#religieuze kunst

[joostjongepier]

Wat?   Ambroise Vollard (1899) door Paul Cézanne, Hommage to Cézanne (1900) door Maurice Denis, Landscape with Ploughman (1889) door Vincent van Gogh, Vision of the Sermon (Jacob Wrestling with the Angel) (1888) door Paul Gauguin, The Pardon, Breton Women in a Meadow (1888) door Emile Bernard, Gustave Coquiot (19010 door Pablo Picasso, Interior with a Young Gill (Girl Reading) (1905-06) door Henri Matisse en Wilhelm Uhde (1910) door Pablo Picasso

Waar?   Tentoonstelling After Impressionism: Inventing Modern Art in National Gallery, Londen

Wanneer?    9 augustus 2023

De tentoonstelling After Impressionism heeft een brede doelstelling. Het wil laten zien hoe, na het impressionisme, kunstenaars braken met alle vaste tradities en de basis legden voor de kunst van de 20e en 21e eeuw. Het toont hoe in verschillende steden (Parijs, Barcelona, Wenen, Berlijn, Brussel) nieuwe wegen werden ingeslagen. En het toont de geboorte van nieuwe bewegingen als fauvisme, kubisme, Nabis, expressionisme en abstractie.

Parijs was bij uitstek de stad waar het gebeurde. Een sleutelspeler in het netwerk van kunstenaars was Abroise Vollard. Deze kunsthandelaar was er voor verantwoordelijk dat het werk van Cézanne, Van Gogh, Gauguin en Picasso onder de aandacht werden gebracht van een internationaal publiek. Paul Cézanne schilderde een portret van deze spin in het culturele web. Zelf had Cézanne ook een belangrijke positie, als beïnvloeder van een nieuwe generatie kunstenaars. Zijn pogingen om een realistische weergave van voorwerpen te geven en tegelijkertijd naturalisme los te laten, had grote invloed op veel schilders na hem. Maurice Denis schilderde een groep kunstenaars, de Nabis (de Profeten), staand om een stilleven van hun inspirator. De bijeenkomst vindt plaats in de Parijse studio van Vollard. Aan de wand hangen schilderijen van Paul Gauguin (die eigenaar was van het stilleven van Cézanne) en van Auguste Renoir. Vollard staat rechts naast het schilderij. Grappig is de kat van Vollard die ons van onder de ezel met een achterdochtige blik aankijkt.

Vincent van Gogh ontwikkelde een heel eigen visuele taal. Hij schilderde Landscape with Ploughman vanuit het raam van de inrichting in St. Rémy. De scène is gebaseerd op directe observatie, maar was tevens geladen met persoonlijke betekenis. Het schilderij heeft een uitdrukkingskracht die onafhankelijk is van de afgebeelde objecten.

Van Paul Gauguin hangt hier een werk dat ik al lang bewonder, maar nog nooit in het echt had gezien: Vision of the Sermon. De achtergrond van het schilderij is effen rood. Een boomstam deelt het werk diagonaal in tweeën. De onderste helft toont een groep Bretonse vrouwen in traditionele kostuums die hun hoofd buigen in gebed. Rechts zien we het hoofd van de priester die zojuist een preek heeft gehouden over Jacob worstelend met de engel. En in het deel rechts boven zien we hoe Jacob in gevecht is met de engel. Het werk is allesbehalve naturalistisch. We zien een visioen, een droom. Gauguin geloofde dat kunstenaars, net als priesters, in staat waren om grote ideeën fysiek vorm te geven.

The Pardon van Emile Bernard toont Bretonse vrouwen die een ‘Pardon’, een soort religieuze bedevaart, bijwonen. De achtergrond van het werk is effen groen. Het werk roept een sterk déjà vú-gevoel op. De overeenkomsten met Gauguins Vision of the Sermon zijn groot. Stijl en idee komen dermate overeen dat het geen toeval kan zijn. Dat is het dan ook niet. Gauguin en Bernard schilderden beide werken tijdens een gezamenlijke trip naar Pont-Aven. Later ruzieden de twee erover wie als eerste deze radicale niet-naturalistische manier van schilderen had bedacht.

Pablo Picasso schilderde schrijver en criticus Gustave Coquiot in avondkleding en met een maskerachtig gezicht voor zijn eerste Parijse tentoonstelling, georganiseerd door Vollard. Coquiot stond als kunstcriticus welwillend tegenover avant-garde-kunstenaars. Hij schreef het voorwoord voor die eerste Parijse expositie van Picasso.

Matisse schilderde zijn dochter Marguerite in een interieur met tal van decoratieve objecten. Het geheel is een en al kleur. Het werk vormt een overgang naar het fauvistische werk waar hij bekend mee zou worden. Kunstdealer, verzamelaar en kunstcriticus Wilhelm Uhde werd door Picasso in kubistische stijl weergegeven. Gezicht en achtergrond worden opgebroken in een grote hoeveelheid monochrome facetten.

Zo staan twee belangrijke kunststromingen die de twintigste-eeuwse kunst zouden gaan bepalen, tegenover elkaar: het fauvisme, waarin kleur centraal staat en het kubisme waarin de lijn de overhand heeft.

[adrieanus]

Wil jij elke week speciale bonusuitzendingen ontvangen?<br><br>Kan je geen genoeg krijgen van de diepgaande analyses van Jeroen en Willem?<br><br>Word dan terugkerende donateur en ontvang elke week exclusieve bonusuitzendingen!<br><br>Als trouwe donateur krijg je toegang tot extra content die niet beschikbaar is voor de gemiddelde kijker.<br><br>Of je nu kiest voor een maandelijkse of jaarlijkse terugkerende donatie, je ontvangt altijd de meest waardevolle inzichten en analyses die je niet wilt missen in de speciale bonus.<br><br>www.dfacto.nu/steun<br><br>Bekijk de hele uitzending via: https://www.dfacto.nu/afleveringen/weekoverzicht-2024-36<br><br>Geen boerenrevolutie ondanks komst BBB-minster: stikstofbeleid Rutte-IV blijft voorlopig?<br><br>De onverminderde steun aan Oekraïne blijft de headlines domineren, terwijl boeren eindelijk wat ademruimte krijgen. Maar de propaganda gaat gewoon door – nu met nieuwe druk van het NIVEL om de prikken te promoten.<br><br>Het social medialandschap staat onder zware druk, waar bedrijven die meewerken aan verkiezingsbeïnvloeding worden beloond, terwijl tegenstanders risico lopen op beslagleggingen en arrestaties van hun CEO’s. <br><br>Duitsland worstelt met de erfenis van COVID-19, en de rechtspraak probeert met alle macht afstand te nemen van het verleden. <br><br>In Nederland blijft het economische herstel uit, en worden vertraging en bedrog tot een kunst verheven.<br><br>En dan het klimaat – de hysterie over CO2 blijkt ongegrond. De opwarming blijkt geen gevolg te zijn van CO2, waardoor de klimaatalarmisten met lege handen staan.<br><br>Dit en meer onthullende analyses in deze aflevering. Mis het niet!<br><br>---<br><br>Deze video is geproduceerd door Café Weltschmerz. Café Weltschmerz gelooft in de kracht van het gesprek en zendt interviews uit over actuele maatschappelijke thema's. Wij bieden een hoogwaardig alternatief voor de mainstream media. Café Weltschmerz is onafhankelijk en niet verbonden aan politieke, religieuze of commerciële partijen.<br><br>Waardeer je onze video's? Help ons in de strijd naar een eerlijker Nederland, vrij van censuur en Steun Café Weltschmerz en word Stamgast!<br>https://www.cafeweltschmerz.nl/maandelijks-doneren/<br><br>Wil je meer video's bekijken en op de hoogte blijven via onze nieuwsbrief? Ga dan naar: https://www.cafeweltschmerz.nl/videos/<br><br>Wil je op de hoogte worden gebracht van onze nieuwe video's? Klik hierboven dan op Abonneren!

[twafordizzy]

4K-NL-P

Albert Plasschaert (1866-1941, Delft) begon met het maken van glasramen en werd daarin beïnvloed door Kandinsky. De Delftse kunstenaar ontwikkelde een ingewikkelde kunsttheorie, gebaseerd op persoonlijke mystiek en religieuze ervaring. De kunst na 1917 is een weergave van zijn belevingswereld vol visioenen. Zijn theorieën trachtte hij te verbeelden in zijn werk. Liza May Post (1965, Amsterdam)…

[peterpijls1965]

De goddelijke vonk

De Gnosis wordt wel kennis van het hart genoemd, intuïtief weten en groei van de ziel inbegrepen. Sinds de ontdekking van de Nag Hammadi-rollen in 1947 in Egypte werd de Gnosis in het Westen een cultus. Er werd gevochten om het publicatierecht van buiten de bijbel gehouden evangeliën, die een totaal nieuwe kijk op Jezus en het vroege christendom zouden onthullen.

Dat gaat voorbij aan de essentie van de Gnosis. Kennis, betekent dat in het Grieks. Die niet kan bestaan zonder het begrip dat eenieder een goddelijke vonk in zich draagt. En een permanent gevecht levert tussen goed en kwaad, licht en donker.

