#Ақида

[muslim-library]

Эъзозли китоб ва пок суннатдан МУХТАСАР АҚИДА

https://is.gd/YDucOt

Эъзозли китоб ва пок суннатдан МУХТАСАР АҚИДА

Эъзозли китоб ва пок суннатдан МУХТАСАР АҚИДА

Ушбу қимматбаҳо китоб ислом ақидасини енгил ва қулай услубда ва Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам иймоннинг олти асосини айтиб берганлари тартибида, фақат икки ваҳий: Қуръон ва Суннатга таянган ҳолда баён қилиб беради.

Source: osoul center

[darulahnaf]

Шейх Саид Фуданың маңызды ескертулері мен тезистері. 2-бөлім.

Шейх Саид Абдул-Латиф Фуданың (Алла Тағала оны сақтасын) дəрістерінен өте маңызды ескертулер мен тезистер. (17/02/2018)

жалғасы

19 - جزء من وظيفة طلاب العلم في هذا العصر الذي نعيش فيه أن يعرفوا تراجم الرجال؛ عند من درسوا، ويعرفوا أصحابهم، وكتبهم، ومن هي المؤسسات التي تدعمهم؛ لأن العالَم كله ليس عالماً برئياً، فإذا كنتَ بريئاَ فليس كل العالَم كذلك.  Біз өмір сүріп жатқан замандағы ілім талап етушілердің міндеттерінің бірі – бұл өздері ілім алып жатқан ұстаздың өмірбаянын білу. Сонымен қатар, оның шəкірттері жəне еңбектерімен таныс болу. Сондай-ақ, оны қолдайтын қандай мекемелердің барын білу. Бүкіл əлем күнəсіз емес, егер сен күнəсіз болсаң, бұл басқалардың да сондай екенін білдірмейді. 20 - "هذا ذكر بيان"، هذا: إشارة للمعاني التي هي قطعاً واضحة عنده، ليست بحاجة إلا إلى تدوينها، وليس مثل الذين يكتبون الآن كتباً ولا يعرفون شيئاً من المباحث ولا المبادئ ولا الموضوع ولا المسائل ولا الاختلافات الحاصلة في هذه المسألة.  «Бұл анықтама» (Тахауи мəтіні) - «бұл» мағынасы анық, соңғы нақты болғанға (имам Тахауидің мəтініне) нұсқау, өзінен басқа ешқандай (түсініктемеге) мұқтаж емес жəне бұл қазіргі шығып жатқан, авторының ғылымнан, негізден хабары жоқ кітаптар сияқты емес. Одан да жəне бұл мəселедегі келіспеушіліктерден де хабары жоқ. 21 - مثل الإمام الطحاوي -رحمه الله- عندما يقول: "هذا" فإنه يشير إلى شيء مشخَّص معروف تماماً في ذهنه.  Имам Тахауидің мысалындағы «бұл» деген сөзі, ол анық-қанық үмметке түсінікті нəрсеге нұсқайды. 22 - قد يُطلق الذكر على الذكر النفسي يعني على ما هو مستكنٌّ في القلوب وفي النفوس من كلام نفسي ومن عبارات متخيَّلة متوهمة، وقد يُطلق على المكتوب أو الملفوظ الذي يشير إلى هذه المعاني.  Кейде «зікір» (еске алу) сөзін рухани мағынада қолданады, яғни, жүрек түкпірінде, адамның жан-дүниесіндегі дүниелерден жəне болжам, шамалаудан. Ал кейде жазылған, айтылған тіке мағынада қолданады. 23 - قصد الإمام الطحاوي في متنه أن يبيِّن للناس ولا يوقعهم في مسائل محتملة. Имам Тахауи өзінің мəтіні арқылы адамдарға (ақиданы) түсіндіргісі келді, адамдарды екі мағыналы тақырыптарға кіргізгісі емес.  24 - المقصود من العقيدة هو السكون والطمأنينة، وأن ترتبط نفسك بحكم من الأحكام.  Ақиданың негізгі мақсаты - тыныштық табу мен сенімділік табу жəне сен өзіңді шариғаттың қандай да бір үкімімен, əхкəмімен байлануың үшін. 25 - المقصود في دراسة العقيدة أمران: الوصول إلى حالة الطمأنينة والسكون النفسي، وأن يكون ما تعلقت به نفسك صواباً. Ақиданы үйренудің екі негізгі мақсаты бар: жан-дүние тыныштығына жету жəне өзің байланып жатқан нəрсенің дұрыс болуы. 26 - طريقة معرفة أن تكون هذه العقيدة كاشفةً عن الحق أن تكون مدعمة بدليل.  Ілім жолы – ақидаң ақиқатты айқындап əрі дəлелдеп тұруы үшін. 27 - الأديان هو النظر وليس الشك المحبَّذ في  Дінде мақтаулы нəрсе - бұл анықтау, күмəндану емес. 28 - نحن علينا البيان والبلاغ فيما نقطع به. Біз өзіміз мойындап тұрған нəрсені өзгелерге түсіндіруіміз, жеткізуіміз қажет. 29 - يجب أن يكون الدليل واضحاً ولا يجوز أن يكون محتملاً.  Дəлел нақты болу керек, болжам емес. 30 - الدليل هو شيء تنظر فيه يوصل إلى المطلوب.  Дəлел - ол мақсатқа жеткізеді. 31 - طمأنينة النفس قد ينخدع بها المطمئن؛ لأن الطمأنينة قد تحصل على غير الحق والصدق.  Жанның сенімділігі сондай, кейде адам өз-өзін алдап жүруі мүмкін. Себебі, сенімділік ақиқатта да, өтірікте де болуы мүмкін. 32 - الإنسان قادر على أن يخدع نفسه ويوهمها أنها على الحق.   Адам өзін-өзі ақиқатта екендігіне нық сеніп, өзінен алданып жүруі мүмкін. 33 - "إن هذا الدين متين" أي هو قوي وعميق لا كما يصور البعض أنه سهل.  "Шындығында, бұл дін бекем" - яғни мықты əрі терең, өзгелер ойлап жүргендей жеңіл емес. 34 - الدخول في الدين سهل لكن التعمق والتمكن فيه ليس سهلاً.  Дінге кіру оңай. Бірақ, терең кіру жəне сол жолда мықты болу - оңай емес. 35 - كل واحد بحسب اكتسابه وجهده وإمكانياته.  Əрқайсысымыз өзімізге бұйыратынға, əрекетімізге жəне мүмкіндіктерімізге бағыныштымыз. 36 - لا يمكن للإنسان أن يكون فاهماً لحقيقة الدليل إلا إذا خاض في تفاصيله.   Адам дəлелдің мəн-мағынасын аңғаруы мүмкін емес, егер оның детальдарына терең кірмесе. 37 - يجب على الناس اللجوء إلى أهل العلم إذا عرضت لهم الشبهات، ولا يلجؤون إلى كل من ادَّعى العلم.   Адамдар егер өздерінде күмəн туындағанын байқаса, дереу ғұламаларға көмекке жүгінгені жөн. Өзін ғалым санайтын кез-келген адамға бара бергені дұрыс емес. 38 - لا يجب على الناس معرفة من هم أعلام أهل السنة حتى يصبحوا من أهل السنة، بل يكفيهم أن يكو�� اعتقادهم سليماً.  Адамға əһлу-суннə қатарынан болу үшін ғалым сияқты (детальды түрде бəрін) білуі шарт емес. Оған ақидасы дұрыс болса жеткілікті. 39 - إذا دخل العامي في التفاصيل والشهبات فإنه لم يبق عامياً؛ لأنه أدخل نفسه فيما ليس له فيه حق.   Қарапайым адам (عامي) егер детальдарға (терең ілімге) (تفصيل) жəне күмəнға кірсе, ол қарапайым болмай қалады, себебі, ол өзі құқығы болмаған нəрсеге кірді. 40 - إذا دخل العامي فيما ليس فيه حق فإن الله تعالى سيحاسبه.   Қарапайым адам өзі құқығы болмаған нəрсеге кірсе, ол Алланың алдында сұралады. 41 - على العامة أن لا يخوضوا في التفاصيل ومباحث علم الكلام حتى يصح أن يبقوا من أهل السنة.   Қарапайым адамдарға түгел детальдарға жəне «кəлəм» (ақида) саласындағы кей дауларға килікпегені жөн, əһлу сунна болып қалуы үшін. 42 - الدليل في نفس الأمر لا يكون إلا حقاً.   Дəлел - ақиқаттан басқа еш нəрсе емес. 43 - لا يُستدل على الخفيِّ بالأخفى، بل يُستدل عليه بما هو أظهر، ولا يُنقض الضروري بالنظري، بل يُستدل على النظري بالضروري.  Жасырын ілімді одан да жасырын нəрсемен дəлелдуге болмайды, керісінше, одан да анығырақ нəрсені дəлел ретінде келтіру керек. Сол үшін зəруриді нəзəримен қайтару мүмкін емес, керісінше зəрури нəзариге қарсы дəлел болады. 44 - احفظ عاميتك بما تقطع به، والله سبحانه لن يكلفك إلا بما تعلمه على سبيل الحق إلا إن كنت من أهل العلم.   Өз қарапайымдылығыңда (عامية) өзіңнің сенімді болған нəрсеңде сақта. Алла Тағала саған өзің ақиқат жолындағы білетіндеріңді ғана əмір етті, егер əрине, ғалым болмасаң. ин ша Алла жалғасы бар Дереккөз: Aslein.net  Аударған: Kun saeedan | كن سعيدًا  Дайындаған: Darulahnaf.com

from Blogger http://ift.tt/2DhfGXp via IFTTT

[tanirtaw]

ИСЛАМ ДІН ДІҢГЕГІ Ислам дінің толық болуы үшін иман, шәриғат, тәриқат үш нәрсе бірдей келгені абзал, оның бірі кем болса, тамырың бос, дінің пәс болар, түркі жұртының мәзхабы (шәриғат) ханафи, иман сенімі (ақида) матурид��, тасауфы (тәриқат) нақышбанд тәриқаты болған, қазақта солай, бұнда уахаби-салафилар иманда матуридимен әшғариды мойындамайды, тауасуф тәриқатты жоққа шығарады, ал шәриғатты өз жанқалтасынан шығарып алған немесе төрт мәзхабты бұрмалап көрсетеді. https://www.instagram.com/p/CjmP82tLpMy/?igshid=NGJjMDIxMWI=

[nawgoni]

ВАХДАТИ МИЛЛӢ ПОЯИ СУЛХ АСТ

ВАХДАТИ МИЛЛӢ ПОЯИ СУЛХ А��Т

Дар солҳои навадум халқи тоҷик ба ҷанги шаҳрвандӣ дучор гардид, ки чандин ҳазор нафар ҳамдиёронамон куштаю қариб як миллион нафар гуреза ва муҳоҷир шуданд. Ҳукумати қонунӣ воқеан вуҷуд надошту бесарусомонӣ дар кишвар ҳукмфармо буд. Коршиносону сиёсатмадорони дохилию хориҷӣ ба ин ақида буданд, ки ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон дуру дароз идома хоҳад ёфт ва он қариб метавонист давлати моро ба нестӣ…

[oftob]

Блоггер ва блоггинг дар Тоҷикистон

Блоггер ва блоггинг дар Тоҷикистон

Суҳбати ихтисосӣ бо блоггер Рустам Гулов

– Блоггинг чист ва блоггер кист?

– Блоггинг ҷараёни бурдани блог аст. Блоггер – нафаре, ки блог дорад. Ҳамааш аз он маншаъ мегирад, ки блог худаш чист? Ин як намуд рӯзномаи шахсие аст, ки инсон дар он метавонад фикру ақида ё мушоҳидаҳои шахсиашро нависад ё дар шакли видеову (видеоблог ё худ влог) садо (подкаст) ҷой диҳад.

– Киҳо бояд ба блоггинг оянд ва…

[dilshodrahmonov-blog]

Шарофиддин Гадоев, ки шарафи худро ба савдо гузоштааст

        Буд набуд, Шарофиддинчаи бенанг мусоҳиба дошт.

      Кас, ки душман шуд, ҳамин тавр изҳори ақида мекунад. Нафар, ки манфиати терористони фирориро болотар аз ҳақки мардум донист, ҳамин хел худшефта мешавад.  Офтобро намебинаду ҳарза мегӯяд. Ривояти Мавлоно аст дар бораи канизак ва зиёдаравии шаҳвонии он, ки мегуяд Шарофиддин  к…ро диду кадуро не.    

        Дар матни ҷомеа пайдо гардидани ашхоси булаҷаб ва мураккаб ба монанди Гадоеви гадоманиш, ки дар хатти иштибоҳӣ умрест  худиву бегонаро ҷоҳилона мефӯрушад, хатои фоҳиши табиат содир шудаааст. Ҳамчун пайомади ин муносибат, сарфи беҳудаи вақт дар тарбияи ин афрод аст.  Чун шогирди сарсупурдаи У.Қувватов дар обу лой кардани маблағи ширкатҳо маззаи маблағи дуздиро чашид, фанду фиреби обло��куниро хеле хуб омӯхт.  Ҳилаи шаръии кишварҳоро таҷриба кард.

      Аз он ки Абӯҷаҳл мусулмон шуданӣ нест, ҳама  медонанд, вале аз бозе ки  Гадоев Ш. ба ном ҷорчии ҳизби террористи наҳзат, изҳорот медиҳад, аз он бӯйи хуну қатлу ваҳшату ғорат меояд.  Ин тоифа ташнаи хун аст.  Ҳама бофтаҳо ва гуфтаҳои ин набераи террору даҳшатафканӣ, маҳсули ватанфурӯшӣ ва бемоягии равонӣ аст.

Фаҳмид ки «бо кач кулоҳ ниҳодан» устоди соҳаи ифротият метавон шуд. Дар ҳалқаи Кабирак ворид шуд. Хиромон қадам мезад. Риши худро новобаста аз насиҳати падарӣ метарошид. Ибораҳои сарозершудаи ланҷу туршгаштаро истифода мекард. Сиёсатмаоб шуда буд. Дунявимашраб мепиндошт худро. Роҳи наҳзатро иштибоҳӣ медонист. Чун дар умқи сафсатаи раҳбари нави ҳизби террорист фурӯ рафта буд, ботлоқи бесару нӯги иғворо  парешон кард.

