#en de as der jonge koe | Explore Tumblr Posts and Blogs

bartwatching · 6 years

Text

Oirsbeek rond 1790

Tijdens mijn zoektocht naar mijn familiegeschiedenis stuitte ik op een tekst over Oirsbeek rond 1790 van Pieter Simons uit Swalmen. Omdat mijn voorouders in de 17e en 18e eeuw vele generaties in Oirsbeek e.o. gewoond hebben vond ik dit natuurlijk reuze interessant. Ik heb de teksten hieronder letterlijk overgenomen van de site van Pieter. Pieter schrijft het volgende: “In een deel van een jaarboek van het archeologisch en geschiedkundig genootschap Limburg uit 1889 trof ik een zeer interessant artikel aan welk bestaat uit een interview uit 1848 met een man* die in Oirsbeek, een dorp vlak bij het Zuid-Limburgsche Valkenburg, leefde (het artikel is geschreven door Habets). Het interview handelt over allerlei dingen over de periode dat de ondervraagde man nog jong was: wat kon hij zich nog herinneren over allerlei alledaagse dingen als kleding, voedsel enz. In die tijd had Oirsbeek nog een duidelijk feodaal stelsel en hoorde het bij de Oostenrijkse Nederlanden. Ook vertelt de ondervraagde af en toe iets over latere tijden, en met name "de huidige tijd" (1848). Hij is als zoon van een boer die werkte op een boerderij bij Kasteel Hoensbroek geboren. Behalve dat hij heeft leren lezen en schrijven op de dorpsschool heeft hij ook nog op een kostschool gezeten en daar Frans geleerd. Af en toe heeft hij het over "de vorige eeuw". Het gaat dan dus niet over de 20e eeuw, ook niet over de 19e eeuw, maar over de 18e eeuw! Om het authentieke karakter te benadrukken heb ik de tekst in de oude Nederlandse spelling van 1889 vrijwel letterlijk overgenomen.” Hieronder de plattegrond de originele tekst. Op de site van Pieter is onderstaand verhaal aangevuld met mooi fotomateriaal. Sowieso een mooie site om te bekijken.

Inleiding Dit artikel bevat eenige bizonderheden over het huiselijk leven van den boerenstand in het land van Valkenburg, Oostenrijksch gebied, op het einde der vorige eeuw. Men weet dat onze provincie destijds verdeeld was in vele districten, behoorende aan verscheidene regeeringen; zoo behoorde het dorp Oirsbeek, waarover wij gaan spreken, tot het gebied des Keizers, als regeerende vorst der helft van het land van Valkenburg. De omstandigheid, dat deze aanteekeningen betrekking hebben op een toestand, die juist in den loop van dit jaar (1889) een eeuw oud is geworden, heeft ons op het denkbeeld gebracht, om een en ander uit dit register over te nemen, en in een nieuw kleed te steken. Deze bizonderheden werden in de maand September 1848, uit den mond van een achtbaren inwoner der gemeente Oirsbeek, die den 11 Juli 1855 aldaar in den ouderdom van 82 jaren overleden is, opgeteekend. Zijne mededeelingen bevatten korte opmerkingen over het huishouden zijner medeinwoners van dit dorp, hunne kleeding, hunne voeding, woning, huisraad, veldarbeid, kerk- en schoolgaan enz. Het dorp Oirsbeek bestond destijds uit eene parochie, waartoe de gehuchten Groot-Doenrade, Klein-Doenrade, Ophoven, Oirsbeek en Gracht behoorden. Het bevatte ongeveer 900 zielen en was hoofdplaats der schepenbank Oirsbeek, bestaande uit de dorpen en parochiën Amstenrade, Bingelrade en Merkelboek. Deze bank en die van Bronshem, (bestaande uit Bronshem, Schinveld en Jabeek) erkenden van oudsher de Schepenbank van Heerlen als hof van hooger beroep. Al deze plaatsen behoorden tot het Oostenrijksch gebied. Maar daarover later; laat ons luisteren naar hetgeen ons de landman over die plaatsen verhaalt.

Het boerenhuis De huisvesting der boeren van dien tijd was niet zoo aangenaam ingericht als nu. De huizen hadden, op enkele uitzonderingen na, geene bovenverdieping, maar bezaten allen een kelder. Elk huis had een voorportaal, de "neere" genoemd, voorzien van twee deuren, waarvan de buitenste bestond uit eene deur met klopper in eene boven- en benedenhelft verdeeld. Naast de keuken bevond zich de groote zitkamer en verscheidene slaapkamers, voorzien van houten bedkoetsen of met gordijnen omhangen slaapsteden. De groote zitkamer was veelal met plavuizen of met planken bevloerd en zuivertjes met wit zand bestrooid; zij werd alleen als receptiezaal voor de vreemden en op de zon- en feestdagen gebruikt. De keuken had een aarden vloer of was voorzien van een mozaïekvloer gemaakt met kleine ronde steentjes. De zolders dienden om er de granen te bewaren. Vele huizen waren gebouwd van leem en vlechtwerk en hadden kleine vensterramen met ruiten in lood ingezet. Deze huizen hadden aarden vloeren en waren in den regel van binnen en van buiten zuiver gewit; enkele arme hutjes echter waren zelfs van binnen niet gewit en hadden geen schoorsteen; dit was evenwel een zeldzaam geval. De meeste huizen waren groote gevaarten met stroo gedekt en gelegen rondom eene mestvaalt, waarin de mest, het stal- en regenwater te zamen vloeide. Om dezen vierhoek lag de huizing langs de straat, de schuur daar tegenover en links en rechts de stallen.

de Post De briefbode verscheen niet dagelijksch in het dorp zoo als nu, maar dan alleen wanneer te Sittard op het kantoor der firma Thurn en Taxis, een brief of pakket ter bestelling werd gegeven, hetgeen binnen de veertien dagen wel eens gebeurde; brieven die men schreef moest men zelf te Sittard op het postkantoor bezorgen. Kranten en nieuwsbladen kende men niet; het jongste nieuws vernam men in de stad of van de marskramers en van de "kinken", die met hunne kleine paardjes en karretjes naar Aubel of naar Kerkrade reisden. De kennis van den boer reikte doorgaans niet verder, dan den gezichteinder van zijn dorp; wat daar buiten lag bleef hem in den regel vreemd. Van daar dat hij zich te midden zijner familie, vrienden en huisgenooten gelukkig bevond, en zich over den loop van het ondermaansche weinig bekommerde. Zijne voornaamste lectuur was de Geschiedenis van het oude en nieuwe Testament, de Handpostille van pater van Cochem, de werken van pater Poorters, de geschiedenissen van de vier Heymons-kinderen, Reynard de Vos, Uilespiegel en andere boeken van dien aard. de Kerk Aan het hoofd der parochie stond de pastoor, een man die zich door studie, leefwijs en kleeding van het overige der bevolking onderscheidde. Met den scholtis, die een rechtsgeleerde was, werd hij als den drager der wetenschap beschouwd. Hij kende buiten zijne moedertaal Latijn, Grieksch en Fransch, bewoonde een gesloten huis, waar men niet binnen kon zonder te bellen en droeg in den regel zwarte kleederen. Met de boeren had hij evenwel dit gemeens dat hij, gelijk zij, akker dreef en vee hield. Te Oirsbeek stond, tusschen de "weem" en het kerkhof, de pastoriehof voorzien van kerkelijk grondgebied. De pastoor van dit dorp, die ongeveer veertig morgen grond bezat, had twee paarden, voorts koeijen en schapen en hield er een flink dienstpersoneel op na, bestaande uit twee knechten en twee meiden; hij schoor heerlijke veldvruchten, zoo schoon, dat de boeren er over watertanden en had het schoonste vee van het dorp, want zijn akker was eene modelcultuur, die om den prijs kon dingen. Bernard Franzano, zoo heette de pastoor, was geboortig uit Bonn, preekte en catechiseerde in het hoogduitsch, eene taal, die op de school geleerd werd, en door het volk, even goed als het Nederlandsch, begrepen werd. Hij was een lange magere man, met gespen op de schoenen, droeg eene korte broek van zwart manchesterstof; een blauwen of zwarten lakenschen jas en een steek. Op de wandeling ging hij geregeld met een rieten stok gewapend en zijn brevier onder den arm; wanneer hij in zijn boek las zette hij een knipbril op de neus, met groote ronde glazen. De pastoors van Oirsbeek waren kloosterlingen behoorende tot de orde van Premonstreit, die sedert eeuwen deze parochie bediende; zij werden benoemd door de adelijke kloostervrouwen van St. Gerlach. Franzano was een kloosterling uit de abdij van Knechtstede, bij Duren. Hij schijnt liefhebber der jacht geweest te zijn, want in mijne jeugd heb ik hooren vertellen, dat hij bij vergissing - de man was sterk bijziende - de koe van den veldbode een oog uit schoot, eene daad, die hij voor de schepenbank van Oirsbeek moest verantwoorden en waaruit een lang proces ontstond. De kerkeraad bestond uit den pastoor en twee leeken, waarvan een ontvanger der kerk was. De jaarlijksche rekeningen der kerk en van den arme, werd met die der gemeente onderzocht op een der jaargedingen, wanneer het volk onder de groote linde bij het kerkhof met den klokkenslag vergaderd was en goedgekeurd. De kerk werd niet getimmerd of hersteld uit bijdragen door de regeering en de provincie geleverd, maar uit de tiende en uit de goederen van kerk, pastorie en gemeente. Zoo moest de tiendeheffer zorgen voor den middenbouw der kerk en voor de meubelen, de pastoor voor het koor en de gemeente voor den toren. Volgens deze regeling werd in 1515 de schoone toren onzer kerk door de landlieden gebouwd, terwijl de nieuwe kerk, die in 1830 werd getimmerd, uit allerhande subsidiën, bijdragen en ondersteuningen is tot stand gekomen. Door de tienden af te schaffen en de kerkelijke goederen te verkoopen heeft de fransche Republiek noodzakelijk op dit punt een geheel andere toestand in het leven geroepen. Naast de kerk lag het kerkhof, waarop elke familie der parochie haar afzonderlijk plekje grond ter begraving harer leden, ter beschikking had, gekenmerkt door een of meerdere kruisen der familie met inschriften. Ook dit gebruik hebben de Franschen afgeschaft, zoo dat nu alle lijken van oud en jong, rijk en arm, naar rij en rangregeling, moeten begraven worden. Ook in de kerk werd begraven op het koor bevond zich de begraafplaats der pastoors en der overige geestelijken van het dorp en daar waar de Heer der plaats inwoonde, werden de leden dezer adellijke familie op het koor voor het Hoogaltaar begraven. De dorpsheeren bezaten ook het recht van een gestoelte op het koor te mogen plaatsen, voor hun gebruik gedurende de kerkdiensten, en de pastoor moest hun op de zondagen voor de Hoogmis het wijwater toereiken met den kwast, vooraleer de gemeente daarmede gesprenkt werd. In de overige gedeelten der kerk werden de voorname leden der parochie, tegen betaling, ter aarde besteld. Buiten de kerk waren in onze streken ook kapellen en kruisen geplaatst langs den weg. Deze stonden meestal daar, waar twee wegen zich kruisten en werden opgericht tot aandenken aan het lijden van den Zaligmaker der wereld. De kruisen, die zich niet op kruiswegen bevonden, duidden meestal aan, dat daar ter plaatse een doodslag of een groot ongeluk had plaats gehad. De eerste soort kruisen waren van hout en stonden onder een prieel van linden, de tweede soort was van steen en voorzien van een inschrift, het ongeluk, wat had plaats gehad, omschrijvende. De kapellen in het veld stonden in betrekking met de talrijke processiën die voor de fransche republiek op de dorpen plaats hadden. Zoo word voor deze kapellen door den pastoor, op St. Marcus en de Kruisdagen, Gods zegen over de te velde staande vruchten der aarde afgebeden, en bij gelegenheid der groote processie van het H. Sacrament dienden zij tot rustplaatsen.

