#qumuq

[koval-nation]

49) Kumycy, Kumykowie, Kumyks, Къумукълар, Qumuqlar, Кумыки) – grupa etniczna zamieszkująca Kaukaz Północny, a zwłaszcza nizinną część Dagestanu. Posługują się językiem kumyckim, należącym do języków tureckich. W XVI–XVII w. przyjęli islam sunnicki. Przed przyłączeniem do Rosji w 1867 r. tworzyli księstwo tarkowskie. Pod koniec lat 90. ich liczebność szacowana była na 200–280 tys.

Naród turecki zamieszkujący Dagestan, Czeczenię i Osetię Północną. Są największym ludem tureckim na Północnym Kaukazie. Tradycyjnie zamieszkują płaskowyż Kumyk (północny Dagestan i północno-wschodnia Czeczenia), tereny graniczące z Morzem Kaspijskim, obszary Osetii Północnej, Czeczenii oraz wzdłuż brzegów rzeki Terek. Mówią językiem kumyckim, który do lat trzydziestych XX wieku był lingua-franca Północnego Kaukazu. Terytoria, na których tradycyjnie zamieszkiwali Kumykowie i gdzie istniały ich historyczne byty państwowe, nazywane są Kumykia (Kumyk: Къумукъ, Qumuq). Wszystkie ziemie zamieszkane przez Kumyków były kiedyś częścią niezależnego Tarki Szamchalat.

Kumykowie to muzułmański lud rolniczy zamieszkujący północno-zachodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego w Dagestanie w południowej Rosji. Lud Kumyków utrzymuje się głównie z rolnictwa, uprawy winorośli i hodowli bydła. Chociaż epoka nowożytna skłoniła kilku Kumyków do osiedlenia się w innych regionach Północnego Kaukazu, jako całość wybrali życie blisko domu swoich przodków, na górnych tarasach płaskowyżu Kumyk w Dagestanie. Powodem jest najprawdopodobniej żyzna gleba, którą ten przyjemny płaskowyż zawsze oferował swoim mieszkańcom. Kumykowie to jeden z dwóch ludów tureckojęzycznych spośród 34 języków Dagestanu (Nogai to drugi dagestański język turecki). Kumykowie zostali muzułmanami w IX wieku. Od IX wieku serca Kumyków nie były płodne dla ewangelii Jezusa. Pozostało niewiele kulturowych pozostałości chrześcijaństwa. Począwszy od XVI do XIX wieku pod rządami chanatu Szamchala, Kumyk sprawował główne przywództwo polityczne w regionie środkowego Dagestanu. Język rosyjski zaczął zastępować kumyk jako lingua franca na Kaukazie w XIX wieku. Rosyjski jest językiem, którym mieszkańcy Kaukazu rozmawiają z osobami spoza swojej grupy. Religijno-kulturową mieszankę tradycji widać w kumyckiej sztuce, tańcu, ceremoniach zaślubin i muzyce ludowej. Starsi w rodzinach i wioskach instruują młodzież o zwyczajach swojego ludu. Kumykowie to historycznie dumny naród, szanowany w Dagestanie za swoje osiągnięcia literackie, artystyczne i gospodarcze. Kumyk pobierają się w ramach swojej grupy. Zwykle mają duże rodziny, ponieważ dzieci, zwłaszcza chłopcy, są postrzegane jako błogosławieństwo Allaha. Rodziny zawierają małżeństwa za zgodą młodych ludzi. Większość Kumyków nadal mieszka na wsiach. Lud Kumyków utrzymuje się głównie z rolnictwa, uprawy winorośli i hodowli bydła. Niektórzy młodzi ludzie przeprowadzają się do miast w poszukiwaniu lepszego życia. Niektórzy skorzystali z bezpłatnego systemu edukacji i zostali profesjonalistami. Obecnie uważa się, że naśladowców Jezusa jest mniej niż 100 Kumyków. W 2007 roku wydano Nowy Testament w języku kumyckim, obecnie w języku kumyckim ukończono także Księgę Rodzaju, Psalmy i Przysłowia. Wierzący w Kumyków ryzykują odrzuceniem przez rodziny, a także zagrożeniem dla ich środków do życia, jeśli ich tożsamość w Chrystusie stanie się znana pośród intensywnie muzułmańskiej społeczności Kumyków w Dagestanie. Z tego powodu kościół nie istnieje publicznie wśród Kumyków.