        Ин ангалак, ки ба пули муфт ва пайти муфт одат карда буд, дар Аврупо худро ёфт, аниқтараш чун муриди роҳи шаҳодат аз пайи раҳнамоиҳои каҷрафтораш шароити зиддимиллиро муҳайё сохт.

       Ҳамин тариқ, Ш.Гадоев боз дар ҷое аз баданаш нақш бандад, ки ниҳодҳои иттилоотии ватанӣ оҳангаранд, таҷрибаи ноби руфтани ин ботилафкорҳоро хеле хуб медонанд. Ва муаллифонашонро.  Ҳарзагӯӣҳои Гадоев, ки авлодан тамоюл ба барангехтани кинаву адовати динӣ дорад, ҳамсони хаси сари роҳанд ва  руфтанашон ба ҷоруби кӯчабозорӣ саҳлу осон.      

      Гадоевро ҳама дар наҳзат бад мебинанд. Шахси разил ва бемоя. Шубҳанок. Худиҳоро монда, почаи занҳои раҳбари наҳзатро гирифтааст.  Аниқтараш ҳуштаки тарашонро.  Охир аз ин хоинии бемислу монанд, таърих ёд надорад. Ақалан фаҳмида ба ин кор даст мезад, мефаҳмидем, ин чӣ мавқеъирӣ аст, вале Гадо Шарофиддин таънаи ҳамшаҳриҳои худро дар тӯли таърих доштааст.

              Кӯзапуштро танҳо гӯр рост мекунад.    

          Қутбӣ Каримов, таҳлилгар

[habarho]

30% - и русҳо бар зидди мухоҷирони Осиёи Миёна

30% – и русҳо бар зидди мухоҷирони Осиёи Миёна

Дар тӯли як соли охир шумораи “манфурони хориҷӣ” дар Русия афзоиш ёфтааст. Тибқи раъйпурсии ташкилоти иҷтимоӣ “Левада – центр” тақрибан аз се як қисми русҳо намехоҳанд муҳоҷирони Осиёи Миёнаро ба кишвар роҳ диҳанд. Барои манъи зистани чеченҳо дар Русия 27%-и пурсида шудагон изҳори ақида намудаанд. Сатҳи камтарини манфурии хориҷӣ (барои интихоб намудан аз тақдим карда шудаи миллатҳои ғайри русӣ)…

[darulahnaf]

Шейх Саид Фуданың маңызды ескертулері мен тезистері. 1-бөлім.

Шейх Саид Абдул-Латиф Фуданың (Алла Тағаланы оны сақтасын) дəрістерінен өте маңызды ескертулер мен тезистер. (17/02/2018) 1 - الانتفاع بما نتعلم هو تبعٌ لتعلم ما ينبغي علينا أن نتعلمه.  Ізденіп жатқанымыздың пайдасын алу, іздену керек болғанымызды ізденудің себебінен. 2 - أول درجات العمل هو البلاغ والبيان.  Амалдың ең алғашқы дəрежесі – жеткізу мен түсіндіру. 3 - لو جمعنا مذهب أبي حنيفة -رحمه الله- في كفة، والمذاهب الأخرى في كفة أخرى لساواها في الانتشار.  Егер біз Əбу Ханифаның (Алланың оған рақымы болсын) соңынан ерушілерімен басқа мəзһабтың ұстанушыларын таразының екі жағына қойсақ, екі тарап та бірдей болар еді. 4 - الميزة التي تميَّز بها الإمام أبو حنيفة -رحمه الله- وتلامذته وتلامذة تلامذته أنه قد وردتنا عنهم كتب في العقيدة مصنفة لها بداية ونهاية، وليست مجرد كلمات أو روايات.  Əбу Ханифа мен оның шəкірттерін, сондай-ақ, оның шəкірттерінің шəкірттерін ерекшелеп тұрған нəрсе - олардан ақида бойынша бізге басы мен соңы бар кітаптың жеткендігі, жай ғана сөйлемдер мен мəтін бөлігі ғана емес. 5 - أدرك الإمام أبو حنيفة -رحمه الله- ستاً من الصحابة فهو قطعاً من السلف.  Əбу Ханифа алты сахабамен замандас болған. Сəйкесінше, ол да сəлəфтардың (əуелгі ізгілердің) қатарынан. 6 - متن الإمام الطحاوي -رحمه الله- صغير جداً، ولكنه يتكلم عن أكثر مباحث التوحيد ومعظمها، وإن كان على طريقة مختلفة عما ألفناها عن كتب المتأخرين.  Имам Тахауидің (Алла оны рақымына алсын) мəтіні өте қысқа. Бірақ, ол біз түзген соңғы ғұламалардың кітаптарынан біраз ерекшеленсе де, ақидадан көп мағлұматтар береді. 7 - ما يميز متن الإمام الطحاوي -رحمه الله- أنَّ عبارته سهلة، واضحة، ميسورة، مباشرة، ومع ذلك فإنها عميقة.  Тахауи мəтінін өзгешелеп тұрған нəрсе - оның оқуға өте жеңіл əрі түсінікті екендігі. Бірақ, соған қарамастан, оның мағынасы өте терең. 8 - اجتمع في عبارة المتقدمين أسلوبان: الوضوح والمباشرة في التعبير عن المعاني، والعمق.  Əуелгілердің сөйлеу (тілінде) екі стиль бар: Айқындық жəне тіке нақыл сөз, сондай-ақ, тереңдік. 9 - كَثُرت الشروح على كتاب الإمام الطحاوي -رحمه الله-؛ فمنهم من أوجز، ومنهم من فصَّل، ومنهم من اهتم ببعض المسائل دون بعض.  Имам Тахауидің (Алла оны рақым етсін) еңбегіне жазылған шархтар өте көп. Солардың ішінде қысқа шарх жасағандар бар, ал кейбір ғұламалар тереңірек. Сондай-ақ, кейбір тақырыптарға бөлек тоқтағандар да бар. 10 - جماهير علماء الأمة تواترت أخبارهم ومقولاتهم وأعمالهم وكلماتهم وكتبهم وسيرهم على ما هو موافق لما جاء في كتاب الإمام الطحاوي -رحمه الله- وهذا ما يطمئن القلب ويبعث فيه الارتياح.  Бұл үмметтің көптеген ғұламаларынан, ұрпақтан ұрпаққа, имам Тахауидің кітабына сəйкес амалдары жəне сөздері, кітаптары жəне өмір сүру үлгісі жайлы риуаяттар жетуде. Бұл жүректі тыныштандырады жəне қуаныш ұялатады. 11 - مقصدنا ليس هو مجرد اختراع معنى لم يخطر على بال من تقدمنا، أو لن يتنبه إليه من سيلحقنا، بل مقصدنا هو فهم هذا الدين الذي أنزله الله سبحانه وتعالى على نبيه العظيم سيدنا محمد -صلى الله عليه وسلم- وأمره أن يبيَّنه للناس أجمعين.  Біздің мақсат – бұл бізден əуелгілердің ойына кіріп-шықпаған, бізден кейінгілер мəн беріп те қарамайтын дүниені ойдан шығару емес. Біздің мақсат - бұл Алла Тағала пайғамбарына (Алланың оған игілігі мен сəлемі болсын) жіберген жəне оны күллі адамзатқа түсіндіруге əмір еткен дінді түсіну. 12 - الأليق بعلم التوحيد أن لا يكون فيه إجمال.  Таухидке ең үйлесімдісі - бұл онда (таухидте) қысқа баяндаманың болмауы. (яғни, ол терең түсініктеме болуы тиіс) 13 - مما يميز مذهب أهل السنة أنه لم يقل بشيء إلا وهو مطابق لهذا البيان.  «Əһлу-Сунна» мəзхабын ерекшелеп тұрған нəрселердің бірі – бұл біздің мəзхаб соған сəйкес айқындықтан басқаны айтпайды. 14 - الإمام الطحاوي -رحمه الله- هو من كبار العلماء الذين يُقتدى بهم.  Имам əт-Тахауи (Алла оны рақым етсін) етегінен ерушілері бар, ұлық ғұлама. 15 - علماء الإسلام إنما يبرزون بحسب الاستحقاق.  Ислам ғалымдары сіңдірген еңбегіне сай үздік болады. 16 - عندما نقول عامة الناس فليس المقصود بهم درجة منخفضة من الناس، بل المعنى هو عموم الناس.  Біз қарапайым халық дегенде, төмен дəрежедегі адамдарды түсінбейміз. Қарапайым халық дегенде, көпшілікті түсінеміз. 17 - العلماء يقيمون أعمالهم بناء على ما هو الحق، وما يجب عليهم أن يقولوه، وما هو الحق الذي يرونه، فإذا تواترت أعمال الإنسان على هذا النسق فإنه يُعرف أول ما يُعرف عند طلاب العلم والعلماء من المتخصصين، ثم يعرفه عامة الناس بما يبذله لهم من بيان للدين.  Ғалымдар – ақиқатқа, айтуы міндет болғанға жəне өздері көріп тұрған шындыққа сəйкес амал етеді. Ал халық сол системаға сəйкес амал ете бастағанда, ол ғалымның аты шыға бастайды. Алдымен оны білім талап етушілер мен ғалым-сарапшылар таниды. Соң, ол туралы өздері үшін дін үйренуде қандай еңбек сіңдіргеніне қарап қарапайым халық таниды. 18 - أخوف ما يخافه الناس هو فيمن يتكلمون في مسائل أصول الدين؛ لأن صوابهم عظيم وخطأهم جسيم.  Адамдардың қорқатын ең үлкен қауіптісі - бұл Усул ��д-Дин (дін негіздері) жайлы айтушы. Себебі, олардың шындықтары ұлық, ал өтірігі өте үлкен. Дереккөз: Aslein.net Аударған: Kun saeedan | كن سعيدًا Дайындаған: Darulahnaf.com

from Blogger http://ift.tt/2tjWmZX via IFTTT

[tanirtaw]

Ислам шәриғат (фиқ) бойынша 4 мектепке яғни 4 мәзхапқа (ханафи, шафиғи, мәлики, ханбали) бөлінеді, тасауф (сопылық жол) бойынша 41 тәриқатқа (нақышбанд, шазли, шишти, қадіри, мәуләй, яссауи тб...) бөлінеді, сенмін (ақида) бойынша 2 мектепке (матуруди, ашғари) бөлінеді, ал қазақтың мәзхабы ханафи, тәриқаты нақышбанд, ақидасы матуруди болған. https://www.instagram.com/p/Ci1jvmmLptq/?igshid=NGJjMDIxMWI=

[darulahnaf]

Әшғари мен Матуриди мәзхабы арасындағы айырмашылық

Сұрақ: 

Әһли Сунна ақидасының Әшғари мен Матуриди екі мәзхабы арасындағы айырмашылықтарды атап өтсеңіз.

Жауап:  Әссәләму Әлейкум уа Рахматуллахи уа Баракатуху!

Алдымен айтарымыз, имам Әшғари мен имам Матуриди (адасқандар ойлағандай) дінге  (бидғат) жаңалық енгізбеді, олар тек Әһли Сунна (Пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, және оның сахабаларынан бізге жеткен) ақидасын адасқандармен пікір таласта қорғап қалды. Ақидадағы осы екі мәзхабтың айырмашылығы негіздерге емес, тек екінші дәрежедегі мәселелерде ғана қатысты. Сондықтан Әшғари/Матуриди терминдері - бұл синонимдер, біреуін айтқан кезде екіншісін меңзейміз және керісінше. 

Әшғари мен Матуриди мәзхабы арасында 12 айырмашылық бар:

1) Алла Тағаланың әуелден Тәкуин (жарату) сипаты бар ма: 

Матуриди ақидасы бойынша Тəкуин сипаты Алла Тағалада əуелден бар болған сипаттарының бірі, 

ал Әшғарилер бұл сипатты жеке дара қарастырмайды, яғни Тəкуин сипаты - Алланың Құдіретімен Қалау сипаттарына кіріп кетеді. [1]

2) Сөйлеу (Кəлəм): 

Əшғарилер Алланың Сөзін есітуге болады дейді, 

ал Матуридилер Алланың Кəлəмін естуге болмайды деп санайды [2]

3) Алла Тағала «Хикмет» сипатымен сипаттала алады ма: 

Матуридилердің пікірінше Алла Тағала «Хикмет» сипатымен сипаттала алады, ол «білім немесе даналық» әлде «жаратудағы кемелділік» мағынасын білдірсе де, 

ал Əшғарилердің пікірінше «Хикмет» бұл «білім және даналыққа» қатысты болған мәңгі сипат деп есептейді. Егер хикметті «жаратудағы кемелділік» деп алса, онда бұл Алла Тағала бір нәрсе жаратқан кезде пайда болады, ендеше хикмет Аллаға қатысты бола алмайды. [3]

4) Алланың разылығы (рид`а) немен байланысты, бұл мәселедегі айырмашылық: 

Матуриди ақидасы бойынша жаратылыстардың Аллаға бойұсыну және бойсұнбауы Алланың қалауымен болады, дегенмен, Оған бойұсыну Оның қал��уымен, əмірімен, тағдырымен ��əм разылығымен болады. Бойұсынбау да ��ның əмірімен, қалауымен, тағдырымен болады, бірақ разылығымен емес. 

Əшғарилердің пікірі бойынша Алланың разылығы (рид`а) жаратылыстардың барлық амалдарымен (бойұсынумен және бойсұнбаумен) байланысты. [4]

5) Таклиф (адамның міндеттері) қандай нәрселерге таралады – мүмкін болғанға немесе мүмкін болмағанға – пікірлердегі айырмашылық:

Матуриди ақидасы бойынша, Алла Тағала құлына оның мүмкіндігінен аса жүк артпайды. Әшғарилердің пікірі бойынша, теориялық тұрғыдан (ақылға салғанда) Алла құлына ол көтере алмайтын жүк арта алады (бірақ бұл уахи бойынша мүмкін емес) [5]

6) Ақылымен таклифке (адамға міндеттелген парыздарға) жету мүмкін бе – пікірлердегі айырмашылық: 

Матуриди мәзхабы бойынша, тақлифқа қатысты кейбір мәселерде ақылмен жету мүмкін. Әшғари мәзхабы бойынша, тақлифке адам ақылмен емес тек уахи арқылы ғана жете алады. [6].  (Бұдан қорытынды: әшғарилер надандықпен болған ширк адамға (егер оған Ислам жайында ілім жетпесе) кешірілу мүмкін деп санайды, матуридилер кез келген жайда адам ақылмен Жаратушының бірлігін танып Оған иман келтіру міндетті деп біледі, тіпті егер оған Ислам дағуаты жетпесе де) 

7) Бақыт (са`ада) пен бақытсыздық (шақауа) жөніндегі айырмашылық: 

Матуриди пікірі бойынша, бақытсыз адам ақыр аяғында ақыретте бақытты болып шыға алады және керісінше (яғни, бақытты дегеніміз - оған жəннəт, ал бақытсыз - оған тозақ әзірленген адамды білдіреді). 

