#batorego | Explore Tumblr posts and blogs

koval-nation · 1 year ago

Text

44) Tatarzy polscy, Lipka Tatars (Lipka – odnosi się do Litwy, zwani także Lipkowie, Lipkas, Tatarzy Litewscy, Lithuanian Tatars; później także – Polish Tatars, Tatarzy polsko-litewscy, Polish-Lithuanian Tatars, Lipcani, Muślimi, Lietuvos totoriai, Літоўскія татары– termin rozpowszechniony w okresie międzywojennym, określający Tatarów mieszkających na dawnych terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dawniej nazywani również Tatarami litewskimi lub Tatarami litewsko-polskimi. Współcześnie mniejszość etniczna w Polsce.

Tatarzy osiedlali się w Wielkim Księstwie Litewskim od końca XIV w., głównie w okolicach Wilna, Trok, Grodna i Kowna, a od XVII w. także w Koronie, gł. na Wołyniu i Podolu, a u schyłku wieku na Suwalszczyźnie. Nazywano ich Lipkami lub Muślimami. Nazwa Lipki pochodziła od tureckiej nazwy Litwy. Najczęściej byli to uchodźcy polityczni należący do starszyzny tatarskiej Złotej Ordy i Krymu, przyjmowani szczególnie chętnie przez księcia Witolda i osadzani na ziemi jako ludność zobowiązana do służby wojskowej (na ogół w odrębnych chorągwiach tatarskich). Takim zbiegiem szukającym schronienia u Witolda był chan Złotej Ordy, Tochtamysz, który uciekł na Litwę przed swoim przeciwnikiem w 1395. W wyniku wypraw Witolda na Krym na Litwie osiedlono wielu Tatarów, sojuszników i jeńców, którzy zamieszkali wokół Trok oraz nad rzeką Waką. W 1409 na Litwę uciekli z wojskiem synowie Tochtamysza prowadzeni przez Dżalal ad-Dina, który walczył u boku Witolda pod Grunwaldem. W wojnie z Krzyżakami w 1414 brał udział tatarski oddział Betsub-ułana, młodszego syna Tochtamysza. W latach 30. XV w. emigracja tatarska przeżywała swoje apogeum. Tatarzy osiedlani byli w okolicach Trok, Wilna, Kowna, Lidy, Krewy, Nowogródka i Grodna. Osadnictwo zwiększali tatarscy jeńcy wojenni, którzy przez kolejnych władców osadzani byli we wsiach tatarskich na Litwie. Ostatnie grupy emigrantów politycznych z tatarszczyzny przybyły do Wielkiego Księstwa na początku XVI w. Otrzymywane przez Tatarów hospodarskich, czyli pochodzących z arystokracji tatarskiej, liczne przywileje zapewniły im zachowanie pewnej autonomii i muzułmańskiej religii. Rody (np. Glińscy, Szyryńscy, Barancewicze) otrzymywały herby i nadania ziemskie w zamian za służbę wojskową. Wraz ze starszyzną przybywali na Litwę tzw. Tatarzy-Kozacy, nienależący do rodów arystokratycznych, którzy parali się rolnictwem. Obie grupy otrzymały przywileje od Zygmunta II Augusta w latach 1561 i 1568, Stefana Batorego w 1576, Zygmunta III Wazy w 1609 i Władysława IV w 1634. Kolejną grupą społeczną byli płacący pogłówne tzw. Tatarzy miejscy, osiedleni na przedmieściach miast, których nie obejmowały królewskie i sejmowe przywileje. Według obliczeń historyków w XVI w. ziemie Wielkiego Księstwa zamieszkiwało 3000–4000 Tatarów. Na przełomie XV i XVI w. w wojsku polsko-litewskim pojawiły się pierwsze roty tatarskie. W wyniku wojen z Moskwą część Tatarów przeniosła się do dóbr magnackich na Ukrainie.

