halilintifada - Tumblr blog

halilintifada · 7 years

Text

Kur’ân’a ve Geleneğe Göre Dinden Dönmenin Cezası

1. Giriş

Şeriatta devamlılık vardır. Muhammed (a.s.) ilk peygamber değildir.[1] Ona indirilenler daha öncekilere indirilenlerdir.[2] Tüm İlahi Kitap’lar kendilerinden öncekileri tasdik eder. Kur’ân’da önceki ilahi kitapları tasdik ettiğini belirtmektedir.[3] Allah’ın Elçisi, hakkında vahiy indirilmeyen konularda önceki şeriatlara göre hüküm vermek ve uygulamakla emrolunmuştur.[4] Kur’ân, kendinden önceki kitapların büyük bir kısmını misliyle, bir kısmını da daha hayırlısıyla neshetmiştir.[5] Bir ayet insanlar için daha hayırlı olan bir başka ayetle neshedildiğinde önceki uygulamalar bitmiştir. Mesela, Allah’ın Elçisi, kendisine konuyla ilgili bir vahiy indirilmediği için, zina suçunu işleyenlere, Tevrat ve İncil’e uygun olarak bir süre recim cezası uygulamıştır. Kur’ân’ın, konuyla ilgili hükmü gelince eski hüküm bırakılmış ve yeni hüküm uygulanmaya konmuştur. Dinden dönenin cezası konusunda da benzer bir durum olduğu kanaatindeyiz. Tevrat ve İncil’de konunun ele alınışı, Allah’ın Elçisi’nden nakledilen bazı rivayetler ve Kur’ân’ın meseleye bakışı bu konudaki kanaatimizi güçlendirici gözükmektedir.

2. Geleneğe Göre Dinden Dönenin Cezası

Fıkıhta kişinin İslam dininden dönmesine irtidat (riddet), dinden dönene de mürtedd denir. Gelenekte, irtidat eden kişinin öldürülmesi gerektiği hususunda ittifak vardır. Hanefiler, irtidat eden kadını bundan istisna ederler.[7] İrtidat eden kişiye, öldürülmeden tevbe teklifinde bulunulması gerektiği, bunun Hanefiler’e göre müstehab, diğerlerine göre vacip olduğu söylenir.[8] Geleneğe göre irtidat eden kişi; ölür, öldürülür veya ülke dışına kaçarsa sahip olduğu malları mülkiyetinden çıkar. Borçları ödendikten sonra malları Müslümanlar için ganimet sayılarak beytü’l-mala devredilir.[9] Ebu Hanife’ye göre, Müslüman iken kazandıkları mirasçılarına intikal eder. İmameyn’e göre ise her durumda malı mirasçılarına intikal eder. İrtidat eden kişinin nikâhı düşer, Şafiiler’e göre ise irtidat eden kişinin karısı iddet beklemelidir.

Gelenek, irtidat edenin öldürülmesinin Kitap, sünnet ve icma ile temellendirmeye çalışmıştır. Şimdi bu delillere kısaca bakalım:

a. Kitap Delili

Şu iki ayetin, dinden dönenin öldürülmesine delil olduğu iddia edilmiştir.

قُلْ لِلْمُخَلَّف۪ينَ مِنَ الْاَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ اِلٰى قَوْمٍ اُوۨل۪ي بَاْسٍ شَد۪يدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ اَوْ يُسْلِمُونَ فَاِنْ تُط۪يعُوا يُؤْتِكُمُ اللّٰهُ اَجْرًا حَسَنًا وَاِنْ تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا اَل۪يمًا

“Geri kalanlara söyle: Güçlü bir kavme karşı çağrılacaksınız. Onlarla savaşırsınız veya Müslüman olurlar. Eğer itaat ederseniz. Allah size güzel bir mükâfat verir. Ama daha önceki gibi yüz çevirirseniz size acıklı bir azâb vardır.”(Fetih 48/16)

Yukarıdaki ayette geçen “ev yüslimûn = اَوْ يُسْلِمُونَ= veya Müslüman olurlar ”ifadesinden hareketle, dinden dönenin öldürülmesi gerektiğine hükmedilmiştir.[10]

يَسْـَٔلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ ف۪يهِ قُلْ قِتَالٌ ف۪يهِ كَب۪يرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَب۪يلِ اللّٰهِ وَكُفْرٌ بِه۪ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاِخْرَاجُ اَهْلِه۪ مِنْهُ اَكْبَرُ عِنْدَ اللّٰهِ وَالْفِتْنَةُ اَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتّٰى يَرُدُّوكُمْ عَنْ د۪ينِكُمْ اِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ د۪ينِه۪ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَاُوۨلٰۤئِكَ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِ وَاُوۨلٰۤئِكَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ ف۪يهَا خَالِدُونَ

“Sana haram ayını, o ayda yapılan savaşı soruyorlar. De ki: "O ayda savaş büyük suçtur. Ama Allah’ın yolundan engellemek, o yolu görmezlikten gelmek, Mescid-i Haram'dan engellemek ve halkını oradan çıkarmak Allah katında daha büyük suçtur. Fitnenin sıkıntısı savaştan büyüktür. Onların gücü yetse, sizi dininizden çevirinceye kadar savaşa devam ederler. Sizden kim dininden döner ve kâfir olarak ölürse, böylelerinin çalışmaları dünyada da ahirette de boşa çıkar. Onlar cehennem halkıdır. Orada sürekli kalacaklardır.” (Bakara 2/217)