Әшғарилердің пікірінше, адамның бақытты не бақытсыз болуы тек оның өлім ауызындағы халіне байланысты (иманда өлді ме əлде күпірде өлді ме) [7]

8) Күпірлік кешірілу мүмкін бе: 

Матуридилердің пікірі бойынша, ақыл және уахи тұрғысынан да күпірлік кешірілуі мүмкін емес. 

Әшғарилердің пікірінше, кәпірдің кешірілуі рационалды мүмкін болған нәрсе, бірақ уахи мәтіндеріне сәйкес бұл мүмкін емес. [8]

9) Мұсылман мəңгі тозақта, ал кəпір мəңгі жəннатқа түсуі мүмкін бе:

Матуридилердің айтуынша, мұсылманға мәңгі тозақ және кәпірге мәңгі жәннат – бұл ақыл тұрғысынан да, уахи тұрғысынан да мүмкін емес. 

Әшғарилердің айтуынша, теориялық ақыл тұрғыдан бұл мүмкін, бірақ уахи тұрғысынан бұл мүмкін емес. [9]

10) Затқа қатысты (исм) атау және (мусамма) атау не нәрсеге қатысты жайындағы айырмашылық:

Матуридилердің пікірінше, есім "исм" (اسم) жəне "мусамма" (مسمى) деп аталған зат екеуі бір нәрсе болып табылады. 

Әшғарилердің пікірінше, ��сім "исм" (اسم) жəне "мусамма" (مسمى) деп аталған зат екеуінде айырмашылық болуы мүмкін. [10]

11) Пайғамбар міндетті түрде ер адам болу керек пе: 

Матуридиттердің айтуынша, ер адам болу – бұл пайғамбарлықтың шарттарынан. Әшғарилердің пікірі бойынша, пайғамбарлықтың шартына ер адам болу кірмейді [11] (яғни, олардың айтуынша теориялық тұрғыдан әйел адам да пайғамбар болар еді).

12) Адамның іс-әрекеті қалай аталуы мүмкін – осы мәселедегі айырмашылық: 

Матуридилердің пікірінше, тұлғаның әрекеті (фи`ль) иемдену (кəсб) деп аталады, олар жаратылыс деп аталмайды (өйткені адам әрекеттерін өзі жаратпайды тек иемденеді). Алланың іс-әрекеттері (фи`ль) жаратылыс (хальк) деп аталады, иемдену емес. Тілдік мағынада екі істі де фи`ль деп атауға болады болады. 

Әшғарилердің көқарасына сəйкес, фи`л сөзі (ақиқи мағынасында) тек Аллаға тиесілі. Жаратылыстың иемденген іс-əрекеттері фи`л деп тек ауыспалы мағынада аталуы мүмкін[12]

Алдын айтылғандай бұл айырмашылықтар тек екінші дәрежелік мәселелерге қатысты. Матуриди мен Әшғари мектептері Әһли Сунна уал Жамағаттың төлтума сенімі болып табылады.

 [1]

لأولى: قال الماتريدي: التكوين صفة أزلية قائمة بذات الله تعالى كجميع صفاته، وهو غير المكون ويتعلق بالمكون من العالم وكل جزء منه وقت وجوده، كما أنه إرادة الله أزلية تتعلق بالمرادات بوقت وجودها وكذا قدرته تعالى الأزلية مع مقدراتها. وقال الأشعري: إنها صفة حادثة غير قائمة بذات الله تعالى، وهي من الصفات الفعلية عنده لا منالصفات الأزلية. والصفات الفعلية كلها حادثة

كالتكوين والإيجاد ويتعلق وجود العالم بخطاب ُ كنْ. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 20 دار الفتح)

[2] 

المسألة الثانية: قال الماتريدي: كلام الله تعالى ليس بمسموع وإنما المسموع الدالُّ عليه. ونقل القاضي الباقلاني عن الأشعري : كلام الله غير مسموع على العادة الجارية، ولكن يجوز أن يسْمع الله تعالى من شاء من خلقه على خلاف قياس العادة من غير واسطة الحروف والصوت. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 27 دار الفتح)

[3]

 المسألة الثالثة: قال الماتريدي: صانع العالم موصوف بالحكمة سواءٌ كانت الحكمة، بمعنى العلم أو بمعنى الإحكام. وقال الأشعري: إن كانت الحكمة بمعنى العلم فهي صفة أزلية قائمة بذات الله تعالى، وإن كانت بمعنى الإحكام فهي صفة حادثٌة من قبيل التكوين، لا يوصف ذات الباري . (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 30 دار الفتح)

[4]

 المسألة الرابعة: قال الماتريدي: إن الله تعالى يريد بجميع الكائنات جوهرًا أو عرضًا طاعة أو معصية، إلا أن الطاعة تقع بمشيئة الله تعالى وإرادته وقضائه وقدره ورضائه ومحبته وأمره، وأن المعصية تقع بمشيئة الله تعالى وإرادته وقضائه وقدره لا برضائه ومحبته وأمره. وقال الأشعري: إ ّ ن رضاء الله تعالى ومحبته شامل لجميع الكائنات كإرادته. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 35 دار الفتح)

[5]

 المسألة الخامسة: تكليف ما لا يطاق ليس بجائز عند الماتريدي، وتحميل ما لا يطاق عنده جائز. وكلاهما جائزان عند الأشعري. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 39 دار الفتح)

[6]

 المسألة السادسة: قال الماتريدي: بعض الأحكام المتعلقة بالتكليف معلوم بالعقل، لأن العقل آلٌة يدْرَك بها حسن بعض الأشياء وُقبحها، وبها يدْرك وجوب الإيمان وشكر المنعم، وإن المعرف والموجِبَ هو الله تعالى لكن بواسطة العقل . وقال الأشعري: لا يجب شيء ولا يحرم إلا بالشرع لا بالعقل . (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 42 دار الفتح)

 [7]

 المسألة السابعة: قال الماتريدية: قد يسعد الشقي وقد يشقى السعيد. وقال الأشعري: لا اعتبار بالسعادة والشقاوة إلا عند الخاتمة والعاقبة. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 57 دار الفتح)

 [8]

 المسألة الثامنة: قال الماتريدي: العفو عن الكفر ليس بجائزٍ عقلا. وقال الأشعري: يجوز عقلا لا سمعًا. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 59 دار الفتح)

[9]

 المسألة التاسعة: قال الماتريدي: تخليد المؤمنين في النار وتخليد الكافرين في الجنة لا يجوز عقلا ولا سمعًا. وعند الأشعري يجوز عقلا وأما سمعًا فلا يجوز. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 63 دار الفتح)

[10]

 المسألة العاشرة: قال بعض الماتريدية: الاسم والمسمى واحد وقال الأشعري بالتغاير بينهما وبين التسمية. (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 65 دار الفتح)

[11]

 المسألة الحادية عشرة: قال الماتريدي: الذكورة شرط في النبوة حتى لا يجوز أن يكون الأنثى نبياً وقال الأشعري ليست الذكورة شرطا فيها والأنوثة لا تنافيها (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 70 دار الفتح)

[12]

 المسألة الثانية عشرة: قال الماتريدي: فعل العبد يسمى كسبًا لا خلقًا، وفعل الحق يسمى خلقًا لا كسبًا، والفعل يتناولهما. وقال الأشعري: الفعل عبارة عن الإيحاد حقيقة، وكسْب العبد يسمى فعلا بالمجاز (مسائل الاختلافية بين الأشاعرة والماتريدية لابن كمال باشا ص 74 دار الفتح)

Мауляна Фараз ибн Адам  Дарул Ифта студенті, Лейстер, Ұлыбритания  Тексеріп мақұлдаған: Муфти Ибрахим Десаи Ханафи Дереккөз: azan.kz Аударған: darulahnaf.com

from Blogger http://ift.tt/2lGEVyU via IFTTT

[darulahnaf]

Алты негіз. Кімді әшғари деп санауға болады

Кіріспе

Әшғари мәзхабын жаулар тарапынан сынаудың бір әдісі – бұл Исламның кейбір ұлы ғалымдары, Шейхул Ислам əн-Науауи немес әмирул муминин фил хадис Ибн Хажар әл-Асқаляни сияқты ғалымдардың «бірінші уәжіп» немесе әрбір мукалляфқа кәләм дәлелдерін білу міндеті мәселесі жөнінде пікірлерін келтіріп сол арқылы олардың әшғари мәзхабын ұстануына күмән тудыру болып табылады.

Мұндай «сынның» әдісі қарапайым: белгілі ғалымдардың дара мәселелердегі пікірлерін келтіріп, сосын барып былай дейді: «Міне, мына ұлы ғалым осы мәселеде әшғарилердің пікіріне қайшы келіп тұр, сол себептен оны әшғари деп атамау керек, өйткені ол әшғарилермен сұрақтардың жартысында ғана келісіп отыр». Адасқандарға қарсы ең күшті дәлелдердің бірі бұл Исламның ұлы ғұламалары әшғари-матуридилер деген факт болған және солай қала береді, сондықтан осы фактіні теріске шығару үшін олар бар күштерін салады.

Бұндай «дәлелдердің» жалғандығын түсіну үшін мына нәрсені ұғынып алу керек: кез-келген мәзхабтың негіздері бар, солардың біреуін болсын терістеу адамды сол мәзхабқа ерушілердің қатарынан шығарады, сонымен қатар мәзхаб ішінде талас болған екінші дәрежедегі мәселелер бар және осы мәселелер бойынша көпшіліктің пікірінен бөлек пікір айту адамды мәзхаб шеңберінен шығармайды. Біз бұл мақалада әшғариді әшғари ететін негіздерді және әрбірінен кейін сол негізде әшғарилерге қайшы келетіндерді атап өтуге тырысамыз. Осы негіздердің біреуін болсын мойындамау адамды әшғари мәзхабынан шығарып жібереді.

 Алты негіз және олардың түсіндірмесі

1) Алла Тағала уақыт пен кеңістіктен тыс, мекен алмайды және Ол бір бағытта емес, ешқандай шектеулермен немесе бағыттармен шектеулі емес.

Бұл негіз мушаббиха мен мужассималардың барлық түрлерін жоққа шығарады. Және олар жаратылысқа ұқсаған, жаратылыстарға белгісіз немесе «Алланың ұлылығына жараса» мекен мен шектеуді бекітеді ме, бұл маңызды емес.

Сондай ақ бұл негіз «уахдатул `ужуд» мәзхабын жоққа шығарады, оның жақтастары Алла Тағала затымен барлық жерде болуына сенімде, бұл «Алла болмысымен барлық жерде» деген тұжырымында айтылған.

 فائدة (пайдалы ескертпе)

Егер біз «Алла барлық жерде» дегенді «болмыс» сөзін қоспай кездестірсек, онда мұндай сөздерді «барлық жерді білуші» немесе «барлық жерді басқарушы» деп түсінуге болады. Дегенмен мұндай сөздерден аулақ болу керек, өйткені Әһлис-Сунна: «Алла мекен мен бағыттан тыс» дейді, ал «барлық жерде» - бұл мекен және бағыт болып табылады.

Сондай-ақ «уахдатул-ужуд» ақидасы мен «һулул» ақидасын айырып алу керек. «Уахдат» ақидасы бұл шын мәнінде тек қана Алла бар, ал қалған барлық болмыстардың объективті табиғаты жоқ және бұл (иллюзия) көлеңке мен кескін сурет тәріздес дейді, ал «һулул» ақидасы бұл — «Илəһ пен жаратылыстың» қосылуы жайында айтады. Осы екі адасушылық негізінде күпірлік болып табылады.

2) Алла кемелдігі мен санында шегі жоқ болған, ұлы кемел сипаттармен сипатталған. Бұл сипаттар болмыстың өзі болып табылмайды, алайда болмыстан тыс та емес, ал олардың Аллада қалай болатынын біз білмейміз, өйткені Алланың болмысы және сипаттарының мәні танылмайды. Сондай-ақ, аспан мен жер Жаратушысының сипаттары өзгермейді.

Бұл негізбен муғтазила мәзхабы және ужудилер мәзхабы жоққа шығарылады. Олардың сенімі бойынша, сипат және болмыс өздігінен екеуі бір нәрсе. Яғни, оларда Ілім сипаты бұл Алла білуші дегенді білдіреді және бұл мәселеде «ілім» сипатының бекітуі жоқ, әйтпесе (олардың айтуынша) бұл бірнеше әуелден барды бекіту болады, яғни әуелден бар болған Алла, әуелден бар ілім, әуелден бар күш ж.с.с

Егер білу – бұл Білуші, ал күш - бұл Құдіретті деп қабылдасақ, онда Білу мен Күш екеуі бір нәрсе болып шығады, ал бұдан сипаттарды жоққа шығару (тағтыль) пайда болады.

 فائدة

Сипаттарды жоққа шығару мәзхабы әһли сунна бойынша, Алла Тағаланың әуелден бар Күш, Білім, Қалау, Кәләм ж.т.б сипаттарының болу фактісін мұғтазилалар сияқты терістейді, ал «йəд» мағынасы бізге белгісіз деген тұжырымда сипаттарды жоққа шығару жоқ, өйткені мағынаны білмеу сипаттың жоқ екенін білдірмейді.

Ал мужассимдерде сипаттарды жоққа шығару – бұл олардың дене емес табиғатын бекіту, себебі, жисм - тек дене және кеңістікпен бағытта ғана бар бола алады. Әһли Сунна - Алла дене емес, мекенсіз, бағыттары жоқ дегенде, мужассимге бұл объетивті нақтылықта бола алмайтын дерексіз түсінікті бекіту болып табылады, өйткені (оларда) барлық дене болмаған және материя емес нәрсе бар бола алмайды, себебі «танзих» ақидасы олар үшін жоққа шығару, және (олардың пайымдауы бойынша) әшғари матуридилердің табынатын Құдайы , — бұл «Болмыссыздық» (әл-`Адам).