W II połowie XVII i XVIII w. szlachta tatarska w znacznym stopniu się spolonizowała, zaś Tatarzy w miastach ulegli wpływom białoruskim. W 1673, z powodu negowania ich szlachectwa, część Tatarów polsko-litewskich przeszła na stronę armii sułtana Mehmeda IV, jednak wkrótce większość z nich wróciła na stronę polsko-litewską. W wyniku postanowień rozejmu w Żurawnie, Lipkowie mieli wrócić pod panowanie tureckie. Osiedli w pobliżu Kamieńca Podolskiego, posiłkując załogę turecką przeciw Polsce. W okresie międzywojennym w granicach Polski żyło ok. 5,5 tysiąca Tatarów (województwo wileńskie, nowogródzkie i białostockie). Tatarzy zachowali odrębność wyznaniową, tradycję pochodzenia i obyczaje; działał Związek Kulturalno-Oświatowy Tatarów RP, Tatarskie Muzeum Narodowe w Wilnie, Tatarskie Archiwum Narodowe. W czasie II wojny światowej, Tatarzy ponieśli dotkliwe straty, szczególnie wśród inteligencji. Po wojnie w granicach Polski pozostały 2 wsie, które zachowały charakter tatarski; obie leżą w dzisiejszym województwie podlaskim (Bohoniki i Kruszyniany). Ponadto Tatarzy żyją rozproszeni w Gdańsku, Białymstoku, Warszawie i Gorzowie Wielkopolskim. Według narodowego spisu powszechnego 2011 narodowość tatarską zadeklarowało 1916 osób, z czego 665 jako jedyną. Od 28 grudnia 1925 działa Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej (obecnie z siedzibą w Białymstoku), a od 1992 Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej (z autonomicznymi oddziałami w Białymstoku i Gdańsku). Zwyczaje Tatarów zamieszkujących w dawnej Rzeczypospolitej zostały opisane m.in. w powstałym w roku 1558 Traktacie o Tatarach polskich.

Tatarzy to mniejszość etniczna, do której przynależność podczas przeprowadzonego w 2011 narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań zadeklarowało 1828 obywateli polskich (wg danych poprzedniego narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań z 2002 liczebność mniejszości tatarskiej wynosiła 447 osób), w tym: w województwie podlaskim – 539 osób (według narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań z 2002 – 319), mazowieckim – 332 (według narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań z 2002 – 22), pomorskim – 175 (według narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań z 2002. Tatarzy zamieszkują rdzenne kolonie tatarskie na Białostocczyźnie (Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta: Białystok, Sokółkę, Dąbrowę Białostocką, Warszawę i Gdańsk. Tatarzy w Polsce zatracili znajomość swojego ojczystego języka, pozostali natomiast wierni religii muzułmańskiej. Istotne znaczenie w życiu mniejszości tatarskiej odgrywa działalność Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej. W 2023 r. ukazała się publikacja Stowarzyszenia Jedności Muzułmańskiej pt. Kęsim, kęsim czyli Urywki z najnowszej historii Tatarów i islamu w Polsce w listach Macieja Konopackiego do Mahmuda Tahy Żuka (1968-1977). TVP Białystok nadaje raz w miesiącu program o tematyce związanej z mniejszością tatarską zamieszkującą Podlasie pt. Tatarskie Wieści (dawniej w programie wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych na Podlasiu pt. Sami o sobie). Najważniejsze tytuły prasowe to:

Rocznik Tatarów Polskich – rocznik

Przegląd Tatarski – kwartalnik

Życie Tatarskie – dwumiesięcznik wydawany w latach 1998–2017.

W 2021 na antenie TVP Dokument miała miejsce premiera 8-odcinkowego serialu dokumentalnego Tatarzy polscy.