Deftig werden zij bij gelegenheid der H. Sacraments processie opgeknapt; de jonge meisjes brachten bloemkransen en versierden het altaar en het binnengebouw; de jongelingen haalden groene takken, die langs den weg geplant werden. Overal waar de processie voorbijtrok werden de huizen versierd, de straten gelijk gemaakt, kronen en kransen gehangen boven den weg, eerebogen opgericht en de grond met zand en bloemen bestrooid. Bloemen en brandende kaarsen werden voor de vensters geplaatst. Bij die gelegenheid was het kermis in het dorp. De schutterij "trok op" en voegde zich gewapend bij de processie als eerewacht, vreugdeschoten werden gelost, en de fanfare-muziek, bestaande uit jonge lieden uit den omtrek, speelde hare schoonste stukken, bij elke kapel. Deze plechtige processie, gemeenlijk "de Bronk" genoemd, trok over het gehucht Gracht, langs den Hagendoorn naar Groot-Doenrade, bezocht de slotkapel van Klein-Doenrade en keerde over de buurt Ophoven naar Oirsbeek terug. Ten twaalf ure voormiddag was de stoet wederom in de kerk; een laatste gebed werd verricht, en de landman trok aangenaam aangedaan door de plechtigheid van den dag zich in zijn huis terug, waar hij met zijne genoodigde gasten en vrienden aan de kermis-tafel ging aanzitten. Zoo werd bij onze voorouders het goede, het vrome, het nuttige en het aangename op de schoonste wijze vereenigd. Geneeskunst Te Oirsbeek was destijds noch geneesheer noch chirurgijn gevestigd. De vroedvrouw, om zich te bekwamen moest in de leer gaan bij een chirurgijn. Zij legde, voor dat zij haar ambt aanvaarde, den eed af in handen van den pastoor, zweerende dat zij hare betrekking met zorg en vlijt zou bedienen en acht geven dat aan de kinderen, die zij verzorgde, bij tijds, het H. doopsel werd toegediend. Kleding De kleeding van het landvolk - zoo verhaalt onze berichtgever - was in en even voor het Patriottenjaar 1789 zeer eenvoudig. Men droeg sterke kleederen, die jaren duurden, want de onduurzame stoffen en kleederen uit onzen tijd, door de fabrieken geleverd, waren toen nog niet bekend. Op de werkdagen droegen de mannen op het hoofd linnen of wollen mutsen, blauw of bont gekleurd met zware "floezen" of kwasten aan het eind. Eene andere hoofdbedekking was de steek of drieteut, welks breede boord of luifel door een paardenharen strik boven op het hoofd werd vastgebonden. Wanneer het regende liet men de strik los en de breede rand van den hoed, tot op de schouders vallende, diende dan tot regenscherm. Petten (patschen) en cilynderhoeden kende men niet. Om den hals droeg men geene halsdoeken. Alleen bij regenweder of in winterdag bond de boer zijn rooden neusdoek om den hals. Regenschermen kende men ook niet. De eerste parapluie, die in het dorp te voorschijn kwam, had de heer pastoor in 1808 te Aken gekocht. Het duurde echter lang voor en aleer de andere bewoners zijn voorbeeld volgden. De oudste parapluies waren grooter dan die van onzen tijd. Men moest ze, als het regende, met beide handen vasthouden en een huishouden van enkele leden zou er onder hebben kunnen schuilen. De hemdsboordjes, die den hals gedeeltelijk bedekten, waren van doek of hennep even als het geheele hemd. dit boerendoek werd vervaardigd door de wevers van het dorp uit vlas of hennep, die de landman gezaaid, en zijne vrouw, meid of dochters gesponnen hadden. Het spinnen had plaats in de winteravonden, bij het aangenaam brandend kolenvuur, temidden van den huiselijken kring; soms waren de vrouwlui bij ons met vier "spelen"of spinnewielen te gelijk bezig, want wij waren met acht kinderen en versleten veel aan kleedingstukken en hemden. Ook gebeurde het dat de jonge deernen met hare "spoel" in naburige huizen ging spinnen en zich dan door haren "liefsten of caressant" lieten afhalen; tegen zulk een optreden waarschuwde evenwel de heer pastoor elk jaar in de kerk, bij het aankomen van den winter, als gevaarlijk voor de zeden. Fatsoenlijke jonge dochters bezochten dan ook geene "spinningen of labeijen". Destijds bevonden zich hier in het dorp dertien wevers, die het fijnste pellegoed en "gebeeld" vervaardigden; ook telde men er drie wolspinners van beroep. De kleedij der mannen bestond op de werkdagen, uit lange linnen kielen en rokken of "flankerten" die meestal ongeverfd bleven en er grijs uitzagen. Men droeg op die dagen ook korte broeken, die tot even onder de knie reikten en, noch toegeknoopt, noch toegegespt waren. De koussen (hoozen) waren van wol of linnen , en zoo lang, dat zij tot boven op de broek (culotte), gerold werden ; boven de knie vast gebonden zijnde, werden zij, zoo ver als het ging, over de broek naar beneden omgeslagen. Op de werkdagen droegen de meeste boeren klompen, die van tijd tot tijd met mergel wit geschuurd werden. Ook de werkdags kleederen der vrouwen waren eenvoudig. Op het hoofd droegen zij de zoogenaamde nevelskap, eene bonte, witte of zwarte muts, zonder kant of tulle, die den vorm had van het bovenhoofd en onder de kin met linten werd vastgebonden. Het haar werd even voor en onder dit kapje omhoog gestreken, maar niet op het hoofd gescheiden of "geschegeld". Ook zag men vrouwen die het haar kort droegen, gelijk de mannen, in welk geval het niet omhoog maar tot even boven de oogen omlaag gestreken werd. Zelden hadden de vrouwen op den werkdag doeken om het hoofd; was het koud of regende het, dan sloegen zij een "scholk" of voorschoot om het hoofd en maakten dien met het "schortensnoer" onder de kin vast. Om den hals werden ook geene kanten kraagjes gedragen; tot eenig sieraad strekte haar een gouden, zilveren of koperen kruis, dat aan een zwart lintjen hing. In de ooren hadden zij bellen of groote oorringen van goud of zilver. Aan den vierden vinger der linkerhand droegen de gehuwde mannen en vrouwen den trouwring. De meisjes hadden ook vingerringen, en enkele mannen droegen oorringen als geneesmiddel tegen oogziekte. Op de borst en om de schouders werden door de vrouwen kleine, op den rug gespelde doeken of "plaggen" gedragen. Van veren werden deze doeken bedekt door den boezem van den voorschoot, die op de schouders met spelden werd vastgemaakt. Verder droegen de vrouwen lijfjes met lange "lesschen" en rokken van teertei, katoen of doek. Ook droegen zij evenals de mannen, kousen, klompen of schoenen. In den zomer liepen evenwel vele kinderen en arme vrouwen en meiden "baarsch" of barvoets in de klompen, of op de bloete voeten. De kinderen droegen bij voorkeur teerteie (Dit is een wollen stof met een linnen of hennep binding) kielen, die tot op de voeten hingen, op den rug open waren en om het lijf met een snoer of riem vast gesnoerd werden. Zulke kleeding droegen zij tot hun zevende of achtste jaar, waarop de jongens de broek en de meisjes een lijfje met rok kregen. De teertei was eene stof uit wol, met ketting van vlas, die de boeren lieten weven en bij den verver in de kleur zetten. De zondagskleederen der mannen waren natuurlijk van beter gehalte dan die welke op de werkdagen werden gedragen. Op het hoofd zetten de ouden en de jongen den steek, zelden de muts. In den regel vertoonde ieder de versche sporen van kam en scheermes; behalve de oud soldaten, die den keizer gediend hadden en een bakkenbaard droegen, waren trouwens alle mannen destijds glad geschoren. Eenige jaren later liet men liet haar in de nek lang wassen en men vlechtte daarvan een zoogenaamden staart. Zulk een staart heb ik in mijne jeugd langen tijd gedragen; die dracht was reeds bij het vertrek der Franschen in 1814 afgeschaft. Het dragen van een baard kwam eerst in de dertige jaren dezer eeuw in de mode. Des zondags droegen de mannen om den hals een smal wollen of zijden doek van ongeveer drie meters lang, dat herhaalde malen den hals omgaf, of wanneer het zomer was een witten of zwarten das, of cravatte, die in den nek met een gesp werd dicht gemaakt. Als borstbekleeding werd een zeer lang tot over den buik reikend kamisool, van allerhande kleur, maar meestal geel of rood, gedragen. Dit soort van vest was van eene lange rij koperen of beenen knoopen voorzien; uit den kamisoolzak hing een zware horlogieketting met sleutel en met een grooten edelsteen voorziene brelokken. Over het kamisool droeg men den flankert, een rok met uitgesneden panden waarover reeds gesproken is; deze was van doek, laken, wol, driedraad, katoen of andere stoffen, meestal bont. Beide panden waren van een knoopsgat voorzien, zoo dat zij, op reis, op den rug in de aldaar gevestigde twee knoopen, vastgehecht konden worden. Op zij hadden deze jassen groote "tesschen" of zakken met opzetsels. Aan den hals bevonden zich staande kragen en aan de handen was de mouwopslag voorzien van afhangende slippen, die men "bijltjes" noemde, omdat zij den vorm van zulk een werktuig hadden. De flankert was in den regel voorzien van zes knoopen op de borst en twee op den rug; die van de borst stonden aan eenen kant, op eene rij en correspendeerden met de zes knoopsgaten van den anderen kant. De knoopen waren van hoorn of van koper, in den regel waren zij te groot voor het knoopsgat; er waren er van koper, zoo groot als een stuk van vijffranken, die voorzien waren van schilderijtjes onder glas. Des zondags werden door den welgestelden landman nooit klompen gedragen; hij droeg op dien dag schoenen met zilveren gespen en eene broek van manchester of van trijp met gespen aan de knieën, die broek en kousen vasthielden. De zondagskleeding der vrouwen was destijds als volgt. Op het hoofd droegen de vrouwen bonte, zijden of katoenen mutsen, maar zelden witte, kanten cornetten of tuitmutsjes. Over de muts heen lag een zilveren verguld oerijzer, in den vorm van een reepje, dat de muts op het hoofd moest vasthouden. Arme lieden droegen bij regen of koude over de muts een voorschoot, rijken een zijden of wollen doek. De dames uit de stad droegen een hoed met veelkleurige linten versierd, en wandelden op straat, gelijk de kooplieden, met een stok in de hand. Ook droegen vele vrouwen de zwarte falie, bizonderlijk als ze in de rouw waren. Zulke falie was eene zwarte hul, van zijde of van merinos, zoo groot als een tafellaken, die men over het hoofd wierp en die bijna de geheele persoon bedekte. Men heeft mij wel eens verhaald dat de Spanjaarden, die voor de Oostenrijkers ons land hebben bezeten, het gebruik der falie hebben ingevoerd. De meeste vrouwen droegen des zondags lijfjes met lange slippen en teerteïe, damasten of wollen rokken. Het garen voor die rokken verfden de arme menschen zelve in een afkooksel van den driedoren of van notenbladers. De schoenen der vrouwen waren, gelijk die der mannen, voorzien van zilveren of koperen gespen en hadden lange hakken of "polevijen" van hout, die diepe gaten in den weeken grond maakten. De inrichting van de huizen In het huis zag het er eenvoudig uit. Langs den muur hingen heiligenbeelden, op glas geschilderd, die de Tyrolers en Bohemers rondventten - Deze verkochten ook "strootjes" om onder de kannen en koffiepotten te leggen, uurwerken met een koekoek, die de uren riep en glaswerk van allerlei aard. Vele stoelen waren kleine bankjes zonder leuning en stonden op drie pooten. De kachels bestonden uit zoogenaamde "steufkens" met drie pooten. De schoorsteenmantels waren van groote leufels voorzien, die ver vooruitsprongen. Daaronder brandde een hout- of een kolenvuur. In vele woningen waren de lepels op eene plank gehecht, tusschen een lederen riem, die op verscheidene punten met nagels was vastgespijkerd. Daarnaast stond de "kruikenbank" voorzien met zware steenen waterkruiken, smoutkannen, steenen "zuilen" om er bier in te tappen, bierkannen van tin, en houten of steenen melkbaren. Verder zag men er het "schotelrek" bezet met vele tinnen borden en drinkpotten, en slechts enkele borden van aardewerk of porcelein, want bij onze voorouders was het tin in groot aanzien. Des avonds gebruikte men tweederlei lampen : de staande lamp, rustende op een boogen voet, en de hanglamp, die den vorm had van de graflampjes der oude Romeinen. Deze lampen waren van ijzer, koper of blik. De olie, die in deze lampen gebrand werd, trok de boer uit zijne raap- en vlaszaden. De kleine hanglamp was in den regel gehecht aan een stok die op een voetstuk stond en "lampengek " genoemd werd. Om de lamp hooger of lager te hangen waren gaatjes in dezen stok geboord. Meer deftig dan de lamp was de "reuten kaars" ook vetkaars genoemd, die erg flikkerde en daarom met een snuiter of "smokscheer" van tijd tot tijd moest gesnoten of afgeknipt worden. Om vuur te maken bediende men zich van steen en staal. Dit vuur werd 's morgens geslagen boven een stuk gebrand linnen (baand) dat in eene doos lag, genoemd de "baandschetel" of tinteldoos. Wanneer deze baand had vuur gevat, werd een ouderwetsche zwavelstok (hennepstroo) of een gesolferde snipper aangestoken. De manier om vuur te maken door middel van een lucifer was toen gewis nog niet bekend, want de eerste doosjes met lucifers zijn hier in het dorp eerst in het jaar 1840 in gebruik gekomen. Zij hadden aanvankelijk niet veel opgang wegens den hoogen prijs, want een klein doosje kostte tien centen. Ik heb hooren vertellen dat reeds een jaar vroeger namelijk in 1839, de belgische senateur graaf J. B. d 'Ansembourg, te Amstenrade, een doosje lucifers heeft mede gebracht toen hij uit Parijs terugkeerde van zijne reis, om Limburg voor België te bewaren. In allen gevalle werden op het diner, dat gemelde graaf bij die gelegenheid gaf; cigaren rond gedeeld, die met lucifers werden aangestoken. de Landbouw Een der voornaamste zaken, die de Zuid-Limburgsche boer dient in het oog te houden is de akker. De akker is de spil waarom alles draait; weilanden kunnen enkel aangelegd werden in de dalen; akker drijven kan men overal, in dalen, op bergen en in de helling. Maar levert die akker weinig op, of kan men den overvloed van het geteelde niet kwijt raken, dan kan de boer geen zaken doen en het gaat hem slecht. De graanschuur was dan ook een der voornaamste gebouwen eener boeren hofstede, meestal was zij hooger getimmerd dan het woonhuis en de veestallen. De toegang had plaats door eene hooge breede wagenpoort, waarin voor de voetgangers eene deur werd gemenageerd. De schuur bestond uit den "den" of dorschvloer en den .... (tekst weggevallen). In den "den" werden bij winterdag, wanneer de veldarbeid was afgeloopen, het graan met den vlegel gedorscht, met den wan gewant of met den graanmolen van kaf en "spik" gezuiverd. Toen kende men nog niet die kostbare dorschmachinen, welke reeds hier en ginder in gebruik beginnen te komen, het stroo verderven en het dorschen dreigen te niet te doen. De boer was zoo zeer overtuigd van de waarde van zijn akker, dat hij op Palmzondag, wanneer de palmen gezegend waren in de kerk, den tweeden palm, dien hij brak, in zijne schuur plaatste; de eerste was voor zijne huiskamer en werd gestoken onder het wijwatersvat en de derde in de stallen. Daarna trok hij met vrouw en kind naar den akker, en stak een palm op elk stuk grond en in elken boomgaard en in elken akker en in elken beemd, die hem toebehoorde. Het gebruik om alles door den geestelijken te laten inzegenen, wat voor zijn huishouden diende, had de boer van zijne voorouders en wordt ook nog heden trouw gevolgd. Zoo wordt nog heden in dit dorp, bij gelegenheid van O. L. Vrouwe Hemelvaart, de "Kruitwisch" gezegend, bestaande uit een bos van bloemen die 't oog van den mensch verkwikken, uit korenaren die ons het dagelijksch brood opleveren, uit reinvaren en bijvoet die dienden en nog dienen als de genees- en heelmiddelen en uit donderkruit hetwelk men bij onweer als behoedmiddel op het vuur wierp; zoo werd vroeger ook nog te St. Jan in den winter wijn gezegend en de St Johansminne gedronken, opdat God ook den drank, die de mensch gebruikt, mag doen tot voordeel strekken en onschadelijk maken voor de gezondheid. Maar keeren wij naar ons onderwerp terug. De handel in granen en vee was in de laatste jaren, die den patriottentijd vooraf gingen, zeer slap en onbeduidend. Te Maastricht was weinig handel; voor ons