De veelbesproken en al kapot geïnterpreteerde Nag Hammadi-rollen werden door Bedoeïenen ontdekt in kurkdroge grotten. Ze vertegenwoordigen vijftig vroege christelijke teksten. Veel ging verloren, andere tekstrollen en -vellen werden verkocht aan archeologen en charlatans. De handel in fragmenten gaat door.

Vooral het gnostische Evangelie Van Thomas is veelbesproken. Maar dat van Judas ook. De teksten zouden een heel nieuwe Jezus tonen en hem uitspraken toedichten die niet te lezen zijn in het ons bekende Nieuwe Testament.

De Gnosis nodigt uit tot zelfstandig nadenken. De natuurlijke tegenstellingen in de mens moet hij zelf oplossen. De Perzisch-gnostische profeet Mani (216-276) belichaamde dat dualisme. Mani zag twee rijken vanaf den beginne tegenover elkaar staan: dat van het licht en dat van de duisternis, het goede tegenover het kwade. Het rijk van God met haar vier kernaanzichten zuiverheid, licht, kracht en wijsheid. Verbonden met verstand, denken, inzicht, gedachte en overleg.

Helaas noemde Mani zich Apostel van Jezus Christus. Strijdig met de essentie van de Gnosis roept Mani Jezus uit tot een onafscheidelijke metgezel, de lichtgestalte Jezus, die de twee tot één brengt.

Dat is in tegenspraak met de Christus die we kennen uit het officiële Bijbelboek Mattheüs. Een wat hysterische sektariër die beweert dat hij helemaal niet gekomen is om vrede op aarde te brengen. Hij kwam om zijn wil met het zwaard op te leggen aan iedere niet-volgeling. Dat gebeurde op grote schaal. Daarom ben ik uiteindelijk katholiek gedoopt zonder inspraak.

Daarbij komt dat diverse Schriftgeleerden Boeddhistische invloeden vermoeden in de Gnosis, en nog wat input uit diverse historische stadia van ruimdenkendheid uit diverse windstreken.

Feit is wel dat het Gnostische Manicheïsme nog steeds voorkomt in wat nu Iran heet, en trouwens marginaal ook elders ter wereld. In diverse afgelegen Chinese gebieden zou het Manicheïsme nog bestaan, in plaatselijke vertakkingen waarover weinig bekend is.

Gnostische oude kunst uit China toont wel aan dat het Manicheïsme daar in bepaalde gebieden toonaangevend moet zijn geweest, met zichtbare Chinees-religieuze invloeden. Op een andere antieke prent zag ik trouwens dat de Gnostische Profeet Mani werd opgehangen, zo te zien door buitenlandse soldaten.

Ondertussen schreef de Gnostische geleerde Valentinus: ´Daarom is iemand die Gnosis heeft, iemand met iets van boven in zich. Als hij geroepen wordt, hoort hij, antwoordt hij. Hij keert zich tot Hem, die hem roept en hij stijgt naar hem omhoog. Hij weet wat het betekent dat hij geroepen wordt. Nu hij de Gnosis heeft, volbrengt hij de Wil van Hem die hem geroepen heeft en begeert hem te behagen. Hem wordt de ruste geschonken, hij eigent zich zijn naam toe. Wie zo Gnosis bezit, weet vanwaar hij komt en waarheen hij gaat. Hij wordt zich dat bewust, zoals iemand die dronken is geweest bijkomt uit zijn bedwelming, tot zichzelf komt en zijn zaken weer op orde brengt.´

[meateneathalal]

Een uitgebreide gids voor het kopen en proeven van Carnicero Halal , Hotwings en Plato Gourmet

Eén woord dat steeds bekender wordt in de wijde wereld van gastronomische hoogstandjes is ‘Halal Slager." Deze innovatieve methode voor het bereiden van rundvlees eert naast dieetbeperkingen ook een rijke culturele en religieuze erfenis. Het slagwerk is de basis van Carnicero Halaal . Deskundige slagers houden zich strikt aan de Halal- richtlijnen en zorgen ervoor dat elke stap van de procedure voldoet aan de islamitische dieetvoorschriften. De aandacht wordt besteed aan elke fase van het proces, van de aanschaf van de dieren tot de nauwkeurigheid van het uitsnijden, naast het eindproduct.

Het geeft naast een smakelijke maaltijd ook een kwaliteits- en traceerbaarheidsborging. Het zorgvuldig monitoren van de volledige toeleveringsketen garandeert dat klanten kunnen vertrouwen op de bron van het vlees dat zij consumeren. Eén kenmerk van Carnicero is het vermijden van bedwelmingstechnieken die het dier knock-out slaan voordat het wordt geslacht Halal slagerij.

Dit is meer dan alleen maar een rage op het gebied van eten; het is een voorproefje van harmonie tussen principes, traditie en lekker eten. De markt voor Carnicero Halalgoederen zullen waarschijnlijk blijven groeien naarmate mensen zich meer bewust worden van de herkomst en het kaliber van hun voedsel.

Flaming Delight: de ultieme Hotwing -ervaring

De fijne vaardigheid die nodig is om de ideale hap te maken, maakt Hotwings- ervaring uniek. De vleugels moeten de juiste hoeveelheid knapperig vel en mals vlees bereiken om de perfecte achtergrond te creëren voor de saus, die de belangrijkste attractie is. Wat uw favoriete saus ook is – een pittige barbecue, een traditionele saus in buffelstijl of een ongebruikelijke mix van smaken – het belangrijkste is om ervoor te zorgen dat elke vleugel goed bedekt is met een harmonieuze mix van smaken.

De wereld van hotwings is net zo smaakvol en gevarieerd als enorm. Ze zijn een gelegenheid om met anderen samen te komen, in plaats van alleen maar een maaltijd. Ze zijn een steunpilaar voor sociale bijeenkomsten geworden en trekken mensen samen onder het genot van gedeelde schotels vol pittige verrukkingen, van sportbars tot familiebijeenkomsten.

Sluit je dus aan bij de hotwing- revolutie en ervaar de sensatie van deze verzengende traktatie om je vingers bij af te likken die de culinaire scene over de hele wereld blijft opfleuren, of je nu een informeel diner bent of een specerijenkenner. Elke hap van een hotwing is tenslotte een ervaring ter wereld.

Een culinaire symfonie: de magie van Plato Gourmet ontmaskeren

Gourmet schaal is een filosofie die de combinatie van kunst en smaak eert, en niet alleen maar een plek om te eten. Plato Gourmet haalt inspiratie uit de beroemde filosoof Plato, die voorstander was van het streven naar perfectie in al zijn culinaire creaties. Elk element van het gerecht, van de zorgvuldige bereiding en presentatie tot de selectie van topingrediënten, getuigt van toewijding aan culinaire perfectie.

Centraal staat de gevarieerde menukaart van Plato Gourmet, die klanten meeneemt op een culinaire reis. Op de menukaart staan inventieve en traditionele gerechten waarin zorgvuldig ingrediënten uit de hele wereld worden gecombineerd. Plato Gourmet zorgt ervoor dat elke hap – of je nu geniet van een rijk dessert, een delicaat visgerecht of een heerlijke steak – een smaakexplosie is. Het gebruik van hoogwaardige ingrediënten door Plato Gourmet is de eerste stap in hun consistente toewijding aan uitmuntendheid.

Elk ingrediënt in een Plato Gourmet-maaltijd, van het beste lokaal geproduceerde voedsel tot internationaal befaamde lekkernijen, wordt zorgvuldig geselecteerd. Kies daarom een betrouwbare online marktplaats zoals Meat en Eat als u op zoek bent naar de beste plek om dit vlees te kopen. Ze bieden een grote verscheidenheid aan dit vlees tegen de meest concurrerende prijzen. Ga dus naar onze website en doe nu uw aankoop.

[jurjenkvanderhoek]

DENKBEELD GEOFFERD AAN DE INGREEP OP ZICHTBAARHEID

Het is er stil in de ruimte, zodat de kunst daarbinnen voluit kan spreken. Aan kan spreken. De zon werpt oneerbiedig lichtstralen door de hoge ramen van wat eens een klaslokaal was. De jongetjes steunden hun hoofden met de ellebogen op tafel, de aandacht droomde weg door de ruiten naar buiten waar ze de vogeltjes zagen vliegen. De meisjes kauwden een natte punt aan het potlood onderwijl ze gespannen luisterden naar het verhaal van de meester. Ik zie dat zo voor me onder het hoge plafond, wanneer ik nu in die ruimte sta. De tafeltjes en stoeltjes netjes in het gelid. Architectuur voor een doel dat allang verleden tijd is op deze plek. In lange schaduwen dringt buiten zich op aan binnen. Letterlijk, terwijl de kunstenaars met hun werk aldaar figuurlijk buiten hebben binnen gehaald.

De sfeer nu, op dit moment daar, is devoot in Kunstlokaal No.8, maar dat komt voornamelijk door het thema van de duo-tentoonstelling: ingreep en offer. De geest vult zich als vanzelf met religieuze gedachten, wanneer ik de deur open en over de drempel stap. Ik kan dat maar nauwelijks van me afzetten, hoewel ik weet dat de objecten van Lee Eun Young geen godsdienstige bedoeling hebben. Ze gebruikt heiligenbeeldjes als basis om er een nieuwe betekenis aan te geven. De bedoeling wordt geofferd aan het verhaal. Zoals de kerkgangers zich in oude tijden heidense rituelen toe-eigenden en er nieuwe inhoud en een andere zin passend bij en in het geloof aan gaven, op die manier gebruikt de kunstenaar deze gewijde beelden om er een openbare vertelling van te maken. Daarmee ontheiligt zij de mythe niet, maar hergebruikt de beelden daaruit. Hoewel ze er geen geloof aan hecht blijven de objecten de titel dragen van het oorspronkelijke heiligenbeeld. De vertrouwde madonna, jezus en profeetfiguur houden in naam dat aanzien, terwijl de uitdrukking van een andere orde is.