Және де сипаттардың өзгермеу негізі Ибн Таймияның мәзхабын терістейді, ол Алланың сипаттары өзгереді деп санаған. Бұған мысал оның Алла қалауы бұл әуелден бар және өзгермейтін сипат емес, бұл үздіксіз «қалаулар» тізбегі және әрқайсысының бастауы мен аяғы жоқ деген сенімі. Ал Әһли Сунна ақидасы бойынша, Алланың болмысы да, Оның сипаттары да өзгермейді. Өйткені Ол - абсолютті кемел, өзгеріссіз.

Әшғарилерге белсенді тағылатын жаланың бір мысалы, бұл әшғарилер Аллаға тек 7, 8, 11, 13 немесе 20 сипатты ғана бекітеді, ал қалғанын жоққа шығарады деген сөз. Және бұған дәлел ретінде олар сипаттар атап өтілген әшғари мәтіндерді келтіреді, бірақ сонымен ешкім әшғарилердің анық «Алла тек осы сипаттармен ғана сипатталған, осыдан басқасымен сипатталмаған» деген сөздерін келтіре алмады. Кейбір сипаттардың санын белгілеудің мағынасы, бұл, егер мукәлләф осы сипаттардың біреуін білмесе немесе міндеттілігінде күмәнданса, ол өз Раббысын танымайды деген сөз. Алла Тағланың кемелдігі шексіз, ал сипаттар – бұл Құдайдың кемелдігінің сипаттауы, сондықтан олар шексіз, бірақ мукалляф шексізді және Құран мен Сүннетте келген барлық сипаттарды тануға міндетті бола алмайды, сондықтан ақида ғалымдары қалған сипаттардың негізгі мағыналарын қамтитын бірқатар сипаттарды белгіледі.

3) Үкім Аллаға ғана тән. Бүкіл əмірлер жəне тиымдар жер мен көктің Раббысынан ғана беріле алады, ал пенделердің бір-біріне əлденені тиым салуға немесе міндетті етуге құқығы жоқ.

Бұл негіз секуляризмнің діннің құлшылыққа жататын бөлігі жəне биліктің "діннен өзге", пенделік ақыл-оймен шектелген, үкімі саяси-қоғамдық жағдайларға байланысты шығарылатын сияқты барлық түрлерін жоққа шығарады.

 فائدة

Егер адам өзін демократтарға, либералдарға, социалистерге немесе басқа идеологиялар қатарына жатқызса, онда мұндай адамның такфирімен асықпау керек, өйткені бұл жи�� болатындай, адам сол түсініктердің не мағына беретінін білмеуі мүмкін, немесе соған өз түсінігін салуы мүмкін. Мысалы, мұсылмандар қатарынан болған кейбір әууәмдар «коммунизм» түсінігіне «топтар күресі», «пролетариат диктатурасы» және «ғылыми материализм» идеалогисын емес, оған әлеуметтік теңдік мағынасын береді. Сондай-ақ өздерін «демократ» санайтын адамдар, қоғам мен халық заңдарды бекітіп және ойлап табуға құқығы бар, сол заңдарға негізделе олар өмір сүріп дамиды деген түсінікте емес, көбінде, олардың түсінігінде бұл жалпылама адам құқығы немесе адам бостандығы.

4) Алла Тағала Кәләм сипатымен сипатталған және Оның Кәләмі дыбыс та әріп те емес, басы және соңы жоқ, бірақ бұл басы не соңы жоқ болған әрекет емес.

Бұл негіз муғтазила мәзхабын жоққа шығарады, олар кәләм бұл – Алланың болмысынан тыс болған жаратылған әріппен және дыбыстан тұратын әрекет деп санаған. Олар адамның сөзі бұл дыбыс пен әріптен тұрады, және бұл әрекетті білдіреді, сондықтан Алла Тағала болмысы Кәләммен сипаттала алмайды деген. Бірақ «сөйлеу» сипатының әуелгі түсінуінде олар қателескен, өйткені адамға тән сөйлеудің мағынасын олар Аллаға қатыстырды да, кейін оны жоққа шығарды.

 فائدة

Муғтазила мен мужассима мәзхабында ұқсас негіз бар: иләһи сипаттарды жоққа шығаруда немесе бекітуде олар жаратылыстардың мағыналарына сүйенеді. Муғтазилилер де, мужассимдер де кәләм тек дыбыспен және әріппен ғана болатынында бір және егер бірнәрсені көруге болса, онда ол міндетті түрде дене болу керек екенінде олар ортақ. Бірақ, олар бұдан шыққан тұжырымдарда бөлінді: муғтазилилер Алланың болмысын сипаттайтын кәләмді жоққа шығарады, және (Алланы) көруді жоққа шығарады, өйткені бұдан жаратылысқа (ташбих) ұқсау туындайды деп біледі, ал мужассима осы барлық жаратылыстарға тән мағыналарды бекітеді, бірақ олардың кейбіреулері «Алланың ұлылығына жараса» деп қосып айтады.

5) Алла барлық жаратылыстарды және олардың амалдарын жаратты, ал адамда тек амалдарды иелену (кәсб) ғана бар.

Тағдыр бұл адамдардан жасырын болған сыр, бірақ біз бекітуге міндетті болған бірқатар негіздер бар: тек Алла ғана жаратушы болып табылады және бұл сипатты ешбір саласында Алламен қатар жаратылыстардан ешкім ортақтаспайды. «Жаратылыс» түсінігі бұл алдын болмаған кейін жаратылғанды білдіреді, және бұл құдірет тек Аллаға ғана тән, ал адамда Алла Тағала жаратқан (ихтияр) таңдау және амалдарды (кәсб) иелену мүмкіндігі бар.

Бұл негіз амалдардың жаратылуын адамның өзіне жатқызатын қадарилер мәзхабы және таңдау еркі мен адамның шешімдер үшін жауапкершілігін толықтай жоққа шығаратын жәббарилер мәзхабының арасындағы орта жол болып табылады.

6) Алла және Оның сипаттарынан басқаның барлығы алдын болмай тұрып кейін пайда болған, демек жаратылған болып табылады. 

 Бұл Әһли Суннаның таймиттермен (ибн Таймия ізбасарлары) келіспейтін маңызды бір негізі. Әһли сунна сенімінде кез-келген өзгер�� және кейін пайда болу жаратылыстың сипатынан болып табылады және араларында айырмашылық жоқ. Бұл ереженің нәтижесінен, Алла Тағаланың болмысы және Оның сипаттары жаратылыстарға тән қасиеттермен және белгілермен сипатталмайды, өйткені сипаттармен белгілердің ұқсастығы болмыстың ұқсастығын білдіреді. Мысалы, егер Алла және Оның жаратылыстары арасында жаңа бір қасиет пайда болуда, орын ауыстыруда, кеңістікте мекен алуда ж.т.б. өзгеру түрлерінде ұқсастық болса, онда бұл болмыстың ұқсастығын білдіреді, Алла жаратылыстар тәрізді болады, ал бұның мүмкін еместігі айқын. 

Ибн Таймия өзгеруді Алланың болмысындағы және болмысынан тыс деп бөлді. Өзгерудің бірінші түрін ол жаратылмаған, ал екіншісін жаратылған деп санаған. Алайда бұндай бөлудің тілде де, шариғатта да негізі жоқ. 

Сондықтан таймиитер Аллаға қатысты шектеуді, бағытты, қимылды және басқада өзгеру қасиеттерін бекітуде еш әбестік көрмейді, өйткені бұл «Алланың ұлылығына жараса өзгеруі» деп біледі. 

Ал Әһли Сунна Алла Тағаланың болмысы және Оның сипаттары бұл абсолютті кемелділік деп санайды. Тіпті ақыл тұрғысынан да бұл өзгере алмайды, өйткені кемел болғанды кемелдендіру мүмкін емес. 

Әшғари ақидасының негізгі сенімдері осы алты негізден тұрады, егер қандай да бір ғалым осы алты негіздің біреуін немесе тұтастай мойындамаса, онда ол әшғари болып саналмайды. Ал егер барлығын мойындаса, онда саналады, тіпті мукаллид үкімі, «бірінші уәжіп», кәләм ілімін үйрену міндеті сияқты басқа мәселелерде көпшілік әшғарилерден бөлек пікірді ұстанса да. 

Автор: Әбу Әли әл-Әшғари әл-Ханафи

Дереккөз: darulfikr.ru

Аударған: darulahnaf.com

Сөз соңында: Әшғари мен Матуриди Әһли Сунна уәл Жамағаттың кәләм мәзхабының екі мектебі, екі мектеп те негіздерде бір біріне қайшы келмейді, тек екінші дәрежелі мәселелердегі сәл айырмашылық бар, олардың көбі терминдердің қолдануымен байлынысты. Имам Әшғари өмір сүрген уақытта халифаттың басқа бөлігінде тағы бір ұлы имам болған. Осы екі имамның замандас болуы таңқаларлық. Имам Әбу Мансұр әл-Матуриди хиджра жыл санағы бойынша 333 жылда дүниеден өтті. Осы екі имам бір-бірімен ешқашан кездеспеген және де бірін-бірі жайлы білмеген, бұған қарамастан олардың ақидалары бірдей болған. Кейін олардың шәкірттері және шәкірттерінің шәкірттері кездесіп ақидаға байланысты мәселерін салыстырған кезде бұл бір мәзхаб деген қорытындыға келіпті. Әбу Мансұр Матуридині Имам Ағзам Әбу Ханифаның жолында дейді, себебі ол өзінің мәзхабының негізіне өзіне дейін жеткен Имам Әбу Ханифаның кітаптарын алған. Дәл солай Имам Әшғари өзінің мәзхабының негізіне Имам Шафиидің кітаптарын салды. Сонымен, Имам Матуриди - ханафи, ал Имам Әшғари - шафиғи мәзхабында болған. Ең басынан әшғари мен матуридилер - ол бір топ, бір мәзхаб. Бұның барлығы Әһли-с-Сунна Уал-Жама'аның ұлы ғұламалары.  Шейх Саид Фуда.

from Blogger http://ift.tt/2yzFP5c via IFTTT

[darulahnaf]

Алла Тағаланы іс-қимылмен сипаттауға болама? «Нузуль», «Маджи’», «Итйан»

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلَي أَشْرَفِ الْمُرْسَلِين وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِين 

 Аса қамқор, ерекше Мейірімді Алланың атымен Барша мадақ әлемдердің Раббысы Аллаға тән. Адамзаттың ардақтысы Мұхаммедке, оның отбасы мен сахабаларына салауат пен сәлем болғай! 

Бүгінгі таңда айтылуға және талқылануға тиісті болған тақырыптар қатарына Аллаға іс-қимыл немесе ��еңестікте өзгеріс/орын ауыстыру тағайындау лайық емес. Қазіргі таңда осы сұрақтарға қатысты әр түрлі студенттердің надандығымен және түрлі күмәндәрі үшін, бұл сұрақтарды ежелгі ғалымдардың түсінігі бойынша талқылау қажет. 

Мысалы, Алла тағаланы кейбір захир хадистерді және нузуль, Қиямет күні маджи’ түсумен келген аяттармен сипаттауға бола ма? 

Алла Тағаланы «іс-қимылмен», кеңістікте «ауысумен» және т.б. есептеулерінде, қысқаша айтып қарастырғанда, ғалымдардың бұл мәселеде пікірілері қандай?  

Әһлу Сунна имамы Әбул-Хасан әл-Әшғари (260-324 һ.ж./874-936 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Рисалятун илә Әһлис Сағир» кітабында, сәләфтардың пікірі келтірілген, ол былай деп айтқан:

 وأجمَعوا على أنّه عز وجل يجيءُ يومَ القيامة والملك صفاً صفاً لعرْض الأُمَم وحسابِها وعقابِها وثوابِها ، فيغفِر لمن يشاء مِن المُذنِبين ، ويعذِّب منهم مَن يشاء كما قال وليس مجيئُه حركةً ولا زوالاً ، وإنما يكون المجيء حركةً وزوالاً إذا كان الجائي جسماً أو جَوْهراً ، فإذا ثبَت أنّه عز وجل ليس بجسمٍ ولا جَوْهر لم يجِب أنْ يكونَ مجيئُه نُقلةً أو حرَكةً ألا ترى أنّهم لا يريدون بقولهم : «جاءتْ زيداً الحُمّى » أنها تنقّلت إليه ، أو تحرّكت مِن مكان كانت فيه إذ لم تكن جسماً ولا جوهراً ، وإنما مجيئها إليه وجودها به وأنه عز وجل ينزِل إلى السّماء الدّنيا كما روي عن النبي صلى الله عليه وسلم ، وليس نزوله نُقلة ، لأنه ليس بجِسم ولا جَوْهر , وقد نزَّل الوحيَ عند مَن خالفَنا 

«(Сәләфтар) бірауыздан Алла, `азза уә джаллә Қиямет күні келетінін, және періштелер топ-топпен адамдарды есепке тарту үшін, оларды жазалау немесе сауаптарын беру үшін, Ол айтқандай күнәхарларды кешіру әлде кімді қаласа жазалау үшін келеді. Және Оның (Алланың) келуі «іс-қимылды/харакат» немесе «орын ауыстыруды» білдірмейді. Келу «іс-қимыл» немесе «орын ауыстыру» болады егер келетін нәрсе дене немесе материя [1] болатын болса, ал Ол (Алла) азза уа джаллә дене немесе материя емес, сол үшін Оның келуі «іс-қимыл» немесе «орын ауыстыру» болуы міндетті емес. Сен олар (арабтар) «қызу Зейдке келді» деген сөздермен (қызу) бір орыннан оған орын ауыстырды немесе ол (қызу) бір жерден екінші жерге ауысты дегенді түсінбейсің, ол материя немесе дене емес сол себепті шындығында оның келуі, яғни оның Зейдте болғанын білдіретінін көрмейсің бе. Және шындығында, Ол (Алла) `азза уә джаллә Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, айтқандай төменгі аспанға келеді, және Оның (Алланың) келуі орын ауыстыру емес, себебі Ол (Алла) не «дене» емес, не «материя» емес. Біздің қарсыластарымыздың ойы бойынша Ол уахиын (нәззәлін) түсіреді». 