inwoners van het Oostenrijksch gebied bestond het bezwaar der tollen en der grenzen: Maastricht was Hollandsch. Wij waren dus genoodzaakt onze granen naar Aubel ter markt te brengen, niet met de kar, maar te paard, de tarwe in zakken op den rug van het paard, want de wegen waren te slecht, om per as te worden bevaren. Ik herinner mij, dat op één dag, het was in 1783, ik was toen een jongen van negen jaren, een paar onzer knechten van den Aubeler markt te huis kwamen, van het hoofd tot de voeten met slijk bespat; de paarden waren niet minder bekaaid. De meesterkneeht, een oude getrouwe des huizes, trad voor mijne moeder en telde haar het geld. - "Wat kost de tarwe, Meltser" - "Vier kronen de last, vrouw", antwoordde Meltser. "Nu, dan keert gij Donderdag terug!" Welke kleine som voor zulk een reuzenarbeid! In den akker zaaide men wintergranen, beurtelings tarwe of gerst, daarna rogge en eindelijk zomervruchten, zoo als wortelen, beetwortels, hennep, vlas, raapzaad, haver, boonen, boekwijt, erwten enz. Zoo als wij boven reeds vermeld hebben, werden maar weinig aardappelen geplant; men kende de goede hoedanigheden van dit knolgewas nog niet. Ook cultiveerden de boeren toen veel hop die ten deele diende tot het brouwen van bier en ten deele om verkocht te worden. Elk welgezeten landman bezat een hoppetuin, die in het najaar honderde, ja duizende ponden fijne hop opleverde. Al deze vruchten betaalden tienden. De groote tiende van het dorp behoorde aan de kloosteroverste der adelijke proostdij van St Gerlach, bij Valkenburg, die ook den pastoor benoemde. Dit klooster bezat alhier ook eene pachthoeve, geheeten de Tienhof, wellicht omdat de tiende door den pachter dezer hoeve in voortijden werd ingeschuurd; maar op het laatst der vorige eeuw was dit evenwel het geval niet. De tiende werd toen in verscheidene "klochten" in het publiek verpacht. De tiendeheffer trok jaarlijks den elfden schoof op het veld en had aldus in het elfde jaar de geheele opbrengst van één oogst uit den vertienden akker. Dit had ten gevolge dat de landerijen der tiendepachters in goeden staat bleven, terwijl de overige boeren, bij gebrek aan mest, een deel hunner landerijen moesten braak laten liggen. Op eene hoeve van 70 bunders bleven steeds 10 tot 13 bunders uit gebrek aan mest onbezaaid. Dit was het treurig gevolg der tiendeheffing. Men moet evenwel niet gelooven, dat in zulke toestand eene onrechtvaardigheid plaats greep. De gronden waren ingedeeld, in vertiende en onvertiende dat is tiendevrije akkers en hij die een stuk kocht, waarop tiende gevestigd was, wist zeer goed welke last op dien grond drukte en kocht dus dit stuk grond, naar gelang, goedkooper. Verreweg de meeste pachters huurden de akkergronden voor de helft der opbrengst "van de harde vruchten" dat is koren, tarwe, gerst, boonen, haver en boekwijt. De overige vruchten, alsook het stroo, bleven ten voordeele van den huurder, dien men "halfen" dat is halfwinnaar noemde. De weilanden, boomgaarden en beemden werden in geld verpacht. Zij die eene hoeve in geldpacht namen betaalden 25 tot 30 gulden luiksch voor het bunder, alles dooreen gerekend. De huizing, schuur en stallingen der hoeve waren in die som begrepen, want zij werden zelden afzonderlijk verhuurd. De Luiksche gulden had destijds de waarde van 56 Nederl. centen. Op den mesthof van zulke boerderij liepen in den regel groote kudden eenden en ganzen, die jaarlijksch geplukt werden en fijne bedvederen aanboden; kippen die eijeren en kiekentjes ter verkooping opleverden; kalkoenen (schroeten) meer gekweekt uit weelde dan voor het nut. Natuurlijk trof men er een zeker getal koeijen en paarden naar gelang der uitgestrektheid der boerderij. De boer hield in den regel een paard op de zeven of acht bunders beakkerden grond; zoo had mijn vader, toen wij op de groote hoeve van het slot Hoensbroeck woonden, die 124 bunders groot was, in den regel 16 tot 17 paarden, waarvan er regelmatig 12 op den akker werkten. Onze akkers bevatten ongeveer 90 bunders land dat beploegd werd, de rest waren beembden, weilanden of broekgronden. Bij den boer der vorige eeuw werden varkens in grooten getalle aangekweekt. Deze werden toen niet, gelijk nu, in stallen opgesloten, zonder ooit de vrije lucht te zien, maar liepen onder de hoede van een waakzamen varkensjongen, langs wegen en stegen, overal etende vroetende, waar iets te vinden was. Als het graan ingeschuurd was, werden zij gehoed op de "stoppelen" en wanneer in het najaar de eikelen rijp waren, trof men gansche kudden tusschen het hout in de bosschen. Nog één voornaam vak van nijverheid voor den vroegeren landman was de schapenteelt. Dit moet ons niet verwonderen, want toen leverde het schaap de wol aan onze spinners, het garen aan onze wevers en de kleederen aan de mannen en de vrouwen in het algemeen. Heden treft men nog drie of vier kudden in ons dorp, terwijl er vroeger wel dertig kudden langs de heuvelen graasden. Men hoorde toen de "schepers" om strijd op hunne "zijfluiten" of dwarsfluiten blazen, als of wij in den tijd van Virgilius leefden. Het zoete spel der herdersfluiten heeft mij als kind, dikwijls in zomertijd bij het dalen der zon, wanneer de kudden, omgeven door eene stofwolk naar de stallen spoedden, in eene opgewekte stemming gebracht. De fluit spelende trok de "scheper" aan het hoofd zijner kudde, als een generaal aan het hoofd van zijnen staf; het dorp binnen. Eindelijk moeten wij nog van éénen tak van landbouwbedrijf gewagen die nu geheel in verval is geraakt, namelijk de bijenteelt. Ik weet niet of er nog "bijenhallen" in het dorp aanwezig zjn, maar in mijne jeugd waren er vele. Men maakte toen veel geld uit den honig en het was; ook meende men dat de bijen de vruchtbaarheid der planten bevorderden, doordat zij de bevruchtende stoffen van de eene plant naar de andere droegen. Het is zeker, dat het afschaffen der bijenteelt ons dorp geen voordeel heeft gebracht. In mijne jeugd bevonden zich veertig tot vijftig bijenhallen in het dorp, gezamenlijk bedragende 500 of 600 zwermen. Wanneer het jaar voor die teelt aan den boer niet voordeelig toescheen, liet hij den oogstwagen in gereedheid brengen en vervoerde een gedeelte der korven of "karen" naar de heide, waar de thym en de heideklokjes bloeiden. De kostscholen, waarheen dan onze zwermen gezonden werden, waren meestal de heide van de Trebeek, die van Broushem en die van Asch, bij Mechelen, over de Maas. Na eenige weken in het buitenland verkeerd te hebben was de korf geheel of gedeeltelijk met was en honing aangevuld. Hij werd dan teruggehaald en de bijtjes werden gedood. De teelt der bijen was bij onze voorouders eene zaak die aan het goede vertrouwen van het publiek, zonder achterdocht op diefstal of schade werd toevertrouwd. De zwermen bleven in de heide, onbewaakt, en soms ver der woonhuizen rusten, zonder dat er aan getornd werd. Maar men moet weten, dat het stelen van een bijenkorf toen met de dood gestraft werd. Ik herinner mij nog dat een landlooper, genoemd Hoenderdrik, in 1790 aan de galg werd geknoopt, omdat hij eene bijenhal had bestolen. Boter en kaas werd meestal gemaakt voor eigen provisie; was er overvloed, dan werd die naar Aken, Sittard of Aubel naar den markt gebracht of aan rondreizende opkoopers verkocht. Onze boomgaarden, meestal langs de heuvels gelegen, brachten niet altijd eene voldoende hoeveelheid gras voort, om de boter- en kaascultuur aan den gang te houden, maar zij leverden ons van tijd tot tijd een ruimen oogst aan appelen en peeren op. De Spaansche dorpen van het Land van Valkenburg, hadden wegens de lekkere appelsoorten en den rijken oogst dezer vrucht eenen goeden naam. Vele appelen werden aangekocht door lieden uit de Kempen, van Bree, Maaseijk en Peer. Uit de fijne appelen werd cider geperst en uit de overigen azijn. Uit de peeren en zoete appelen en soms ook uit wortelen (moeren) werd stroop of "zeem" vervaardigd die ook een handelsartikel was, dat veel werd gezocht. Ten slotte moeten wij hier nog aanstippen dat bij den Valkenburgschen boer "den onjeren" of zoo als de Hollanders zeggen de sçhofttijd begint den eersten Mei en eindigt met St. Gillis, den 1 September. "Onjeren" heet men den tijd van middag tot twee uren, waarvan de knechten en werkboden gebruik maken om te slapen of uit te rusten. Om St. Remeys begonnen de snijders, schoenmakers, naaisters en schrijnwerkors, die bij den boer in huis werkten des avonds bij het licht te arbeiden. Te St. Remeys venanderden ook de knechten en meiden van huur en plaats. Om St. Andries betaalden de boeren hunnen pachtprijs en om half Maart vertrokken de Halfens" van de pachthoeven. Rechtspraak Hierboven hebben wij gezegd dat de bank Oirsbeek grooter was dan de parochie en zich ook over de dorpen Amstenrade, Bingelrade en Merkelbeek uitstrekte. Aan het hoofd dezer bevond zich een scholtis, die den titel van drossard voerde, omdat hij het geheele graafschap Geleen en Amstenrade, in naam van den graaf regeerde. Deze was de hoogste ambtenaar, in het crimineel en fongeerde tevens in het civiel. Zijne betrekking omvatte onze tegenwoordige ambten van rechter en burgemeester. Als rechter hing hij de processen aan, zoowel in het civiel als in het crimineel; hij zat de rechtbank voor en voerde de vonnissen uit. Als drossard fongeerde destijds wijlen de heer Nicolaas Frans Joseph Strens, wonende op de Dael te Nuth. Deze was in 1785 opgevolgd aan Karel Lotharius de Limpens van Doenrade, een streng man, die zich in de vervolging der dievenbendende, Bokkenrijders genaamd, zoo gehaat had gemaakt, dat men hem, zoo als de faam verhaalt, het leven benam, door een brief, die zwaar vergift bevatte. De secretaris der bank was Gerard Lindemans, te Douve-en-Genhout. De drossard werd bijgestaan door zeven schepenen, die in rechtszaken het oordeel uitspraken en in de regeering der bank den drossard, als gemeenteraadsleden, ter hand stonden. Zij werden door den Graaf benoemd en legden bij het aanvaarden van hun bediening den eed af, van eerlijk en trouw hun ambt uit te zullen oefenen. De gerechtsbode bracht de citatiën rond en kondigde de vonnissen af; de veldbode lette op de overtredingen, die op den akker tegen de dorpsreglementen plaats hadden. Wanneer een misdadiger tot opsluiting was veroordeeld werd hij te Amstenrade, in de kelders van het kasteel gekerkerd. Was de straf zacht dan werd hij niet gekluisterd; was zij echter wegens zware misdrijven toegepast, dan werd de gevangene met ketens aan een blok gehecht en kon zich geene verdere beweging geven dan die welke de kluisters hem veroorloofden. Werd een groot misdadiger door de schepenbank ter dood verwezen, dan werd hij volgens het strafwetboek veroordeeld tot de galg, de onthoofding, het rad of den brandstapel. De galg was de zachtste straf voor ter dood veroordeelden; het schavot werd meestal toegepast op adelijke en hooggeplaatste personen, die met de bijl werden onthoofd. Het rad was eene zeer zware straf; de veroordeelde werd op de spaken van een karrerad gebonden, en indien hem de rechtbank niet, wat men noemde "le coup de grace" of den genadeslag verleende, dan werden hem, terwijl hij nog leefde, door den beul de armen en beenen met een zwaar ijzer gebroken eerdat hem het hoofd werd afgeslagen. De genadeslag was een stoot op het hart, die voornoemde folteringen voorafging en een einde aan zijn leven maakte. Even zwaar als het rad was de straf van den brandstapel. Deze was van tweederlei aard ; wanneer iemand eerst gedood en dan verbrand werd, kon de straf genadig genoemd worden. Maar het levend verbranden, was eene vertooning, buitengewoon akelig, die ik nooit gezien heb, maar waarvan ik dikwijls heb hooren spreken. De verbranding geschiedde op een hoop schansen of takkebossen, waarop de lijder met ijzeren ketens aan een zwaren paal gebonden, in eene hut van planken of van loof, gekneveld lag. Om het gekerm en geschreeuw te verdooven werd gedurende de vonnisuitvoering de trom geroerd. Maar zeggen wij ter eere van den anders noch al veel en met recht gehekelden keizer Joseph II, dat hij in zake van strafrecht veel goeds heeft verricht. Onder zijne regeering werden de pijnbank en de doodstraf bijna niet meer toegepast. Genade ging toen boven recht. Het galgeveld onzer heerlijkheden en banken lag in den regel op de grens van het dorp, om ook daar - zoals men zeide - de jurisdictie van den dorpsheer, te doen erkennen. De galg der bank Oirsbeek stond achter Amstenrade, in de Trebeek, op de grens van Heerlen. Zij die tot de geeseling, de brandmerk, de galg of het rad waren veroordeeld werden op eene kar daar henen gevoerd ; voorop ging de gerechtsbode, dragende als teeken dat de justitie gebannen was, de roodgeverfde justitieroede, een doornen stokje, van anderhalf el lang, met gouden eikels beladen. Dan volgde de drossard met de schepenen; rond om de kar schaarde zich de schutterij uit de parochie van den veroordeelden, met geladen buks en hanenveders aan den hoed. Het vaandel en de trom waren met rouwfloers bedekt. De tamboer sloeg een treurmarsch. Op de gerechtplaats aangekomen vormde de schutterij een ring om de galg; het van alle zijden toegestroomde volk werd op een afstand gehouden. Dan las de drossard het vonnis aan de menigte voor, de veroordeelde klom op de ladder en wanneer de drossard de justitieroede ter hand nam en die liet zinken, viel de strop. Onze gemeente had geen beul; wanneer eene executie plaats had werd de scherprechter uit Aken ontboden, die in de Trebeek zijn ambt uitoefende. Dit gebeurde nog al veel ten tijde, dat zich de ongelukkige bende der bokkenrijders alhier gevestigd had, want toen moest menige verarmde landman, schuldig of onschuldig, onder de roede door van een al te strenge rechter. Er is geen twijfel of destijds werden vele menschen onschuldig vervolgd of te hard gestraft, enkel omdat de regeering besloten had deze bende dieven met kracht te vervolgen en uit te roeijen. Deze gestrengheid zal een schandvlek blijven voor de Oostenrijksche en voor de Staatsche Justitie van dien tijd in het land van Valkenburg. Wij sluiten deze korte bemerkingen over de Justitie met het verhaal van het mislukte verbranden van een oud Zigeuner wijf, hetwelk in mijne jeugd voorviel en waarvan mij mijne moeder dikwijls vertelde. Het luidt als volgt: Op eenen Zondag der maand September 1778, bij het eindigen der hoogmis, verschenen te Amstenraedt een vijftigtal landloopers met vrouwen, kinderen, honden, kippen, paarden en voertuig, bekend in ons gewest ouder den naam van Tateren. Deze lieden, wier industrie bestond in waarzeggen, goochelen, bedelen en stelen, lieten in den dorpe uittrommelen, dat eene oude vrouw van hunnen troep, die zij onder veel gedruisch op eene kar rond voerden, des namiddags in de naburige heide zou verbrand worden, Omdat zij pligtig was aan tooverij. Zij zelf had trouwens verklaard het leven moede te zijn. De nieuwigheid dezer zaak bragt het volk in beweging; des namiddags togen de Amstenraeders naar de heide; de deuren werden gesloten en geen oud wijf bleef achter, om het huis te bewaren. Daar, in de Trebeeksche heide, te midden van honderde toeschouwers begon het slimme volk der Taters eenen grooten houtstapel aan te leggen, waarop de oude tooverheks, naar ouder zede, den dood des vuurs zou sterven. De voorloopige arbeid was voltrokken, en het slagtoffer, de armen op den rug gebonden, lag reeds op den houtstapel. Maar nu kreeg de levensmoede berouw over het gedane. Zij begon te protesteeren, te weenen en te roepen, dat zij het leven nog niet moede was, dat men haar nog een jaarken mogt sparen, zij zou dan wel van zelf sterven. Het publiek tot medelijden opgewekt begon te murmureeren, de veldbode trad tusschen beide en de Tateren lieten de oude tooverkol los. Lachende over de mystificatie keerden de bewoners naar Amstenrade terug. Daar werden zij toeschouwers eener nieuwe komedie, want de meesten hunner woningen waren bestolen. De geheele bevolking van Amstenrade was beetgenomen. Belastingen De belastingen werden ingebeurd door eenen schatheffer, die veelal