Turecka grupa etniczna, która pierwotnie osiedliła się w Wielkim Księstwie Litewskim na początku XIV wieku. Pierwsi osadnicy tatarscy starali się zachować swoją religię szamańską i szukali azylu wśród niechrześcijańskich Litwinów. Pod koniec XIV w. kolejna fala Tatarów – tym razem muzułmanów – została zaproszona do Wielkiego Księstwa przez Witolda Wielkiego. Tatarzy ci najpierw osiedlili się na właściwej Litwie w okolicach Wilna, Trok, Grodna i Kowna, a później rozprzestrzenili się na inne części Wielkiego Księstwa, które później stały się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Obszary te obejmują części dzisiejszej Litwy, Białorusi i Polski. Od samego początku osadnictwa na Litwie byli znani jako Tatarzy Lipccy. Zachowując swą religię, zjednoczyli swój los z losami przeważnie chrześcijańskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od bitwy pod Grunwaldem, pułki lekkiej kawalerii lipsko-tatarskiej brały udział we wszystkich znaczących kampaniach wojskowych Litwy i Polski. Początki Lipków Tatarów sięgają potomków Państw Złotej Ordy, Chanatu Krymskiego i Chanatu Kazańskiego. Początkowo służyli jako szlachecka kasta wojskowa, ale później stali się mieszkańcami miast, znanymi ze swojego rzemiosła, koni i umiejętności ogrodniczych. Przez wieki stawiali opór asymilacji i zachowywali swój tradycyjny styl życia. Choć pozostali bardzo przywiązani do swojej religii, z czasem zatracili swój pierwotny język tatarski z grupy języków tureckich kipczackich i przyjęli w większości białoruski, litewski i polski. Na dzisiejszej Białorusi, Litwie i w Polsce nadal żyją niewielkie grupy Tatarów Lipkowskich, a także ich społeczności w Stanach Zjednoczonych.

Nazwa Lipka wywodzi się od starej krymsko-tatarskiej nazwy Litwy. Zapis nazwy Lipka w źródłach orientalnych pozwala wywnioskować o pierwotnym Libķa/Lipķa, z którego powstała polska pochodna Lipka, z możliwym zanieczyszczeniem w wyniku kontaktu z polską lipą „małą lipą”; tę etymologię zaproponował autor tatarski S. Tuhan-Baranowski. Rzadziej spotykaną polską formę, Łubka, potwierdza Łubka/Łupka, krymsko-tatarskie imię Lipków stosowane do końca XIX wieku. Krymsko-tatarski termin Lipka Tatarłar oznaczający Tatarów litewskich, później zaczął być używany przez Tatarów polsko-litewskich do określenia siebie. Religią i kulturą Lipkowie Tatarzy różnili się od większości społeczności islamskich sposobem traktowania swoich kobiet, które zawsze cieszyły się dużą swobodą, nawet w latach, gdy Lipkowie służyli Imperium Osmańskiemu. Normą była koedukacja dzieci płci męskiej i żeńskiej, a lipki nie nosiły welonu – z wyjątkiem ceremonii zaślubin. Tradycyjnie islamskie zwyczaje i praktyki religijne Tatarów lipskich zawierały także wiele elementów chrześcijańskich przyjętych podczas ich 600-letniego pobytu na Białorusi, w Polsce, Ukrainie i Litwie, zachowując jednocześnie tradycje i przesądy z ich koczowniczej przeszłości. Z biegiem czasu szlachta dolna i środkowa Lipka Tatarów przyjęła jako język ojczysty język ruski, a później białoruski. Jednak do lat trzydziestych XX wieku do pisania po białorusku używano alfabetu arabskiego. Wyższa szlachta Lipków Tatarów mówiła po polsku. W korespondencji dyplomatycznej między Chanatem Krymskim a Polską z początku XVI w. Polska i Litwa określane są jako „kraina Polaków i Lipków”. Już w XVII wieku w oficjalnych dokumentach Rzeczypospolitej zaczęło pojawiać się określenie Lipka-Tatar.

