantal prenten samen gebracht. Zo zodat de bezoeker een duidelijk zo niet compleet beeld krijgt van deze kunstvorm. Want het waren wel begaafde tekenaars die de tekeningen verzorgden. Soms wel met een naïeve inslag, maar aan helderheid laten de afbeeldingen niets te wensen over.

De centsprenten kun je vergelijken met de smartlap, hoewel daar meer ruimte is voor de berijmde tekst. De smartlap heeft ook die religieuze voorgeschiedenis, zoals ik hierboven de basis van de strip beschreef. De smartlap is in woord en beeld de songtekst van een levenslied. De oorsprong ligt in de vastendoek over het altaar gelegd om het lijden van Christus te gedenken. En dan zijn er nog de roldoeken, gebruikt door straatzangers die er hun gezangen mee illustreren. Vooral gruwelijke verhalen over moord en doodslag. Bezongen in ballades over losbandige dames en loshandige heren. De schnitzelbank is ook zo’n rolprent, waarin een stapellied tijdens bijvoorbeeld een trouwerij van illustraties wordt voorzien.

Maar van die doeken of prenten die gezangen ondersteunen is op deze tentoonstelling niets terug te vinden. Dat is ook niet het thema waar het in dit museum om draait. De vergelijkingen vielen me in bij de rondgang door de zaal. Daar hangen prenten met de religie als onderwerp, folklore en traditie, spel en vermaak, opvoeding en onderwijs, arbeid. In de beeldverhalen zijn zinnebeeldige voorstellingen uitgetekend en afgedrukt. Ze hebben een educatief karakter op een manier die aanspreekt. Ook werden ze gebruikt als tijdverdrijf, zoals wij ze nu bezien in het museum. Zoals tegenwoordig de beelden op het scherm van televisie en computer, de mobiele telefoon. Nog steeds spreken beelden een meer duidelijke taal dan tekst dat doet.

Ondertussen heb ik mijn oude strips er maar weer eens bij gepakt. Deze zijn nog steeds zeer vermakelijk. En wie tussen de tekstballonnen door in de plaatjes kijkt steekt er ook nog iets van op. Want meestal is het toch een metafoor van het dagelijks leven. In het verhaal kan de maatschappij zich spiegelen. In de strip wordt de wereld en is het leven een beetje minder serieus genomen. Is de centsprent een verduidelijking van normen, waarden en gebruiken, het stripverhaal heeft deze taak in de 20e eeuw overgenomen.

De Stripmaker des Vaderlands, een eretitel die een gekozen tekenaar drie jaren met trots mag dragen, grijpt terug op de geschiedenis van het beeldverhaal. Althans de illustrator Herman Roozen die op dit moment deze functie uitoefent. Hij heeft een voorkeur voor de centsprent, deze manier van vertellen spreekt hem bijzonder aan. Voor de hoofdkranten van de noordelijke provincies maakt hij iedere maand een toepasselijke strip met een tekst op rijm. Voor Museum Heerenveen ontstond van zijn hand een hedendaagse centsprent, actueel in het thema van de tentoonstelling.

Tentoonstelling “Tussen prent en strip” bij Museum Heerenveen, Minckelersstraat 11 in Heerenveen. Tot en met 3 april 2022.

[eva5vwo-blog]

Op vrijdag 15 september heb ik kunstshot gehad. Dit is mijn top 3:

1. De voorstelling van Op Sterk water in de Leidse Schouwburg.

Deze voorstelling was een combinatie tussen cabaret en improviseren, waarbij ook zingen, acteren en dansen onderdelen waren. De hele show was gebaseerd op de antwoorden of verhalen die het publiek gaf op de vragen van de 3 mannen van Op Sterk Water. Ik vond het een unieke ervaring, want ik heb wel een paar cabaret shows op televisie gezien, maar dit vond ik toch wel leuker. Zelfs aan een standaard verhaal ,zoals met vriendinnen afspreken om wat te gaan eten, kunnen ze nog een rare draai geven, omdat die vriendin opeens werd opgesloten met nog 50 anderen in een kelder. En ik vond het ook leuk dat er afwisseling was door bijvoorbeeld muziek. Ik heb niet erg veel opgestoken van deze ervaring, maar het heeft mij wel anders naar kunst laten kijken door het samenbrengen van verschillende soorten kunst in 1 voorstelling.