Yukarıdaki ayet dinden dönenin öldürülmesine şöyle delil getirilmektedir: “Âyette geçen “feyemut = فَيَمُتْ = ve ölürse” ifadesinin başındaki “fâ” harfi takibiyedir. Bunun anlamı,ölümün irtidatın hemen sonrasında geliyor olmasıdır. Bununla birlikte herkes bilir ki irtidat eden irtidat ettiği için hemen ölmez. O halde takibiye anlamı, yani ölümün irtidatın hemen sonrasında gelmesi, ancak şer’i bir ceza olarak irtidat sebebiyle cezalandırılmaları yoluyla olur. Böylece ayet, mürtedin öldürülmesinin vücubuna delil olur.”[11]

b. Sünnet Delili

روى البخاري وغيره عَنْ عِكْرِمَةَ قَالَ : { أُتِيَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِزَنَادِقَةٍ فَأَحْرَقَهُمْ ، فَبَلَغَ ذَلِكَ ابْنَ عَبَّاسٍ ، فَقَالَ : لَوْ كُنْت أَنَا لَمْ أَحْرِقْهُمْ لِنَهْيِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : لَا تُعَذِّبُوا بِعَذَابِ اللَّهِ ، وَلَقَتَلْتهمْ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : مَنْ بَدَّلَ دِينَهُ فَاقْتُلُوهُ } .رَوَاهُ الْجَمَاعَةُ إلَّا مُسْلِمًا ، وَلَيْسَ لِابْنِ مَاجَهْ فِيهِ سِوَى : { مَنْ بَدَّلَ دِينَهُ فَاقْتُلُوهُ }

Buhari ve diğerlerinin İkrime’den rivayetine göre, halife Ali (r.a.)’a zındıklar getirildi ve o da onları yaktı. İbn Abbas durumdan haberdar olunca şöyle dedi: “Ben olsaydım onları yakmazdım. Çünkü Rasulullah bunu yasakladı ve şöyle dedi: Allah’ın azabıyla ceza vermeyin. Ben olsaydım onları öldürürdüm. Rasulullah şöyle demiştir: Dininden döneni öldürünüz.”[12]

لا يحل دم امرئ مسلم إلا بإحدى ثلاث: الثيب الزاني، والنفس بالنفس، والتارك لدينهالمفارق للجماعة

“Müslüman bir kişinin öldürülmesi helal değildir. Ancak zina eden seyyib[13], cana karşı can ve dinini terk edip cemaatten ayrılan hariç”[14]

أيما رجل ارتد عن الإسلام فادعه فإن عاد وإلا فاضرب عنقه وأيما امرأة ارتدت عن الإسلام فادعها فأن عادت وإلا فاضرب عنقها

“Her hangi bir erkek İslam dininden dönerse onu İslam’a davet et. Tekrar Müslüman olursa oldu, olmazsa boynunu vur. Her hangi bir kadın İslam dininden dönerse onu İslam’a davet et. Tekrar Müslüman olursa oldu, olmazsa boynunu vur”[15]

c. İcmâ Delili

Mürtedin öldürülmesi hususunda icma oluştuğu söylenmektedir.[16]

3. Tevrat ve İncil’de Dinden Dönenin Cezası

a. Tevrat’ta Dinden Dönenin Cezası

Tesniye, Bab 13

"Öz kardeşin, oğlun, kızın, sevdiğin karın ya da en yakın dostun seni gizlice ayartmaya çalışır, senin ve atalarının önceden bilmediğiniz,

dünyanın bir ucundan öbür ucuna dek uzakta, yakında, çevrenizde yaşayan halkların ilahları için, 'Haydi gidelim, bu ilahlara tapalım derse,

ona uymayacak, onu dinlemeyeceksin. Ona acımayacak, sevecenlik göstermeyecek, onu korumayacaksın.

Onu kesinlikle öldüreceksin. Onu önce sen, sonra bütün halk taşa tutsun.

Taşlayarak öldürün onu. Çünkü Mısır'dan, köle olduğunuz ülkeden sizi çıkaran Tanrınız RAB'den sizi saptırmaya çalıştı.

Böylece bütün İsrail bunu duyup korkacak. Bir daha aranızda buna benzer kötü bir şey yapmayacaklar.

12. "Tanrınız RAB'bin yaşamanız için size vereceği kentlerin birinde, içinizden kötü kişiler çıktığını

13. ve, 'Haydi, bilmediğiniz başka ilahlara tapalım diyerek kentlerinde yaşayan halkı saptırdıklarını duyarsanız,

14. araştıracak, inceleyecek, iyice soruşturacaksınız. Duyduklarınız gerçekse ve bu iğrenç olayın aranızda yapıldığı kanıtlanırsa,

o kentte yaşayanları kesinlikle kılıçtan geçireceksiniz. Kenti yok edip orada yaşayan bütün halkı ve hayvanları kılıçtan geçireceksiniz.

Yağmalanan malların tümünü toplayıp meydanın ortasına yığın. Kenti ve malları Tanrınız RAB'be tümüyle yakmalık sunu olarak yakın. Kent sonsuza dek yıkıntı halinde bırakılacak. Yeniden onarılmayacak.

Yok edilecek mallardan hiçbir şey almayın. Böylece RAB'bin kızgın öfkesi yatışacak ve RAB atalarınıza içtiği ant uyarınca size acıyacak, sevecenlik gösterecek, sizi çoğaltacaktır.

Çünkü Tanrınız RAB'bin sözünü dinleyeceksiniz. Böylece bugün size bildirdiğim buyruklara uyup O'nun gözünde doğru olanı yapmış olacaksınız."

Çıkış, Bab 32

15. Musa döndü, elinde antlaşma koşulları yazılı iki taş levhayla dağdan indi. Levhaların ön ve arka iki yüzü de yazılıydı.

16. Onları Tanrı yapmıştı, üzerlerindeki oyma yazılar O'nun yazısıydı.

17. Yeşu, bağrışan halkın sesini duyunca, Musa'ya, "Ordugahtan savaş sesi geliyor!" dedi.

18. Musa şöyle yanıtladı: "Ne yenenlerin, Ne de yenilenlerin sesidir bu; Ezgiler duyuyorum ben."

Musa ordugaha yaklaşınca, buzağıyı ve oynayan insanları gördü; çok öfkelendi. Elindeki taş levhaları fırlatıp dağın eteğinde parçaladı.

Yaptıkları buzağıyı alıp yaktı, toz haline gelinceye dek ezdi, sonra suya serperek İsrailliler'e içirdi.

Harun'a, "Bu halk sana ne yaptı ki, onları bu korkunç günaha sürükledin?" dedi.

Harun, "Öfkelenme, efendim!" diye karşılık verdi, "Bilirsin, halk kötülüğe eğilimlidir.

Bana, 'Bize öncülük edecek bir ilah yap. Bizi Mısır'dan çıkaran adama, Musa'ya ne oldu bilmiyoruz' dediler.