[Дереккөз: Әбул-Хасан әл-Әшғари, «Рисалятун илә Әһлис Са`ғир», 227-229 бет. Мәдина: Мактубатул Улюми уәл Хикам баспасы, 1422/2002.] 

[1] — материя – адам санасынан тыс және одан тәуелсіз өмір сүретін объективті дүние. 

Шафи`и мәзхабының ғалымы Абдул Қахир әл-Бағдади (д.ө.ж. 429 һ.ж./1037 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Әл-Фарқ Бәйн әл-Фирақ» кітабында былай деп айтқан:

 وأجمَعوا على نفي الآفاتِ والغُموم والآلام واللّذات عنه , وعلى نفيِ الحَرَكة والسُّكون عنه خلافَ قولِ الهِشامِيّة مِن الرّافضة في قولها بجواز الحركة عليه 

«Әхлу-Сунна ғалымдары бірауыздан Алла Тағаланың “ауруға”, “рахаттануға”, “қайғыға” және сондай нәрселерге қатысты абсолютті түрде қатысы жоқ екендігін қабылдады. Сонымен қатар бірауыздан (Аллаға қатысты) «іс-қимылды/әл-харакә» және «тыныштықты/әс-сукун» жоққа шығарды. Бұл «Әл Хишамия» тобынан болған Алланы «іс-қимылмен» сипаттайтын Рафидилерге толығымен қарама-қайшылықты білдіреді». 

[Дереккөз: Абдул Қахир әл-Бағдади, «Әл-Фарқ Байн әл-Фирақ», 333. Каир: Матба`атул Мадани баспасы.] 

Шафи`и мәзхабының ғалымы, хафиз Әбу Бәкір әл-Байхақи (384-458 һ.ж./994-1066 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Әл-И`тиқад» кітабында, былай деп айтады:

 وَأنَّ إتْيانَه ليس بإتيانٍ مِن مكانٍ إلى مكانٍ , وأنَّ مَجيئَه ليس بحركةٍ , وأنَّ نُزولَه ليس بنُقْلةٍ , وأنَّ نفْسَه ليس بِجسمٍ , وأنَّ وجهَه ليس بصورةٍ , وأنَّ يدَه ليستْ بجارحةٍ , وأنَّ عينَه ليست بحَدَقةٍ وإنَّما هذه أوصافٌ جاء بها التَّوقيفُ فقُلْنَا بها ونفيْنَا عنْها التَّكييفَ 

«Сонымен қатар Оның келуі «ауысу/итйан» бір жерден екінші жерге келу емес, және Оның келуі «іс-қимыл/маджи’» емес, және Оның «түсуі/нузуль» орын ауыстыру емес, және Оның болмысы дене емес, және Оның «уәджхы» бейне емес, және Оның «йады» мүше емес, және Оның «айны» қарашық емес екенін білу қажет. Бұл Алладан келген сипаттар және біз оларды жаратылысқа ұқсатпай растадық». 

[Дереккөз: хафиз Әбу Бәкір әл-Байхақи, «Әл-И`тиқад», 123 бет. Рияд: Дарул Фадилә баспасы, 1420/1999.] 

Ежелгі Ханафи мазхабының ғалымы Әл-Хаким әс-Самарқанди (д.ө.ж. 345 һ.ж./956 м.ж.), оған Алла рақым етсін, «Әс-сауәдул `Азам әля-Мазхабил Имамил `Азам» кітабында, Алла Тағалаға орын бекіткендер жайында, былай деп айтқан:

 أنه ينبغِي له ألا يُثبِتَ له تعالى مكاناً ولا مجيئاً ولا ذَهاباً ولا صفة�� كصفةِ المخلوقين , لأنَّ تمامَ الإيمانِ أن يَعرِفَ اللهَ تعالى ولا يشتغِلَ بكيفيَّتِه 

«Мүминге Алла Тағалаға не «орын», не «келуді», не «кетуді» және жаратылысқа тын сипаттарды беруге болмайды, себебі толық иман – бұл ол Алланы танып және Оның сипаттарына кірмеуі (яғни, тереңдеп кірмеу)». 

[Дереккөз: Әл-Хаким әс-Самарқанди, «Әс-сауәдул `Азам әля-Мазхабил Имамил `Азам», 66-бет. Стамбул: Мактабату Ясин баспасы, 2011.] 

Шафи`и мазхабының ғалымы Ибн Хажар әл-Асқалани (773-852 һ.ж./1372-1449 м.ж.), оған Алла рақым етсін, «түсу/нузульге» қатысты хадисті айтқанда сәләфтар мен хәләфтардың сенімдерін келтіреді:

 فمعتقَدُ سلفِ الأئمة وعلماءِ السنة مِن الخلف أنَّ اللهَ منزهٌ عن الحركة والتحوُّل والحلول 

«Сәләфтардан және хәләфтардан болған сүнни ғалымдары Алла Тағаланы «іс-қимылдардан», «орын ауыстырудан» және бір нәрсемен «қосылудан» пәк екендігіне иман келтірген». 

[Дереккөз: Ибн Хажар әл-Асқалани, «Фатхул Бәри», 8/505. Рияд: Дару Тайба баспасы, 1426/2005.]  

Сәләфтардан болған танымал мұхаддис ғалым Ибн Хиббан әл-Бусти (д.ө.ж. 270-354 һ.д./883-965 м.ж.), оған Алла рақым етсін, Алланың «түсуінде/нузулінде» не «іс-қимыл», не «орын ауыстыру» жоқ деп айтқан:

 كذلك ينزِل بلا آلةٍ , ولا تحرُّكٍ , ولا انتقالٍ مِن مكانٍ إلى مكانٍ 

«Сонымен қатар еш нәрсенің көмегінсіз, «іс-қимылсыз» және еш «орын ауыстырусыз» түседі». 

[Дереккөз: Ибн Хиббан, «Сахих Ибн Хиббан», 3/201. Бейрут: Муассасатур Рисаля баспасы, 1414/1993.]  

Сахих әл-Бұхари шархын жазған автор, ханафи мазхабының ғалымы Бадруддин әл-А`йни (772-855 һ.ж./1361-1451 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Умдатул Қ`ари Шарху Сахихул Бухари» кітабында, былай деп айтады:

 احتج به قومٌ على إثبات الجهة للهِ تعالى ، وقالوا : هي جهة العلوِّ ، وممن قال بذلك: ابن قتيبةَ وابن عبد البر، وحكي أيضا عن أبي محمد بن أبي زيد القيْرواني ، وأنكَر ذلك جمهورُ العلماء , لأنَّ القولَ بالجهة يؤدي إلى تحيُّزٍ وإحاطةٍ ، وقد تعالى الله عن ذلك 

«Белгісіз бір топ бұл хадисті («түсу/нузуль» жайлы) Алла Тағаланың алты жақты қамтуы туралы дәлел деп келтірген. Олар айтты: Бұл «`улюв» жоғарылау, көтерілу жағы. Осыны айтқандар қатарында: Ибн Қутейба, Ибн Абдил-Барр. Сонымен қатар бұл Әбу Мұхаммед бин Әби Зайд әл-Қайрауаниден келеді. Бірақ ғалымдардың көбісі оны жоққа шығарды, себебі «жақтың» болуы кеңестікте орынды қамтуды меңзейді. Алла одан аса Пәк». 

[Дереккөз: Бадруддин әл-А`йни, «Умдатул Қари Шарху Сахихул Бухари», 7/290. Бейрут: Дарул Кутубил Ильмийя баспасы, 1421/2001.] 

Шафи`и ғалымы Ибнул Ирақи деген есіммен белгілі болған Әбу Зура Уалийюддин әл-Ирақи (762-826 һ.ж./1361-1423 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзіне қойылған «сипаттарға қатысты қандай дұрыс қатынас болу керек?» деген сұраққа былай жауап берді:

 أن لأهلِ العلم في آياتِ الصفاتِ وأحاديثِ الصفاتِ قولينِ مشهورينِ : أحدهما — وهو مذهبُ السلفِ — أنه لا يُتكلَّم في معناها , بل يجب علينا أن نؤمنَ بها , ونعتقِدَ لها معنى يلِيق بجلالِ الله سبحانه وتعالى مع اعتقادنا الجازمِ أنَّ اللهَ سبحانه وتعالى ليس كمثلِه شيءٌ , وأنه منزهٌ عن الأجسامِ والانتقالِ والتحيُّزِ في جهةٍ , وعن سائر صفاتِ المخلوقين , ليس كمثله شيءٌ وهو السميع البصير , وقد ذهَب إلى هذا جماعةٌ مِن المتكلمين أيضاً , وهو أسلمُ وأقلُّ خَطَراً والقوْل الثّاني — وهو مّذهب أكثرِ المُتكلّمينَ أنّها تُتُأوَّل عَلى ما يليق بِها على حسَبِ مَواقِعها 

«Білім иелерінде сипаттарға қатысты аяттармен хадистерге қатысты екі танымал көзқарас бар: Бірінші: бұл пікір мазхаб сәләфтардың – олар оның (сипаттардың) мағынасы жайлы сөз қозғамайды. Керісінше біз оларға сенуге міндеттіміз, және бұл сипаттардың мағынасы Аллаға лайықты түрде болуына, Алла Субхана уә Тағалаға еш нәрсе ұқсамайды деген сенімде болуға да тиіспіз. Сонымен қатар, Ол (Алла) «денеден», «орын ауыстырудан» және «кеңестікте мекені болудан» және басқа да жаратылысқа тән сипаттардан аса Пәк, «Еш нәрсе Оған ұқсас емес. Ол Алла, әр нәрсені естуші, толық білуші». Бұл сонымен қатар мутакаллимдердің бір тобының пікірі. Және бұл ең қауіпсіз жол». Екінші: бұл пікір мазхаб мутакаллимдердің көбісі – қолданысқа байланысты «астарлап талқылау/т`ауил» жасау қажет». 

[Дереккөз: Уалийюддин әл-Ирақи, «Әл-Әджибатул Мардийя әнил Асилятил Маккия», 17-20. Мактубат Мауилятул Исламийя.] 

Ханафи мазхабының ғалымы Әбул Муин ан-Насафи (418-508 һ.ж./1027-1115 м.ж.), оған Алла рақым етсін, былай деп айтады:

 ولا يجوز أنْ يوصَفَ الله تعالى بالمَجيء والذَّهاب , لأنَّ المَجيءَ والذَّهابَ مِن صفاتِ المخلوقين وأمَارات المُحدَثين , وهما صفتان منفيّتان عن الله تعالى , ألا ترى أنَّ إبراهيمَ عليه السلام كيف استدلّ بالمُنتقِل مِن مكان إلى مكان أنّه ليس برب حيث قال : { فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الْآفِلِينَ } , ومعنى قولِه تعالى : { وَجَاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفّاً صَفّاً } أي أمرُ ربِّك 

«Алла Тағала «келумен» және «кетумен» сипатталуы тыйым салынған, себебі «кету» мен «келу» жаратылған жаратылыстың сипаттарынан болып табылады (яғни, басталуы барлардың). Және бұл екі сипат Аллаға қатысты жоққа шығарылған. Сен Ибраһим, Алланың оған сәлемі болсын, қалайша жұлдыздың бір жерден екінші жерге орын ауыстырғандықтан Құдай бола алмайтындығын айтқанын көрмейсің бе. Ол айтқан кезде: «Ол батқан кезде, ол айтты, мен бататындарды жақсы көрмеймін» (Әл-Ан`ам 6/76 аят). Және Алланың «Және сенің Раббың келеді және періштелер топ-топпен болады» сөздері, яғни Оның бұйрығы келеді». 

[Дереккөз: Әбул Муин ән-Насафи «Бахрул-Калям», 110. Мактабату Дарил Фарфур, 1421/2000.]  

Шафи`и ғалымы имам Әбул-Хасан әл-Әш`ари (260-324 һ.ж./874-936 м.ж.), оған Алла рақым етсін, Кәләм ілімін жоққа шығарушыларға арналған өзінің кішігірім «Рисалятун фи Истихсанил Хауди фи Илмил-Кәлям» деген жолдауында былай дейді:

 فأمّا الحركة والسّكون والكَلام فِيهما فأصْلهُمَا موْجود في القُرءان وهما يدُلان على التوحيد ، وكذلك الاجْتِماع والافْتِراق قال الله تعالى مخبِرا عن خليله إبراهيمَ صلوات الله عليه وسلامُه في قِصّة أُفُولِ الكَوْكَبِ والشمسِ والقمرِ وتحريكِها مِن مكان إلى مكانٍ ما دلّ على أنّ ربَّه عز وجل لا يجوز عليه شيءٌ مِن ذلك , وإنّ ما جاز عليه الأُفول والانتقال مِن مكان إلى مكان فليس بإله 

«Тыныштық пен сөйлеуге қатысты, ол екеуінің негізі Құранда орналасқан, және ол екеуі Алланың жалғыздығына меңзейді, солар секілді «жиналу/иджтима» және «бөліну/ифтирақ» та. Алла өзінің досы Ибраһим, Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын, жайлы айтқан уақытта, жұлдыздың, куннің және айдың батуы жайлы. Олардың бір жерден екінші жерге орын ауыстыруы олардың Құдай емес екендіктеріне дәлел болып табылады. Шын мәнінде, кімге «бату» және бір жерден екінші жерге «орын ауыстыру» жүрсе, ол құдай бола алмайды». 

[Дереккөз: Әбул-Хасан әл-Әш`ари, «Рисалятун фи Истихсанил Хавди фи Илмил Калям», 91. Бейрут: Дарул Кутубил Ильмийя баспасы, 1433/2012.] 