Migracja Tatarów na ziemie litewskie i polskie ze Złotej Ordy rozpoczęła się w XIV wieku i trwała do końca XVII wieku. Kolejna fala imigrantów tatarskich z Rosji nastąpiła po rewolucji październikowej 1917 r., chociaż składali się oni głównie z działaczy politycznych i narodowych. Według niektórych szacunków w latach 1590–1591 na terenie Rzeczypospolitej żyło około 200 000 Tatarów Lipków i służyło im około 400 meczetów. Według Risāle-yi Tatar-i Leh (tłum. Przesłanie dotyczące Tatarów Polskich), relacja o Tatarach Lipkowskich spisana dla Sulejmana Wspaniałego przez anonimowego polskiego muzułmanina podczas pobytu w Konstantynopolu w latach 1557–1558 w drodze do Mekki ) w Polsce istniało 100 osad lipsko-tatarskich z meczetami. Największe gminy istniały w miastach Lida, Nowogródek i Iwie. W Wilnie istniała osada Lipka Tatarska, znana jako Totorių Lukiškės, dzielnica tatarska w Trokach oraz w Mińsku, dzisiejszej stolicy Białorusi, znana jako Tatarskaja Slabada. W roku 1672 poddani tatarscy zbuntowali się przeciwko Rzeczypospolitej. Był to powszechnie pamiętany bunt Lipków. Dzięki staraniom króla Jana III Sobieskiego, cieszącego się dużym szacunkiem wśród żołnierzy tatarskich, wielu Lipków ubiegających się o azyl i służbę w armii tureckiej wróciło pod jego dowództwo i wzięło udział w zmaganiach z Imperium Osmańskim aż do Traktatu pod Karłowicami w 1699 r., w tym bitwa pod Wiedniem (1683 r.), która miała odwrócić falę ekspansji islamu w Europie i oznaczać początek końca Imperium Osmańskiego. Od końca XVIII i przez cały wiek XIX Lipkowie ulegali sukcesywnej polonizacji. Szczególnie klasa wyższa i średnia przyjęła język i zwyczaje polskie (chociaż zachowała islam jako swoją religię), podczas gdy warstwy niższe uległy rusinizacji. Jednocześnie Tatarzy darzyli wielkim szacunkiem wielkiego księcia litewskiego Witolda (po tatarsku Wattad, czyli „obrońca muzułmanów na ziemiach niemuzułmańskich”), który zachęcał i wspierał ich osadnictwo na przełomie XIV i XV w., m.in. wspomina się go w wielu legendach, modlitwach i ich folklorze. Przez XX i XXI wiek większość Tatarów nie postrzegała już tożsamości religijnej jako tak ważnej jak kiedyś, a podgrupy religijne i językowe znacznie się przemieszały; na przykład Tatarki w Polsce nie praktykują zasłaniania twarzy (noszenie chusty/hidżabu) ani nie postrzegają tego jako obowiązkowego obowiązku religijnego, ale raczej wpływ kultury arabskiej na zwyczaje islamskie. Alkohol pije także wielu polskich Tatarów, zwłaszcza i głównie młodzież.

Oś czasu:

1226: Powstaje Chanat Białej Ordy jako jedno z państw-następców imperium mongolskiego Czyngis-chana. Pierwszy chan, Ordy, był drugim synem Jochi, najstarszego syna Czyngis-chana. Biała Orda zajmowała stepy południowo-syberyjskie od wschodu Uralu i Morza Kaspijskiego po Mongolię. 1380: Khan Tokhtamysh, dziedziczny władca Białej Hordy, przekroczył Ural na zachód i połączył Białą Ordę ze Złotą Ordą, której pierwszym chanem był Batu, najstarszy syn Jochi. W 1382 roku Biała i Złota Orda złupiła i spaliła Moskwę. Tochtamysz, sprzymierzony z wielkim zdobywcą Tatarów ze środkowej Azji, Tamerlanem, ponownie umocnił władzę mongolską w Rosji