Ben de, 'Kimde altın varsa çıkarsın' dedim. Altınlarını bana verdiler. Ateşe atınca, bu buzağı ortaya çıktı!"

Musa halkın başıboş hale geldiğini gördü. Çünkü Harun onları dizginlememiş, düşmanlarına alay konusu olmalarına neden olmuştu.

Musa ordugahın girişinde durdu, "RAB'den yana olanlar yanıma gelsin!" dedi. Bütün Levililer çevresine toplandı.

Musa şöyle dedi: "İsrail'in Tanrısı RAB diyor ki, 'Herkes kılıcını kuşansın. Ordugahta kapı kapı dolaşarak kardeşini, komşusunu, yakınını öldürsün.'"

Levililer Musa'nın buyruğunu yerine getirdiler. O gün halktan üç bine yakın adam öldürüldü.

b. İncil’de Dinden Dönenin Cezası

Pavlus’un İbranilere Mektubu 10. Bölüm

28. Musa'nın yasasını hiçe sayan bir kimse, iki ya da üç tanığın sözü üzerine acımasızca öldürülür.

Yuhanna 15

Bir kimse bende kalmazsa, çubuk gibi dışarı atılır ve kurur. Böylelerini toplar, ateşe atıp yakarlar.

4. Hadislerde Dinden Dönmenin Cezası

من بدل دينه فاقتلوه‏

“Kim dinini değiştirirse onu öldürünüz.”[17]

لا يحل دم امرئ مسلم إلا بإحدى ثلاث: الثيب الزاني، والنفس بالنفس، والتارك لدينهالمفارق للجماعة

“Müslüman bir kişinin öldürülmesi helal değildir. Ancak zina eden seyyib[18], cana karşı can ve dinini terk edip cemaatten ayrılan hariç”[19]

5. Kur’ân’a Göre Dinden Dönenin Cezası

Kur’ân’da irtidat kelimesi fiil kalıbıyla sekiz yerde geçer. Bunların dördü, çeşitli kelimelerle birlikte, tekrar görmeye başlamak,[21] izleri takip ederek geri dönmek,[22]göz kırpmak[23] gibi anlamlara gelir. Konumuzla ilgili olarak ise, ikisi “dübür” kelimesiyle birlikte arkasını dönmek,[24] ikisi de “din” kelimesiyle birlikte dinden dönmek[25] olarak terim anlamında kullanılmaktadır. Bu ayetleri incelemeden önce, Tevrat ve incil’de geçen, dinden dönenin öldürüldüğüne dair hükmün Kur’ân’dan izini sürmek istiyoruz.

Bakara suresinin 54. ayeti, Tevrat’ta geçen, dinden dönenlerin öldürülmesi gerektiğine dair hükmü tasdik etmektedir:

وَاِذْ قَالَ مُوسٰى لِقَوْمِه۪ يَا قَوْمِ اِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ اَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوۤا اِلٰى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوۤا اَنْفُسَكُمْ ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ اِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّح۪يمُ

“Bir gün Musa halkına şöyle seslenmişti: “Ey halkım! Siz o buzağıya tutulmakla kendinizi kötü duruma düşürdünüz. Hemen Yaratıcınıza tevbe edin, sonra kendinizi öldürün. Bu, Yaratıcınız katında sizin için daha iyidir”. Arkasından Allah tevbenizi kabul etmişti. O, tevbeleri kabul eder, ikramı boldur." (Bakara 2/54)

İsrailoğulları, Musa (a.s.)’ın öncülüğünde pek çok sıkıntıdan kurtuldular. Bu onlara Allah’ın büyük bir lutfuydu. Kendilerine yapılan bu büyük lutfun karşılığı olarak onların dinden dönmelerinin cezası büyük olmalıdır. Bu ceza Tevrat ve İncil’de anlatılan ve Kur’ân’da da tasdik edilen ölüm cezasıdır.

Musâ (a.s.) ümmetini bu konuda uyarmıştır. İlgili ayet şöyledir:

يَا قَوْمِ ادْخُلُواالأَرْضَ المُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللّهُ لَكُمْ وَلاَ تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْفَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ

“Ey kavmim, Allah’ın size yazgısı olan şu kutsal toprağa girin; gerisin geri dönmeyin; yoksa elinizde ve avucunuzda olanı kaybedersiniz.” (Mâide 5/21)

Şu ayet ise bu hükmün bizden kaldırıldığını göstermektedir:

وَلَوْ اَنَّا كَتَبْنَا عَلَيْهِمْ اَنِ اقْتُلُوۤا اَنْفُسَكُمْ اَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِيَارِكُمْ مَا فَعَلُوهُ اِلَّا قَل۪يلٌ مِنْهُمْ وَلَوْ اَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِه۪ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَاَشَدَّ تَثْب۪يتًا

“Şayet onlara "Kendinizi öldürün" veya "yurdunuzdan çıkın" diye emretseydik, pek azı dışındakiler bunu yapmazlardı. Ama kendilerine verilen öğüt ne olursa olsun, onu yapsalardı onlar için daha iyi ve daha sağlam olurdu.” (Nisa 4/66)

Bu hükmün kaldırıldığına dair pek çok ayet vardır. Dinden dönenlerle ilgili olarak Kur’ân’da geçen ayetler şunlardır:

يَاۤ اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ د۪ينِه۪ فَسَوْفَ يَاْتِي اللّٰهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُۤ اَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِن۪ينَ اَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِر۪ينَ يُجَاهِدُونَ ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَاۤئِمٍ ذٰلِكَ فَضْلُ اللّٰهِ يُؤْت۪يهِ مَنْ يَشَاۤءُ وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَل۪يمٌ

“Ey imân edenler! Sizden kim dininden dönerse, Allah onların yerine bir toplum getirir; o onları sever, onlar da onu severler. Müminlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı sert olurlar. Allah yolunda savaşa atılır, kınayanın kınamasından korkmazlar. İşte bu, Allah’ın vergisidir, onu hak edene verir. Allah’ın imkânları geniştir, her şeyi bilir..” (Mâide 5/54)