Maria met Jezus in de armen gedrukt is gezet in een verwelkt bosje groen. Eigenlijk steeds is de figuur omringt met verschralende natuur. Ook het geloof heeft geen kracht meer de gesteldheid van moeder aarde te redden. Zwammen groeien aan versteende schijnheiligheid. Om het beeld nog een vrome uitstraling te laten behouden heeft de kunstenaar het gedrenkt in was. Het symbool dat de kaars in de kerk is gebruikt Lee Eun Young om haar beelden te wijden. Een zalving die de kwijnende aarde in haar ogen kan genezen. Ze dwingt in het object de natuur om de menselijke vormen over te nemen, te overmeesteren, de baas te worden. Zo kan die natuur helend zijn. De maagd Maria als super symbool van vruchtbaarheid is teruggewonnen, de planten buigen devoot hun bloemknoppen in deze recycle kunst. Het vereert de magie van de kerkelijke geschiedenis zonder er geloof aan te hechten.

Terwijl ik loop te mijmeren en ingeprente ideeën zich aan me opdringen heeft de gedachte mijn begrip ingehaald. Kunstenaars denken overwegend verder en over het algemeen vooruit. Mijn bewustzijn moet nog wennen en het beeld los zien van lichaam en geest. Los zien van medicijn en religie. Want wat is het geval. Het is wennen nu wanneer ik de ruimte binnenloop. Tref ik daar in Kunstlokaal No.8 namelijk meestal overwegend minimalistische kunst aan. Of tenminste kunstwerken die voor een enkele uitleg te duiden zijn en daardoor meerdere motivering verdienen. Het lijkt erop dat de beheerders van de kunstruimte een positiewisseling hebben gemaakt, een nieuw standpunt hebben ingenomen. Een andere kijk hebben op wat er in het veld van kunst en kunstenaars te halen is. Dat scala is breed, uiteraard, het palet veelkleurig. De hedendaagse kunst kent vele uitingsvormen.

Het kenmerk van Kunstlokaal No.8 is gehandhaafd, het stempel van de fundamentele kunst blijft geïnkt. Voor dit moment doen ze het daar echter even anders. Dat kan, dat mag. Het lokaal brengt wat opvalt, waar de inrichters warm van worden, datgene wat hen raakt. En gezien de uitgebreide kunstverzameling, die vrijwel elke wand in de woonkamer van vloer tot plafond beslaat, kan dat van alles zijn. Kunst is een kwestie van smaak, van mens tot mens verschillend. Er kan steeds een ander verhaal worden verteld door met werken te schuiven, in uitingen aan elkaar verschillende of juist overeenkomende kunstenaars te combineren. Dat is waar Marcel Prins en Birgit Speulman goed in zijn. Van tevoren ongedachte tweetallen samen brengen in een bedachte duo-tentoonstelling.

In Kunstlokaal No.8 is op dit moment dus een veelvormigheid aan duidingen te bekijken. Hoewel pluriform in uitstraling, er valt op detail veel te zien, zijn het enkelvoudige objecten. En dat past dan weer in de geest van de ruimte. Kunst dat abstract is in vormgeving, terwijl schurend tegen de realiteit. Het lijkt de werkelijkheid, maar is niet de waarheid. De voorgeschotelde kunstwerken in de ruimte van het lokaal doen denken aan bestaande beelden. De vormen zijn grijpbaar en begrijpbaar.

Gevoel is altijd abstract. Smaak valt nauwelijks te duiden. Kleur kan in de smaak vallen of de vormgeving passen bij wat prettig oogt, soms begrijp jezelf niet waarom iets jou gevoel raakt. Kunst is een ongrijpbare emotie. Naast de ruimtelijke vertellingen van Lee Eun Young heeft het werk van Tienke Zijlstra een organische zichtbaarheid met een ondoorgrondelijke uitstraling. Voor een deel van haar expressieve uitingen gebruikt zij inkt en bister. Bister, dat zocht ik even op, is een geelbruin kleurpigment vervaardigd uit het roet en teer van verbrand hout of schellak of de gemalen bast van walnoten en Arabische gom. Dat medium laat sporen van levendigheid na, een eens bezielde materie betast in haar hiernamaals de drager. Ook in vormgeving, want de tastbare verbeelding is die van bloed doorlopen lichaamsvet. Kwabben, lillende vleesbomen, die in het beeld worden gesteund en bijeen gehouden door getekende stellages. Het is een enigszins afstotend geheel, waardoor het juist aandacht vraagt. Biologeert en fascineert.

De composities geven inkijk in wat een levend wezen kan zijn. Ingewanden opengesneden door een patholoog anatoom om een oorzaak van deze manier van uitdrukken te bepalen. Maar niet alleen zet Zijlstra het lichaam open, ook laat ze een frisse bries waaien door wat gebladerte zou kunnen zijn. De wind is zo krachtig dat het de vegetatie open scheurt en er een onwerelds landschap laat ontstaan. Ik val in het gat van zichtbaarheid en klamp mij vast aan zwamachtige groeisels die omhoog reiken naar een opening in de hemel. Het is er naargeestig en vochtig, maar het licht daarboven lonkt. Zo magisch als de betekenissen van Young zijn, zo mysterieus zijn de constructies van Zijlstra. Mijn denkbeeld is geofferd aan de ingreep op de zichtbaarheid. De beschouwing gaat in deze ruimte aan de haal met mijn begrip. Denkbeelden van eerder gebruik en latere opvatting wisselen af met de actuele voorstellingen. Mijn gedachten dwalen af naar wat eerder was: de kinderen geketend in de groep om taal en rekenen te leren, het geloof in de helende kracht van een maagd, een chirurgische ingreep om een leven te redden. Het duizelt me voor ogen, het hypnotiseert mijn blik. Zelden dwaalde mijn hoofdwerk zo overtuigend af van de realiteit als op dit moment daar in Kunstlokaal No.8.

“Ingreep en offer”, werken en objecten van Tienke Zijlstra en Lee Eun Young bij Kunstlokaal No.8, Schoterlandseweg 55 in Jubbega-Schurega. Tot en met 18 september 2022.

https://www.kunstlokaalno8.nl/tienke-zijlstra-lee-eun-young/#content

[signorformica]

Detail from The Last Judgment, right panel. Follower of Hieronymus Bosch ~ 1500s Museum voor Religieuze Kunst, Uden, Netherlands • via Bibliothèque Infernale on FB

Central panel

Full triptych

[stefselfslagh]

Arnon Grunberg: ‘Ik ontspoor alleen nog met gelijkgestemden.’

De stuk verscheen in Zeno, de weekendbijlage van De Morgen.

Arnon Grunberg schreef een aangrijpende liefdesroman (De Dood In Taormina) en werd vader van een bijzondere jongen (Alyosha). Twee kanjers van mijlpalen, in een leven dat toch al niet rustig voort kabbelde. "Hoe dichter bij het paradijs, hoe dichter bij het onheil."

"Ik probeer je link opnieuw. Houd moed." Het is in Manhattan nog maar half tien 's ochtends en Arnon Grunberg moet al een stressaanvalletje afweren. Een vroeg bezoek aan de mondhygiënist eindigde later dan gepland, in het New Yorkse stadsverkeer zat evenveel beweging als in het wereldbeeld van Filip Dewinter en de Zoom-link die beloofd had om de oceaan tussen ons te overbruggen, toonde zich pas na een hele tijd inschikkelijk. Video-interviews: ze brengen je geen stap dichter bij Boeddha. 

Arnon Grunberg heeft New York nog maar een paar dagen geleden heroverd. De reünie met zijn flat vlakbij Grand Central Station zorgde voor een acute opstoot van adrenaline. Thuis is waar je hart ligt. Ook al verdeel je dat hart al een kwarteeuw over twee continenten. "Het is fijn om na drie maanden Nederland weer hier te zijn. New York heeft zich duidelijk prima hersteld van de pandemie. Al had ik ook niks anders verwacht. Deze stad heeft al vaker getoond dat ze veerkrachtig is." 

De aanleiding voor ons gesprek is De Dood In Taormina: de mooie nieuwe roman van Grunberg. Het verhaal, in een zowel resumerende als reducerende notendop: een jonge regie-assistente (Zelda) knoopt amoureuze relaties aan met een ouder wordende acteur (Jona) en een ongekreukte Zweed (Per). Nadat Zelda haar mannen een tijdlang apart heeft gesavoureerd, brengt ze hen op de hoogte van elkaars bestaan en reizen ze met z'n drieën naar Taormina om met ingehouden adem de grenzen van een driehoeksverhouding af te tasten. Al doende trakteren ze elkaar op bespiegelingen over 'liefde en rechtvaardigheid', 'vergiffenis en pragmatisme' en 'acteren en oprechtheid'.

