#ik ben echt compleet gestoord hè?

[zielsvlucht]

29/02/2020

Op school leerde ik ooit dat licht samen bundelde in onze ogen, en dat het beeld van de buitenwereld dan ondersteboven op ons netvlies terecht kwam. Om te voorkomen dat we alles ondersteboven zien, “corrigeren” onze hersenen het beeld dan. Onze ogen, de camera’s, zien alles ondersteboven, maar wij interpreteren het “juist” dus het is geen probleem meer.

Ik heb altijd al sceptisch tegenover dit idee gestaan. Ik weet hoe dom dat klinkt. Ik ben immers geen wetenschapper, geen bioloog, geen neuroloog. Ik weet hier minder dan niets over en ik heb geen goede reden om te geloven dat mijn schoolboeken en/of de wetenschappelijke consensus dit bij het verkeerde eind zouden hebben. En toch, sta ik er sceptisch tegenover want voor mij is dit gewoon helemaal geen logisch idee.

Dat onze ogen de wereld ondersteboven zien, dat is logisch. Dat is fysica. Maar dat er een nood zou zijn om dit omgekeerde beeld daarna om te draaien, dat is het absurde voor mij. Want op welke manier is een omgekeerde wereld een probleem?

Stel je nu even voor dat wij de wereld werkelijk ondersteboven zagen en dat onze hersenen het niet corrigeerden. Als we rond kijken zien we dat de aarde boven ons hangt en dat de hemel onder ons ligt. En wij plakken aan de aarde. We vallen niet naar beneden, want de zwaartekracht is een kracht die ons naar boven trekt, naar de Aarde toe. Het is niet een kracht die ons trekt naar wat wij als “beneden” ervaren. Als wij als een soort de wereld omgekeerd zagen, dan zouden we denken dat alles naar boven valt. Het zou niet verwarrend zijn voor ons. Wij konden gewoon rondlopen. Trappen op, trappen af. Wij konden zwemmen door water, en varen op boten, en rijden in wagens, en vliegen in vliegtuigen. Als we de wereld zo zagen vanaf het begin, zouden we het dan zelfs merken dat we de wereld eigenlijk ondersteboven ervaarden? Zou het ons hinderen? Ik denk werkelijk van niet.

“Oké maar Roel,” hoor ik je nu denken. “Wat als je de wereld ondersteboven ziet en je voor een boekenrek gaat staan. Je wilt het bovenste boek uit de rek nemen, maar het boek dat jij ziet als het bovenste boek van de rek is werkelijk het onderste boek van de rek. Het is het boek dat het dichtst bij de aarde is. Dus je strekt je arm uit naar boven, maar eigenlijk neem je dan het verkeerde boek. Je zal je arm willen uitstrekken naar boven maar je zal je eigen arm naar onder zien bewegen. Je arm zal naar de top van de boekenrek bewegen, van de aarde weg, want dat is waar “boven” écht is. En dan ben jij in de war want je ziet jezelf omgekeerde dingen doen. Dit is toch wel ongetwijfeld iets dat mensen zou hinderen? Dat is toch een reden voor het brein om het beeld om te draaien?”

Ik denk van niet. Want wat is boven en wat is onder? Je geeft je arm geen instructie om naar “boven” of “onder” te gaan. Je arm gaat naar waar jij wenst dat die gaat en welke richting dat dat is, is afhankelijk van hoe jij richtingen ervaart en hoe jij gewend bent te bewegen in bepaalde scenario’s. Het enigste dat in je weg kan zitten is spiergeheugen, maar dat zou je niet hebben als je de wereld al ondersteboven zag sinds je geboorte.

Het is alsof je een computer spel speelt met een controller, maar de joysticks zijn geïnverteerd. Deze computer-spel-analogie is trouwens geen hypothetisch iets. Dit gebeurt echt. Vroeger was de camera joystick (meestal de rechter) in spelen vaak geïnverteerd tegenover nu, en als je dat niet gewend bent dan is het erg lastig om de camera te besturen in oude spelletjes. Maar je went er aan, en het lukt wel. En belangrijker: omgekeerd gaat ook. Veel mensen speelden vroeger spelletjes, en hebben er nu soms moeite mee als ze een nieuw computer spel spelen waar de richtingen van de joysticks standaard anders zijn. Daarom hebben quasi alle spelen vandaag de mogelijkheid om in de instellingen de x en y assen van de joysticks te inverteren, voor zij die niet willen overschakelen en zij die niet tegen hun gewoonte in willen vechten om een spelletje te spelen.

Zijn game controllers geen bekend terrein voor jou? Er bestaat ook zoiets als een prismabril. Dat is een bril die je kan opzetten, die voor jou de wereld omgekeerd of in spiegelbeeld zal zetten. Er zijn al talloze experimenten gedaan met dat soort brillen, voornamelijk door een zekere Ivo Kohler en een Theodor Erismann. Het blijkt dat een mens veel moeite ervaart wanneer die zo’n omkeerbril op zet. Maar ook dat als hij de bril voor ongeveer 10 dagen blijft dragen, dat hij dan volledig zal wennen aan de verandering en terug normaal zal kunnen functioneren. Als hij dan de omkeerbril weer afzet, zal het weer 10 dagen duren voor hij weer opnieuw aan de normale omstandigheden gewend is. (Ik ben trouwens 90% zeker dat dit verhaal ook al eens vermeld werd in een aflevering van Scheire en de schepping, maar ik kan niet meer terugvinden welke aflevering.)