Yukarıdaki ayette geçen Allah onların yerine bir toplum getirir ifadesini şu ayetle birlikte okumalıyız:

هَاۤ اَنْتُمْ هٰۤؤُۨلَاۤءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ فَمِنْكُمْ مَنْ يَبْخَلُ وَمَنْ يَبْخَلْ فَاِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِه۪ وَاللّٰهُ الْغَنِيُّ وَاَنْتُمُ الْفُقَرَاۤءُ وَاِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوۤا اَمْثَالَكُمْ

“İşte sizler! Allah yolunda harcama yapmaya çağrılıyorsunuz. İçinizden kiminiz cimrilik yapıyorsunuz. Her kim cimrilik ederse kendisi için cimrilik etmiş olur. Allah zengin, siz fakirsiniz. Eğer yüz çevirirseniz yerinize sizin dışınızda bir toplum getirir. Sizin gibi olmazlar.”(Muhammed 47/38)

Yani, insanlar dinlerinden dönerlerse bu onların kendi tercihleridir. Bu dünyada kendi tercihleri üzere yaşarlar ve bir gün ölürler. Hesapları Ahirete kalır. Onların ardından, Allah’ın koyduğu kurallara göre onlardan daha iyi olanlar gelir.

Mukatil b. Süleyman’ın (ö. 150/767) bildirdiğine göre 12 kişi Müslüman iken kâfir olmuşlar, düşünceli bir şekilde Medine’den çıkmış, Mekke yolunu tutmuşlar ve Mekke kâfirlerine karışmışlardı. Sonra içlerinden Haris b. Süveyd pişman olup geri döndü ve kardeşi Cülâs’a haber gönderdi: “Ben tevbe ederek geri döndüm, Peygamberden öğren bakalım, tövbeye hakkım var mı, yoksa Şam’a giderim” dedi. Cülâs durumu Allah’ın Elçisi’ne bildirdi ama cevap alamadı. Sonra şu âyetler indi:[26]

كَيْفَ يَهْدِي اللّٰهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ ا۪يمَانِهِمْ وَشَهِدُوۤا اَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاۤءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّٰهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِم۪ينَ اُوۨلٰۤئِكَ جَزَاۤؤُۨهُمْ اَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّٰهِ وَالْمَلٰۤئِكَةِ وَالنَّاسِ اَجْمَع۪ينَ خَالِد۪ينَ ف۪يهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ اِلَّا الَّذ۪ينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذٰلِكَ وَاَصْلَحُوا فَاِنَّ اللّٰهَ غَفُورٌ رَح۪يمٌ

“İnandıktan sonra kâfir olan bir topluma, Allah hiç dirlik ve düzenlik verir mi? Bunlar, kendilerine açık belgeler gelince o Elçi’nin doğru olduğuna şahit olmuş kimselerdir. Allah yanlışlar içinde olan bir topluluğu yola getirmez. Onlar var ya, onların cezası; Allah’ın, meleklerin ve bütün insanların lanetidir. Sürekli o lanet içinde kalırlar. Sıkıntıları hafifletilmez; onlara göz de açtırılmaz. Ama olup bitenden sonra tevbe edip durumunu düzeltmiş olanlar başka. Çünkü Allah çok bağışlar ve ikramı boldur.” (Al-i İmran 3/86-89)

88. ayette geçen “الْعَذَابُ = el-azab” kelimesi, 87. ayette geçen Allah’ın, meleklerin ve tüm insanların lanetini göstermektedir. Kelimenin başındaki“ال= el” marifedir ve ahd içindir; 87. ayetteki mahuda işaret etmektedir.

Tevbe suresinin 74. ayetinde dinden dönme suçu işleyenlerle ilgili azab kelimesi nekre olarak “عَذَابًا اَل۪يمًا = azaben elimen” şeklinde zikretmiştir. Ayet şöyledir:

يَحْلِفُونَ بِاللّٰهِ مَا قَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُوا بَعْدَ اِسْلَامِهِمْ وَهَمُّوا بِمَا لَمْ يَنَالُوا وَمَا نَقَمُوۤا اِلَّاۤ اَنْ اَغْنٰيهُمُ اللّٰهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِه۪ فَاِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْرًا لَهُمْ وَاِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللّٰهُ عَذَابًا اَل۪يمًا فِي الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِي الْاَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَص۪يرٍ

Söylemediklerine dair Allah’a yemin ediyorlar ama kendilerini kâfir yapan sözü gerçekten söylediler ve Müslüman olmalarından sonra kâfir oldular. Üstelik başaramayacakları bir işe giriştiler. O yanlış işin sebebi olsa olsa, Allah’ın ve Elçisinin onları cömertçe zenginleştirmesidir. Tevbe ederlerse kendileri için iyi olur. Ama eğer yüz çevirmeye devam ederlerse Allah onları hem dünyada hem de Ahirette acıklı bir azaba uğratacaktır. Yeryüzünde onlar için artık ne bir koruyucu ne de yardımcı bulunur.” (Tevbe 9/74)

Ayette geçen “فِي الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِ ” ifadesi, bu azabın dünya ve ahirette olacağını göstermektedir. Âl-i İmran suresindeki ayette geçen ve marife olan “el-azab” ise o azabın dünyadaki kısmını anlatmaktadır. 88. ayetteki خَالِد۪ينَ ف۪يهَا ifadesi onların o lanet içerisinde hayatları boyunca kalacaklarını gösteriyor. Çünkü 89. ayette onlara tanınan tevbe fırsatı azabın sona erme ihtimalini göstermektedir ki bu da o azabın dünyada olmasını gerektirir. Ayette tevbeden sonra gelen ıslah ifadesi ise, mezheblerin dediği gibi tevbe müddetinin birkaç gün değil, kişinin durumunu düzeltip ıslah olmasından sonra olduğunu ifade etmektedir. Çünkü kafa karışıklığı yaşayan ve bundan dolayı irtidat eden bir kişinin zihnini toparlayıp durumunu düzeltmesi genelde uzunca bir zaman gerektirir.