Муфассир Низамуддин ан-Найсабури (д.ө.ж. 850 һ.ж./1446 м.ж.), оған Алла рақым етсін, «Ғараибул Құран уа Рағаибул Фурқан» атты тафсирінде, Бақара сүресінің 2/210 аятын аятының тәпсірінде, былай деп айтқан:

 وأمّا إتْيان اللهِ فقدْ أجمَع المفسِّرون على أنّه سبحانَه منَزّهٌ عن المَجيء والذَّهاب لأنَّ هذا مِن شأن المُحدَثات والمُرَكّبات وأنّه تعالى أزليّ فَرْد في ذاته وصفاته فذكَروا في الآية وجهَيْن الأول — وهوَ مذهَب السّلف الصالح — : السّكوت في مِثل هذه الألفاظ عن التّأويل وتفْويضُه إلى مُراد الله تعالى , كما يُروى عن ابنِ عبّاس أنّه قال : نزَل القرآن على أربَعة أوجُهٍ : وجْهٌ لا يُعذَر أحدٌ بجهالته ، ووجه يعرِفه العُلماءُ ويفسِّرونه ، ووجه يُعرف مِن قِبَل العَربِيّة فقَط ، ووجه لا يعلَمه إلا الله الثاني : وهو قولُ جمهور المتكلِّمين : أنّه لا بُدّ مِن التأويل على سَبيل التَّفصيل 

«Алланың келуіне келетін болсақ, Құран тәпсіршілерінің бұған қатысты иджм`асы бар, ол бо��ынша Алла Тағала «келу» мен «кетуден» аса Пәк, себебі бұл жаратылыстардан және мүшелерден тұратындарға тән сипат, ал Алла Тағала Болмысы және сипаттарында ежелгі және жалғыз. Осы аятты түсінуде (ғалымдар) екі мазхабқа бөлініп кетті: Бірінші – бұл сәләфу солихтардың мазхабы: (және бұл) бұған ұқсас сөздерді талқыламай оны Алла Тағаланың қалауына қалдырып (яғни, оларға Ол меңзеген және қалаған хәлде сену), Ибн Аббастан жеткендей, ол былай деді: Құран төрт түрде түсірілген: 1 – Ешкімге білмеуге рұқсат етілмеген түрі 2 – Терең ілімі бар ғалымдар түсінетін түрі 3 – Араб тілін білетіндер түсіне алатын түрі 4 – Алла Тағала ғана білетін түрі Екінші – бұл мутакалиммдердің көбісі түсінетін пікірі: Міндетті түрде терең түрдегі «т`ауил» жасау». 

[Дереккөз: Низамуддин ән-Найсабури, «Ғараибул Қур`ан уә Рағайбул Фурқ`ан», 1/579. Бейрут: Дарул Кутубил Ильмийя баспасы, 1416.] 

Үлкен муфассирлердің бірі Әбу Абдуллах әл-Қуртуби әл-Малики(600-671 һ.ж./1204-1274 м.ж.), оған Алла рақым етсін, әл-Мәида сүресінің 24 аятын тәпсірлегенде былай деді:

 ثم جهِلوا صفةَ الرَّبِ تبارك وتعالى فقالوا { فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ } , وصَفوه بالذَّهاب والانتقالِ ، والله متعالٍ عن ذلك . وهذا يدلُّ على أنهم كانوا مشبِّهةً ؛ وهو معنى قولِ الحسن ؛ لأنه قال : هو كفرٌ منهم بالله 

«Кейін олар (Исраил ұрпақтары) Алланың сипатына қатысты надандық танытып, былай деп айтты: «Сен және сенің Раббың барсын» (Мәида 5/24 аят). Олар Оны (Алланы) «кетумен» және «орын ауыстырумен» сипаттады, ал Алла одан аса Пәк. Бұл олардың (яһудилердің) мушаббих болғанына меңзейді. Және бұл әл-Хасан сөздерінің мағынасына сәйкес келеді: «Бұл олардың Алла Тағалаға қатысты сенбеуі (күпірлігі) болып табылады». [Дереккөз: Имам әл-Қуртуби, «Әл-Джамили Ахкамил Қур`ан», 7/399. Бейрут: Әр Рисалә баспасы, 1427/2007.] 

Мәлики мәзхабының ғалымы Ибн Абдил Баар (368-463 һ.ж./978-1071 м.ж.), оған Алла рақым етсін, «Әл-Истизкар» кітабында «түсу/нузуль» хадисіне қатысты пікірлерді топтағанда былай деп айтты:

 وقد قالتْ فِرقةٌ منتسبةٌ إلى السنة : إنه ينزِل بذاته ، وهذا قولٌ مهجورٌ , لأنه تعالى ذكْرُه ليس بمحَلٍّ للحرَكاتِ ولا فيه شيءٌ مِن علاماتِ المخلوقاتِ 

«Өздерін сунниттерге жатқызатын бір топ Алла Тағаланы өзінің болмысымен түсетінін айтқан болатын. Бұл сөздер алынбайды, себебі Алла Тағалаға «іс-қимыл» тән емес, және Онда жаратылысқа тән нәрсенің ешбірі жоқ». 

[Дереккөз: Ибн Абдил Баар, «Әл-Истизкар», 8/153.] 

 Ибн Абдил Барр, оған Алла рақым етсін, «әт-Тамхид» деген басқа кітабында былай дейді:

 وقد قال الله عزّ وجلّ : وجاء ربُّك والملَكُ صفاً صفاً وليس مجيئُه حركةً ولا زوالاً ولا انتقالاً , لأنَّ ذلك إنما يكون إذا كان الجائي جسماً أو جوهراً , فلما ثبَت أنه ليس بجسْمِ ولا جوْهرٍ لم يجبْ أنْ يكونَ مجيئُه حركةً ولا نُقلةً ولو اعتبرتَ ذلك بقولهم جاءتْ فلاناً قيامتُه وجاءَه الموتُ وجاءَه المرَض وشبْهُ ذلك مما هو موجودٌ نازلٌ به ولا مجيءَ لبان لك 

«Алла `азза уа джәллә былай деді: «Және сенің Раббың келеді және періштелер топ-тобымен келеді» (Фәжр 89/22 аят). Оның келуі «іс-қимыл», «бату» және «орын ауыстыру» емес, себебі, бұлай тек денеге немесе субстанцияға айтуға болады. Алла Тағала дене және субстанция емес екендігі анықталғаннан кейін, онда Оның келуі «іс-қимыл» және «орын ауыстыру» болуы міндетті емес. Егер «осындайдың соңы келді», «оған өлім келді», «оған сырқат келді» және соған ұқсас сөздердің мағынасында ойланатын болсақ, онда саған бұл сұрақ түсінікті болады. Себебі бұл айтылған заттар шын мәнінде Оған келген емес, керісінше Онда болды». 

[Дереккөз: Ибн Абдил Баар, «Әт-Тамхид», 7/137. Визаратул Ауқаф баспасы, 1387/1967.] 

Сонымен қатар осы кітаптың басқа бір жерінде ол былай дейді:

 وقال نعيمٌ : ينزِل بذاته وهو على كرسيِّه — قال أبو عمرَ : ليس هذا بشيءٍ عند أهل الفهْم من أهل السنة , لأن هذا كيفيةٌ وهم يفزَعون منها , لأنها لا تصلُح إلا فيما يُحاط به عياناً 

«Ну`айм айтты: «Өз болмысымен Өзінің `Аршысында болып түседі». Әбу Омар (Ибн Әбдил Барр) айтты: Бұл пікір ештеңе емес (яғни, дұрыс емес) Әхлу-Суннаның түсінетін адамдарының арасында, себебі бұл жаратылысқа ұқсату. Ал олар (Әхлу-Сунна) одан қорқады (жаратылысқа ұқсатудан), себебі бұл тек көзбен көруге болатын заттарға ғана тән». 

[Дереккөз: Ибн Абдил Баар, «Әт-Тамхид», 7/144-145. Визаратул Авқаф баспасы, 1387/1967.] 

Мәлики ғалымы Әбул-Хасан Ибнул-Қаттан (562-628 һ.ж./1167-1230 м.ж.), оған Алла рақым етсін, иджм`аға байланысты сұрақтарға қатысты жиналған кітабында «Әл-Иқна фи-Масаилил Иджма’», былай дейді:

 وأجمعوا أنه تعالى يجئ يومَ القيامةِ والملَكُ صفاً صفاً لعرْض الأمَمِ وحسابِها وعِقابِها وثوابِها , فيغفِر لمن يشاء مِن المؤمنين , ويعذِّب منهم مَن يشاء كما قال , وليس مجيئُه بحركةٍ ولا انتقالٍ «92 

сұрақ: Және олар (ғалымдар) бірауыздан шешті, Ол – Алла Тағала Қиямет күні келеді және періштелер топ-тобымен адамдарды есепке тарту үшін, жазалау және сауап беру үшін жиналады. Және Ол қалаған иман келтіргендерді кешіріп және Өзі айтқандай қалағандарын жазалайды. Және Оның келуі «іс-қимыл», «орын ауыстыру» – емес!». 

[Дереккөз: Ибнул Қаттан, «Әл-Иқна фи-Масаилил Иджма’», 1/144. Әл-Фаруқул Хадиса баспасы, 1424/2004.] 

Ханбали мәзхабының фақиһы Әбул-Фарадж Ибнул-Жәузи (508-597 һ.ж./ 1114-1201 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Задул Масир» тәпсір кітабында, Бақара сүресінің 2/210 аят тәпсірінде «… бұлттың көлеңкесінде Алла және періштелер келіп … », былай деп айтады:

 كان جماعةٌ مِن السّلف يُمسِكون عن الكلام في مثلِ هذا , وقد ذكَر القاضي أبو يعلى عن أحمدَ أنّه قال : «المُراد به قدرتُه وأمره» قال وقد بيّنَه في قولِه تعالى : أو يأتي أمر ربك 

«Сәләфтардан болған жамағат ондай заттар жайындағы әңгімелерден аулақ болған, және Қади Әбу Я`ла Ахмадтан келген сөзін айтады: «Оның құдыреті мен бұйрығы меңзелген дейді». Және ол (Имам Ахмад) айтты, Ол Алла Тағала өзінің сөзінде оны түсіндіріп кетті: «… әлде сенің Раббыңның бұйрығы келе ме?» (Нахл 16/33 аят)». 

[Дереккөз: Әбул-Фарадж Ибнул-Жәузи, «Задул Масир», 1/225. Әл-Мактубатул Ислами баспасы, 1404/1984.] 

Шафи`и мәзхабының ғалымы Ибн Касир (701-774 һ.ж./1302-1373 м.ж.), оған Алла рақым етсін, өзінің «Әл-Бидая уә ан-Нихая» атты кітабында былай дейді:

 روى البيهقي عن الحاكم عن أبي عمرو بن السماك عن حنبل عن أحمد بن حنبل تأول قول الله تعالى {وجاء ربك} أنه جاء ثوابه , ثم قال البيهقي : وهذا إسناد لا غبار عليه 

«Әл-Байхақи әл-Хакимнан, Әбу `Амр Ибн әс-Симмакадан, Ханбалядан (Ибн Исхақ әш-Шайбани, Ахмад ибн Ханбалдің анасынан болған ағасы), Ахмад ибн Ханбалдан Алла Тағаланың «Және сенің Раббың келеді» деген сөздеріне «т`ауиль» жеткізген, яғни, «оның сауабы келеді». Әл-Байхақи айтты: «Бұл иснад – онда ешқандай шаң тозаңы да жоқ». 

[Дереккөз: Ибн Касир, «Әл-Бидая уә ан-Нихая», 1616. Байтул Афкарид Даулийя баспасы.]

Шафи`и мәзхабының ғалымы Мұхиддин ан-Нәуәуи (631-676 һ.ж./ 1233-1277 м.ж.), оған Алла рақым етсін, имам Муслимнің шархында «түсу/нузуль» сипатына қатысты былай деп айтты:

 هذا الحديث مِن أحاديثِ الصّفاتِ وفيه مذهَبانِ مشهورانِ للعُلماء سبَق إيضاحُهما في كِتاب الإيمانِ ، ومختصَرهما أنّ أحدَهما وهوَ مذهَب جمهورِ السّلفِ وبعضِ المُتكلِّمين أنّه يؤمَن بأنّها حقّ على ما يليق بالله تعالى ، وأنّ ظاهرَها المتعارِف في حقِّنا غيرُ مرادٍ , ولا يُتكلَّم في تأويلِها مع اعتقاد تنزيه الله تعالى عن صفاتِ المخلوقِ وعن الانتِقال والحَركاتِ وسائرِ سِماتِ الخلق والثّاني : مذهب أكثرِ المُتكلِّمين وجماعاتٍ مِن السّلف وهوَ مَحكِيّ هنا عن مالكٍ والأوزاعِي أنّها تُتأوَّل على ما يليق بها بحسَب مواطِنها، فعلى هذا تأوَّلوا هذا الحديث تأويليْن : أحدُهما : تأويل مالكِ بن أنسٍ وغيره معناه «تنزِل رحمتُه وأمرُه وملائكتُه ، كما يقال : فعل السّلطان كذا إذا فعله أتباعُه بأمرِه . والثاني : أنّه على الاستِعارة , ومعناه الإقبالُ على الدّاعينَ بالإجابةِ واللُّطف , والله أعلم 

«Бұл хадис Алла Тағаланың сипаттарына қатысты хадистерге жатады. Бұндай хадистерді түсінуде ғалымдарда екі мазхаб (пікір) бар. Бұл «Китабул-Иманда» түсіндірілген болатын. Егер қысқаша айтатын болсақ, онда бұл былай: Бірінші. Бұл көптеген сәләфтар мен кейбір ��утакалиммдердің мазхабы. Және бұлардың шындық екеніне сену, Аллаға лайықты түрде сену, және хадистің сыртқы мағынасы бізге (жаратылысқа) түсінікті түрде болған күйде, шын мәніндегі нәрсені меңземейді. Және оны Алла Тағаланы жаратылысқа тән «орын ауыстыру» және «іс-қимыл» сияқты сипаттармен түсіндірмейді. Екінші. Бұл көптеген мутакаллимдердің және кейбір сәләфтардың мазхабы. Бұл пікір Мәлик пен Әуз`аидан жеткен. Және оларды Аллаға лайықты түрде мәнмәтінімен (контекстке) [2] сәйкес талқылау қажет. Осыған негізделе келе (бұндай тәсілге), олар бұл хадисті екі жолмен талқылады: 1. Мәлик бин Анәстың және басқалардың талқылауы: «Оның мейірімі түседі, және Оның бұйрығы және Оның періштелері», – «Патша осылай істеді», деген сияқты, – яғни, оның қолбасшылары Оның бұйрығымен жасады. 2. Ауыспалы мағынада түсініледі, сұраушылардың сұрауын беру және оларға мейірім төгу мағынасында түсініледі. Және Алла жақсырақ білуші». 