1397: Po serii katastrofalnych kampanii wojskowych przeciwko swojemu byłemu protektorowi, wielkiemu tatarskiemu wodzowi Tamerlanowi, Tokhtamysh i resztki jego klanu otrzymali od Witolda Wielkiego azyl oraz majątki i status szlachecki w Wielkim Księstwie Litewskim. Osiedlenie się Tatarów Lipków na Litwie w roku 1397 jest odnotowane w Kronikach Jana Długosza

1397: Włoskie miasto-państwo Genua sfinansowało wspólną wyprawę sił Chana Tochtamysza i wielkiego księcia Witolda przeciwko Tamerlanowi. Kampania ta wyróżniała się tym, że armie Lipków i Litwy były uzbrojone w pistolety, ale nie osiągnięto większych zwycięstw

15 lipca 1410: Bitwa pod Grunwaldem rozegrała się pomiędzy Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim z jednej strony (ok. 39 000 żołnierzy), a Krzyżakami z drugiej (ok. 27 000 żołnierzy). Krzyżacy zostali pokonani i nigdy nie odzyskali swoich dawnych wpływów. Po bitwie po całej Europie rozeszła się wieść, że Niemcy zostali pokonani dopiero dzięki pomocy dziesiątek tysięcy pogańskich Tatarów, choć prawdopodobnie w bitwie wzięło udział nie więcej niż 1000 tatarskich łuczników konnych, których trzon stanowiła świta Dżalal ad-Dina, syna Chana Tokhtamysza. Na początku bitwy Jalal ad-Din poprowadził lipskotatarską i lekką kawalerię litewską do samobójczego szarży na pozycje artyleryjskie Krzyżaków - pierwotna „Szarża Lekkiej Brygady”. W odpowiedzi wielki mistrz krzyżaków Ulrich von Jungingen rozkazał własnej ciężkiej kawalerii ścigać Lipków z dala od pola bitwy, depcząc przy tym ich własną piechotę. Wynikające z tego zniszczenie linii bitwy Krzyżaków było głównym czynnikiem ich późniejszej porażki. To wydarzenie stanowi jeden z głównych punktów filmu Aleksandra Forda „Krzyżacy” z 1960 roku, opartego na powieści historycznej pod tym samym tytułem autorstwa laureata Nagrody Nobla Henryka Sienkiewicza

1528: Prawo szlachty polskiej i litewskiej do zemsty za zranienie lub zabicie szlachcica lub członka jego rodziny zostaje rozszerzone na Tatarów Lipkowskich

1569: Na mocy unii lubelskiej zostaje założona Rzeczpospolita Obojga Narodów. Kompanie lekkiej kawalerii lipsko-tatarskiej przez długi czas stanowiły jeden z fundamentów potęgi militarnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Tatarzy litewscy od samego początku swego pobytu na Litwie byli znani jako Lipkowie. Zjednoczyli swój los z losami Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od bitwy pod Grunwaldem brali udział we wszystkich znaczących kampaniach wojskowych

1591: Rządy gorliwego katolika Zygmunta III (1587–1632) i ruch kontrreformacyjny przyniosły szereg ograniczeń w wolnościach przyznanych w Polsce niekatolikom, m.in. Lipkom. Doprowadziło to do dyplomatycznej interwencji sułtana Murada III u króla polskiego w 1591 r. w sprawie wolności praktyk religijnych dla Lipków. Podjęto to na prośbę polskich muzułmanów, którzy towarzyszyli posłowi króla polskiego w Stambule