den naam van borgemeester of dorpsmeester droeg. De grondbelastingen waren gering, ik meen twee tot vier schellingen per bunder; daaruit werden niet alleen de landslasten maar ook die der gemeente betaald. Moesten voor den keizer of voor de gemeente bizondere lasten uitgeschreven worden, dan steeg deze som, enkel voor dit geval, maar men keerde daarna tot dezelfde taxe terug. De schatheffer stortte de geheven rijkspenningen bij den landsrentmeester van het land van Valkenburg, zijnde een soort betaalmeester door de regeering aangesteld. De schat, werd jaarlijksch in eene publieke vergadering, die te Oirsbeek onder de kerkhoflinde werd gehouden, in tegenwoordigheid van pastoor, schout en schepenen omgeslagen. De reclames werden op staanden voet voor het volk gedebatteerd, en bij geval van oneenigheid naar het schepengerecht verweezen. Zoo als men ziet bezat het gemeentewezen bij onze voorouders meer vrijheden, dan men in het algemeen zou denken; men leefde gemoedelijk te zamen, zonder zich veel te pijnigen met een hoogen omslag. Er werd niet veel gedaan, maar er werd ook weinig betaald; elke gemeente vormde hare teering volgens hare neering en men liet in den regel alles bij het oude. Eten en drinken In de vorige eeuw dronk men in het land van Valkenburg bijna nooit in het morgenuur koffie, zoo als nu; maar men nam als morgenbrood: pap, zoete melk, karnemelk, bierpap, soep met groenten, erwten- of boonensoep, of ook wel eens een glas bier met eene boterham, besmeerd met kaas of boter. Van daar, dat op vele dorpen nog heden het verorberen van het morgenbrood, "de soep eten" genoemd wordt. Bij het middagmaal werden maar zelden aardappelen gebruikt. Bij gelegenheid der kermis of van eene bruiloft werd wel eens eene portie aardappelen voorgezet, die men meestal in den tuin, maar zelden in het veld aankweekte. Men at kool (moes), wortelen (moren) pastenaken, boonen, erwten, zuurkool enz, Ook de vorken of fourchetten waren maar weinig in gebruik; men at met houten- of tinnen lepels en het vleesch werd op een stuk brood aan reepjes gesneden. Varkensvleesch was de gewone kost, en des vrijdags eijeren; het zoogenaamd versch of zoet vleesch van runderen, schapen enz. kwam alleen bij feestelijke gelegenheden, wanneer er kermisgasten verzocht waren, op tafel. Men at in den regel wat de boerderij gaf en daar men maar weinig kon verkopen, leefde de boer met zijn huishouden er goed van. Des avonds werd wel eens opgewarmde "potagie" van den middag voorgezet; ook at men des avonds dikwijls salade met een bijvoegsel van saus, maar zelden aardappels; daarna volgden eene boterham en bier. Uit het menigvuldig verbruik van salade bij het vesperbrood stamt nog heden de gewoonte van het avondeten "de salade" te noemen. De voorname boeren gebruikten tafellakens en servetten en aten uit afzonderlijke borden van tin of porcelein; maar bij den gewonen boer tastten al de dischgenooten, knechten, meiden en kinderen in de gemeenschappelijken schotel van Bronshemer aardewerk, die in het midden op de tafel stond. De meester en zijne huisvrouw zaten de tafel voor en aten evenwel dikwijls uit afzonderlijke borden of telders (taljoren). In vele huizen was de eettafel tegen den muur door middel van scharnieren gehecht, zoodat zij, beurtelings buiten dienst kon gesteld en neergelaten worden. Ook had men in enkele huizen zware eiken tafels, waar men geen borden op zette, maar die voorzien waren van diepe kuiltjes in den vorm van een bord, waaruit meestal de kinderen aten. Na het gebruik werden deze kuiltjes met warm water netjes uitgebroeid en gereinigd. In andere huizen heb ik gezien, dat deze kuiltjens dienden om er de kinderschoteltjes in te zetten, zoodat deze niet van den disch konden gestooten worden. De twee hoofdmaaltijden 's middags en 's avonds begonnen en eindigden met het kruisteeken en een gebed. Thee werd er alleen door zieke lieden gedronken; die thee werd geplukt op den theestruik in de tuinen, of werd gemaakt van gedroogde camillen, vlierbloemen of lindebloem. Het thee drinken, op zijn Hollandsch, is in deze streken nog heden niet bekend. Koffie werd meestal des zondags gebruikt en wanneer er visites kwamen. Jenever dronk men maar weinig en meestal des morgens; het drinken van wijn gebeurde alleen in de herberg, daar de boeren in den regel geen wijn in den kelder hadden. De voorname volksdrank was het bier; men dronk bier bij alle gerechten en op alle uren van den dag. Elke welgestelde boer brouwde zelf zijn bier voor het huishouden; in een gedeelte van het huis ko n men dan ook zeker de brouwpan en somtijds daarnaast eene jeneverstokerij vinden. De herbergen moesten zich voorzien van bier in het "bannale panhuis", eene brouwerij, die te Oirsbeek tegenover de kerk lag, en aan den prins De Ligne, als heer des dorps, in eigendom behoorde. Het bier, uit dit panhuis arkomstig, wanneer over de deugdelijkheid van hetzelve werd geklaagd, werd door de schepenen gevisiteerd en gekeurd. Werd het niet deugdelijk bevonden, dan verviel de meester van het panhuis in eene zware boete. Van den anderen kant werd een herbergier, die privaatbier, dat is bier van een particulier afkomstig, verkocht, ook beboet. Op bier en jenever stonden geene lasten. Eene kan bier kostte vier oort. De herbergen waren herkenbaar aan een schild met onderschrift of indien dit ontbrak aan een jenevertakje boven den ingang. Vermaak en volksgebruiken Des zondags en bij winteravond werd door de boeren, binnenshuis met de kaart gespeeld. De spelen, 't meest in voege, waren: pandoeren, rondvijven, geëren, bruiten, boerjagen enz. Verder kende men het ganzebord, het damspel, negenlokeren en kienen. Tot de voornaamste vermaken buitens huis behoorden, voor volwassenen, het vogelschieten, kegelen, gansrijden, knikkeren. De kinderen amuseerden zich met koordspringen, slupke jagen, knikkeren, brom loopen, soeslaan, klingslaan, speldeknippen enz. Eindelijk waren er ook eenige volksgebruiken in voege waarvan nog enkelen bestaan. Met nieuwjaar "verraschten" elkander de buurlieden met elkaar onderling een zalig nieuw jaar te wenschen en jonge "caressanten" wenschten dit hare liefsten, door 's nachts twaalven onder haar venster met een pistool eenige schoten te doen. Op nieuwjaarsdag werden in alle huizen wafels gebakken. Op driekoningendag werd na het noenmaal een groote mik "wegge" op tafel gezet, onder de aanwezigen verdeeld en hij of zij die eene boon, die er in gestopt was, in zijn stuk vond, werd koning of koningin. Met vastenavond liepen verkleeden over straat "lissen" genoemd, er was overal pret, men reed de gans, sloeg den haan, er werd gedanst. Zangers en zangeressen liepen van deur tot deur met den rommelpot en zamelden spek in, dat in gemeenschap met anderen in de herberg werd verteerd. De maandag van vastenavond heette razende maandag, wellicht omdat er veel getierd werd en de volgende dag dollen dinsdag, omdat het dien dag "hol en dol" toeging. Aschwoensdag bracht een eind aan den vastenavond. Op "fakkelzondag", zijnde de eerste zondag der vasten, trok de jeugd met stroofakkels door de boomgaarden, met palmzondag werden palmen gewijd, met paaschen met geverfde eijeren gekipt. De Heer pastoor liet in de goede week eijeren van huis tot huis rond halen, waarbij de koster tegenwoordig was en den huiszegen sprak, elk huis met gewijd water besprenkelende. Deze paascheijeren werden verdeeld, een deel voor den herder, een deel voor den koster en de overigen werden op paaschmaandag na de vespers door den Heer pastoor, nadat zij gekookt en schoon geverfd waren, onder de kinderen van den Catechismus rondgedeeld, die bij zulke gelegenheid niet nalieten zeer talrijk en trouw op te komen. Buiten deze paascheijeren trok de koster, wegens het luiden van het Angelus 's morgens, 's middags en 's avonds, jaarlijks uit elk huis een brood. Deze bijdrage haalde hij op verscheidene tijden des jaars in. Op Meiavond werden onder het bespelen van fluiten en horens, gemaakt uit versche wilgenschil, en soms onder het maken van ketelmuziek, door de vergaderde dorpjongens, de Meiliefstens afgekondigd; elke jongeling des dorps kreeg een liefste aangewezen, die hij den volgenden zondag na de hoogmis, als eerlijk "caressant" in de herbèrg moest "intrekken" en met jenever en suiker vergasten. In den oogst wanneer de laatste wagen tarwe werd na de schuur gebracht was er feest in huis; men at er vlaai en mik als of het kermis was. Op den hoogbeladen oogstwagen zaten dan de knechten en meiden naast den "mei", een zware boomtak met bladers, versierd met linten, klatergoud en bont papier. Deze mei werd boven de schuurpoort in het dak gestoken. Des zondags daarna noodigde dan de vrouw des huizes hare buren en buurinnen op het oogstfeest. Op den vooravond van St. Maarten werd door de jeugd van huis tot huis "schanshout" of takkebosschen gehaald en daarmede werden op de bergen in bijwezen van talrijke toeschouwers de St. Mertensvuren gestookt. Naar huis gekeerd vond de jeugd de tafel voorzien met melk en koek. Met kerstmis eindelijk bestond het gebruik, dat 's nachts het keukenvuur niet werd uitgedoofd; men hield dit in den gang door er een zware boomtronk de "kerstschobbe" genoemd op te leggen. Den tweeden kerstdag werden appelen en peeren langs de huizen door de schoolkinderen opgehaald. Dit gebruik heette "Heijo" roepen. Ook vierde men in ons dorp twee kermissen, waarop de familie en de vrienden uit andere gemeenten, verzocht werden. Bij gelegenheid van zulke kermis vond men de huizen netjes opgeknapt, de muren gewit en alles in de beste orde gebracht. Om de gasten te ontvangen werd vlaai en mik gebakken; de schutterij trok op, de vogel werd geschoten en er werd gedanst op de "wipzaal", eene tent met eenigzins beweegbaren vloer. Te Oirsbeek bestonden twee kermissen, de groote en de kleine kermis namelijk, gedurende welke laatste de groote processie optrok, waarover wij later zullen spreken; de kleine kermis werd des zondags op H. Drievuldigheid gehouden, en de groote kermis van St. Lambertus, patroon der kerk, welk feest den 17 September valt, had in September plaats. Deze begon des Zondags voor het feest van dezen Heilige, want het spreekwoord zeide, dat St. Lambert mede moest kermis houden. Deze groote kermis duurde vijf dagen. Dit waren de voornaamste vermakelijkheden die de boerenstand zich veroorloofde op het einde der vorige eeuw. Voegen wij hierbij nog een woord over een ander gebruik. De boeren rookten destijds uit kleine aarden pijpjes, waarin zij door middel van steen, staal en zwam vuur wisten te brengen. Ook enkele vrouwen rookten de pijp. Ook trof men mannen en vrouwen aan, die snuifden uit eene lange doos met eene rasp voorzien, waarop de karroot geraspd werd. Dit was evenwel toen de ouderwetsche manier; deftige lieden hadden snuifdozen, gelijk aan die van heden en kochten de snuif in poeder. Het was meer gebruikelijk te snuiven, dan te rooken. Het gebruik van sigaren was onbekend. Dit gebruik werd hier ingevoerd door de Spaansche krijgsgevangen soldaten, die Napoleon I in 1811 aan de rijkswegen liet werken. De boeren die deze rookbuisjes nooit gezien hadden, noemden ze "lederen pijpjes"; ik heb zulke pijpjes voor 't eerst gezien te Maaseyck, waar Spanjaarden op de kassei werkzaam waren. Later eerst werd die manier van rooken algemeen; de Hollandsche officieren die in 1839 onze provincie, die versch van België gescheiden was in bezit namen, rookten hier in het dorp de eerste sigaren. de School Een paar korte aanteekeningen over het schoolwezen. In elke parochie bevonden. zich een of meer scholen, maar vaste schoollokalen waren er zelden aanwezig. De school werd gehouden in het huis van den meester. In de school waren de kinderen gezeten op lage zitbanken. Als zij de les opzeiden, verlieten zij hunne zitplaatsen en gingen voor den meester staan. Deze zat in een leuningstoel, wat hooger dan de kinderen, voor een lessenaar, of wandelde, met zijn berken stokje gewapend, de school rond. Bij het lezen gebruikten de kleine kinderen een wijzer van staal, been of hout. De voornaamste schoolboeken waren: het a. b. boek, de kleine Mechelsche Catechismus, de groote Mechelsche Catechismus, de Bijbelsche Geschiedenis, het Evangelieboek, de Academie, de Zielentrooster, de Zendbrieven en de Reizen van broeder Jan van der Linden. Voor het hoogduitsch dat te gelijk met het vlaamsch werd aangeleerd, werden: Der Handfiebel, Die Biblische Geschichte, Die Erzählungen von Jais en andere boeken gebruikt. De kinderen, die schrijfwerk op papier verrichtten, gingen zitten aan eene tafel, maar zij, die op de lei schreven of rekenkundige oplossingen bestudeerden, deden dit op de knie. Als potlood gebruikten vele den steel van een ouden tinnen lepel of lood uit het venster. Te Oirsbeek werd de schoolmeester benoemd door den proost van het adellijk klooster van St. Gerlach. Hij moest tegelijk koster zijn. hij was verplicht des winters gedurende vier maanden school te houden, den armen voor niets en den rijken voor geld. Vele kinderen gingen ook te Vaesrade ter school, waar een eerbiedwaardige kluizenaar onderwijs gaf. Zij die meer wilden weten dan lezen, schrijven en rekenen, gingen naar Sittard ter school, waar de Paters Dominikanen Latijn, Grieksch, Fransch, Duitsch enz. onderwezen en waar men eene opvoeding kon genieten, die den student tot aan de deur der Universiteit bracht; vele jongelieden heb ik gekend, die te Sittard gestudeerd hebben, want het Collegie dier stad telde wel 300 studenten. Daar studeerden destijds de twee Heeren Beugels die later zijn priester geworden, tegelijk met andere studenten uit deze gemeente. Ik zelf heb het Collegie van Sittard niet bezocht, maar leerde Fransch te Hoogcruts, bij de kanonniken van het H. Graf; die eene kostschool hielden. Jongelingen die de fransche taal verlangden te leeren, en over niet veel geld konden beschikken, gingen bij eene familie in de Walenkwartieren op wissel, terwijl in hunne plaats, een jonge waal, in hun oudershuis, kwam vlaamsch leeren. De school was bij onze voorouders een stuk van de kerk. Het was de bisschop, die de schoolreglementen goedkeurde en zorgde dat er voldoend onderwijs werd gegeven, de regering greep alleen waarschuwend in, wanneer het kerkelijk gezag zijn plicht niet nakwam. In de meeste parochiën was het schoolmeesterschap met de betrekking van koster verbonden. de Vilder Op den laagsten trap der zamenleving stond de vilder, die ambtshalve belast was met het dooden van ziek en besmet vee en de "gevallen beesten" van vel en vet ontdeed. Hij was te gelijk paardensnijder of "gilzelubber" en trok in die hoedanigheid langs 's heeren straten met eene fluit, bestaande uit zeven fluitjes te zamen gebonden, gelijk aan die van den heidenschen god Pan, waarmede bij den volke zijne komst bekend maakte. Op den rug voerde hij eene opeengerolde touw. De vilder mogt de herbergen niet betreden, maar bleef aan de deur staan, waar "de hospes" hem den drank in een glas zonder voet, toereikte. de Oostenrijkers Dit was de toestand onzer gemeente in het Jaar 1789. Een vijftal jaren later, in 1794, trokken Oostenrijksche troepen door ons dorp; het was indien ik mij wel herinner, in de goede week, want zij droegen palmtakjes aan den hoed. (noot uitgever: ons dunkt dat onze berichtgever zich vergist, die doortocht der oostenrijkers gedurende de goede week zal wel in 1793 hebben plaats gehad.) Zij kwamen van Maastricht en trokken den heelen dag, te paard en te voet, met wagens en kanonnen. Dit is de laatste maal dat ik die flinke Oostenrijkers, met hunne kleine steekjes en witten vederbosch en die prachtige hongaarsche ruiters, met de kleine paardjes, dansende onder den man, gezien heb. Weldra veranderde het land; zij werden opgevolgd door de Franschen, die hier bleven tot in Mei 1814, alles afschaffende, omververpende, met de voeten tredende en vernieuwende. Toen ontstond een nieuwe staat van zaken: Tunc novus rerum nascitur ordo. De geïnterviewde persoon die door Rijksarchivaris Jos Habets werd geïnterviewd, was Laurens Jozeph Widdershoven.