De Dood In Taormina had geenszins De Dood In Beveren-Waas kunnen heten: Zelda, Jona en Per verwachten veel van hun menage à trois en een Italiaanse kuststad is nu eenmaal 'een beter decor voor geluk' dan een Oost-Vlaamse fusiegemeente. "Taormina staat voor de schijn van paradijselijkheid", zegt Arnon Grunberg. "De Middellandse Zee en de Siciliaanse sinaasappelbomen doen dromen over ongecompliceerde gelukzaligheid. Maar vaak geldt: hoe dichter je bij het paradijs komt, hoe meer je ook het onheil nadert. Dat is in deze roman niet anders."

Nog voor ik Grunberg met gespeelde schroomvalligheid kan vragen of het polyamoureuze thema van zijn boek autobiografische wortels heeft, heeft hij de vraag al voor me beantwoord. "Ik ben in het gezelschap van mijn vorige vriendin, Roos, en een minnaar van haar ooit zelf naar Taormina gereisd. Dat was zo'n ingrijpende belevenis dat ik ter plaatse al tegen Roos zei: 'Dit wordt een roman. Dit wordt De Dood In Taormina.'"

Met je geliefde en haar ontuchtige sidekick op reis gaan: is dat wel een goed idee? "Ik ben als schrijver misschien meer dan andere mensen geneigd om het avontuur op te zoeken. Om te denken: 'Waarom niet?' Ook al besef ik dat ik misschien een pijnlijke ervaring tegemoet ga."

Is het dat ook geworden? In De Dood in Taormina gaat de driehoeksrelatie alvast met de nodige strubbelingen gepaard. "Een seksuoloog heeft me ooit gezegd dat een driehoeksverhouding enkel kans op slagen heeft onder homoseksuele mannen. Omdat zij beter in staat zouden zijn om liefde en seksualiteit van elkaar te scheiden. Ik weet niet of dat klopt. Maar ik begrijp wel waarom de meeste mensen kiezen voor een meer conventionele relatievorm. In een driehoeks-verhouding bestaat altijd het gevaar dat je het derde wiel aan de wagen bent. Een monogame relatie verschaft je minstens de illusie van geborgenheid. Ook Zelda, Jona en Per snakken naar een zekere vastigheid, maar zoals alle mensen hebben ze tegenstrijdige verlangens. Ze willen niet enkel veiligheid, maar ook spanning. En dat is precies wat ze in Taormina vinden. Het machtsevenwicht tussen hen verandert voortdurend: ze bespelen elkaar met overgave, niemand heeft permanent de bovenhand. Die instabiliteit maakt hun driehoeksverhouding boeiend en aantrekkelijk."

Zelda staat erop dat Jona toekijkt wanneer ze met Per vrijt. Ze wil dat hij alles ziet en meemaakt, dat hij 'geen deserteur is van zijn eigen verlangen'. Maar is het soms niet verstandiger om wél weg te lopen van je verlangens? "Dat denk ik niet. Als je je verlangens te vaak onderdrukt, doe je jezelf tekort. Je kan je verlangens, ook de obscure, beter proberen te aanvaarden. Of dat lukt, hangt af van hoe je jezelf ziet. Als je denkt dat je een heilige bent, is het accepteren van je duistere begeertes moeilijk. Maar als je er vrede mee hebt dat je niet uitsluitend goed bent, lijkt het me perfect mogelijk om je bij je verlangens neer te leggen. Zelfs al zijn ze ontoelaatbaar. Ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat er mensen zijn die géén ontoelaatbare verlangens hebben. En als ze wel bestaan, vrees ik dat het ontzettend saaie mensen zijn."

De kunst bestaat er natuurlijk in om je ontoelaatbare verlangens niet te doen uitmonden in ontoelaatbare daden. "Uiteraard. Maar dat je bepaalde verlangens hebt, betekent niet dat je er automatisch ook naar handelt. Noem mij naÏef, maar ik denk dat kunst een uitweg kan bieden om op een toelaatbare manier met ontoelaatbare verlangens om te gaan. Neem nu de religieuze schilderijen van vroeger. De maagd Maria werd daarin vaak afgebeeld als een aantrekkelijke vrouw met verleidelijke borsten. Dat gaf mannen de mogelijkheid om te denken: 'Ik mag eigenlijk niet naar andere vrouwen kijken, maar het is de maagd Maria, dus het is goed.' (lacht) Daarom vind ik ook niet dat er een verbod moet komen op getekende pedoporno. Zolang er in pedoporno geen echte modellen gebruikt worden, zie ik niet in wat er verkeerd aan is. Verantwoorde pedoporno helpt wellicht om te voorkomen dat pedofielen tot pedoseksuele daden overgaan."

Terug naar uw boek. Voor Per zijn intrede doet, weigeren Zelda en Jona hun relatie liefde te noemen. 'We werden een stel door te doen alsof we het niet waren. We stonden in brand, maar we zeiden tegen elkaar: 'Ik zie niets, ik ruik niets. Is er ergens rook?' Waarom doen ze zo nadrukkelijk afstand van het concept liefde? Omdat er in een relatie die niet als liefde bestempeld wordt meer zuurstof zit? "Dat denken ze toch. Ze zijn bang dat ze zichzelf in een romantisch harnas opsluiten als ze hun relatie als liefde erkennen. Maar al gauw blijkt dat ze daar sowieso in terechtkomen. Zodra ze bang worden om elkaar te verliezen, beginnen ze elkaar te wantrouwen en te beteugelen. In plaats van bastions te zijn voor elkaar worden ze elkaars concurrenten."

De onrust neemt nog toe wanneer Zelda ook een relatie begint met Per, 'de jonge cowboy uit het Noorden'. Per confronteert de oudere Jona met zijn eigen verval. "Zo is dat. Maar ook de jonge Zweedse God is niet immuun tegen aftakeling: het is een jonge Zweedse God met erectieproblemen. Het verval begint soms vroeger dan je denkt." (glimlacht)

De trip naar Taormina eindigt voor alle betrokkenen totaal anders dan ze hadden voorzien. Na een noodlottige Siciliaanse nacht duikt in uw boek de vraag op: kan je ontsnappen aan je eigen verleden? Is de waarheid per definitie 'sneller dan alle grote en kleine leugens'? "Dat onderwerp fascineert me al lang. Films en romans zijn doordrongen van de idee dat - als je iets vreselijks hebt gedaan - je verleden je altijd wel inhaalt. Dat vroeg of laat gerechtigheid geschiedt. Maar wat als dat een romantische illusie blijkt te zijn? Wat als 'onvermijdelijke rechtvaardigheid' helemaal niet bestaat? Dat vond ik een intrigerende vraag."

En hoe luidt uw antwoord? "Het heeft er alle schijn van dat je je verleden wel degelijk onder leugens kan verbergen. Er hangt een prijs aan vast, maar het kan."

De prijs die je ervoor betaalt, is dat je voor altijd verder moet met je eigen leugens. En dat je bij gebrek aan een publieke veroordeling van je daden ook niet zo makkelijk met een schone lei kan beginnen. Je staat voorgoed in het debet. "Je kan natuurlijk altijd verlossing vinden in de biecht: de religieuze confessie of de seculiere variant ervan, bij een therapeut. Maar ik vermoed dat de meeste mensen zo'n schuldbelijdenis niet eens nodig hebben. Eén van onze grootste talenten is om onze eigen daden - ook al zijn ze gruwelijk - voor onszelf te rechtvaardigen. Zelden kom je iemand tegen die zegt: 'Ik heb geen enkel begrip voor wat ik gedaan heb.' Een paar jaar geleden gaf ik een schrijfles in een gevangenis. Mijn publiek bestond uit mensen die nog lange tijd in de cel moesten blijven en waarvan je bijgevolg kon aannemen dat ze een moord of een ander geweldsdelict hadden gepleegd. Wel, elk van hen beschouwde zichzelf als een slachtoffer. Er zaten geen daders in die gevangenis, alleen maar slachtoffers. (lacht) Dat zegt iets over ons vermogen om onze fouten voor onszelf te vergoelijken."

Naar goede gewoonte zet de realiteit het in de nieuwe Grunberg weer op een stevig ontsporen: de vader van Zelda gebruikt een eierwekker om de huilbuien van zijn dochter te timen, Jona blijkt jarenlang de minnaar van zijn eigen moeder te zijn geweest en Per neukt principieel enkel na de middag. Ik vraag Arnon Grunberg waarom hij er op staat om de werkelijkheid in zijn boeken keer op keer te laten derailleren. "Omdat ik denk dat in de ontspoorde realiteit de waarheid te vinden is", antwoordt hij. "De wereld om ons heen is voortdurend aan het ontsporen. Maar omdat we daar niet mee kunnen omgaan, hebben we geleerd dat te verdoezelen. Als schrijver wil ik de absurditeiten van het leven blootleggen. En er de waarheid in herkennen. Mij lijkt het heel aannemelijk dat een zoon seksuele gevoelens heeft voor zijn moeder. Niet dat ik mijn eigen moeder lichamelijk begeerde, maar het was wel de eerste vrouw op wie ik verliefd werd. En wat Per betreft: als je erectieproblemen hebt, is het ergens wel logisch dat je zegt: 'Sorry, ik neuk enkel 's middags.' Die ongerijmde gedragsregel is voor hem gewoon een manier om met zijn schaamte om te gaan. "

Dreigt het absurdisme in uw boeken soms geen rem te zetten op het inlevingsvermogen van uw lezers? Maakt u het hen soms niet moeilijk om zich met uw personages te identificeren? "Je moet natuurlijk wel bereid zijn om de absurditeiten in jezelf en je omgeving te zien. Er wordt mij weleens half verweten dat de ontsporingen in mijn boeken enkel het product zijn van mijn verbeelding. Dat ze in de werkelijkheid niet voorkomen. Maar dat laatste klopt niet. Eén van de redenen waarom ik literaire reportages ben gaan schrijven (o.m. over de Amerikaanse soldaten in Irak, red.), is dat ik wilde aantonen dat de ontsporing overal zit. Het volstaat om de beelden te bekijken van de Afghanen die zich aan de wielen van een opstijgend Amerikaans vliegtuig vastklampen om te begrijpen wat ik bedoel."