1672: Powstanie Lipków. W reakcji na ograniczenia swobód religijnych oraz erozję dawnych praw i przywilejów, pułki lipsko-tatarskie stacjonujące na Podolu w południowo-wschodniej Polsce opuściły Rzeczpospolitą na początku XVII-wiecznych wojen polsko-osmańskich, które toczyły się trwała do końca XVII w. wraz z traktatem karłowickim w 1699 r. Powstanie Lipków stanowi tło dla powieści Pan Wołodyjowski, ostatniego tomu historycznej Trylogii Henryka Sienkiewicza, laureata Nagrody Nobla (1905), który był sam był potomkiem schrystianizowanych Tatarów Lipkowskich. Film Pan Wołodyjowski z 1969 roku w reżyserii Jerzego Hoffmana z Danielem Olbrychskim w roli Azji Tuhaj-bejowicza do dziś pozostaje jednym z największych sukcesów kasowych w historii polskiego kina

1674: Po słynnym zwycięstwie Polski pod Chocimiem, Lipkowie Tatarzy, którzy zajmowali dla Turcji Podole z warowni Bar, zostali oblężeni przez wojska Jana Sobieskiego i zawarta została umowa, że Lipkowie wrócą na stronę polską pod warunkiem przywrócenia im ich starożytnych praw i przywilejów

1676: Traktat żurawski, który tymczasowo zakończył wojny polsko-osmańskie, przewidywał, że Tatarzy lipscy mieli mieć wolny, indywidualny wybór, czy chcą służyć Imperium Osmańskiemu, czy Rzeczypospolitej Obojga Narodów

1677: Sejm w marcu 1677 potwierdził wszystkie starożytne prawa i przywileje tatarskie. Tatarom lipskim pozwolono odbudować wszystkie swoje dawne meczety, osiedlić w swoich majątkach robotników chrześcijańskich i wykupować majątki szlacheckie, które wcześniej nie należały do Tatarów. Zwolniono także Tatarów Lipskich od wszelkich podatków

1679: W nagrodę za powrót do Rzeczypospolitej, Lipkowie Tatarzy zostali osadzeni przez króla Jana Sobieskiego w majątkach koronnych w województwie brzeskim, kobryńskim i grodzieńskim. Tatarzy otrzymali ziemię oczyszczoną z poprzednich okupantów od 0,5 do 7,5 km2 na głowę, w zależności od rangi i stażu służby

1683: Wielu powstańców lipsko-tatarskich, którzy powrócili do służby Rzeczypospolitej w 1674 r., miało później wziąć udział w kampanii wiedeńskiej 1683 r. Wśród nich znalazło się 60 Tatarów polskich z kompanii lekkiej kawalerii Samuela Mirzy Krzeczowskiego, który później ocalił życie króla Jana III Sobieskiego podczas fatalnego pierwszego dnia bitwy pod Parkanami, kilka tygodni po wielkim zwycięstwie bitwy pod Wiedniem, która miała odwrócić falę ekspansji islamu w Europie i wyznaczyć początek końca Imperium Osmańskiego. Tatarzy lipccy, którzy walczyli po stronie polskiej w bitwie pod Wiedniem 12 września 1683 roku, nosili w hełmach gałązkę słomy, aby odróżnić się od Tatarów walczących pod Karą Mustafą po stronie tureckiej. Lipkowie odwiedzający Wiedeń tradycyjnie noszą słomkowe kapelusze na pamiątkę udziału swoich przodków w przełamaniu oblężenia Wiednia

1699: Część Kamieckich Tatarów Lipkowskich, którzy pozostali lojalni wobec sułtana tureckiego, osiedliła się w Besarabii na pograniczu Imperium Osmańskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a także w okolicach Chocimia i Kamieńca Podolskiego oraz na miasteczko zwane Lipkany. Kolejna emigracja Lipków na dużą skalę na ziemie kontrolowane przez Turków miała miejsce na początku XVIII wieku, po zwycięstwie króla Augusta II nad urodzonym w Polsce królem Stanisławem Leszczyńskim, którego Lipkowie wspierali w wojnie z królem saskim