Dinden dönüp kâfir olana, insanların uygulayacağı bir ceza yoktur.Onun cezası, Allah’ın, meleklerin ve bütün insanların lanetidir. Dünyadaki lanet bu insanların dışlanması, iç işlerine karıştırılmamaları, bir takım imkânlardan mahrum bırakılmaları olarak düşünülebilir. Tevbe eden olursa lanetten kurtulur. Hüküm bu olduğu halde mezheplerin, dinden döneni öldürme konusunda ittifak etmelerinin sebebini siyasi baskılarda aramak gerekir.

Âl-i İmran suresinin 90 ve 91. ayetleri şöyle devam etmektedir:

اِنَّ الَّذ۪ينَ كَفَرُوا بَعْدَ ا۪يمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَاُوۨلٰۤئِكَ هُمُ الضّاَۤلُّونَ اِنَّ الَّذ۪ينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ اَحَدِهِمْ مِلْءُ الْاَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدٰى بِه۪ اُوۨلٰۤئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ اَل۪يمٌ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِر۪ينَ

“İnandıktan sonra kâfir olan, sonra kâfirliklerini sürekli artıranlar var ya, onlar tevbeleri kabul edilmeyecek kimselerdir. İşte asıl sapıklar onlardır. (İnandıktan sonra)[27] Kâfir olan ve kâfir olarak ölenler; yeryüzünü dolduracak kadar altını fidye verseler bile kabul edilmez. Onların payına düşen elem verici bir azaptır. Onlara yardım edecek biri de olmayacaktır.” (Al-i İmran 3/90-91)

Ayetlerde inandıktan sonra kafirlik eden ve küfrünü artıranlardan bahsedilmektedir. Bunlar tevbe etmeyip de bu hal üzere ölürlerse sonları cehennem olacaktır. Demek ki tevbe bu insanları kurtaracaktır ama bu tevbenin zamanının geçmemesi gerekir. Zamanı geçirilen tevbenin etkili olmayacağına dair şu ayet önemlidir:

وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذ۪ينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّـَٔاتِ حَتّٰىۤ اِذَا حَضَرَ اَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ اِنّ۪ي تُبْتُ الْـٰٔنَ وَلَا الَّذ۪ينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ اُوۨلٰۤئِكَ اَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا اَل۪يمًا

“Kötülükleri işlemeye devam eden, ölüm gelip çatınca da; "Ben şimdi tevbe ettim" diyenlerin tevbesi tevbe değildir. Kâfir olarak ölenlerin tevbesi de tevbe değildir. Onlar için elem verici bir azap hazırlamışızdır.”(Nisâ 4/18)

Firavunun tevbesi de aynı gerekçe ile kabul edilmemiştir.[28]

Mukatil b. Süleyman’ın yaptığı rivayette adı geçen Haris b. Süveyd’in, irtidat ettikten sonra öldürülme korkusu yaşamasının ardında, o günkü toplumda dinden dönenlerin öldürüldüğüne dair bilgi ve uygulamanın olduğu düşünülebilir. Rivayet doğruysa, Rasulullah’ın bir süre cevap vermeyip beklemesi, konuyla ilgili yeni bir hükmün gelmemesi ve önceki hükmün devam ediyor olmasıyla ilgili olabilir.

Bir başka ayet şöyledir:

Âyette, İslam dininden dönen ve bu hal üzere yani kâfir olarak ölenin, dünyada ve Ahirette amellerinin boşa çıkacağı bildirilmektedir. Ancak bu kişi yaptığı yanlıştan döner, tevbe eder ve durumunu düzeltirse dünyadaki amellerini ve ahiretini kurtarmış olur. Bir kişinin tevbe etmesi ve durumunu düzeltmesi çoğu zaman birkaç gün değil aylar belki yıllar alır.

Ayette geçen “فَيَمُتْ = ve ölürse” ifadesinin başındaki “fâ” harfi takibiye değildir. Benzer bir ayet şöyledir:

هُوَ الَّذ۪ي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَص۪يرٌ

“O’dur sizi yaratan. İçinizden kafirlik edenler de vardır, mümin olanlar da. Allah yaptıklarınızı görmektedir.”(Tegabün 64/2)

Şayet yukarıdaki ayette geçen “fâ” takibiye olsa, her insanın doğar doğmaz mümin ya da kafir olması gerekir ki bu aklen mümkün değildir.

Bir başka ayet şöyledir:

اِنَّ الَّذ۪ينَ ارْتَدُّوا عَلٰىۤ اَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَاَمْلٰى لَهُمْذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذ۪ينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللّٰهُ سَنُط۪يعُكُمْ ف۪ي بَعْضِ الْاَمْرِ وَاللّٰهُ يَعْلَمُ اِسْرَارَهُمْ فَكَيْفَ اِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلٰۤئِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَاَدْبَارَهُمْ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَاۤ اَسْخَطَ اللّٰهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَاَحْبَطَ اَعْمَالَهُمْ

“O kimseler ki, gerçek kendileri için ortaya çıktıktan sonra, geriye dönerler, bunlara şeytan kötü tavırlarını güzel göstermiştir, mühlet de vermiştir. Çünkü bunlar, Allah’ın indirdiği âyetlerden hoşlanmayanlara “bazı konularda sizinle beraber hareket edeceğiz” derler. Onların içlerinde asıl gizlediklerinin ne olduğunu Allah bilir.Melekler onları vefat ettirdikleri zaman ne olacak? Yüzlerine ve arkalarına vura vura. Çünkü onlar, Allah’ın rızası olmayan şeyi yaptılar, O’nun rızası olandan hoşlanmadılar. Allah’ta onların bütün amellerini boşa çıkarmıştır.”(Muhammed 47/25-28)

Dinden dönme konusu Kur’ân’da irtidat kelimesi dışındaki ifadelerle de geçmektedir. Biri şöyledir:

اَمْ تُر۪يدُونَ اَنْ تَسْـَٔلُوا رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسٰى مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْا۪يمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاۤءَ السَّب۪يلِ وَدَّ كَث۪يرٌ مِنْ اَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ ا۪يمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ اَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتّٰى يَاْتِيَ اللّٰهُ بِاَمْرِه۪ اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ

“Yoksa siz de elçinizden, daha önce Musa’dan istenen şeylere benzer isteklerde bulunmayı mı arzu ediyorsunuz? Her kim imanı kâfirlikle değiştirirse, düz yoldan çıkmış olur. Kitap verilenlerin çoğu, bir yolunu bulup sizi, inanmanızdan sonra kâfirler haline getirmek isterler. Gerçekler onlar için açık hale gelince içten içe kıskandıkları için böyle yaparlar. Onlara ilişmeyin, Allah’ın emri gelinceye kadar göz yumun. Allah her şeye bir ölçü koyar.” (Bakara 2/108-109)

6. Kur’ân’a Göre Din Hürriyeti

Kur’ân, insanlara din konusunda hürriyet vermiştir.[29] Dinde zorlama yoktur.[30] Allah’ın Elçileri, insanlara tebliğ faaliyetinde bulunurlar.[31] Uyarır, müjdeler[32] ve hatırlatırlar[33] ama baskı yapamazlar.[34] Allah’ın Elçisi’ne hitaben “Sen sevdiğini hidayete erdiremezsin, fakat gayret göstereni Allah hidayete erdirir”[35] buyrulmaktadır. Yüce Allah, kendisi ile ilgili olarak kulların haddi aşması ve hakarette bulunmalarına rağmen onlara yaşama hakkı vermekte ve hesabı Ahirete bırakmaktadır.[36] Kur’ân’da, insanların inandıktan sonra tekrar tekrar küfre düşebilecekleri bildirilmekte[37], doğruları göstererek ve güzel sözle onların yeniden Allah’ın yoluna davet edilmesi emredilmektedir.[38]

Dünyadaki imtihan gereği Ehl-i Kitab’tan ve müşriklerden rencide edici sözler işitileceği, bunlara sabredilmesi gerektiği ve nihayetinde “bizim amellerimiz bize sizin amelleriniz size”, “sizin dininiz size benim dinim bana” denilmesi istenmektedir.[39] Kur’ân’ın hedeflediği erdemli bir toplumun oluşabilmesi için, inanç hürriyetinin olması, inanmayanların açıkça bu düşüncelerini dillendirebilmeleri gerekir. İnanç hürriyetinin olmadığı bir toplumda, insanların inandıklarını beyan etmelerinin anlamı ve değeri olmayacağı gibi dahası münafıkların çoğaldığı bir toplum meydana gelecektir. Sonuç olarak denebilir ki, Kur’ân’ın öngördüğü iman, baskı ile değil, tefekkür, tezekkür ve tam bir tatmin duygusu sonucu oluşan imandır[40]

Kur’an’daki din hürriyetinin önceki ilahi kitaplarda da olması gerektiği düşünülürse Tevrat ve İncil’de, dinden dönenlerin öldürülmelerine dair hükmün, yeryüzünde fesad çıkartma amaçlı olduğu söylenebilir. Nitekim Mâide suresinin 32. ayetinde yeryüzünde fesad çıkartmak, öldürülmelerinin sebebi olarak görülmektedir. Benzer bir durum Musa (a.s.) ile Hızır olduğu rivayet edilen melek kıssasında da mevcuttur.[41] Öte yandan, böylesi bir hükmün, kendilerine yapılan pek çok lütuf dolayısıyla İsrailoğulları’na mahsus olduğu da düşünülebilir.

7. Sonuç

Tevrat ve İncil’e göre dinden dönenlerin öldürülmesi gerekir. Allah’ın Elçisi, henüz vahiy inmeyen hususlarda önceki şeriatlara uymakla emrolunduğu için, bir müddet dinden dönenlerin öldürülmesine hükmetmiştir. Kendisinden bu yönde rivayet edilen hadisler, bunun varlığını göstermektedir. Ancak daha sonra bu hüküm Kur’ân ile neshedilmiştir. Aslında gelenek farkında olmadan, recm konusunda olduğu gibi dinden dönenin öldürülmesi konusunda da önceki şeriatların hükmünü devam ettirmektedir. Bunun temelinde, meselelere Kur’ân merkezli bakmama alışkanlığı vardır. Geleneğe göre sünnet, müstakil bir delil kabul edildiği için, hadisler Kur’ân bağlamında düşünülmemekte, Kur’ân’da olmadığı söylenen pek çok şeyin sünnetle düzenlendiği kabul edilmektedir. Böylece, Kuran ve sünnette birbirinden farklı iki hüküm görüldüğünde her iki hükmün de bir meselenin farklı yönlerini düzenlediği düşünülebilmektedir. Gelenekte Kur’ân-Sünnet ilişkisi bozulmuş, Sünnet, müstakil bir delil kabul edilmiş, mürtedin öldürülmesinde olduğu gibi birçok konuda tarihi arka plan göz ardı edilerek, Kur’ân’a ters düzenlemeler yapılmıştır. Bu tavır, müslümanları hayatın dışına itmiştir.

Konuyla ilgili dersler için bkz.: http://www.kurandersi.com/mukayeseli-fikih-muzakereleri/2011/inanc-ozgurlugu.html

http://www.kurandersi.com/kuran-sohbetleri/2011/bakara-suresi-178-179.-ayetler-olum-cezasi.html

[1] Ahkaf 46/9.

[2] Şura 42/13.

[3] Âl-i İmrân 3/2-3, 50.

[4] Enam 6/90.

[5] Bakara 2/106.

[6] Abdulaziz Bayındır, Doğru Bildiğimiz Yanlışlar, 3. baskı, s. 296 vd.

[7] Serahsî, el-Mebsut, X, 98; Kâsânî, Bedai, VII, 134.

[8] Meydânî, el-Lübab, IV, 148; İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid, II, 448; Şirbînî, Muğni’l-muhtac, 149 vd.;İbn Kudâme, el-Muğni, VII, 124.

[9] Muğni’l-muhtac, 149 vd.; Muğni, VII, 124.

[10] Serahsî, el-Mebsût, X, 98.

[11] İbn Aşur, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, 2/272.

[12] Buhari, İstibane, 2.

[13] Nikahlanıp ilişkiye giren erkek ya da kadın zina ettiğinde evli veya dul olabilir. Seyyib kelimesi her iki durumu da ihtiva etmektedir.