Zoekt u ook in uw persoonlijke leven de ontsporing op? Moet u zich op tijd en stond kunnen laven aan ongewone, uitzonderlijke ervaringen? "Ik ben daar wat voorzichtiger in geworden dan vroeger. Maar het verlangen naar roekeloosheid is nooit helemaal weg. Met Roos en haar minnaar naar Taormina gaan, was een roekeloze daad. En toch ben ik in dat avontuur meegegaan: ik hou nu eenmaal van spelen. Wat ik echter niet meer doe, is mensen in naam van de literatuur misleiden. Ik speel alleen nog met mensen die zich bewust zijn van het spel. Noem het: ontsporen met gelijkgestemden." (glimlacht)

Wie ook graag speelt, is Jona. De wereld is zijn podium en hij verlaat het nooit. Voelt u zich aan hem verwant? "Niet echt. Tegen Jona zou zelfs ik regelmatig zeggen: 'Vanavond even niet, jongen.' Maar dat neemt niet weg dat ik de energie die hij uitstraalt erg aantrekkelijk vind. Als iemand zoals Jona de kamer binnenkomt, denk je meteen: 'Er gaat iets gebeuren.' Dat vind ik spannend."

Wilt u dat mensen ook over u zeggen: 'Ik ga met Arnon mee, want dan gaat er iets gebeuren'? "Ik wil dat mensen zeggen: 'Ik ga met Arnon mee, want dan weet ik nooit wát er gaat gebeuren. Misschien gebeurt er niks, maar evengoed kan het volledig uit de hand lopen.'" (lacht)

In De Dood In Taormina staat de mooie zin: 'Het leven is geen plicht, geen geschenk, geen test, het leven is een avontuur.' Hebben we de literatuur in het algemeen en de boeken van Arnon Grunberg in het bijzonder nodig om ons daar af en toe aan te herinneren? "Ik moet mezelf daar ook weleens aan herinneren. Het is niet zo dat mijn leven één ononderbroken avontuur is. Maar ik vind inderdaad niet dat we onszelf voortdurend moeten straffen voor het loutere feit dat we bestaan. De vader van Zelda doet dat in zekere zin wél. Hij ziet het leven als een plicht, hij is altijd maar aan het werken. En toch vraagt hij zich op een gegeven moment af: 'Waarom heb ik nooit met mijn dochter gespeeld?' Dat is voor hem een bijzonder pijnlijk moment."

U bent onlangs zelf vader geworden. Gaat u de zin voor avontuur in uw zoon aanwakkeren? "Het is hoogmoedig om te denken dat je je kind kan kneden. Maar ik hoop wel een vader te zijn die zijn kind een brede kijk op het leven meegeeft. Ik wil Alyosha laten zien dat er heel veel levens geleefd kunnen worden. Dat je van het ene leven naar het andere kan fladderen. Dat je niet altijd en overal dezelfde persoon hoeft te zijn. Misschien zijn dat wel de essentiële kenmerken van een avontuurlijk leven. Eigenlijk wens ik mijn zoon toe dat hij zijn verstand verliest zonder dat hij in de gevangenis of het gekkenhuis belandt." (lacht)

Alyosha Inigo Ayal Grunberg werd na een pijnlijke bevalling van ruim dertig uur geboren in een Amsterdams ziekenhuis. Een dag later schreef zijn vader hem al een brief: 'Als het leven begint met zoveel pijn, ben ik in mijn boeken misschien te mild geweest. In het ziekenhuis zei ik tegen je moeder, die op dat moment kermend onder de douche stond: 'Als je ziet hoe het leven begint, begrijp je een hoop.''

De moeder van Alyosha is de drieëndertigjarige Nederlandse schrijfster Niña Weijers, die luttele dagen voor haar existentiële martelgang nog in Humo liet optekenen: "We houden het voorlopig bij één kind, dat is overzichtelijk.” Moeder en kind bevinden zich momenteel in Amsterdam: zelfs dubbel gevaccineerde partners van greencardhouders geraken zonder trouwboekje niet voorbij de Amerikaanse coviddouane. En trouwen om aan die onrechtvaardigheid te ontkomen, willen Grunberg en Weijers niet. Er zijn grenzen aan wat een mens wil doen om de administratie te behagen. 

Toen ik Arnon Grunberg drie jaar geleden in Brussel sprak, hadden noch Niña noch Alyosha zich al in zijn leven aangemeld. Toch zei hij: 'Falen als vader is het ergste wat je als man kan overkomen.' Heeft hij als prille vader last van faalangst? "Nee, helemaal niet. Ik voel veeleer een zelfvertrouwen dat niet echt op de werkelijkheid gebaseerd is. Maar dat is goed: je moét jezelf overschatten om een kind te maken. Als je er niet van uitgaat dat het allemaal goed komt, hoef je aan het opvoeden van een kind niet eens te beginnen."

Drie jaar geleden was u bang dat het vaderschap op gespannen voet zou staan met uw schrijverschap. Zijn de vier eerste maanden sinds de geboorte van Alyosha in dat opzicht bemoedigend geweest? "Zeker. Toen ik een paar dagen geleden naar New York vertrok, zei Niña tegen me: 'Ik vind dat we het tot nu toe heel goed hebben gedaan.' En dat was behalve een mooi compliment een vaststelling die ik alleen maar kon onderschrijven. Ik maakte me vóór de geboorte van Alyosha meer zorgen over het vaderschap dan vandaag."

Een week na de geboorte van Alyosha werd u geïnterviewd. Toen de journaliste u vroeg hoe uw zoon heette, antwoorde u: 'Nikolajevitsj.' Zullen we dat uit naam van uw imago maar het gevolg van een grotesk gebrek aan slaap noemen? (lacht) "De waarheid is dat ik de naam van mijn kind écht even was vergeten. 'Hoe héét die zoon van me ook weer?', dacht ik. 'We hadden hem toch naar een tsaar genoemd?' En toen rolde de naam Nikolajevitsj over mijn lippen. Ik ben benieuwd naar wat een psycho-analiticus daarvan zou maken. (lacht) De enige verzachtende omstandigheid die ik kan inroepen, is dat je altijd even moet wennen aan een naam. En aangezien Niña en ik niet op voorhand wisten of we een jongen of een meisje zouden krijgen, had ik nog niet de tijd gehad om me de naam van Alyosha eigen te maken."

Alyosha is een Russische naam. Hij betekent zoveel als 'beschermer'. "Het is een naam die opduikt in de boeken van Dostojewski. Maar ook J.M. Coetzee gebruikt hem in zijn Jezustrilogie. En aangezien Niña en ik allebei Coetzeefans zijn, moesten we weinig moeite doen om Alyosha een mooie naam te vinden. Dat Alyosha 'beschermer' betekent, was meegenomen. Ik vind het een mooie gedachte dat je een kind op de wereld zet dat andere mensen wil beschermen."

Uw eigen vader stierf dertig jaar geleden. Is hij voor u nog een voorbeeld? In positieve dan wel negatieve zin? "Ik heb in de aanloop naar de geboorte van Alyosha heel vaak aan mijn vader gedacht. En dat bracht meer herinneringen aan hem naar boven dan ik voor mogelijk had gehouden. In die zin kan mijn vader, ook al is hij al erg lang dood, wel degelijk nog als een rolmodel fungeren. Al lijkt het me vanzelfsprekend dat je als debuterend ouder vooral je eigen accenten legt. Dat je zegt: 'Ik ga niet doen wat mijn ouders gedaan hebben. Zulke goeie ouders waren ze nu ook niet.'" (lacht)

In een podcast zei u: 'Ik ga al vijftig jaar improviserend door het leven en dat wil ik ook de komende vijftig jaar blijven doen.' Zou het kunnen dat Niña dat geïmproviseerde leven van u met een bang hart tegemoet ziet? In een interview met deze krant voorspelde ze 'emancipatoire conflicten'. 'Straks zit ik met alle huishoudelijke shit', zei ze. "Ik had met Niña nooit een kind gemaakt als ik had gedacht: 'Dit wordt een vreselijke strijd.' Maar ik dacht precies het tegenovergestelde: 'Niña en ik gaan dit al improviserend heel goed doen.' En dat vertrouwen heb ik nog steeds. Ik denk niet dat onze huishoudelijke ideologieën zo ver uit elkaar liggen dat we ze niet met elkaar kunnen verzoenen."