"Czcili Tengiri oraz różne duchy i demony. Islam jest nakładką na te wierzenia, które pozostały do dziś".

Zdecydowana większość Kumyków praktykuje islam sunnicki. Ich odmiana islamu jest zmieszana z religią ludową. Islam jest postrzegany jako część tożsamości Kumyka.

[moonfae-art]

remember i told you about #avatarsng challenge in my last post? here's another drawing for it: kumyk girl as an air mage. (kumyk person asked to draw this and she kinda liked the result so i guess it's ok) i really love their costume, it's so dainty.

kumyks are (one of) turkic people of caucasus.

[gursul]

Мой бро💪💪💪Аскер самый настоящий аскер!! вперед и только вперед. #армия #рукопашныйбой #мастерспорта #советскийвоин #qumuq # https://www.instagram.com/p/B7d9ArugI-X/?igshid=15ebso6v46pfb

[qumuqlar]

Bal tilibiz… Bay tilibiz…

Til – tamaşa zat. Til – güçlü zat. «Aĭtılğan sëz - atılğan oq», - dep ata-babalarıbız bilmeĭ aĭtmağan. Şo sayalı har sëznü gerti ma'nasında qollamağa wa tüz yazmağa gerek bola.

Dünyada soldan oñğa bağıp da, oñdan solğa bağıp da yazağan xalqlar bar. Masala, biz soldan oñğa bağıp yazabız, araplar busa oñdan solğa bağıp yaza.

Tergew etip qarasaq, qumuq tilde soldan oñğa bağıp da, oñdan solğa bağıp da bir ĭimik oxulağan, ma'nası da buzulmaĭğan sëzleni tababız: qumuq, qazaq, talat, aba, qalaq, ana, qulluq, aşa, qutuq, issi wa şolay başğaları.

[qumuq-xazna]

Qumuq xalq awuz yaratıwçuluğunu ekinçi tomu (Yommaqlar) çıqdı. Yazılğanlar alma bolasız: Mahaçqalada (Puşkina, 4) wa Xasawürtda (Abukowa, 52).

[kumuksport]

Qoşulğan yabuşuw küyleni yabuşuwçusu, qumuq ulanıbız Muslim Salihow, ayuw'yatğan aynı 15-nde Las-Wegas şaharda ötgerilejek “UFC on ESPN 32” yarışlarda bizge gezikli yabuşuwun görsetejek. Muslimni çegeleşi Mişel Pereyra bolajaq.

[qumuq]

Qumuq tilde yaşlar uçun boyaw kitap çıqğan!

Atı da - "Qumuqça 100 söz. Tüsler wa Qalipler". "Qumuqça söyleybiz" degen bölükden birinçiley çıqğan bu kitapnı "Deriya" degen basmaxana sizin tergewügüzge taklif ete!

⠀ Giççipawlağa wa maktapnı başlapğı klaslarında oxuyğan yaşlarına surat yaratıwçuluq yolunda ana tilni kürçüsünden wa terenden bilmege üyretegen, olanı üyreniwge wa ösüwge ta'sir etegen kitap bolup toqtay. Ana tilni, yaratıwçuluqnu dünyaların yañı sezmege, açmağa başlayğanlağa da bek paydalı kitap dep esibizge gele. Ondan qayrı da, bunu içinde qumuq tilde "kirill" wa "latin" alifba qaydalarındağı basma harplar qollanğan. İñ başlap çığarılğan kitap yaşlanı tüsler wa qalipler bulan tanış ete. Gelejekde de jan-janıwarğa baylawlu kitapdan başlap, hatta tarıq-gerekge bağışlanğan kitapğa yerli basmadan çığarmağa göz alğa tutulğan. ⠀ Alğasağız! Basmadan çıqğan bu kitapnı sanawunu ölçewü bek az! ⠀ Bahası: 130 manat