#stambook #stamboomonderzoek #genealogie #linssen #lenssen

0 notes

merel1234-blog · 6 years

Text

Biefstuk of toch kaasfondue

“Die koe is toch al dood”, zegt mijn opa, Bart, tijdens het kerstdiner 2012. De gehele familie zit rond de tafel die gevuld is met allerlei gerechten bereidt door de moeder van de familie, mijn oma. Aan het eind van de tafel, haast in een hoekje gedrukt, staat een pannetje kaasfondue. Hier bevinden zich de vegetariërs: mijn tante Margriet en oom Michael. Zij laten de biefstukjes, stoof- en lamsvlees staan om te genieten van de rijkgevulde smaak van gesmolten kaas om een stukje groente of brood. We eten verder zonder een reactie te geven op de opmerking, maar vanbinnen vraag ik mij af: op welke manier heeft het milieu waarin je leeft invloed op de vlees-eetgewoontes?

We gaan terug in de tijd, het is 1955. Om zes uur ’s ochtends ging de wekker. Slaperig klauterde Bart uit bed, poetste zijn tanden en deed zijn kleding aan. Toen hij beneden kwam was het pikkedonker, de geur van het eten van de afgelopen avond hing nog in huis. Terwijl de Oostzaanse weilanden nog bedekt waren met ochtenddauw, was Bart al onderweg naar de plaatselijke slachterij Flens, het bedrijf waar hij werkte. Daar kwam hij met rode handen van de ochtendkou aan. Zijn werkzaamheden waren destijds kippenvoeren en eieren verzamelen. Later zou hij werkzaam zijn in slachterijen als Ruig, Rood, Hazel en Midden Nederland. Hij was veertien jaar oud en werkte al 48 uur per week.