Voor De Standaard schreef Niña een essay over de koerswijzigingen in haar leven: 'Je ruilt het één in voor het ander. Jezelf vermenigvuldigen, jezelf halveren.' Ervaart u het ook zo? Dat u zich sinds de geboorte van Alyosha zowel vermenigvuldigd als gehalveerd hebt? "Ik voel me zeker niet gehalveerd. Maar ik heb dan ook niet negen maanden lang een bolle buik gehad die plots weer weg was. Tegelijk heb ik ook niet het gevoel dat ik mezelf vermenigvuldigd heb. Als ik naar Alyosha kijk, zie ik een jongetje dat me ontroert en aan het lachen maakt. Ik denk niet: 'Ziedaar mijn vlees.'" (lacht)

Ik dacht na de geboorte van mijn zoon: mijn hart is nu dubbel zo groot. "Dat begrijp ik heel goed. En ik herken het ook: ik voel ontzettend veel liefde voor Alyosha. Maar evengoed kan ik hem tijdens het schrijven ook tijdelijk vergeten."

In De Dood In Taormina moet Zelda haar vader op een gegeven moment beloven om 'niet roekeloos door het leven te gaan', om 'er alles aan te doen om niet vóór hem te sterven.' Een mooiere belofte kan je je ouders nauwelijks doen. "Dat vind ik ook. Ik ken een vrouw die de belofte van Zelda écht aan haar vader heeft gedaan. Dat vond ik heel aangrijpend. Zeker omdat ze die belofte op puberleeftijd deed. Wat bewijst dat ze al vroeg besefte dat een mens geen eiland is. Dat je niet alleen voor jezelf leeft."

Tot slot: in uw boek zegt de vader van Zelda goedbedoelend tegen zijn dochter: 'Als je wat op de opvoeding hebt aan te merken, moet je het zeggen.' Zal Alyosha zijn ouders ook tussentijds mogen evalueren? "Ik kan me voorstellen dat ik ooit al grappend iets gelijkaardigs tegen hem zal zeggen, ja. Zoals ik mijn petekind ook al vaak heb bezworen: 'Als je het echt niet uithoudt met me, moet je maar de Kindertelefoon bellen.' (lacht) Humor maakt veel draaglijk. Je kan de zwaarte van het leven niet altijd vermijden. Maar je kan wel vluchtroutes creëren. En ik denk dat ik daar redelijk goed in ben."

We nemen afscheid: er moet van de onwillige ochtend nog wat tijd worden teruggevorderd. Bij wijze van taalkundige after party duik ik na ons gesprek nog even in de brief aan Alyosha die Grunberg vlak na de geboorte schreef. 'Tegenwoordig noemt je moeder jou 'lieve pruttelaar'. Wat mij meteen aan het werk van Charlotte Delbo herinnerde, die na haar verblijf in Auschwitz de mens een lijk noemde waarin diarree pruttelt. Lieve Alyosha, wij maken ons weinig illusies over de mens, toch ben en blijf jij ons licht. En hopelijk dat van vele andere mensen.' In mijn ooghoek welt een traan op. Ik weet niet zeker of het er één van ontroering of één van het lachen is. Dat zijn altijd de beste. 

[gabrile]

Stuk 9/21

Zelfinzicht komt veel neer op de vraag: wie ben ik? 

Wat altijd ook wil zeggen: waarin onderscheid ik mij van de ander? 

In mensen wonen als bekend tegenstrijdige verlangens; als het om identiteit gaat, is daar aan de ene kant het verlangen geaccepteerd te worden, te voldoen aan de normen van de groep waartoe men wil behoren, dat wil zeggen dat we binnen die groep streeft naar een onzichtbaarheid, maar die onzichtbaarheid moet vooral niet té onzichtbaar worden, er is ook drift: men wil herkend worden als een uniek wezen, op zijn minst als lid van een unieke groep.

‘

Jezus was de grootste sentimentalist aller tijden, maar hij deed dat met zo veel retorisch vernuft en zo radicaal dat uit dit sentimentalisme niet alleen een wereldreligie maar ook een ethische opdracht aan de mensheid is voortgekomen die voor ons telkens weer te hoog gegrepen blijkt. Het sentimentalisme kent in de praktijk altijd een esthetische component. Denk aan het romantische sjabloon van de dood van een mooi jong meisje: we zien haar sterven in romans, gedichten en films, en treuren intens. De dood van een ietwat seniele bejaarde die in poepluiers ligt weg te rotten in een bejaardentehuis doet ons weinig tot niets. 

‘zegt Arnon.

‘

Merk ook op dat in religieuze kunst het lijden van Jezus of van andere heiligen altijd zo wordt afgebeeld dat het ons genoegen doet; dat lijden bezorgt ons de sensatie van schoonheid en intensiteit, van in leven zijn. We kunnen sentimentalisme zo definiëren: een betrekkelijk plezierige verhouding aangaan met het eigen lijden of dat van anderen, waarbij men uit die verhouding ook nog eens de illusie peurt een deugdzaam mens te zijn. Men heeft het lijden immers gezien, en zelfs het herkennen van het eigen lijden is tegenwoordig een deugd, mits men er niet al te lang over doorzeurt. 

‘zegt Arnon.

Zie volgende post om ‘Stuk 10/21′ te weten...

;) 

[joostjongepier]

Wat?   Berliner Grüner Kopf (ca. 350 vC), Modelkopf des Echnaton (ca. 1345 VC) uit het atelier van Tutmoses, Hausaltar: Echnaton, Nofretite und drei Töchter unter dem Strahlen-Aton (ca. 1345 vC), Relief: ‘Spaziergang im Garten’ eines königlichen Paares (ca. 1335 vC) en Würfelfigur des Oberbaumeisters und ‘Grössen Erziehers des Konigstochter’, En-en-Mut mit Prinzessin Neferu-Re (1479-1457 vC)

Waar?   Neues Museum, Berlijn

Wanneer?   10 augustus 2024

Aan de Berliner Grüner Kopf is natuurlijk weinig Duits. Het is een typisch Egyptisch hoofd, dat zijn naam ontleent aan de kleur van het materiaal waaruit het is gehouwen. Het is een levensechte kop, inclusief neusvouwen en hanenpootjes. De kaalheid van het hoofd wijst erop dat het een priester is. In eerste instantie lijkt het om een portret te gaan, maar de perfecte symmetrie doet eerder denken aan een geïdealiseerd ideaalbeeld dan aan een concrete persoon. Het groene hoofd laat een sterke persoonlijkheid zien. Zijn blik is zelfverzekerd.

Mijn speciale interesse in de Egyptische kunst gaat uit naar een aanzienlijk eerdere periode in de geschiedenis van Egypte, namelijk de achttiende dynastie (1550-1292 vC). Toen kwam farao Amenhotep IV aan de macht. Hij zorgde voor een revolutionaire omwenteling in het religieuze leven met als gevolg een spectaculaire verandering in de kunst van het Oude Egypte. In plaats van de vele goden die werden aanbeden, stelde Amenhotep IV, die al snel zijn naam veranderde in Achnaton, één god centraal: Aton, de zonnegod. Hij vestigde een nieuwe hoofdstad, Amarna, waarin alles draait om de nieuwe godsdienst. De kunst van de Amarna-periode is onmiddellijk te herkennen. Vooral in de begintijd zijn lichamen haast karikaturaal. Ze vertonen een zekere mate van genderfluïditeit en vertonen brede heupen. Hoofden hebben volle lippen en een langgerekt achterhoofd. In de latere Amarna-tijd wordt alles iets minder karikaturaal en wat realistischer. Een voorbeeld daarvan is de beroemde buste van Nefertite in dit museum.

Vóór de Armarna-tijd was de kunst van Egypte zeer formeel. Van Achnaton en zijn gezin zijn echter heel informele afbeeldingen bekend. Een fraai voorbeeld is een huisaltaar dat in het Neues Museum te zien is. Achnaton en Nefertite zitten ontspannen tegenover elkaar. Achnaton heeft zijn oudste dochter Meritaton op de arm. De andere twee dochters zitten bij Nefertite op schoot en schouder. Boven het gezin is de zonnegod Aton te zien. Zijn stralen eindigen in handjes.

Een andere onofficiële scène is bekend onder de moderne titel: Spaziergang im Garten. We zien de farao en de koningin. De laatste draagt een boeket, waaraan de hedendaagse titel is ontleend. Mogelijk gaat het hier om Toetanchamon en zijn bruid Anchesenamon. Dit wordt aangenomen omdat de farao leunt op een staf. Bekend is dat Toetanchamons ene been ongeveer een centimeter korter was dan het andere. Bovendien had bij een klompvoet.

Een interessant beeld uit de achttiende dynastie is ook dat van Senenmoet. Hoewel hij van gewone afkomst was, maakte hij carrière onder farao Hasjepsoet. Toen Hatsjepsoets man, Toetmoses II, stierf was zijn zoon, Amenhotep III, nog te klein om hem op te volgen. Hatsjepsoet  werd  regentes en kroonde zichzelf vervolgens tot farao. Omdat een vrouw eigenlijk geen farao kon zijn, wordt ze wel afgebeeld als man, vaak met de koninklijke baard.

Hatsjepsoet had een dochtertje: Neferoere. Deze werd opgevoed door Senenmoet. Hij schreef over zichzelf in zijn autobiografie: “Ik was de grootste in het hele land. Ik was de hoeder van de geheimen van de koning”. Senenmoet was ook de architect die de graftempel van Hatsjepsoet bij Deir el-Bahri ontwierp en toezicht hield bij het oprichten van de obelisken van Hatsjepsoet in Karnak. Een omstreden theorie is dat Senenmoet de minnaar was van Hatsjepsoet.