Dus zou het werkelijk een probleem zijn als wij als mensen de wereld ondersteboven ervaarden? Het antwoord lijkt te zijn: “Ja, voor hoogstens 2 weken wel.” Maar als we de wereld al sinds de geboorte als ondersteboven ervaren kan je er van uit gaan dat we er geen moeite mee zouden hebben in ons uiteindelijke leven. Dus waarom dan zouden je hersenen dat beeld zogezegd “omdraaien” om het te “corrigeren” alsof er een correcte hoek bestaat waaruit we naar de wereld horen te kijken?

Stel nu dat je geboren wordt met de super zeldzame en onbestaande aandoening die er voor zorgt dat je ogen met netvlies en al ondersteboven in je schedel zitten. Dan zie je eigenlijk de wereld “juist”, maar zouden je hersenen het dan daarbovenop nog eens omdraaien zoals er naar verluidt bij iedereen gebeurt? Zodat je dan toch de wereld ondersteboven zag? Of zouden je hersenen zien dat het beeld al juist staat en de correctie achterwege laten? In beide gevallen zou het geen verschil uit maken: Jij zou nooit merken dat er iets mis was, tot een dokter eens goed naar je ogen keek dan misschien.

Weet je wat ik denk? Ik denk dat het compleet onnodig is voor je hersenen om de wereld terug op zijn juiste kant te zetten. Ik denk dat onze hersenen met de wereld om kunnen, waar boven, onder of links en rechts dan ook zijn. Ik denk dat er helemaal geen reden is voor de natuur om ooit zo’n dom ingewikkeld mechanisme te ontwikkelen dat voor ons het beeld dat we zien omdraait, gewoon omdat het zo juist lijkt. Zorgen dat de mens gewoon kan functioneren met een ondersteboven visie van de wereld is sowieso makkelijker voor de evolutie om te verwerkelijken. Ik bedoel er zijn dieren die kleurenblind zijn en de evolutie heeft er niet veel aan gedaan om daar iets aan te veranderen gewoon “omdat ze anders de wereld niet juist zien”. Die dieren zijn kleurenblind omdat ze helemaal geen kleuren hoeven te zien. Een koe eet bijna exclusief groene dingen, hoeveel meer kleuren is het nuttig voor zo’n beest om te kunnen zien? Een koe lijdt er niet onder omdat het geen rood kan zien, dus de evolutie doet er niets aan. Zo werkt evolutie. Een probleem moet enkel opgelost worden door de evolutie, als dat probleem ook echt een probleem is voor die soort. Dat onze ogen de wereld ondersteboven in ons hoofd projecteren is werkelijk geen probleem.

(Oké die vergelijking met die koe werkt niet helemaal want koeien zien ook geen groen, maar je begrijpt wat ik er mee wil vertellen :p)

En “ondersteboven” is sowieso nooit een probleem want in de natuur bestaat er niets zoals “ondersteboven”. Alles is gewoon zoals het is en het heelal heeft op zijn minst drie dimensies en geen boven of onderkant. De Aarde ook niet. Jij en ik ook niet. Nee, ik ben bijna zeker dat de wereld zoals we die ervaren alleen maar juist lijkt, omdat we die zo ervaren. Ik denk niet dat onze hersenen een beeld moeten corrigeren zodat wij dat als “juist” zouden ervaren. Ik denk dat wij welk beeld dan ook dat we zagen zouden accepteren als de wereld zoals het was, al was het verschrikkelijk foutief. Het hoeft niet omgedraaid te worden. Wij weten immers al lang dat wat wij waarnemen op veel vlakken foutief is, maar toch ziet alles er perfect normaal uit.

En weet je wat ik écht denk? Ik denk dat in alle waarschijnlijkheid onze hersenen helemaal niets corrigeren. Ze corrigeren onze spiercontrole en coördinatie, maar waarom zouden onze hersenen dat beeld omdraaien? Ik denk dat ALS er een “juiste” manier was om naar de wereld te kijken, dat het het omgekeerde zou zijn van wat wij nu zien.

Je staat niet bovenop de wereld. De wereld hangt boven jou. De hemel zweeft onder je. Je voorhoofd is onder je ogen. Wanneer je praat beweegt je mond boven je. Je hoofd hangt aan je nek, die aan je lichaam hangt, dat aan je benen hangt, die aan de aarde hangen. Maar je bengelt niet, je hangt niet echt. De zwaarte kracht trekt je altijd omhoog zodat je daar blijft, net als het alles op de wereld omhoog trekt, naar die grote bal boven je. De aarde houdt ons allemaal bijeen. Zo is het gewoon. Wij staan niet op iets. Wij plakken met zijn alle vast aan een groot raar hemellichaam ergens in de ruimte. Onze ogen zien de wereld ondersteboven en we denken dat het zo hoort, maar het maakt niet uit. Het had even goed omgekeerd kunnen zijn. Onze ogen moesten het gewoon vanuit één hoek zien en de evolutie heeft een willekeurige hoek gekozen. Wij konden nooit alles tegelijk zien.

‘T is maar een gedachte.