Bart Koeman, mijn opa, is geboren op 21 Oktober 1941 in Oostzaan. In de eerste jaren van zijn leven draaide het in Nederland om de oorlog, armoede en wederopbouw. Als de generatie die voor vernieuwing moest zorgen, werd er hard gewerkt. Hierdoor zou Nederland alles krijgen wat voor een goede economie nodig was. Bart was een kind dat net als zijn generatie de gevolgen van de oorlog onderging. Hij begon op jonge leeftijd al met hard werken. Vleesloze maaltijden waren voor Bart ondenkbaar. Vlees werd gezien als luxeproduct en stond daarnaast voor mannelijkheid, kracht, welstand en controle over de natuur. “Ik prakkeseerde nooit om geen vlees te eten, vlees vond ik te lekker en zonde om te laten staan.”

“Vlees is toegankelijker geworden dan ooit. Net na de oorlog was er weinig vlees en konden gezinnen het niet permitteren elke dag vlees te eten. We beschikken nu over capaciteiten die ervoor zorgen dat vlees voor iedereen toegankelijk is. Daardoor komt er ook meer ruimte om vegetarisch te eten” vertelt hoogleraar voedingswetenschappen Atze Jan van der Groot. Door invloeden van provo’s en hippies ontstond er in de jaren zeventig een vegetarische golf. De tegencultuur gevoed door zorgen over milieu, bio-industrie en voedselveiligheid werd langzamerhand meer geaccepteerd en mainstream. Dit had als gevolg dat er in de maatschappij een kloof ontstond tussen omnivoren, de alleseters, en de vegetariërs. “Als je omgeving heel geëngageerd is, heeft dat een effect. Daarnaast kun je je natuurlijk ook afzetten tegen je omgeving. Wanneer je familie veel vlees eet, kun jij als tegentrend stoppen met vleeseten” vertelt Ron.

In deze bewogen tijd van subculturen groeide mijn ouders, ooms en tantes op. Door het leven in Oostzaan, een dorp nabij Amsterdam, beleefde zij ongekende vrijheid en zoektochten naar zelfstandigheid en individualiteit. Willem Onrust, mijn vader, werd geboren in 1965. In zijn zestiende levensjaar, in 1981, vertrok hij voor het eerst naar zijn bijbaan in de slachterij Rep en Rozendaal. Hier bevond hij zich voor vier jaar elke zaterdag tussen de kaalgeplukte kippenkadavers. Massaal werden de kippen geslacht om gereed te zijn voor de zondagsmaaltijd. Mijn tante besloot, na een leven op de boerderij, opgegroeid met lammetjes en geitjes, te stoppen met vleeseten. “In mijn optiek kan ieder mens bijdragen aan een betere wereld. Ik voelde mij er fijn bij om mijn steentje bij te dragen aan het milieu door te stoppen met vleeseten” vertelt Margriet.

Zo concluderende ik tijdens het kerstdiner dat mijn tante voor mij een grote invloed was. Zij zorgde ervoor dat ik meedeed met de kaasfondue diezelfde kerst en vele kerstfeesten daarna. De vegetariërsbond telt momenteel 700 000 vegetariërs in Nederland. Veganisme en vegetarisch eten is hip. Nederland gaat terug naar de basis: peulvruchten, kruiden, granen en groenten. Wanneer ik naar de supermarkt ga, staat naast het varkens-, rund- en kippenvlees het vegetarische vlees. Hierdoor is het voor mij volkomen normaal om vegetarisch eten als onderdeel van de voedselindustrie te zien. Ik probeer twee of drie keer in de week vegetarisch te eten, dit staan lijnrecht tegenover de normen en waarden van mijn opa.

Mijn kinderen zullen weer hele andere normen en waarden hebben wat vlees betreft en generaties daarna ook. Invloed van de familie heeft daar wel betrekking op. Je zet je af of gaat mee in de eetgewoontes die thuis normaal gezien worden. Elke generatie vult zijn eigen normen en waarden in. Ontwikkelt hun gewoontes en behoeftes. Andere generaties zullen dit niet begrijpen omdat zij het anders zijn gewend. Hierdoor blijft het een circulatie van begrip en onbegrip.

0 notes

resepmasakini-blog · 8 years

Text

Cabe klassifikaasje Of Boliviaanske Rainbow Chili Rainbow

Classification Cabe Rainbow / Cabe Rainbow http://slosa.blogspot.com/2016/04/klasifikasi-cabe-pelangi-atau-bolivian-rainbow.html Sa seker jo nea sjogge de frucht is net chili kleur krongen, yep dat is chilli of oerli reinbôge reinbôge dat kaam út Súd-Amearika, dy chili as jonge grien kleure earder dan wyt, doe draaide om kleur pears en as al sean yn reade chilli Kayaking yn it algemien. Sa seker planters freonen wolle witte de klassifikaasje fan plant chilli of oerli reinbôge reinbôge is net it? check out.

Colorful chili ûntstiet út Súd-Amearika. Guon sizze fan Brazylje, ek al is it draait út syn echte namme: Boliviaanske Rainbow. Chili type wurdt faker brûkt as in sier plant, en wurdt ferkocht yn de online wrâld foar dy behoeften. Wêrom net fertarre, bygelyks foar in freon te iten fried foods?

Rainbow chilies chopped yn lytse stikjes mei fruit konfrontearre omheech. Dizze chili hat in grutter fruit en hie harvestable folwoeksenheid flugger as oare soarten fan peppers. Cabe Rainbow is geskikt foar brûkt wurde as in sier plant. Dizze chili wurdt luts wer ytbere middels dy't kin wurde fortard mei in frij hege mjitte fan spiciness. Wolle jo fiele de sensaasje fan dit unike sier chili? Kom kopen sied en it oanplantsjen fan it yn jo hûs. Meitsje dyn buorlju en kollega wiene ûnder de yndruk te sjen dyn rainbow oerli planten.

Wy sjogge de neikommende gegevens, ja:

* It nivo fan spiciness: 5000-30000 shu

* Heech trochsneed plant: 60-90cm

* It klimaat is ideaal: it leechlân - heech

* Sunlight: de hiele dei

* Media planting: tanah2: humus1

* Water ferlet: tuskenbeiden

* It tal fan sieden yn it pakket: 10pc

media planting

Planting medium wurdt makke út in mingsel fan Schote brânstof / raw rys Schote + grûn + dong, alle yngrediïnten wurde mingd en geande tegearre, of it kin wêze foar dy fan jimme, dy't net om de oanskaf fan sempet sa ek dêr, meastal op 'e pleats supply winkel. Allinnich dan set yn in plastic pot. minimal gebrûk fan plastic pot maat 25 sm.

Mute King goed foar peper plant, dêr moat wêze gatten yn de boaiem. De funksje is nei drain it wetter. Chili koe net groeie op waterige grûn, der moat wêze ôfwettering yn 'e pot planten.

It oanplantsjen seizoen.

Chilli zaden útdroegen troch sieden. Soak chili sieden yn waarm wetter foar 30 minuten, dan genieten yn kâld wetter nachts, dan ferspraat yn in pot dat hat folle de media, dan de media piled sa djip as 0,5 sm, Iram moarn en middei en soargje derfoar dat it wetter net stagnate. Sa'n 1-3 wiken shoots sil ferskine.

Sadree't de zaailingen hawwe maat 10 sm of 4-6 leafy, flower potten kinne wurde ferpleatst nei de al taret earder. De oerdracht moat foarsichtich net te skansearje de woartels en beamstammen. Ien kear op 'e beweging, krekt routine ûnderhâld Flushing, of as nedich wêze ditambahin dong. Op 'e moarn pleatst bûten it hûs.

By . Cara Menanam Hidroponik

Source: slosa.blogspot.com

0 notes

christusleeft · 8 years

Text

New Post has been published on In de hemel is wél bier !

New Post has been published on http://bit.ly/2lTqNS4

Hebreeën 10

1 Want ade wet, hebbende een schaduw der toekomende goederen, niet het beeld zelf der zaken, kan met dezelfde offeranden, die zij alle jaren geduriglijk opofferen, nimmermeer heiligen degenen, die daar toegaan.

a: Col 2:17 Welke zijn een schaduw der toekomende dingen, maar het lichaam is van Christus. Heb 8:5 Welke het voorbeeld en de schaduw der hemelse dingen dienen, gelijk Mozes door Goddelijke aanspraak vermaand was, als hij den tabernakel volmaken zou: Want zie, zegt Hij, dat gij het alles maakt naar de afbeelding, die u op den berg getoond is.

2 Anderszins zouden zij opgehouden hebben, geofferd te worden, omdat degenen, die den dienst pleegden, geen geweten meer zouden hebben der zonden, eenmaal gereinigd geweest zijnde; 3 Maar [nu geschiedt] in dezelve alle jaren weder gedachtenis der zonden. 4 bWant het is onmogelijk, dat het bloed van stieren en bokken de zonden wegneme.

b: Lev 16:14 En hij zal van het bloed van den var nemen, en zal met zijn vinger op het verzoendeksel oostwaarts sprengen; en voor het verzoendeksel zal hij zevenmaal met zijn vinger van dat bloed sprengen. Num 19:4 En Eleazar, den priester, zal van haar bloed met zijn vinger nemen, en hij zal van haar bloed recht tegenover de tent der samenkomst zevenmaal sprengen. Heb 9:13 Want indien het bloed der stieren en bokken, en de as der jonge koe, besprengende de onreinen, hen heiligt tot de reinigheid des vleses;

5 Daarom, komende in de wereld, zegt Hij: cSlachtoffer en offerande hebt Gij niet gewild, maar Gij hebt Mij het lichaam toebereid;

c: Psa 40:7 Gij hebt geen lust gehad aan slachtoffer en spijsoffer; Gij hebt mij de oren doorboord; brandoffer en zondoffer hebt Gij niet geeist. Isa 1:11 Waartoe zal Mij zijn de veelheid uwer slachtoffers? zegt de HEERE; Ik ben zat van de brandoffers der rammen, en het smeer der vette beesten, en heb geen lust aan het bloed der varren, noch der lammeren, noch der bokken. Jer 6:20 Waartoe zal dan de wierook voor Mij uit Scheba komen, en de beste kalmus uit verren lande? Uw brandofferen zijn Mij niet behagelijk, en uw slachtofferen zijn Mij niet zoet. Amo 5:21 Ik haat, Ik versmaad uw feesten, en Ik mag uw verbods dagen niet rieken.

6 Brandofferen en [offer] voor de zonde hebben U niet behaagd. 7 Toen sprak Ik: Zie, Ik kom (in het begin des boeks is van Mij geschreven), om Uw wil te doen, o God! 8 Als Hij te voren gezegd had: Slachtoffer, en offerande, en brandoffers, en [offer] voor de zonde hebt Gij niet gewild, noch hebben U behaagd (dewelke naar de wet geofferd worden); 9 Toen sprak Hij: Zie, Ik kom, om Uw wil te doen, o God! Hij neemt het eerste weg, om het tweede te stellen. 10 In welken wil wij geheiligd zijn, ddoor de offerande des lichaams van Jezus Christus, eenmaal [geschied].

d: Heb 9:12 Noch door het bloed der bokken en kalveren, maar door Zijn eigen bloed, eenmaal ingegaan in het heiligdom, een eeuwige verlossing teweeggebracht hebbende.

11 En een iegelijk priester stond wel alle dagen dienende, en dezelfde slachtofferen dikmaals offerende, die de zonden nimmermeer kunnen wegnemen; 12 Maar Deze, een slachtoffer voor de zonden geofferd hebbende, eis in eeuwigheid gezeten aan de rechter [hand] Gods;

e: Psa 110:1 Een psalm van David. De HEERE heeft tot mijn Heere gesproken: Zit aan Mijn rechterhand, totdat Ik Uw vijanden gezet zal hebben tot een voetbank Uwer voeten. Act 2:34 Want David is niet opgevaren in de hemelen; maar hij zegt: De Heere heeft gesproken tot Mijn Heere: Zit aan Mijn rechter hand. 1Co 15:25 Want Hij moet als Koning heersen, totdat Hij al de vijanden onder Zijn voeten zal gelegd hebben. Eph 1:20 Die Hij gewrocht heeft in Christus, als Hij Hem uit de doden heeft opgewekt; en heeft Hem gezet tot Zijn rechter hand in den hemel; Col 3:1 Indien gij dan met Christus opgewekt zijt, zo zoekt de dingen, die boven zijn, waar Christus is, zittende aan de rechter hand Gods. Heb 1:13 En tot welken der engelen heeft Hij ooit gezegd: Zit aan Mijn rechter hand, totdat Ik Uw vijanden zal gezet hebben tot een voetbank Uwer voeten?

