#sanderbisselink

[wintertuin]

Festivalwoensdag: Lezen met de Sterren en het Kroegcollege

Het Wintertuinfestival is van start! Op woensdag 22 november werd afgetrapt met twee programma’s: Lezen met de Sterren in de Bibliotheek de Mariënburg in de middag, en ‘s avonds het enige echte Kroegcollege in Cali. Programma gemist of herbeleven? Hieronder lees je de verslagen van onze correspondenten, Maaike Pleging en Jeroen Bakker. Foto’s van Maaike Pleging en Schulte Schultz Fotografie.

Lezen met de Sterren 

Lezen met de Sterren is een begrip op Nijmeegse middelbare scholen. Elk halfjaar lezen scholieren een boek en gaan tijdens dit programma eerst in gesprek met elkaar en een leesclubbegeleider, en daarna met de auteur.

Gistermiddag kwam Erna Sassen naar Nijmegen om in gesprek te gaan over Dit is geen dagboek, haar young adult-boek over de zestienjarige Boudewijn – kortweg Bou – die een trauma te verwerken heeft en nu ziek thuis zit. Zijn vader draagt hem op om elke dag naar een van de cd’s te luisteren die hij Bou geeft en om elke dag iets in zijn ‘dagboek’ te schrijven, dat geen dagboek mag zijn.

Verspreid door de bieb zaten vijftig leerlingen van het Mundial College om in groepjes dit boek te bespreken. In de leesclubs spraken ze over het verhaal, de dagboekvorm en de muziekstukken die Bou moet luisteren. Er werd ook gestiftdicht met pagina’s uit het boek (gekopieerd natuurlijk) en leerlingen kregen kaartjes met vragen die ze gezamenlijk beantwoordden. Vragen over personages, over dingen die ze misschien gek vonden, wat er moeilijk was aan dit boek. Bou maakt af en toe heel harde grappen, dat was wel een discussiepunt! Een groot deel van de leerlingen vond het bijvoorbeeld niet kunnen dat hij zei medelijden te hebben met de mensen die de trein moesten schoonmaken waar zijn moeder voor sprong, maar er waren ook leerlingen die zich wel konden verplaatsen in die opmerking.

Na de leesclubs konden de leerlingen hun onbeantwoorde vragen aan Erna Sassen stellen. Erna was heel eerlijk en open, over wat zij zelf heeft meegemaakt en wat daarvan in het boek terugkomt. Niet alleen zware onderwerpen bleken uit haar eigen geschiedenis te komen, ook grappige dingen, zoals het seksdagboek van het kleine zusje Pluis. Er werd hard gelachen toen ze bekende dit boek van haar eigen dochtertje (toen zes jaar oud) gekocht te hebben voor vijftig euro.

Er was ook een prijs voor de beste vraag! Erna Sassen zou op het podium uit drie geselecteerde vragen de beste kiezen. De prijs: een boekenbon, natuurlijk. De beste vraag was van Roan: Stel dat u de moeder zou zijn geweest, hoe zou u gehandeld hebben als u een kindje kreeg terwijl u psychopaat bent? Een lastige vraag, die Erna ook niet eerder had gekregen.

Veel vragen tijdens Lezen met de Sterren gingen over wat wel en wat niet kan, maar ook over de personages. De lezers wilden meer weten over hen; hoe het nu met Bou zou zijn of hoe hij voor de zelfmoord van zijn moeder was. Het boek was zo goed gelezen, Bou had hen echt geraakt.

Wintertuinfestival: kroegcollege woensdag 22 november

Woensdag was het dan eindelijk zover: het Wintertuinfestival ging van start. Ook dit jaar vond het kroegcollege plaats, en wederom in café Cali. De sprekers hadden de smaak direct goed te pakken en stortten zich allen op hun eigen manier op het festivalthema: ‘De vrije lezer’.

Nina Polak (writer in residence van het Wintertuinfestival) opent de avond door de lezer te vergelijken met een rookverslaafde. Ze roept de herinnering op aan haar eerste sigaret – een Marlboro Light in haar moeders kleedruimte – en het gevoel van rebellie dat deze handeling bij haar teweeg wist te brengen. Dit gevoel bleek later slechts een illusie te zijn, gecreëerd en gevoed door gehaaide marketingbureaus die het voor elkaar hebben gekregen om sigaretten tot een symbool van ‘vrijheid’ en ‘zelfbeschikkingsrecht’ om te toveren. ‘Is dat ook niet het geval in de literatuur?’ vraagt Polak zich af. Is de vrijheid van de lezer niet ook slechts schijn?

Ook singer-songwriter/Campusdichter Sander Bisselink trekt de autonomie van de lezer in twijfel. In het lied ‘Het laatste nieuws’ zingt hij over ‘herkauwers van papier’ die de werkelijkheid zoals hen die wordt voorgeschoteld tot in den treure herhalen, tot echt niet meer van nep is te onderscheiden. Zijn woorden zet hij kracht bij met knap gitaarspel.

Nadat het publiek een speciaalbiertje aan de bar heeft gehaald en (ironisch genoeg) buiten een sigaret heeft gerookt, start Roel Smeets zijn kroegcollege. Smeets is promovendus aan de Radboud Universiteit en geeft daar college over canonkritiek aan de studie Algemene Cultuurwetenschappen. In zijn onderzoek houdt hij zich regelmatig bezig met zaken die van doen hebben met lezersvrijheid, waardoor hij met recht een specialist op dit gebied genoemd mag worden. Smeets begint zijn college door direct in te druisen tegen de boodschap van het festivalbetoog. Het gebruik van algoritmes leidt tot een ‘kaalgeslagen literair landschap’? Onzin, stelt Smeets.

Grote veranderingen brengen altijd weerstand met zich mee, maar dat is niet altijd nodig. Dat blijkt maar al te goed wanneer Smeets vertelt dat in de vroege twintigste eeuw werd gedacht dat de slappe kaft van pocketboeken het begin van de verpaupering van de literatuur inluidden. Er wordt gegrinnikt bij dit achterhaalde idee. Smeets stelt dat de angst voor algoritmes en big data met name voortkomt uit hun relatieve nieuwigheid, maar dat het principe veel ouder is. Ook vóór de digitalisatie bepaalden mechanismen welke boeken wel al dan niet gepubliceerd, gelezen en gecanoniseerd werden.

De Nederlandse literatuur was en is eenheidsworst, concludeert Smeets. Hij heeft zojuist met harde cijfers aangetoond dat op elk gebied – auteurs, uitgevers, recensenten, zelfs personages – het overgrote deel mannelijk, blank en hoogopgeleid is. Hoe kan een ‘Vrije Lezer’ zich daartegen verzetten? Volgens Smeets zit de oplossing hem niet in het proberen te omzeilen van algoritmes of big data, maar in het openlijk aangaan van het debat. Staat de huidige situatie je niet aan? Schrijf dan een tegenverhaal, debatteer en laat op elke mogelijke manier je stem horen. Alleen dan kan je een Vrije Lezer zijn, zo besluit Smeets.

Na afloop van het kroegcollege gonst Cali van de discussies. Het Wintertuinfestival is slechts enkele uren bezig en weet de tongen nu al goed los te maken. Dat belooft nog wat voor de rest van de week!

In het kader van het Wintertuinfestival lanceert Wintertuin een digitaal festivalcentrum: een online platform met iedere week nieuwe themagerelateerde content in allerlei vormen. Informatie over het volledige festivalprogramma en de kaartverkoop kan worden gevonden bij de Festivalbalie.