[Дереккөз: Мұхиддин ан-Нәуәуи «Сахиху Муслим би Шархин Нәуәуи», 6/54. Муассатул Қуртуба баспасы, 1414/1994.] 

[2] – мәнмәтінімен/контекстке сөйлемнің құрамына кіретін жекелеген сөздің не сөз тіркесінің мағынасын анықтау үшін қажет тұрлаулы мәндегі үзінді. 

Алтыншы ғасырдағы ханафи фақиһы Мұхаммед бин Әби Бәкір ар-Рази, оған Алла рақым етсін, белгілі болған «Бадул-`Амали» қасыдасында күпірлік сөзін үшке категорияға бөледі: бірауыздан келісілген күпірлік; келіспеушілігі бар күпірлік және қауіптілігі бар күпірлік. Бірауыздан келісілген күпірлік туралы кейін былай дейді:

 أو قال : اللهُ تعالى قامَ أو نزَل أو جلَس للإنْصاف 

 «Немесе адам былай десе: Алла Тағала мейірімділік үшін «тұрды» немесе «түсті» немесе «отырды» (бұл – бірауыздан болған күпірлікке жатады)». 

[Дереккөз: Мұхаммед бин Әби Бәкір ар-Рази, «Шарху Бадил `Амал – Хидая минәл Итиқад», 331. Бейрут: Дарул Кутубил Ильмийя, 1422/2001.] 

Дереккөз: al-fatava.com

Даударған: darulahnaf.com

from Blogger http://ift.tt/2y5oT6Z via IFTTT

[darulahnaf]

«Сен – Жасырынсың, Сенен төменде ештеңе жоқ» хадистің мағынасы жайында

Әбу Һурайрадан, оған Алла разы болсын, Пайғамбарымыздан, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деп айтқанын жеткізді:

شَيْءٌ وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ صحيح مسلم اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ وَأَنْتَ الْآخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ

«... Уа, Алла! Сен – Әуелгісің, Сенен бұрын ештеңе болмаған, Сен – Соңғысың, Сенен кейін ештеңе жоқ, Сен – Анықсың, Сенен жоғарыда ештеңе жоқ, Сен – Жасырынсың, Сенен төменде ештеңе жоқ. ...»

[Қр. “Китаб аз-Зикр” «Сахих» Муслим, №2713.]

Имам әл-Байхақи, Алла оны рақым етсін, хадиске қатысты былай деп айтты:

وقال الحافظ البيهقي في كتابه "الأسماء والصفات" ما نصه (12) : استدل بعض أصحابنا في ‏نفي المكان عنه تعالى بقول النبي صلى الله عليه وسلم : {أنت الظاهر فليس فوقك ‏شيء وأنت الباطن فليس دونك شيء}, وإذا لم يكن فوقه شيء ولا دونه شيء لم يكن في ‏مكان

«Біздің кейбір ғалымдарымыз Алла Тағала орынға мұқтаж емес екедігіне, дәлел ретінде осы хадисті келтіреді. Егер Оның жоғарысында және төменде ештеңе жоқ болса, ондаша Ол орынға мұқтаж емес». [Дереккөз: Имам әл-Байхақи, «Әл-Асмау уә әс-Сифат».]

Басқа хадисте былай деп жеткізді:

حديث أبي رزين العقيلي رضي الله عنه قال: أين كان ربنا تبارك وتعالى قبل أن يخلق السماوات والأرض؟ قال: كان في عماء، ما فوقه هواء وما تحته هواء، ثم خلق العرش ثم است��ى عليه رواه الترمذي وابن ماجه والبيهقي، وصححه الترمذي في موضع، وحسنه في موضع، وحسنه الذهبي

Әби Рузейнадан, Алла оны рақым етсін, былай деп айтқанын жеткізеді:

«Алла Тағала аспан мен жерді жаратпас бұрын қайда болды? Оның жауабы: «Ол (Алла) Он был в пустоте, , Сенің жоғарыңда ауада жоқ, Сенен төменде ештеңе жоқ, сонан кейін Ол (Алла) өзінің `Аршысын жаратты».

[Қр. Хадисті әт-Тирмизи, Ибн Маджа риуаят етті және әл-Байхақи, әт-Тирмизи мен әз-захаби жақсы (хасан) хадис деп бағалады. Әби Рузейнадан жеткен хадис, сахих деп есептелді: Әбу Убайда әл-Қасим ибн Салама, Ибн Хиббан және Ибн Қайим «`Алям» еңбегінде келтірді.]

Имам әл-Бұхари, Алла оны рақым етсін, өзінің «сахих» жинағында, Имран ибн Хусейннің, Алла оны рақым етсін, былай деп айтқанын жеткізеді:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: كان الله ولم يكن شيء قبله

«Алла елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, айтты: «Алла мәңгі болды және Оған дейін еш нәрсе болмады».

Бұл хадистің басқа нұсқасында былай деп айтылған:

كَانَ اللهُ وَلَمْ يَكُنْ شَىْءٌ غَيْرُهُ 

«Алла мәңгі болды, және Одан басқа еш нәрсе болмады».

Имам әл-Байхақи, Алла оны рақым етсін, өзінің «әл-Итиқад» кітабында, хадистің мағынасын былай деп түсіндіреді: «Бұл хадис – судыңда, `Аршыда, Алладан басқа еш нәрсе болмағанын сілтейді». 

Әбу Бәкір Мұхаммед әл-Бақиляни (д.ө.ж. 403 һ.ж.), Алла оны рақым етсін, айтты:

ولا نقول إن العرش له- أي الله- قرار ولا مكان، لأن الله تعالى كان ولا مكان، فلما خلق المكان لم يتغير عما كان"اهـ

«`Арш Алланың мекен-орны деп айтпаймыз, және Оның орны деп те айтпаймыз, өйткені Алла Тағала болды және Оның орны болмады, ал орынды жаратқаннан кейін, Ол бұрыңғы дәрежесінен еш өзгермеді».    Он не изменился в том положении, в котором был [Дереккөз: Әбу Бәкір Мұхаммед әл-Бақиляни, «әл-Инсаф фи мә Яджибу И`тикадуху», 65 бет.]

Әл-Хафиз Мұхаммед ибн Хиббан (д.ө.ж. 354 һ.ж.), Алла оны рақым етсін, былай деп айтты:

كان- الله- ولا زمان ولا مكان" اهـ 

«Алла болды және мекенде болмады, уақытта болмады». [Қр. «Сахих ибн Хиббан», хадис №6247.]

Хафиз Ибн Хаджар әл-Асқалани, Алла оны рақым етсін, пікірлерінде былай деп келтірілген:

وقال رسول الله صلى الله عليه وسلم : ( كان الله ولم يكن شىء غيره وكان عرشه على الماء ) . قال الحافظ ابن حجر عند شرحه لهذا الحديث : ( والمراد بكان في الأول الأزلية وفي الثاني الحدوث بعد العدم ) ا.هـ ، فالله لم يزل موجودا في الأزل ، ليس معه غيره ، ��ا ماء ولا هواء ولا أرض ولا سماء ولا كرسي ولا عرش ولا إنس ولا جن ولا ملائكة ولا مكان ولا زمان ، فهو تعالى موجود قبل المكان بلا مكان ، وهو الذي خلق المكان ، وخلق العرش ، فليس بحاجة إلى أحد من خلقه .

«Алла елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, айтты: «Алла мәңгі болды және Оған дейін еш нәрсе болмады ... ».

Хафиз Ибн Хаджар айтты: (Алла Тағалаға қатысты “كان – болды” сөзінің түсінілуі, бұл Алла Тағаланың «әл-Аууал» (бастауы жоқ бірінші) және «Азаль» (мәңгі) есімдері және Ол (Алла) жоқтан барды барлығын жаратты) Алла Тағала мәңгілік болды және еш нәрсе – суда, ауада, жерде, аспанда, Курсиде, `Аршыда, адамдарда, жындарда, періштелерде, орындарда, уақытта болмады, Ол (Алла) орынды жаратқанға дейн де орынсыз болды, `Аршыны және орынды жаратқан Алла, және Ол жаратылстарға мұқтаж емес».

Шафи`и мазхабының негізін қалаушы, имам Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафи`и (д.ө.ж. 204 һ.ж.), Алла оны рақым етсін, айтты: 

"إنه تعالى كان ولا مكان فخلق المكان وهو على صفة الأزلية كما كان قبل خلقه المكان لايجوز عليه التغيير في ذاته ولا التبديل في صفاته "

«Ақиқатында, Ол болды және орын болмады, Ол орынды жаратты, ал Өзі мәңгілік болды орынды жаратқанға дейін. Болмысы немесе сипаттарының өзгеру түсінігін, Оған (Аллаға) қатысты пайымдауға (немесе соған ұқсас түсінікті қолдануға) болмайды». [Дереккөз: «Итхаф ас-Садат әл-Муттақин», 2 том, 24 бет.]

Ибн Хаджар әл-Хайтами, Алла оны рақым етсін, былай деп айтты:

«Біле жүр, әл-Карафи және басқалары имам әш-Шафи`иден, Мәліктен, Ахмад және Әбу Ханифадан былай деп жеткізеді, “Алла Тағала белгілі бір бағытта, немесе Ол (джисм) дене” – деп айтатындар, олар дінбұзарлар және олар сол үкімге лайық болды». [Дереккөз: Ибн Хаджар әл-Хайтами, «Манхадж әл-Кауим».]

Имам Мулла `Әли әл-Қари әл-Ханафи, Алла оны рақым етсін, былай деп айтты:

قال الإمام ملا علي القاري الحنفي (1014 هـ): "بل قال جمع منهم- أي من السلف- ومن الخلف إن معتقد الجهة كافر كما صرح به العراقي، وقال: إنه قول لأبي حنيفة ومالك والشافعي والأشعري والباقلاني " اهـ. مرقاة المفاتيح (٣/ 300).

«Негізінде олардың барлығы (әуелгі мұсылман сәләфтар) және кейінгі ғалымдар айтты, кімде-кім “Алла Тағала белгілі бір бағыт мекенде” – деп сенсе, онда ол кәпір болып табылады. Әл-Ирақи, Алла оны рақым етсін, айтып жеткізгендей, бұл пікірді Әбу Ханифа, Мәлік, әш-Шафи`и, әл-Аш`ари және әл-Бақиляни ұстанады». [Дереккөз:`Әли әл-Қари, «Мирқат әл-Мафатих шарх Мискат әл-Масабих», 300 бет.]

Көрнекті араб тілінің білгірі әрі грамматигі, имам Ибрахим ибн ас-Сарий әз-Заджадж (241-311 һ.ж.), Алла оны рақым етсін, Алла Тағаланың биіктігі жайында, былай деп айтты:

قال الإمام الزجاج المتوفى سنة ( 311 هـ ) في كتابه تفسير ��سماء الله الحسنى : ( والله تعالى عالٍ على كل شيء ، وليس المراد بالعلو ارتفاع المحل ، لأن الله تعالى يجلُّ عن المحل والمكان ، وإنما العلو علو الشأن وارتفاع السلطان ، ويؤكد الوجه الآخر قوله صلى الله عليه وسلم في دعائه : " أنت الظاهر فليس فوقك شيء ، وأنت الباطن فليس دونك شيء...".

«Алла Тағала аса биік әр-бір нәрседен (яғни, дәрежесімен биік). Биіктік – белгілі бір кеңістік (мекен) болып табылмайды, өйткені Алла Тағала аса пәк кеңістік пен орын-мекеннен. Ақиқатында, биіктіктің мағынасы – билігімен және құдіреттілігімен аса биік, сондай-ақ бұл мағынаны Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, дұғасындағы сөздері мақұлдайды: «Сен – Анықсың, Сенен жоғарыда ештеңе жоқ, Сен – Жасырынсың, Сенен төменде ештеңе жоқ»». [Дереккөз: Ибрахим ибн ас-Сарий, «Тафсир Асмауль-ляғу әл-Хусна».]

Тақырыпқа қатысты хадистің толық нұсқасы:

1908. Суһайлден, Алла оны рақым етсін. Ол: «Әбу Салих, Алла оны рақым етсін, бізге ұйықтарда оң жағымызбен жатып, сосын: «Уа, Алла! Аспандардың Раббысы, жердің Раббысы, ұлы Аршының Раббысы, біздің Раббымыз және барлық нәрсенің Раббысы, дән мен өзекті жарушы, Тәурат, Інжіл және Фұрқанды (Құранды) Түсіруші! Сенен, Өзің кекілінен ұстаған әрбір нәрсенің кесірінен (сақтауың үшін) пана сұраймын. Уа, Алла! Сен – Әуелгісің, Сенен бұрын ештеңе болмаған, Сен – Соңғысың, Сенен кейін ештеңе жоқ, Сен – Анықсың, Сенен жоғарыда ештеңе жоқ, Сен – Жасырынсың, Сенен төменде ештеңе жоқ. Біздің қарызымызды өте және бізді мұқтаждықтан құтқар (Аллаһумма, Раббәс-сәмәуәти уә Раббәл-арди, уә Раббәл-Аршил-азими, Раббәнә уә Раббә кулли шәй(ин). Фалиқал-хабби уән-нәуә, уә мунзиләт-Таурати уәл-Инжили уәл-Фурқан(и). Аъузу бикә мин шәрри кулли шәйин Әнтә ахизун бинасиятиһ(и). Аллаһумма, Әнтәл-Әууәлу, фәләйсә қабләкә шәй(ун). Уә Әнтәл-Ахиру, фәләйсә баъдәкә шәй(ун). Уә Әнтәз-Заһиру, фәләйсә фауқакә шәй(ун). Уә Әнтәл-Батину, фәләйсә дунәкә шәй(ун). Иқди ъаннәд-дәйнә уә ағнинә минәл-фақр(и))», – деп айтуды бұйыратын. Ол мұны Әбу Һурайра, Алла оған разы болсын, арқылы Пайғамбардан, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, риуаят ететін», – деген (2713/61). [Қр. “Китаб аз-Зикр” «Сахих» Муслим, №2713.] 