13 Voorts verwachtende, totdat Zijn vijanden gesteld worden tot een voetbank Zijner voeten. 14 Want met een offerande heeft Hij in eeuwigheid volmaakt degenen, die geheiligd worden. 15 En de Heilige Geest getuigt het ons ook; 16 Want nadat Hij te voren gezegd had: fDit is het verbond, dat Ik met hen maken zal na die dagen, zegt de Heere: Ik zal Mijn wetten geven in hun harten, en Ik zal die inschrijven in hun verstanden;

f: Jer 31:31 Ziet, de dagen komen, spreekt de HEERE, dat Ik met het huis van Israel en met het huis van Juda een nieuw verbond zal maken; Jer 31:32 Niet naar het verbond, dat Ik met hun vaderen gemaakt heb, ten dage als Ik hun hand aangreep, om hen uit Egypteland uit te voeren, welk Mijn verbond zij vernietigd hebben, hoewel Ik hen getrouwd had, spreekt de HEERE; Jer 31:33 Maar dit is het verbond, dat Ik na die dagen met het huis van Israel maken zal, spreekt de HEERE: Ik zal Mijn wet in hun binnenste geven, en zal die in hun hart schrijven; en Ik zal hun tot een God zijn, en zij zullen Mij tot een volk zijn. Jer 31:34 En zij zullen niet meer, een iegelijk zijn naaste, en een iegelijk zijn broeder, leren, zeggende: Kent den HEERE! want zij zullen Mij allen kennen, van hun kleinste af tot hun grootste toe, spreekt de HEERE; want Ik zal hun ongerechtigheid vergeven, en hunner zonden niet meer gedenken. Rom 11:27 En dit is hun een verbond van Mij, als Ik hun zonden zal wegnemen. Heb 8:8 Want hen berispende, zegt Hij tot hen: Ziet, de dagen komen, spreekt de Heere, en Ik zal over het huis Israels, en over het huis van Juda een nieuw verbond oprichten;

17 En hun zonden en hun ongerechtigheden zal Ik geenszins meer gedenken. 18 Waar nu vergeving derzelve is, daar is geen offerande meer voor de zonde.

Opwekking tot standvastigheid

19 Dewijl wij dan, broeders, vrijmoedigheid hebben, gom in te gaan in het heiligdom door het bloed van Jezus,

g: Joh 10:9 Ik ben de Deur; indien iemand door Mij ingaat, die zal behouden worden; en hij zal ingaan en uitgaan, en weide vinden. Joh 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, en de Waarheid, en het Leven. Niemand komt tot den Vader, dan door Mij. Rom 5:2 Door Welken wij ook de toeleiding hebben door het geloof tot deze genade, in welke wij staan, en roemen in de hoop der heerlijkheid Gods. Eph 2:13 Maar nu in Christus Jezus, zijt gij, die eertijds verre waart, nabij geworden door het bloed van Christus. Eph 3:12 In Denwelken wij hebben de vrijmoedigheid, en den toegang met vertrouwen, door het geloof aan Hem.

20 Op een versen en levenden weg, welken Hij ons ingewijd heeft door het voorhangsel, dat is, [door] Zijn vlees; 21 En [dewijl wij hebben] een groten Priester over het huis Gods; 22 Zo laat ons toegaan met een waarachtig hart, in volle verzekerdheid des geloofs, [onze] harten gereinigd zijnde van het kwaad geweten, en het lichaam gewassen zijnde hmet rein water.

h: Eze 36:25 Dan zal Ik rein water op u sprengen, en gij zult rein worden; van al uw onreinigheden en van al uw drekgoden zal Ik u reinigen.

23 Laat ons de onwankelbare belijdenis der hoop [vast] houden; (want Die het beloofd heeft, is getrouw); 24 En laat ons op elkander acht nemen, tot opscherping der liefde en der goede werken; 25 En laat ons onze onderlinge bijeenkomst niet nalaten, gelijk sommigen de gewoonte hebben, maar [elkander] vermanen; en [dat] zoveel te meer, als gij ziet, dat de dag nadert. 26 iWant zo wij willens zondigen, nadat wij de kennis der waarheid ontvangen hebben, zo blijft er geen slachtoffer meer over voor de zonden;

i: Num 15:30 Maar de ziel, die iets gedaan zal hebben met opgeheven hand, hetzij van inboorlingen of van vreemdelingen, die smaadt den HEERE; en diezelve ziel zal uitgeroeid worden uit het midden van haar volk; Mat 12:31 Daarom zeg Ik u: Alle zonde en lastering zal den mensen vergeven worden; maar de lastering tegen den Geest zal den mensen niet vergeven worden. Heb 6:4 Want het is onmogelijk, degenen, die eens verlicht geweest zijn, en de hemelse gave gesmaakt hebben, en des Heiligen Geestes deelachtig geworden zijn, 2Pe 2:20 Want indien zij, nadat zij door de kennis van den Heere en Zaligmaker Jezus Christus, de besmettingen der wereld ontvloden zijn, en in dezelve wederom ingewikkeld zijnde, van dezelve overwonnen worden, zo is hun het laatste erger geworden dan het eerste. 1Jn 5:16 Indien iemand zijn broeder ziet zondigen een zonde niet tot den dood, die zal God bidden en Hij zal hem het leven geven, dengenen, zeg ik, die zondigen niet tot den dood. Er is een zonde tot den dood; voor dezelve zonde zeg ik niet, dat hij zal bidden.

27 Maar een schrikkelijke verwachting des oordeels, en hitte des vuurs, dat de tegenstanders zal verslinden. 28 Als iemand de wet van Mozes heeft te niet gedaan, die sterft zonder barmhartigheid, konder twee of drie getuigen;

k: Num 35:30 Al wie de ziel slaat, naar den mond der getuigen zal men den doodslager doden, maar een enig getuige zal niet getuigen tegen een ziel, dat zij sterve. Deu 17:6 Op den mond van twee getuigen, of drie getuigen, zal hij gedood worden, die sterven zal; op den mond van een enigen getuige zal hij niet gedood worden. Deu 19:15 Een enig getuige zal tegen niemand opstaan over enige ongerechtigheid of over enige zonde, van alle zonde, die hij zou mogen zondigen; op den mond van twee getuigen, of op den mond van drie getuigen zal de zaak bestaan. Mat 18:16 Maar indien hij u niet hoort, zo neem nog een of twee met u; opdat in den mond van twee of drie getuigen alle woord besta. Joh 8:17 En er is ook in uw wet geschreven, dat de getuigenis van twee mensen waarachtig is. 2Co 13:1 Dit is de derde maal, dat ik tot u kom; in den mond van twee of drie getuigen zal alle woord bestaan.

29 Hoeveel te zwaarder straf, meent gij, zal hij waardig geacht worden, die den Zoon van God vertreden heeft, en het bloed des testaments onrein geacht heeft, waardoor hij geheiligd was, en den Geest der genade smaadheid heeft aangedaan? 30 Want wij kennen Hem, Die gezegd heeft: lMijn is de wraak, Ik zal het vergelden, spreekt de Heere. En wederom: mDe Heere zal Zijn volk oordelen.

l: Deu 32:35 Mijn is de wraak en de vergelding, ten tijde als hunlieder voet zal wankelen; want de dag huns ondergangs is nabij, en de dingen, die hun zullen gebeuren, haasten. Rom 12:19 Wreekt uzelven niet, beminden, maar geeft den toorn plaats; want er is geschreven: Mij komt de wraak toe; Ik zal het vergelden, zegt de Heere.

m: Deu 32:37 Dan zal Hij zeggen: Waar zijn hun goden; de rotssteen, op welken zij betrouwden?

31 Vreselijk is het te vallen in de handen des levenden Gods. 32 Doch gedenkt de vorige dagen, in dewelke, nadat gij verlicht zijt geweest, gij veel strijd des lijdens hebt verdragen. 33 Ten dele, als gij door smaadheden en verdrukkingen een schouwspel geworden zijt; en ten dele, als gij gemeenschap gehad hebt met degenen, die alzo behandeld werden. 34 Want gij hebt ook over nmijn banden medelijden gehad, en de roving uwer goederen met blijdschap aangenomen, wetende, dat gij hebt in uzelven oeen beter en blijvend goed in de hemelen.

n: Act 21:33 Toen naderde de overste en greep hem, en beval, dat men hem met twee ketenen zou binden; en vraagde, wie hij was, en wat hij gedaan had.

o: Mat 5:12 Verblijdt en verheugt u; want uw loon is groot in de hemelen; want alzo hebben zij vervolgd de profeten, die voor u geweest zijn.

35 Werpt dan uw vrijmoedigheid niet weg, welke een grote vergelding des loons heeft. 36 pWant gij hebt lijdzaamheid van node, opdat gij, den wil van God gedaan hebbende, de beloftenis moogt wegdragen;

p: Luk 21:19 Bezit uw zielen in uw lijdzaamheid.

37 qWant: Nog een zeer weinig [tijds en] Hij, Die te komen staat, zal komen, en niet vertoeven.

q: Hab 2:3 Want het gezicht zal nog tot een bestemden tijd zijn, dan zal Hij het op het einde voortbrengen, en niet liegen; zo Hij vertoeft, verbeid Hem, want Hij zal gewisselijk komen, Hij zal niet achterblijven. Hag 2:7 Want alzo zegt de HEERE der heirscharen: Nog eens, een weinig tijds zal het zijn; en Ik zal de hemelen, en de aarde, en de zee, en het droge doen beven. 1Pe 1:6 In welke gij u verheugt, nu een weinig tijds (zo het nodig is) bedroefd zijnde door menigerlei verzoekingen; 1Pe 5:10 De God nu aller genade, Die ons geroepen heeft tot Zijn eeuwige heerlijkheid in Christus Jezus, nadat wij een weinig tijds zullen geleden hebben, Dezelve volmake, bevestige, versterke, en fondere ulieden.

38 rMaar de rechtvaardige zal uit het geloof leven; en zo [iemand] zich onttrekt, Mijn ziel heeft in hem geen behagen.

r: Hab 2:4 Ziet, zijn ziel verheft zich, zij is niet recht in hem; maar de rechtvaardige zal door zijn geloof leven. Rom 1:17 Want de rechtvaardigheid Gods wordt in hetzelve geopenbaard uit geloof tot geloof; gelijk geschreven is: Maar de rechtvaardige zal uit het geloof leven. Gal 3:11 En dat niemand door de wet gerechtvaardigd wordt voor God, is openbaar; want de rechtvaardige zal uit het geloof leven.

39 Maar wij zijn niet van degenen, die zich onttrekken ten verderve, maar van degenen, die geloven tot behouding der ziel.

0 notes

christusleeft · 8 years

Text

New Post has been published on In de hemel is wél bier !

New Post has been published on http://bit.ly/2lVJyBa

Hebreeën 9

De onvolmaaktheid van de offers van het oude verbond.

1 Zo had dan wel ook het eerste [verbond] rechten van de [gods] dienst, en het wereldlijk heiligdom. 2 aWant de tabernakel was toebereid, [namelijk] de eerste, in welken was de kandelaar, en de tafel, en bde toonbroden, welke genaamd wordt het heilige;

a: Exo 26:1 Den tabernakel nu zult gij maken van tien gordijnen, van fijn getweernd linnen, en hemelsblauw, en purper, en scharlaken, met cherubim; van het allerkunstelijkste werk zult gij ze maken. Exo 36:1 Toen wrocht Bezaleel en Aholiab, en alle man, die wijs van hart was, in denwelken de HEERE wijsheid en verstand gegeven had, om te weten, hoe zij maken zouden alle werk ten dienste des heiligdoms naar alles, dat de HEERE geboden had.

b: Lev 24:5 Gij zult ook meelbloem nemen, en twaalf koeken daarvan bakken; van twee tienden zal een koek zijn.

3 Maar achter het tweede voorhangsel was de tabernakel, genaamd het heilige der heiligen; 4 Hebbende een gouden wierookvat, en cde ark des verbonds, alom met goud overdekt, in welke was dde gouden kruik, daar het Manna in was, en ede staf van Aaron, die gebloeid had, en de ftafelen des verbonds.

c: Exo 25:10 Zo zullen zij een ark van sittimhout maken; twee ellen en een halve zal haar lengte zijn, en anderhalve el haar breedte, en anderhalve el haar hoogte.

d: Exo 16:33 Ook zeide Mozes tot Aaron: Neem een kruik, en doe een gomer vol Man daarin; en zet die voor het aangezicht des HEEREN, tot bewaring voor uw geslachten.

e: Num 17:10 Toen zeide de HEERE tot Mozes: Breng de staf van Aaron weder voor de getuigenis, in bewaring, tot een teken voor de wederspannige kinderen; alzo zult gij een einde maken van hun murmureringen tegen Mij, dat zij niet sterven.

f: Exo 34:29 En het geschiedde, toen Mozes van den berg Sinai afging (de twee tafelen der getuigenis nu waren in de hand van Mozes, als hij van den berg afging), zo wist Mozes niet, dat het vel zijns aangezichts glinsterde, toen Hij met hem sprak. 1Ko 8:9 Er was niets in de ark, dan alleen de twee stenen tafelen, die Mozes bij Horeb daarin gelegd had, als de HEERE een verbond maakte met de kinderen Israels, toen zij uit Egypteland uitgetogen waren. 2Kr 5:10 Er was niets in de ark, dan alleen de twee tafelen, die Mozes bij Horeb daarin gedaan had als de HEERE een verbond maakte met de kinderen Israels, toen zij uit Egypte uitgetogen waren.