Ik denk dat deze voorstelling onder de kunstdiscipline theater valt, omdat het te maken heeft met toneel.  

De 3 mannen van ‘opsterkwater’

2. Cool Japan

Wij zijn naar de tentoonstelling van Cool Japan in museum Volkenkunde geweest. Wij zijn hier ondergedompeld in de Japanse beeldcultuur van oude japanse prenten, manga, anime en kawaii. Wij kregen als eerste een rondleiding door het kawaii gedeelte. De kunstvorm kawaii is ontstaan door meisjes die protesteren tegen de hoge verwachtingen van volwassen worden in Japan, waarbij ze zich ‘kinderachtig’ kleden. Hier werden kledingstukken geshowd, die samengesteld zijn door een japans kawaii model genaamd Kurebayashi Haruka. Bekende stripfiguren zoals Pokémon en Hello Kitty worden veel gebruikt in de kawaii stroming.

Er was ook een tentoonstelling over manga en anime. Manga zijn Japanse strips en anime zijn tekenfilms. 1 van de kenmerken van manga en anime zijn de grote, blinkende ogen van de figuren. 

De kawaii kleding uitgezocht door Kurebayashi Haruka  

Muur van manga figuren

In de 2e ruimte hebben wij gekeken naar oude Japanse prenten. Hierin zag je het ontstaan van de Japanse beeldkunst zoals de eerste bekende strips en prenten. In deze prenten is het kenmerkend dat je zelf de volgorde moet vinden en dat elk deel in de afbeelding een eigen verhaal heeft zonder dat het een film is.

Japanse prent van krijgers

Oud stripverhaal over dieren

Aan het eind was er een quiz over de Japanse beeldcultuur.

Deze tentoonstelling valt onder de kunstdiscipline beeldende kunst en dan met name film en animatie. Het laat mij anders naar Japanse kunst kijken doordat ik bijvoorbeeld kawaii er altijd er heel raar uit vond zien, maar als je dan het verhaal over het protesteren tegen de strenge eisen van de Japanse samenleving ziet, dan geeft het je een ander beeld over waarom deze mensen het dragen.

Ik vond het een hele mooie tentoonstelling ook erg uniek, omdat dit dingen zijn waar je niet vaak de betekenis achter zoekt (zoals kawaii). Ook vind ik het erg leuk om te zien dat veel bekende stripfiguren bij 1 soort cultuur horen. 

3. Soap in BplusC

Mijn laatste blok was een theaterworkshop in het BplusC gebouw. Eerst werd kort uitgelegd wat een soap was en waar het woord ‘soap’ vandaan komt. Daarna kreeg je een briefje waar een soort plottwist op stond. Met deze plottwist moest je in groepjes een korte soap samenstellen. 

Ik denk dat deze theaterworkshop onder de kunstdiscipline theater, omdat het te maken heeft met acteren en je hebt kort zelf een soort van theatervoorstelling gemaakt. 

Theaterworkshop. Foto: Henk Aschman ( staat op Facebookpagina van kunsshot)

Deze theaterworkshop vond ik het minst leuke blok van deze dag, omdat ik niet houd van performen voor een groep mensen en ik vond het niet echt heel interessant omdat ik soaps niet echt boeiend vind door de te voorspelbare verhaallijnen. Al vond ik het wel leuk dat de mevrouw die dit organiseerde had uitgelegd dat het woord ‘soap’ is ontstaan door een Amerikaanse zeep-/wasmiddel reclame die voor het eerst een soort soap had uitgezonden en daarna veel andere reclamebureaus dit na gingen doen. 

De theaterworkshop en de uitleg over soapseries heeft mij niet anders naar het leven of deze kunstdiscipline laten nadenken, omdat ik al aardig wist wat deze kunstdiscipline inhoud en ik kijk liever niet naar soaps waardoor ik niet vaak geconfronteerd word met deze informatie.