[14] Buhari, Diyât, 6; Müslim, Kasâme, 6.

[15] Zeylaî, Nasbü’r-raye III, 457.

[16] Muğni, X, 72.

[17] Buhârî, Cihad 149, İstitâbe 2; Ebû Dâvud, Hudûd 1; Tirmizî, Hudûd 25; Nesâî, Tahrîm 14; İbn Mâce, Hudûd 2; Ahmed bin Hanbel, I/2, 7, 28, 282.

[18] Nikahlanıp ilişkiye giren erkek ya da kadın zina ettiğinde evli veya dul olabilir. Seyyib kelimesi her iki durumu da ihtiva etmektedir.

[19] Buhari, Diyât, 6; Müslim, Kasâme, 6.

[20] Zeylaî, Nasbü’r-raye III, 457.

[21] Yusuf 12/96.

[22] Kehf 18/64.

[23] İbrahim 14/43; Neml 27/40.

[24] Maide 5/21; Muhammed 47/25.

[25] Bakara 2/217; Maide 5/54.

[26] Tefsîru Mukatil b. Süleyman, Tahkik: Ahmed Ferîd, Beyrut 1424/2002, c. 1, s. 180-181.

[27] Al-i İmran 106

[28] Yunus 10/90-91

[29] Kehf 18/29.

[30] Bakara 2/256.

[31] Nahl 16/35.

[32] Maide 5/19.

[33] Gaşiye 88/21

[34] Gaşiye 88/21-26.

[35] Kasas 28/56.

[36] Âl-i İmrân 3/181; Yâ Sin 36/47, Meryem 19/88 vd.

[37] Nisa 4/137.

[38] Nahl 16/125.

[39] Âl-i İmrân 3/186; Kasas 28/55; Kâfirun, 109/1 vd.

[40] Enam 6/149.

[41] Kehf 18/80.

0 notes

halilintifada · 7 years

Text

Aradığınız kelime ن ص ي kök harflerinden türemiştir. Aynı Kökten türeyen 4 adet kelime bulunmaktadır. Kelimelerin Kur'an'da geçtiği ayetler aşağıda sıralanmıştır.

Hûd/56

اِنّ۪ي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ رَبّ۪ي وَرَبِّكُمْۜ مَا مِنْ دَٓابَّةٍ اِلَّا هُوَ اٰخِذٌ بِنَاصِيَتِهَاۜ اِنَّ رَبّ۪ي عَلٰى صِرَاطٍمُسْتَق۪يمٍ

«Ben, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allah'a dayandım. Çünkü yürüyen hiçbir varlık yoktur ki, O, onun perçeminden tutmuş olmasın. Şüphesiz Rabbim dosdoğru yoldadır.»

Rahmân/41

يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِس۪يمٰيهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاص۪ي وَالْاَقْدَامِۚ

Suçlular, simalarından tanınır, perçemlerinden ve ayaklarından yakalanırlar.

Alak/15

كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ۬ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِۙ

15, 16, 17, 18, 19. Hayır, hayır! Eğer vazgeçmezse, derhal onu alnından (perçeminden), o yalancı, günahkâr alından (perçemden) yakalarız (cehenneme atarız). O, hemen gidip meclisini (kendi taraftarlarını) çağırsın. Biz de zebânîleri çağıracağız. Hayır! Ona uyma! Allah'a secde et ve (yalnızca O'na) yaklaş!

Alak/16

نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍۚ

0 notes

halilintifada · 7 years

Text

Said Nursi nin Kuran a iftirası..

“Kur’an’ın gizli hakikatleri Risale-i Nur ile birlikte bize iniyor!!...” (Şualar ,birinci şua)

''iste boylece Kuran'i apacik ayetler olarak indirdik......'' (Hacc 16)

1 note · View note

halilintifada · 8 years

Text

İSLAM HUKUKUNDA DEVLET

Gönderildi HÜSEYİN BÜLBÜL 15 Mart 2017 1 Yorum 234 İzlenme

Hayat ve kâinatın yaratıcısını, İnsan hayatını düzenlemeden uzak tutmak isteyenlere Allah, heveslerini kursaklarında bırakacak şu cevabı veriyor: “Bütün dinlerden üstün kılmak üzere, Peygamberini hidayet ve hak din ile gönderen O’dur. Şahit olarak Allah yeter.” (Fetih 48/28), “Onlar, Allah’ın nurunu ağızlarıyla söndürmek isterler. Hâlbuki kâfirler istemeseler de; Allah, nurunu tamamlayacaktır.” (Saf 61/8) Ey Müslüman olduklarını haykıran muvahhitler! Sözlerinizde samimi iseniz gayret edin de bu şeref sizin olsun. Allah nurunu sizin elinizle tamamlasın!..

İslam’da devlet konusu gündeme geldiği zaman, dillerde pelesenk edilen şu ifadeleri görüyoruz:

1: İslam’ın devlet önerisi yoktur. Hz. Muhammed (as) kabile asabiyetinin sonucu devleti kucağında hazır buldu ve reddetmedi kullandı.

2: Medine vesikası delil gösterilerek demokratik yapının bünyesinde çok hukuklu bir yapılanmanın olabileceği önerisi.

3: Devleti sadece teknik açıdan ele alarak onun arkasındaki düşünceyi, hayat anlayışını, hukuk anlayışını ve hâkimiyet anlayışını hesaba katmadan laikliğin bir çerçeve olduğunu savunanlar.

4: Kur’an, biçimsel bir yapıdan bahsetmez; Devletin şekli, (Başkanlık, halifelik, krallık, sultanlık v.b. gibi) zamanın şartlarına göre oluşturulur iddiası.

Bu iddialara cevap vermeden önce “Devlet” kavramından ne anlaşıldığını anlamaya çalışalım:

Devlet: Genel olarak belli bir toprak üzerinde müstakil bir teşkilat kurmuş insan topluluğu demektir.

Hukukî açıdan Devlet, “Ülke adı verilen belirli bir toprak üzerinde yaşayan insan topluluklarının bir egemenlik anlayışı ve hukuku içinde, siyasi bir iktidar altında örgütlenmesidir.”