[adrieanus]

Wil jij elke week speciale bonusuitzendingen ontvangen?<br><br>Kan je geen genoeg krijgen van de diepgaande analyses van Jeroen en Willem?<br><br>Word dan terugkerende donateur en ontvang elke week exclusieve bonusuitzendingen!<br><br>Als trouwe donateur krijg je toegang tot extra content die niet beschikbaar is voor de gemiddelde kijker.<br><br>Of je nu kiest voor een maandelijkse of jaarlijkse terugkerende donatie, je ontvangt altijd de meest waardevolle inzichten en analyses die je niet wilt missen in de speciale bonus.<br><br>www.dfacto.nu/steun<br><br>Bekijk de hele uitzending via: https://www.dfacto.nu/afleveringen/weekoverzicht-2024-36<br><br>Geen boerenrevolutie ondanks komst BBB-minster: stikstofbeleid Rutte-IV blijft voorlopig?<br><br>De onverminderde steun aan Oekraïne blijft de headlines domineren, terwijl boeren eindelijk wat ademruimte krijgen. Maar de propaganda gaat gewoon door – nu met nieuwe druk van het NIVEL om de prikken te promoten.<br><br>Het social medialandschap staat onder zware druk, waar bedrijven die meewerken aan verkiezingsbeïnvloeding worden beloond, terwijl tegenstanders risico lopen op beslagleggingen en arrestaties van hun CEO’s. <br><br>Duitsland worstelt met de erfenis van COVID-19, en de rechtspraak probeert met alle macht afstand te nemen van het verleden. <br><br>In Nederland blijft het economische herstel uit, en worden vertraging en bedrog tot een kunst verheven.<br><br>En dan het klimaat – de hysterie over CO2 blijkt ongegrond. De opwarming blijkt geen gevolg te zijn van CO2, waardoor de klimaatalarmisten met lege handen staan.<br><br>Dit en meer onthullende analyses in deze aflevering. Mis het niet!<br><br>---<br><br>Deze video is geproduceerd door Café Weltschmerz. Café Weltschmerz gelooft in de kracht van het gesprek en zendt interviews uit over actuele maatschappelijke thema's. Wij bieden een hoogwaardig alternatief voor de mainstream media. Café Weltschmerz is onafhankelijk en niet verbonden aan politieke, religieuze of commerciële partijen.<br><br>Waardeer je onze video's? Help ons in de strijd naar een eerlijker Nederland, vrij van censuur en Steun Café Weltschmerz en word Stamgast!<br>https://www.cafeweltschmerz.nl/maandelijks-doneren/<br><br>Wil je meer video's bekijken en op de hoogte blijven via onze nieuwsbrief? Ga dan naar: https://www.cafeweltschmerz.nl/videos/<br><br>Wil je op de hoogte worden gebracht van onze nieuwe video's? Klik hierboven dan op Abonneren!

[twafordizzy]

Emil Nolde: alleskunner met een smet

Emil Nolde: alleskunner met een smet

Wat bijgaande beelden tonen: divers, kleurrijk, diverse technieken en experimenteel. Het gaat om werken van Emil Nolde aka Emil Hansen (1867-1956, Neukirchen, Du). Nolde was kunstschilder en behoorde tot de Duitse Expressionisten, tot de beweging Die Brücke. Als kind schilderde en tekende Emil al maar het duurde tot zijn 31-ste voordat hij definitief voor het vak koos. Nolde kreeg zijn opleiding…

[peterpijls1965]

Foto: Tekstfragment uit een Gnostische Dodezeerol. Bron Institute for Antiquity and Christianity. Claremont, Californie.

De goddelijke vonk

De Gnosis wordt wel kennis van het hart genoemd, intuïtief weten en groei van de ziel inbegrepen. Sinds de ontdekking van de Nag Hammadi-rollen in 1947 in Egypte werd de Gnosis in het Westen een cultus. Er werd gevochten om het publicatierecht van buiten de bijbel gehouden evangelien, die een totaal nieuwe kijk op Jezus en het vroege christendom zouden onthullen.

Dat gaat voorbij aan de essentie van de Gnosis. Kennis, betekent dat in het Grieks. Die niet kan bestaan zonder het begrip dat eenieder een goddelijke vonk in zich draagt. En een permanent gevecht levert tussen goed en kwaad, licht en donker.

De veelbesproken en al kapot geïnterpreteerde Nag Hammadi-rollen werden door Bedoeïenen ontdekt in kurkdroge grotten. Ze vertegenwoordigen vijftig vroege christelijke teksten. Veel ging verloren, andere tekstrollen en -vellen werden verkocht aan archeologen en charlatans. De handel in fragmenten gaat door.

Vooral het gnostische Evangelie Van Thomas is veel besproken. Maar dat van Judas ook. De teksten zouden een heel nieuwe Jezus tonen en hem uitspraken toedichten die niet te lezen zijn in het ons bekende Nieuwe Testament.

De Gnosis nodigt uit tot zelfstandig nadenken. De natuurlijke tegenstellingen in de mens moet hij zelf oplossen. De Perzisch-gnostische profeet Mani (216-276) belichaamde dat dualisme. Mani zag twee rijken vanaf den beginne tegenover elkaar staan: dat van het licht en dat van de duisternis, het goede tegenover het kwade. Het rijk van God met haar vier kernaanzichten zuiverheid, licht, kracht en wijsheid. Verbonden met verstand, denken, inzicht, gedachte en overleg.

Wat mij betreft helaas noemde Mani zich Apostel van Jezus Christus. Strijdig met de essentie van de Gnosis roept Mani Jezus uit tot een onafscheidelijke metgezel, de lichtgestalte Jezus, die de twee tot een brengt.

Dat is wel in tegenspraak met de Christus die we kennen uit het officiële Bijbelboek Mattheus. Een wat hysterische sektariër die beweert dat hij helemaal niet gekomen is om vrede op aarde te brengen. Hij kwam om zijn wil met het zwaard op te leggen aan iedere niet-volgeling. Dat gebeurde op grote schaal. Daarom ben ik uiteindelijk katholiek gedoopt zonder inspraak.

Daarbij komt dat diverse Schriftgeleerden boeddhistische invloeden vermoeden in de Gnosis, en nog wat input uit diverse historische stadia van wijs denken uit diverse windstreken.

Feit is wel dat het Gnostische Manicheïsme nog steeds voorkomt in wat nu Iran heet, en trouwens marginaal ook elders ter wereld. In diverse afgelegen Chinese gebieden zou het Manicheïsme nog bestaan, in plaatselijke vertakkingen waarover weinig bekend is.

Gnostische oude kunst uit China toont wel aan dat het Manicheïsme daar in bepaalde gebieden toonaangevend moet zijn geweest, met zichtbare Chinees-religieuze invloeden. Op een andere antieke prent zag ik trouwens dat de Gnostische Profeet Mani werd opgehangen zo te zien door buitenlandse soldaten.

Ondertussen schreef de Gnostische geleerde Valentinus: ´Daarom is iemand die Gnosis heeft, iemand met iets van boven in zich. Als hij geroepen wordt, hoort hij, antwoordt hij. Hij keert zich tot Hem, die hem roept en hij stijgt naar hem omhoog. Hij weet wat het betekent dat hij geroepen wordt. Nu hij de Gnosis heeft, volbrengt hij de Wil van Hem die hem geroepen heeft en begeert hem te behagen. Hem wordt de ruste geschonken, hij eigent zich zijn naam toe. Wie zo Gnosis bezit, weet vanwaar hij komt en waarheen hij gaat. Hij wordt zich dat bewust, zoals iemand die dronken is geweest bijkomt uit zijn bedwelming, tot zichzelf komt en zijn zaken weer op orde brengt.´

[maximvandaele]

Wat is goede kunst? Bespreking & recensie van ‘Revealing Art’ door Matthew Kieran

Wat is kunst, en wat is goede kunst? Dit zijn vragen waar ik me al langer mee bezig houd. Zeker na een museumbezoek komen ze weer in me op. Hoe kan ik bepalen of de kunst die ik net zag goed, matig of gewoon slecht was? Revealing Art is een onthullend boek dat een boeiend en zeer bruikbaar antwoord geeft op mijn vragen.

Het boekje werd me aanbevolen door professor esthetica en hedendaagse filosofie Bart Vandenabeele (UGent). Ik vroeg hem of hij me een inleidend werk over esthetica kon aanbevelen, en hij zei: Revealing Art van Matthew Kieran.

Hoewel het boek zelf zeer esthetisch is - sierlijk Helvetica Neue voor de tussentitels, gedetailleerde afbeeldingen van schilderijen - leest het soms wat moeilijk. De stijl is typisch “Brits”: eerder afstandelijk en academisch. Met name bepaalde passages over Immanuel Kant waren moeilijk verteerbaar. De vele, rijke en gevarieerde voorbeelden uit de kunstgeschiedenis, die Kieran aanhaalt om zijn punt te maken, zijn echter voldoende reden waarom ik blij ben dat ik het boek in paperback heb (ik heb wel eens zin om een pagina op te zetten op m’n blog, met daarin alle kunst uit z’n boekje, en daaronder kort wat context).