Lomaydan wa uwaqdan almaq uçun bizge tapşuruw etmege süyegenleni tergewüne! ⠀ Bizin bulan baylawluq yurütmege wa qatnamağa bolasız:

+7(929)699-93-75 

 e-mail:deriyakitap@gmail.com 

https://www.instagram.com/deriya_kitap

[arslanxz-blog]

Ayawlu qumuq xalq! Bugün mağa Maskew busurmanlanı ruhani idarasından kağız geldi. İldar Aläutdinov, ol idaranı başçısı, qumuqlanı qurumu bulan birge eki yılnı uzağında bajarıwlu işlegenni bildirdi wa bu yılda da gene Ramazan Çatır degen çarada ortaqçılıq etme çaqırdı. Аявлу къумукъ халкъ! Бугюн магъа Маскев бусурманланы ругьани идарасындан кагъыз гелди. Илдар Аляутдинов, ол идараны башчысы, къумукъланы къуруму булан бирге эки йылны узагъында бажарывлу ишлегенни билдирди ва бу йылда да гене Рамазан Чатыр деген чарада ортакъчылыкъ этме чакъырды. Сегодня получил письмо от Духовного управления мусульман Москвы, в котором Ильдар Аляутдинов, председатель духовного управления, отметил успешное сотрудничество с кумыкской организацией на протяжении 2 лет и пригласил снова принять участие в проекте Шатер Рамадана. Мы очень рады и благодарим за такую прекрасную возможность быть частью благого!

[timurbdavletov]

@BilgeKam: #rightnow: conference and art event dedicated to the 120th anniversary of famous #Qumuq poet Zeynalabid Batyrmurzaev (1897-1919) with participation scientists, literators and artists from #Dagestan #RussianFederation HQ of #TURKSOY #Ankara #TurkishRepublic

[qumuqlar]

Bu gün erkin yabuşuw xalqara yarışlarda bizin qumuq ulanıbız Şamsutdin Maxmudow bizge altın medal geltire.

Şamsutdin biz sağa dağı üstünlükler qazanma yoraybız!!

[kumuksport]

Qoşulğan yabuşuw küyleni yabuşuwçusu, qumuq ulanıbız Nasurdin İmawow, bu geçe Nyu York şaharda ötgerilgen “UFC” yarışlarda 2-nçi raundda boljaldan alda üstünlük qazanğan. Onu çegeleşi amerikalı Edmen Şaxbazän bolğan.

[qumuqlar]

Bussahatğı waqtide Welikobritaniyada yaşap turağan, xıylı yarışlarda üstün bolğan qumuq ulan Muxammad Mokayew BRAVE 54 degen qurumda özünü çegeleşin Bleyn O’Driskolnu ekinçi raundda buwup üstünlük qazanğan.

[kumuksport]

Bussahatğı waqtide Welikobritaniyada yaşap turağan, xıylı yarışlarda üstün bolğan qumuq ulan Muxammad Mokayew BRAVE 54 degen qurumda özünü çegeleşin Bleyn O’Driskolnu ekinçi raundda buwup üstünlük qazanğan.

[qumuqlar]

WAHİT ATAYEW

Belgili şair, Wahit Atayewiç Atayew awgust aynı 11-de geçiñyen degen xabar yurekleribizni teren qayğığa saldı.

Wahit Atayew 1934-nçü yılda Erpeli yurtda tuwğan. Ondağı orta şkolanı üstünlü küyde oxup bitdirgen soñ, sowet armiyanı sıdıralarında qulluq etgen. Dağıstan yurt xozäystwo institutnu agronomiya, Quban yurt xozäystwo institutnu ekonomika, Moskwada K.A.Timiräzewni atındağı yurt xozäystwo akademiyanı pedagogika fakultetlerin oxup bitdirgen. 40 yılnı uzağında Buynakskidegi yurt xozäystwo texnikumda darslar bergen. Sankt-Peterburgda A.İ.Gerčyenni atındağı peduniwersitetni Dağıstandağı filialında direktornu zamestiteli bolup 10 yıl işlegen.