1775: Polskie lipki wróciły do łask za panowania ostatniego króla Stanisława Augusta (1765–1795). W 1775 r. sejm potwierdził szlachecki status polskich Tatarów litewskich. Po rozbiorach Polski, Lipkowie brali udział w różnych powstaniach narodowych, a także służyli u boku Polaków w armii napoleońskiej

1919: Polscy Lipkowie dołączyli do nowo utworzonych formacji Wojska Polskiego; Pułk Jazdy Tatarskiej, a później 13 Pułk Ułanów Wileńskich

1939: Wraz z odrodzeniem się państwa polskiego po I wojnie światowej, w Wojsku Polskim ponownie utworzono polski pułk tatarski, który wyróżniał się własnymi mundurami i sztandarami. Po upadku Polski w 1939 r. polscy Tatarzy w 13. Pułku Ułanów stacjonującym w Wilnie (Wilno) byli jedną z ostatnich odnotowanych jednostek Wojska Polskiego, które pod dowództwem majora Aleksandra Jeljaszewicza walczyły z niemieckimi agresorami.

Obecnie na terenach dawnej Rzeczypospolitej żyje około 10–15 000 Tatarów Lipkowskich. Większość potomków rodzin tatarskich w Polsce może wywodzić się od szlachty wczesnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Lipccy Tatarzy osiedlili się w północno-wschodniej Polsce, na Białorusi, Litwie, południowo-wschodniej Łotwie i Ukrainie. Obecnie większość mieszka w Polsce, na Litwie i Białorusi. Większość Tatarów lipskich (80%) zasymilowała się w szeregi szlachty Rzeczypospolitej, część Tatarów niższej szlachty zasymilowała się z białoruską, polską, ukraińską i litewską ludnością mieszczańską i chłopską. Wielu polskich Tatarów wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych na początku XX wieku i osiedliło się głównie w północno-wschodnich stanach, choć jest też enklawa na Florydzie. W Nowym Jorku istnieje niewielka, ale aktywna społeczność Lipków Tatarów. „Islamskie Centrum Tatarów Polskich” powstało w 1928 roku na Brooklynie w Nowym Jorku i funkcjonowało do niedawna. Po przyłączeniu wschodniej Polski do Związku Radzieckiego w 1939 r., a następnie po II wojnie światowej, w Polsce pozostały tylko 2 wsie tatarskie: Bohoniki i Kruszyniany. Znaczna liczba Tatarów z terenów zaanektowanych przez ZSRR repatriowała do Polski i skupiała się w takich miastach jak Gdańsk (Maciej Musa Konopacki – patriarcha polskiego Wschodu), Białystok, Warszawa i Gorzów Wielkopolski, licząc w sumie około 3000 osób. Jedną z dzielnic Gorzowa Wielkopolskiego, w której osiedliły się przesiedlone rodziny tatarskie, zaczęto nazywać „Wzgórzami Tatarskimi” lub po polsku „Górkami Tatarskimi”. W 1925 roku w Białymstoku utworzono Muzułmański Związek Religijny. W 1992 roku rozpoczęła działalność Organizacja Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej z autonomicznymi oddziałami w Białymstoku i Gdańsku. W Polsce spis powszechny z 2011 r. wykazał, że 1916 osób deklaruje pochodzenie tatarskie. W listopadzie 2010 roku w portowym mieście Gdańsku odsłonięto pomnik polskiej ludności tatarskiej podczas uroczystości z udziałem Prezydenta Bronisława Komorowskiego oraz przedstawicieli Tatarów z całej Polski i zagranicy. Pomnik jest symbolem ważnej roli Tatarów w historii Polski. „Tatarzy przelewali krew we wszystkich powstaniach niepodległościowych. Ich krew wsiąkła w fundamenty odrodzonej Rzeczypospolitej” – powiedział podczas odsłonięcia prezydent Komorowski. Pomnik jest pierwszym tego typu pomnikiem wzniesionym w Europie.

0 notes