De interessantste ideeën uit Revealing Art

Revealing Art heeft een nogal losse structuur, waarbij Kieran zijn standpunten niet altijd even duidelijk formuleert. Hieronder heb ik een handige, overzichtelijke lijst gemaakt van de interessantste gedachten uit Kierans boek. Op basis hiervan formuleer ik nadien vijf vragen die je jezelf kunt stellen om op handige en vlugge manier te bepalen of iets goede kunst is, of slechte kunst, kitsch of bedrog.

Op uitzondering van het moralisme is dit eigenlijk een definitie die vrij dicht komt bij wat ik uit de film Werk Ohne Autor haalde, maar de definitie van Kieran is veel genuanceerder, ontdaan van de excessen van de Romantiek.

Goede kunst leert ons iets nieuw, of toont ons iets dat we al wisten op een nieuwe, intensere of creatieve manier. Meestal is dat laatste het geval bij goede kunst. Iedereen weet natuurlijk al dat oorlog gruwelijk is, maar de Los desastras de la guerra-schilderijen van Goya, of de film Schindler’s List, tonen ons dit op een intense en creatieve manier. De inhoud van een kunstwerk is minder belangrijk dan de vraag of dit kunstwerk het op een creatieve manier weergeeft.

Goede kunst heeft niet altijd een boodschap, maar kan soms pure zelfexpressie van de kunstenaar zijn.

Goede kunst slaagt erin over te brengen wat de kunstenaar wou overbrengen. Wat was het doel van een kunstwerk, wat wou de kunstenaar ons doen voelen? Als de kunstenaar in zijn opzet geslaagd is, kunnen we vlugger van goede kunst spreken. Bij conceptuele kunst duikt hier het probleem op dat de intenties van de kunstenaar vaak compleet onduidelijk zijn.

Goede kunst is niet oppervlakkig of triviaal, maar toont inzicht (in de mens, de samenleving, de natuur, ...). Daarom dat veel critici niet moeten hebben van Renoir: zijn schilderijen worden als sentimenteel, naïef beschouwd, hoewel ze esthetisch gezien (kleur, techniek, anatomie) prima werken zijn.

Goede kunst is goed, ongeacht de morele boodschap van het kunstwerk. Dat wil niet zeggen dat Kieran denkt dat moraal geen enkele invloed heeft op hoe we kunst beoordelen. Hij wil juist een tussenpositie nemen tussenin twee extremen estheticisme (moraal is compleet irrelevant voor onze beoordeling van kunst) en moralisme (wat moreel goed is, is automatisch goede kunst, en wat moreel slecht is, is automatisch slechte kunst: “Alles was wahr ist, ist schön”, zoals het in Werk Ohne Autor gezegd werd.)

Kieran maakt zijn punt door op te merken dat sommige kunst slecht wordt gevonden ondanks de bewonderenswaardige boodschap (bv. Norman Rockwells Four Freedoms) en andere kunst geprezen wordt, ondanks haar moreel slechte boodschap (bv. de pessimistische, boosaardige kijk op de mens die door Francis Bacons schilderijen wordt overgebracht).

Ook seksueel expliciete werken kunnen kunst zijn (denk maar aan Gustav Klimt en Egon Schiele), mits de werken voldoen aan de andere voorwaarden die in dit artikel en Kierans boek besproken worden.

Goede kunst overstijgt de modegrillen en smaakvoorkeuren van bepaalde specifieke individuen, markten, culturen of perioden. “Dat we de werken van Michelangelo, Caravaggio, Goya, Rembrandt of Vermeer honderden jaren later nog altijd waarderen, geeft blijk van hun kracht en grootsheid.”, zo formuleert Kieran het zelf in verwijzing naar David Hume.

Dat betekent natuurlijk niet dat er geen goede kunst is die toch vergeten geraakt is, merkt Kieran op.

Smaken kunnen wel degelijk verschillen, en het is niet zo dat iedereen voorgenoemde schilders geweldig moet vinden. Maar blijkbaar spreken ze wel tot ons, zelfs als we niet meer zo intens of emotioneel bezig zijn met de veelal religieuze of mythologische inhoud ervan. We geloven niet allemaal meer in God, en toch kunnen we van christelijke renaissancekunst genieten.

Dit staat in contrast met kunst die vooral gewaardeerd wordt omdat ze tot onze modegebonden voorkeuren spreken. Kieran geeft hiervan als voorbeeld de modefotografie van Mario Testino, die het vooral goed doet omdat ze ons herkenbare topmodellen toont, maar die voor een kijker over 200 jaar wellicht oninteressant is, omdat Testino’s fotografie ons de celebrities niet op een vernieuwende of creatieve manier toont. Dit staat in contrast met bv. de 18de-eeuwse portretschilder Joshua Reynolds. We herkennen de mensen in zijn schilderijen al eeuwen niet meer, toch is het goede kunst, omdat in Reynolds’ werk “de handgebaren, poses en uitdrukkingen ons veel vertellen over de familierelaties, de autoriteit van de ouders, de ondeugendheid van de kinderen en de banden die ze samenhouden”.

Een gevolg hiervan is dat het zeer moeilijk is de artistieke waarde in te schatten van recente kunst. Dit maakte de beoordeling van conceptuele kunst en avant-garde heel uitdagend!

Vijf vragen die je kunnen helpen achterhalen of iets goede kunst is

Op basis van deze inzichten formuleer ik vijf vragen die je jezelf kan stellen bij het zien, lezen of horen van een schilderij, een film, een theaterstuk, een lied, een gedicht, een film, ... (want kunst is natuurlijk meer dan gewoon beeldende kunst!)

Hoe meer van deze vragen je met “ja” of iets positiefs kan beantwoorden, hoe beter het kunstwerk.

Toont dit werk mij iets nieuws, toont dit werk mij iets dat ik al wist op een nieuwe, creatieve, intensere manier?

Brengt dit werk een boodschap over, of drukt de kunstenaar zichzelf er mee uit?

Is de kunstenaar geslaagd in zijn opzet?

Is deze kunst oppervlakkig en naïef, of net inzichtelijk en wijs?

Zouden mensen dit over 500 jaar nog altijd goede kunst vinden?

Print dit lijstje uit, neem het mee naar een museum (of cinema of concert), sta voor een schilderij, en probeer de vragen voor jezelf te beantwoorden bij een werk. Zo zal je volgende museumbezoek wellicht veel intenser en bevredigender zijn!

[sproetenkind]

5, 31, 59 🌻

5. Jaa, er zijn meerdere mensen in mijn leven die me altijd kunnen laten lachen, heel erg blij met hen

31. Drie random feitjes over mij zijn 1) Ik voel me het fijnst zonder make up maar het hele proces van make up opdoen vind ik heel leuk 2) Het lijkt me heerlijk om een huisje in het bos te hebben 3) Ik ben de laatste tijd heel erg into series en films over religieuze groepen

59. Toen ik lang geleden een tumblr account maakte was het om te kijken waar alle fuss over was omdat je het overal zag en de persoon die ik toen leuk vond had het ook haha dus we hebben lekker zitten flirten over tumblr en nu vind ik het heel fijn om andere fijne accounts te vinden en mooie fotografie en kunst en woorden te rebloggen of posten

Dankjewel lieve @lieflijkheids je hebt een heel fijn blog 🌿

[rekkeldijtla]

4,5,18,19?

4. Waarover zullen we ons over 50 jaar schamen?

Dat we ooit kleding droegen op het strand  😉

5. Hebt u een concreeet idee of voorstel om de wereld te verbeteren?

NIet zo concreet: Nieuwsgierigheid en de ander ook eens wat gunnen.

Verder vooral veel subsidie op elektrische auto’s, vaccinatieplicht voor scholen, Universeel Basisinkomen, gratis kunst en cultuur, betere bescherming voor erfgoed, dat soort dingen... :)

18. Welk kunstwerk – boek, film, muziek, schilderij … - heeft u het meest geraakt of gevormd?

Gevormd, dat klinkt wel zwaar. Nou dan ook maar een zwaar antwoord: “Geloven in een God die niet bestaat”, een boek van Klaas Hendriks.

Verder ben ik gevormd door de muziek die m’n vader vroeger (en ik dus nu ook) opzette: Mike Oldfield, de CD ‘Songs of Distant Earth’ staat me nog het meest bij (laatst het SF-boek van A.C. Clarke gelezen, ook leuk!).

Qua films vond ik (naast die SF/Fantasy dingen) The Pianist erg indrukwekkend, doorzettingsvermogen en Chopin muziek, en een Duitse commadant die de Joodse hoofdpersoon in leven laat. Jammer dat die Polansky zo’n schurk is...

En Herman Finkers is m’n favoriete caberetier, die mag niet ontbreken, zowel qua humor als ook zijn filosofische en religieuze ideeën spreken me aan :)

19. Over welk onderwerp zou u graag meer willen weten?

Alles! Nu ben ik voor m’n “werk” (ik word betaald om te leren!) veel over organische biochemie (lipiden, stabiele isotopen, etc.) en microscopische bodemkunde/micromorfologie aan het lezen :) en ik zou daarna ook nog dieren- en mensenbotten kunnen willen determineren.. Maargoed, dat moet voorlopig wel allemaal op momentjes dat het wat minder druk is...