5 gEn boven over deze [ark] waren de cherubijnen der heerlijkheid, die het verzoendeksel beschaduwden; van welke dingen wij nu van stuk tot stuk niet zullen zeggen.

g: Exo 25:22 En aldaar zal Ik bij u komen, en Ik zal met u spreken van boven het verzoendeksel af, van tussen de twee cherubim, die op de ark der getuigenis zijn zullen, alles, wat Ik u gebieden zal aan de kinderen Israels.

6 Deze dingen nu, aldus toebereid zijnde, hzo gingen wel de priesters in den eersten tabernakel, te allen tijde, om de [gods] diensten te volbrengen;

h: Num 28:3 En gij zult tot hen zeggen: Dit is het vuuroffer, hetwelk gij den HEERE offeren zult: twee volkomen eenjarige lammeren des daags, tot een gedurig brandoffer.

7 iMaar in den tweeden [tabernakel ging] alleen de hogepriester, eenmaal des jaars, niet zonder bloed, hetwelk hij offerde voor zichzelven en [voor] des volks misdaden.

i: Heb 9:25 Noch ook, opdat Hij Zichzelven dikwijls zou opofferen, gelijk de hogepriester alle jaar in het heiligdom ingaat met vreemd bloed; Exo 30:10 En Aaron zal eens in het jaar over deszelfs hoornen verzoening doen, met het bloed des zondoffers der verzoeningen; eens in het jaar zal hij verzoening daarop doen bij uw geslachten; het is heiligheid der heiligheden den HEERE! Lev 16:2 De HEERE dan zeide tot Mozes: Spreek tot uw broeder Aaron, dat hij niet te allen tijde ga in het heilige, binnen den voorhang, voor het verzoendeksel, dat op de ark is, opdat hij niet sterve; want Ik verschijn in een wolk op het verzoendeksel. Lev 16:34 En dit zal u tot een eeuwige inzetting zijn, om voor de kinderen Israels van al hun zonden, eenmaal des jaars, verzoening te doen. En men deed, gelijk als de HEERE Mozes geboden had.

8 [Waarmede] de Heilige Geest dit beduidde, kdat de weg des heiligdoms nog niet openbaar gemaakt was, zolang de eerste tabernakel nog stand had;

k: Joh 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, en de Waarheid, en het Leven. Niemand komt tot den Vader, dan door Mij.

9 Welke was een afbeelding voor dien tegenwoordigen tijd, in welken gaven en slachtofferen geofferd werden, die dengene, die de dienst pleegde, niet konden heiligen naar het geweten; 10 [Bestaande] alleen lin spijzen, en dranken, men verscheidene wassingen en rechtvaardigmakingen des vleses, tot op den tijd der verbetering opgelegd.

l: Lev 11:2 Spreekt tot de kinderen Israels, zeggende: Dit is het gedierte, dat gij eten zult uit alle beesten, die op de aarde zijn.

m: Num 19:7 Dan zal de priester zijn klederen wassen, en zijn vlees met water baden, en daarna in het leger gaan; en de priester zal onrein zijn tot aan den avond. Num 19:8 Ook die haar verbrand heeft, zal zijn klederen met water wassen, en zijn vlees met water baden, en onrein zijn tot aan den avond.

De volmaaktheid van Christus’ offer

11 Maar Christus, nde Hogepriester der toekomende goederen, gekomen zijnde, is door den meerderen en volmaakten tabernakel, niet met handen gemaakt, dat is, niet van dit maaksel,

n: Heb 3:1 Hierom, heilige broeders, die der hemelse roeping deelachtig zijt, aanmerkt den Apostel en Hogepriester onzer belijdenis, Christus Jezus; Heb 4:14 Dewijl wij dan een groten Hogepriester hebben, Die door de hemelen doorgegaan is, namelijk Jezus, den Zoon van God, zo laat ons deze belijdenis vasthouden. Heb 6:20 Daar de Voorloper voor ons is ingegaan, namelijk Jezus, naar de ordening van Melchizedek, een Hogepriester geworden zijnde in der eeuwigheid. Heb 8:1 De hoofdsom nu der dingen, waarvan wij spreken, is, dat wij hebben zodanigen Hogepriester, Die gezeten is aan de rechter hand van den troon der Majesteit in de hemelen:

12 Noch door het bloed der bokken en kalveren, omaar door Zijn eigen bloed, eenmaal ingegaan in het heiligdom, een eeuwige verlossing teweeggebracht hebbende.

o: Act 20:28 Zo hebt dan acht op uzelven, en op de gehele kudde, over dewelke u de Heilige Geest tot opzieners gesteld heeft, om de Gemeente Gods te weiden, welke Hij verkregen heeft door Zijn eigen bloed. Eph 1:7 In Welken wij hebben de verlossing door Zijn bloed, namelijk de vergeving der misdaden, naar den rijkdom Zijner genade, Col 1:14 In Denwelken wij de verlossing hebben door Zijn bloed, namelijk de vergeving der zonden; Heb 10:10 In welken wil wij geheiligd zijn, door de offerande des lichaams van Jezus Christus, eenmaal geschied. 1Pe 1:19 Maar door het dierbaar bloed van Christus, als van een onbestraffelijk en onbevlekt Lam; Rev 1:5 En van Jezus Christus, Die de getrouwe Getuige is, de Eerstgeborene uit de doden, en de Overste der koningen der aarde. Hem, Die ons heeft liefgehad, en ons van onze zonden gewassen heeft in Zijn bloed. Rev 5:9 En zij zongen een nieuw lied, zeggende: Gij zijt waardig dat boek te nemen, en zijn zegelen te openen; want Gij zijt geslacht, en hebt ons Gode gekocht met Uw bloed, uit alle geslacht, en taal, en volk, en natie;

13 pWant indien het bloed der stieren en bokken, en de as der jonge koe, besprengende de onreinen, [hen] heiligt tot de reinigheid des vleses;

p: Lev 16:14 En hij zal van het bloed van den var nemen, en zal met zijn vinger op het verzoendeksel oostwaarts sprengen; en voor het verzoendeksel zal hij zevenmaal met zijn vinger van dat bloed sprengen. Num 19:4 En Eleazar, den priester, zal van haar bloed met zijn vinger nemen, en hij zal van haar bloed recht tegenover de tent der samenkomst zevenmaal sprengen. Heb 10:4 Want het is onmogelijk, dat het bloed van stieren en bokken de zonden wegneme.

14 Hoeveel te meer zal qhet bloed van Christus, rDie door den eeuwigen Geest Zichzelven Gode onstraffelijk opgeofferd heeft, uw geweten reinigen van dode werken, som den levende God te dienen?

q: 1Jn 1:7 Maar indien wij in het licht wandelen, gelijk Hij in het licht is, zo hebben wij gemeenschap met elkander, en het bloed van Jezus Christus, Zijn Zoon, reinigt ons van alle zonde. Rev 1:5 En van Jezus Christus, Die de getrouwe Getuige is, de Eerstgeborene uit de doden, en de Overste der koningen der aarde. Hem, Die ons heeft liefgehad, en ons van onze zonden gewassen heeft in Zijn bloed.

r: Gal 1:4 Die Zichzelven gegeven heeft voor onze zonden, opdat Hij ons trekken zou uit deze tegenwoordige boze wereld, naar den wil van onzen God en Vader; Eph 5:2 En wandelt in de liefde, gelijkerwijs ook Christus ons liefgehad heeft, en Zichzelven voor ons heeft overgegeven tot een offerande en een slachtoffer, Gode tot een welriekenden reuk. Tit 2:14 Die Zichzelven voor ons gegeven heeft, opdat Hij ons zou verlossen van alle ongerechtigheid, en Zichzelven een eigen volk zou reinigen, ijverig in goede werken.

s: Luk 1:74 Dat wij, verlost zijnde uit de hand onzer vijanden, Hem dienen zouden zonder vreze. Rom 13:13 Laat ons, als in den dag, eerlijk wandelen; niet in brasserijen en dronkenschappen, niet in slaapkameren en ontuchtigheden, niet in twist en nijdigheid; Gal 2:20 Ik ben met Christus gekruist; en ik leef, doch niet meer ik, maar Christus leeft in mij; en hetgeen ik nu in het vlees leef, dat leef ik door het geloof des Zoons van God, Die mij liefgehad heeft, en Zichzelven voor mij overgegeven heeft. 1Pe 4:2 Om nu niet meer naar de begeerlijkheden der mensen, maar naar den wil van God, den tijd, die overig is in het vlees, te leven.

15 En daarom is Hij de Middelaar des nieuwen testaments, topdat, de dood [daartussen] gekomen zijnde, tot verzoening der overtredingen, die onder het eerste testament waren, degenen, die geroepen zijn, de beloftenis der eeuwige erve ontvangen zouden.

t: Rom 5:6 Want Christus, als wij nog krachteloos waren, is te Zijner tijd voor de goddelozen gestorven. 1Pe 3:18 Want Christus heeft ook eens voor de zonden geleden, Hij rechtvaardig voor de onrechtvaardigen, opdat Hij ons tot God zou brengen; Die wel is gedood in het vlees, maar levend gemaakt door den Geest;

16 Want waar een testament is, daar is het noodzaak, dat de dood des testamentmakers [tussen] kome; 17 vWant een testament is vast in de doden, dewijl het nog geen kracht heeft, wanneer de testamentmaker leeft.

v: Gal 3:15 Broeders, ik spreek naar den mens: zelfs eens mensen verbond, dat bevestigd is, doet niemand te niet, of niemand doet daartoe.

18 Waarom ook het eerste niet zonder bloed is ingewijd. 19 Want als al de geboden, naar de wet van Mozes, tot al het volk uitgesproken waren, nam hij het bloed der kalveren en bokken, met water, en purperen wol, en hysop, besprengde beide het boek zelf, en al het volk, 20 Zeggende: xDit is het bloed des testaments, hetwelk God aan ulieden heeft geboden.

x: Exo 24:8 Toen nam Mozes dat bloed, en sprengde het op het volk; en hij zeide: Ziet, dit is het bloed des verbonds, hetwelk de HEERE met ulieden gemaakt heeft over al die woorden. Mat 26:28 Want dat is Mijn bloed, het bloed des Nieuwen Testaments, hetwelk voor velen vergoten wordt, tot vergeving der zonden.

21 En hij besprengde desgelijks ook den tabernakel, en al de vaten van den dienst met het bloed. 22 En alle dingen worden bijna door bloed gereinigd naar de wet, en zonder bloedstorting geschiedt geen vergeving. 23 Zo was het dan noodzaak, dat wel de voorbeeldingen der dingen, die in de hemelen zijn, door deze dingen gereinigd werden, maar de hemelse dingen zelve door betere offeranden dan deze. 24 Want Christus is niet ingegaan in het heiligdom, dat met handen gemaakt is, hetwelk is een tegenbeeld van het ware, maar in den hemel zelven, om nu te verschijnen voor het aangezicht van God voor ons; 25 Noch ook, opdat Hij Zichzelven dikwijls zou opofferen, ygelijk de hogepriester alle jaar in het heiligdom ingaat met vreemd bloed;

y: Heb 9:7 Maar in den tweeden tabernakel ging alleen de hogepriester, eenmaal des jaars, niet zonder bloed, hetwelk hij offerde voor zichzelven en voor des volks misdaden. Exo 30:10 En Aaron zal eens in het jaar over deszelfs hoornen verzoening doen, met het bloed des zondoffers der verzoeningen; eens in het jaar zal hij verzoening daarop doen bij uw geslachten; het is heiligheid der heiligheden den HEERE! Lev 16:2 De HEERE dan zeide tot Mozes: Spreek tot uw broeder Aaron, dat hij niet te allen tijde ga in het heilige, binnen den voorhang, voor het verzoendeksel, dat op de ark is, opdat hij niet sterve; want Ik verschijn in een wolk op het verzoendeksel. Lev 16:34 En dit zal u tot een eeuwige inzetting zijn, om voor de kinderen Israels van al hun zonden, eenmaal des jaars, verzoening te doen. En men deed, gelijk als de HEERE Mozes geboden had.

26 (Anders had Hij dikwijls moeten lijden van de grondlegging der wereld af) maar nu is Hij eenmaal in de voleinding der eeuwen geopenbaard, om de zonde te niet te doen, door Zijnzelfs offerande. 27 En gelijk het den mensen gezet is, eenmaal te sterven, en daarna het oordeel; 28 zAlzo ook Christus, eenmaal geofferd zijnde, om veler zonden weg te nemen, zal ten anderen male zonder zonde gezien worden van degenen, die Hem verwachten tot zaligheid.

z: Rom 5:6 Want Christus, als wij nog krachteloos waren, is te Zijner tijd voor de goddelozen gestorven. Rom 5:8 Maar God bevestigt Zijn liefde jegens ons, dat Christus voor ons gestorven is, als wij nog zondaars waren. 1Pe 3:18 Want Christus heeft ook eens voor de zonden geleden, Hij rechtvaardig voor de onrechtvaardigen, opdat Hij ons tot God zou brengen; Die wel is gedood in het vlees, maar levend gemaakt door den Geest;

0 notes