Дереккөз: al-fatava.com Аударған: darulahnaf.com

from Blogger http://ift.tt/2qIc2Bi via IFTTT

[darulahnaf]

Ибн Таймия Алланың “Йад” сипаты жайында

Жалған-сәләфилер "Шейхул Ислам" санайтын шейхы Ахмад Ибн Таймия Алланың “Йад” сипаты жайында өзінің "Мәджуа әл-фатауа" кітабында былай деген:

"Иса, оған Алланың сәлемі болсын, және оның анасы жайында Алла Тағала “Мәриям ұлы Мәсиһ; бір пайғамбар ғана. Одан бұрын да пайғамбарлар өткен. Оның анасы шыншыл. Екеуі де тамақ жейтұғын” [Мәида сүресі,75 аят]. Алла Тағала бұл аятты Иса ғәлейһи сәләм мен Мәриям анамыздың Құдай сипатын жоққа шығару үшін және Өзін бұл нәрседен пәк екенің келтірді, яғни бауыр, көк бауыр сияқты ағзалардан және сол секілді ішіп жеу ағзаларынан. БІРАҚ "ҚОЛ" СИПАТЫ ОЛАЙ ЕМЕС, ӨЙТКЕНІ "ҚОЛ" АЛЛАҒА ЖҰМЫС ЖӘНЕ ҚИМЫЛҒА ҚАЖЕТ,СЕБЕБІ АЛЛА ІС ҚИМЫЛ ЖӘНЕ ЖҰМЫСПЕН СИПАТТАЛҒАН, осылайша ол кемел сипаттардан болып табылады..." [ Ибн Таймия "Мәджуа әл фатауа" 86/3 ] _____________________________________  Бұл мәселедегі Әһли Сүнна Уәл Жамағат ұстанымы:

 Сәләф ғұламалары Құрандығы Муташаббиһ аяттар мен хадистердегі мағынасы нақты айқын емес хабари сипаттарға қатысты мынандай негіздер ұстанған. 1. Белгілі бір ағзаны немесе жаратылғандарға тән іс-әрекетті білдіретін сөздердің тура мағынасын Ұлы Жаратушыға телу мүмкін емес. Алла Тағала одан пәк. 2. Алла Тағалаға ешбір нәрсе ұқсамайтыны секілді Алла Тағала да ешбір нәрсеге ұқсамайды. 3. Сондай-ақ Алла Тағаланы кемшіліктерден пәктеймін деген ниетпен аяттағы Алла мұрат еткен мағынасын түгелдей жоққа шығармау (таътил). 4. Мұндай сөздердің нақты мұрат болған мағынасын Алланың шексіз іліміне қалдыра отырып, айтылғанға жалпылай иман келтіру (тафуид). Ханафи мәзхабының ғұламасы әл-Хаким Самарқанди әл-Ханафи (345 х/956 м) рахимахулла, былай деп айтқан: ومَن قال بتشبيهِ الله تعالى بشيءٍ أو أثْبَتَ له جارحةً سمي كرَّاميا ومشبِّها «Алла тағаланы кезкелген бір нәрсеге ұқсататындар немесе Оның мүшесі бар дейтіндерді каррами немесе мұшаббиһа деп атайды». 

 [ әл-Хаким әс-Самарканди: "әс-Сауадул Ағзам" 65 ] Егер олар «Алланың қолы бар, бірақ біздің қол сияқты емес» деген кезде «біздің қолымыз сияқты ағза, ұстайтын құрал мағынасында емес» дегенді айтқысы келсе, онда оларды шатасып жүр демес едік. Алайда олар «йад» (қол), «ъайн» (көз) сөздерінің тілдік тура мағынасын жоққа шығармаймыз, қандай мағынаны білдіріп тұрғанын да білеміз, тек сипаттың нендей кейіпте болатындығын ғана Аллаға тапсырамыз» дейді. Оларға айтар уәжіміз егер сендер өздерің айтқандай «Алланың қолы, көзі» дегендегі «қол» мен «көз» сөздерінің тура мағынасын жоққа шығармасаңдар әрі олардың мағынасын біліп, түсінген болсаңдар, онда бізге бұл сөздерден түсінген мағыналарыңды айтып беріңдерші❗ Ескерте кетейік, біз олардан Алланың қолы мен көзінің қандай кейіпте болатындығын айтып беріңдер деп отырған жоқпыз. Тек қол мен көздің өздері түсінген жалпы мағынасын айтып беруді талап етіп отырмыз❗ Олар бұл сұрағымызға «көру мен ұстауға арналған «ағза, құрал» мағынасында» деп жауап берсе, онда олардың адасқандықтарына басқа дәлелдің қажеті жоқ. Себебі, Алланың көзі мен қолы біздің, тіпті ешбір жаратылыстың көзі мен қолына ұқсамайақ қойсын, оның жалпы ұғымы мұқтаждықты, денені әрі бөлшектерден құралғандықты білдіреді. Міне сондықтан көзі жоқ адам соқыр, қолы жоқ адам мүгедек болады. Ал Алла еш бір нәрсеге мұқтаж емес, дене ұғымынан да пәк. Ол еш нәрсеге ұқсамайды. Алла көреді, бірақ көру үшін белгілі бір ағза мен құралға әсте мұқтаж емес. Алла жаратады, істейді бірақ жарату, істеу үшін қолға да, ешбір құралға да мұқтаж емес❗ Ал егер олар «қол мен көз ағза мағынасында емес» деп жауап берсе, онда бастағы айтқан «тура мағынасын жоққа шығармаймыз» деген сөздеріне өздері қайшы келіп отырғандықтарын естеріне саламыз. Себебі, қол мен көздің тура мағынасы белгілі бір ағзаны ғана білдіреді.»  Шейхул Ислам - Әбу Закария Яхья ибн Шараф Ән-Науауи Шафии (676 һ/1277 м) рахимахулла Имам Мүсімнің «Сахих» кітабына жазған шархында Алла Тағала ешнәрсеге ұқсамайтын дене деп айтатындар жайлы :

«Әл-Мазари (536 һ/1141 м) айтады: "Ибн Кутайба әлгі мәселеде қателесті, өткені сол хабарды тура мағынасында түсінді, оның айтуынша Аллада бейнесі бар бірақ адамның бейнесіне ұқсас емес. Бұл сөз анық адасушылық, өйткені әрбір бейнесі бар бөлшектерден (элемент) тұрады, ал барлық бөлік не бөлшектен тұратын нәрсе жаратылған, ал Алла тағала жаратылмаған, сондықтан Аллада бейне мен құрамы жоқ".  Енді Әһли Сүнна : "Алла басқаларға ұқсайтын - ешнәрсе емес" деді , ал мушаббиха : "Алла - дене, бірақ басқаларға ұқсамайтын дене" дейді. Осы екі тұжырым арасында үлкен айырмашылық бар, өйткені "ешнәрсе емес" деген сөзі пайда болу және бөліну мағынасын бермейді, ал "дене" сөзі бейнесі бар және бөліктерге бөліну мен пайда болуды меңзейді». 

[Имам ән-Науауи «Шарх Сахих Муслим», 16/166] Имам Тахауи, рахимахуллах, былай деп айтты:

«Біз Алла Тағаладан біздерді теріс сенімдерден және адасқан топтардан қорғауымызды жалбарынып сұраймыз, МҰШАББИХА, муғтазили, ДЖАҺМИ, джабари, қадари және сол сияқтылар Сүннет пен Жамағаттан ауытқып бұрыс сенімдерін қорғайтындар. Біз олармен кез келген байланысты жоққа шығарамыз, және біздің пікірімізше олар адасушылықта және апат жолында».

[Имам Әбу Жағфар ат-Тахауи "әл-Ақида ат-Тахауия"]

from Blogger http://ift.tt/2oTl6kH via IFTTT

[darulahnaf]

Ақиқи және жалған әшғәира/матуридия жайлы.

"Фиқһтағы төрт мәзхбтың біріне еру міндеті, немесе нәпсі тазарту (тасаууф), немесе ақида мәселесінде әл-Азхар мәнхажымен жүруге таласып, ал кейін зайырлы заңды сипаттағанда оның Шариғатпен ешбір айырмашылығы жоқ екенін және оған қарсы шыққандарды - харижи деп мәлімдейтін адамдар. Бұндай адамдар - қоғамның қоқыстары және тағуттардың күшіктері. Адасқан уаххабилерге қарсы (радд) терістеуден басқа ешнәрсе білмейтін және сонымен бірге пенделердің заңдарына табынуға шақыратын әшғарилерге мән бермей-ақ қой. Өйткені шынайы әшғари (матуриди) бұл - өмірдегі ең маңызды мақсат Жаратушыға Шариғаттың үстемдігін (өмірдің барлық салаларында) орнату арқылы құлшылық ету екенін басқаларға үйрететін адам. Өйткені шынайы "мутамәзхиб" (фиқһтағы төрт мәзхабытың біріне еруші) бұл фиқһтың екі бабын іске асыру мүмкіндігіне қуанып, ал кейін жайлы жайғасып алып осы екі баб жөнінде "лә мәзхабия"мен (мәзхабқа еруді тастағандар) керісетін адам емес. Жоқ, ақиқи "мутамәзхиб" бұл ислам фиқһының барлық бабтарын іске асыру міндет екенін адамдарға үйретуші, тек дәрет бабтарын ғана емес. Ол ислам басшысында, егерде ондай бар болса, бұтына сиетін кішкентай балалар сияқты мұсылмандардың дінімен ойнауды емес, адамдар арасында Шариғат орнату міндеті жатқанын үйретеді. Ақиқи сопы бұл - Алла Тағаладан басқа ешнәрсені көрмейтін адам, мәселе уаххабилер мен ихуандарды сынағанға келгенде батылданып, бірақ сонымен бірге Алланың Шариғаттын ашық және ұялмастан халықтың алдында бұрмалап жатқан тағуттарды мақтайтын адам емес ғой.  Алла Тағала айтты: "Үкім Аллаға ғана тән. Ол, Алла, өзіне ғана құлшылық қылуларыңды бұйырған. Міне осы, тұп-тура дін. Бірақ адамдардың көбі білмейді" (Юсуф сүресі, 40 аят) Автор: Шейх Мухаммад әл-Хандауи әл-Азхари (хафизахулла)

الذين يدعون أنهم على المنهج الأزهري تمذهبًا وتزكية واعتقادًا ثم يصفون القانون الوضعي بأنه عين الشريعة وأن من يعترضون عليه هم الخوارج = هم أوساخ الناس ونعال الطواغيت ! ودع عنك أشعرية تشتغل بالرد على الوهابية في ضلالهم ؛ ثم هم يعبدون الناس لغير شرع ربهم. الأشعري حقًّا من يعلم الناس أن الغاية تعبيد الناس لربهم بإقامة شرعه - تقدس- فيهم! المتمذهب صدقًا الذي لا يفرح بتحصيل فرعين ثم يتكىء على أريكة أمه يناكف بفرعيه هذين غير المتمذهبة، بل يعلم الناس أن كل ما في كتب الفقه واجب التطبيق ، لا أبواب الطهارة فحسب، وأن من واجب الحاكم المسلم- إن كان- أن يقيم الشرع في الناس لا أن يعبث بوال على عقبيه بدينهم ! المتصوف حقا الذي لا يرى إلا الله فلا يستأسد على الإخوان والسلفية ثم هو يكيل المدح لطاغوت يغير شرع الله عيانًا بيانًا! إن الحكم إلا لله أمر ألا تعبدوا إلا إياه ذلك الدين القيم ولكن أكثر الناس لا يعلمون"

 محمد هنداوي الأزهري

from Blogger https://ift.tt/2IOg59K via IFTTT

[oftob]

Хушиву осоиш дар оила Шарти аввалини хушиву осудагӣ дар оила барои ҳамдигар муносиб будани ҳамсарон аст. Ҳамсарон бояд дар фикру андеша, ҳиссиёт, ахлоқ ва эътиқод мувофиқат дошта бошанд. Аз ин рӯ, шахсе, ки нияти оиладор шуданро дорад, маҷбур аст, ҷуфте пайдо кунад, ки аз нигоҳи фикру ақида ва ахлоқу эҳсос ба ӯ мувофиқ бошад. Дар акси ҳол, ӯ тамоми умр маҷбур мешавад, ҳаёти худро бо нафаре гузаронад, ки рафтору кирдораш ба ӯ писанд нест. Чунин тарзи ҳаёт барои ҳамсарон танҳо ранҷу сахтӣ меорад. Дар оилае, ки ҳамсарон бо ҳам мутазоданд, ҳарду ҷониб аз зиддияти афкори ҳамдигар нороҳат мешаванд ва дар сурати набудани ягон ҷозибаи муқаддасе, ки онҳоро сарҷамъ созад, онҳо хонагурез мешаванд. Ҳатто дар ҳолати ҳамроҳ будан ҳам бо андешаву ҳиссиёташон аз ҳамдигар ҷудо ва аз хона дур зиндагӣ мекунанд. Вазъияти кӯдаконе, ки падару модарашон дар оила мисли ду зарраи ҳамранги электрон аз ҳамдигар дур меистанд, ҳамеша ташвишовар аст. Кӯдакон танҳо дар муҳити нарм ва пур аз муҳаббати оилавӣ метавонанд тарбияи дуруст гиранд ва барои ҷомеа фоида биёранд. Аммо агар падару модари онҳо муносибати бад дошта бошанд, ин ба олами андеша ва эҳсосоти поки кӯдак таъсири манфӣ мерасонад ва кӯдакон нисбат ба падару модари худ, ки сарпаноҳи онҳо ҳастанд, боварияшонро гум мекунанд. Кӯдаконе, ки шуурашон ба ин ҳад зарар мебинад ва зери фишору тазйиқ қарор мегиранд, барои ҷомеа манфиат овардан��шон багумон аст. Чунин кӯдакон агар мафкураи қавӣ надошта бошанд, барои ҷомеа на танҳо фоида намеоранд, балки зарари калон расониданашон ҳам мумкин аст. Оморҳои расмӣ нишон медиҳанд, ки бахши аъзами кӯдаконе, ки ҷиноят содир мекунанд ва аз ҷинояткорӣ завқ мегиранд, аз ҷумлаи кӯдаконе мебошанд, ки дар оилаҳои беҳузур ба воя расидаанд. Гузашта аз ин, вақте чунин кӯдакон дар ҷомеаи пурихтилофи имрӯз бесарпаноҳ мегарданд, албатта, қурбонии ҳар гуна дасисаҳо шуданашон мумкин аст. Тарбияи шахсияти пешбар дар кӯдак “Кӯдак аст!” –нагӯед! Аҳамияти муколама бо навзод Брайан Трейси доир ба тарбияи кӯдак