Aslu işinden qayrı W.Atayew sawlay ömürün şairlikge wa jurnalistni kasbusuna bağışlağan, ullular wa yaşlar uçun 18 çeber kitapnı, 3 pyesanı, köp sanawdağı oçerkleni, maqalalanı, publičistika materiallanı yazğan. Onu xıylı asarları Temirqazıq Kawkaznı wa Dağıstannı milletlerini tillerinde peçat etilgen. Onu sözlerine kompozitorlar 80-ge yuwuq maqamlar çığarğan.

Özünü çalışıwunda yetişgen üstünlükleri, olayda dağıstan adabiyatnı ösdürüwde etgen layıqlı qoşumu uçun Dağıstannı Ör Sowetini Prezidiumunu, yurt xozäystwo ministerligini, Rossiyanı Yazıwçularını soyuzunu hyurmetlew gramotaları, diplomları, A.S.Griboyedownu wa M.Yu.Lermontownu esdelik medalları bulan sawğatlanğan. Olay da, P.Yerşownu atındağı Bütünrossiya adabiyat konkursnu laureatı bolğan. Oğar Dağıstannı at qazanğan muallimi, Dağıstannı madaniyatını at qazanğan qulluqçusu degen hyurmetli atlar da berilgen.

Xalq arada köp abur-sıy qazanğan Wahit Atayew geçiñyenlikge baylawlu bolup, barı da dos-qardaşlarına terenden qayğırışağanıbıznı bildirebiz. Allah rahmat etsin!

Dağıstannı yazıwçularını soyuzunu qumuq sekčiyası.

[qumuqlar]

Manay Alibekow

Manay Alibekow 1861-nçi yılda Yaxsay yurtda tuwğan. Ol öz zamanına göre yaxşı oxuğan, bilimli adam bolğan wa xalqnı oxuwğa, bilim alıwğa tartmaq uçun, awamlıqdan, qarañılıqdan çığarmaq uçun, kultura darajasın ösdürmek uçun çalışğan. Manay Alibekow aldınlı şair wa yarıqlandırıwçu Mahammat-apendi Osmanow bulan yuwuqluq yurütgen, ol ölgen soñ onu xıylı yırların tas bolma qoymay, jıyıp saqlağan. 

Şair özünü yırlarında zahmatçı xalqnı qıyın halların suratlay, esgi, zarallı adatlağa, hakimleni zulmularına, mollalanı, dinni zarallı ta'sirine qarşı yabuşa. Bek tınç añlaşılağan taza xalq tili bulan yazılğan onu yırları şo zaman xalqha bek ta'sir ete bolğan. "Yaxsaydağı qumuq qızlanı arzaları", "Mollalar", "Hakimleni işleri" yimik şi'ruların Manay Alibekow tartınmay, qorqmay paça qurumnu zamanında yazma bolğanlıq da şair xalqnı yanın tutup, yañı yaşaw uçun, tüzlük, teñlik uçun neçik çalışğannı görsete. Yaxsaynı pristobu Berse, etmek de ala, Hakim etmek alğan soñ, Dağı aytma ne qala?! - dep yaza ol "Hakimleni işleri" degen şi'rusunda. Manay Alibekownu kitabı sowet zamanda, 1925-nçi yılda çıqğan.

[kumuksport]

Zawur Uguyew olimpiya oyunlanı aldınçısı

Bu gün tutuşuw yabuşuw olimpiya yarışlarda bizin qumuq ulanıbız çağarotarlı Zawur Uguyew bizge altın medal geltire. Milletni, xalqnı aburun artdırağan seni yimik ulanlar köp bolsun.