Devletin kelime anlamı, Elden ele geçen güç veya iktidar demektir. Bu kelime Kur’an’ı kerimde bir defa “Duleten” ifadesiyle (Haşr suresinin 7.ayetinde) geçmektedir.

Devletin unsurları:

Bir devletin var olabilmesi için gerekli olan maddî ve manevi değerlerin tümüne devletin unsurları denir. Bunlar başlıca ülke, millet ve hâkimiyettir. Buna Halkın işlerini yüklenecek lider devlet başkanı ilavesi de yapılabilir.

Ülke: Devlet hayatı için çok önemlidir. Tarihi yönden devlet hayatı, ülke ile başlamıştır. Onun için ülkesiz devlet düşünülemez. Zira devlet sınırları belli bir ülke üzerinde oturan siyasi bir cemiyetin adıdır. Ülke, hükmî bir şahsiyet olan devletin mülküdür.

Millet: Devlet haline gelmiş insan topluluğuna millet denilmektedir. Devlet, milletin hukukî bir şekilde teşkilatlanmasından ibarettir.”

Devleti oluşturmak için ne kadar insana ihtiyaç olduğu konusu ihtilaflıdır. Şurası bilinen bir hakikattir ki, bir devlet var olacak ve varlığını duyurup devam ettirecek kadar insan unsuruna sahip olmalıdır.

Hâkimiyet: Hukuki bakımdan hâkimiyet, devletin ülkesinde var olan topluluğun tümüne kumanda eden ve direktif veren üstün bir kuvvettir.

Tarihte devletli toplumlar M.Ö. 5000’li yıllarda Sümer kent devletleri biçiminde görülmeye başlanmıştır.

Bir oluşumun devlet olarak nitelendirilebilmesi için diğer devletler tarafından tanınması şart değildir. Zira tanıma sadece uluslararası alanda ilişki kurmak için gerekli bir işlemdir. Bugün anladığımız anlamda devlet (Modern Devlet) 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

A-İdari yapılarına göre Devletler: 1: Üniter Devletler Siyasi otoritenin tek merkezde toplandığı, merkezî otoritenin tek bir anayasa ile sağlandığı devletlerdir. (Örn: Türkiye de olduğu gibi) 2:Bileşik Devletler Birden fazla devletin kendi aralarında gerçekleştirdikleri bir anlaşma ile birleşmeleri sonucu oluşan devletlerdir. İki şekilde olabilir: a: Konfederasyon: Bağımsız devletler tarafından egemenliklerini koruma şartı ile oluşturulan ve üye devletlere diledikleri zaman ayrılma hakkı tanıyan karma devlet biçimidir. (günümüzde örneği yoktur, eski İsviçre, Almanya ve A.B.D. gibi) b: Federasyon:

Ortak bir anayasa altında birleşen devletlerin oluşturduğu devlet biçimidir. Bu tip devletlerde ayrıca her federasyonun kendi anayasası, yürütme ve yargı organları vardır. (Örn.: Almanya, ABD, Kanada, Avusturya, İsviçre, Avustralya, Rusya)

B- Egemenliğin kaynağına göre devletler: 1: Monarşik Devlet Egemenliğin tek kişiye ait olduğu devlettir. (Örn.: İspanya, İngiltere) 2: Oligarşik Devlet Egemenliğin belli bir sınıf veya guruba ait olduğu devlet biçimi. 3: Demokratik Devlet Egemenliğin halka ait olduğu devlet biçimi. 4:Teokratik Devlet Egemenliğin kaynağının dine dayandığı devlet biçimi. Böyle devletlerde Din adamlarının sözü geçer. Her şeye din adamları karar verir. (Bu tanım ve izah tarzı tamamen batı anlayışına göre yapılmıştır.)

Burada Teokrasiyi daha yakından tanımak için bu kavramın nasıl oluştuğunu irdelemek istiyoruz.

Bu anlayışta egemenlik dine dayanıyor da din kime dayanıyor /din adına kim hüküm veriyor?

Teo, Tanrı demektir. Krates ise, güç anlamına gelmektedir. “Teokrasi Tanrıdan gelen güç” olarak anlaşılmaktadır. Bu güç yeryüzünde tanrının temsilcisi olan Ruhban sınıfının eliyle Krallara verilmiştir.

Ruhban sınıfı yeryüzünde Tanrının vekili ve onun adına dini belirleyendir.

Ruhban sınıfı,” Tanrının yetkisini kullanarak” Hakkı, Tanrı ile Kral arasında bölüştürmüş :” Sezar’ın hakkı Sezar’a Tanrının hakkı Tanrıya” anlayışını meşrulaştırmışlardır. Bu anlayış, orta çağ boyunca tüm Avrupa’nın yaşam tarzı olmuştur.

Pratikte ise Teokrasi, Ruhban sınıfı ile Kralların bir biçimde uzlaşarak halkı diledikleri gibi yönetmek için kurdukları düzenin adıdır.

Aynı zamanda Yahudilerin büyük Haham’larca yönetilen rejimi için de “Teokrasi” ifadesi kullanılmaktadır. Çünkü burada da Allah’ın Tevrat’ta ne dediğinden çok Hahamların ne dediği ve nasıl yorumladığı öne çıkarılmaktadır.

“Görmüyor musun, o kendilerine kitaptan bir nasip verilmiş olanlar, aralarında hüküm vermek için Allah’ın kitabına davet olunuyorlar da, sonra içlerinden bir kısmı yüz çevirerek dönüp gidiyorlar.

Bunun sebebi, onların «belli günlerden başka bize asla ateş azabı dokunmaz» demeleridir. Uydura geldikleri yalanlar dinlerinde kendilerini aldatmaktadır.” (Ali İmran 3/23-24)

Bu Teokrasi anlayışının altını kalın çizgilerle çizerek İslam’ın, niçin Teokrasi olamayacağını anlamaya çalışalım.

İslam: Allah’ın insanlığa sunduğu hayat nizamı olmakla birlikte asla Teokrasi ile karıştırılmaya tahammülü yoktur. Bunun sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

1: Din tümüyle Allah’a aittir. Hüküm koymakta tamamen o’nun tasarrufundadır. Allah bu hakkı kendisinden başka hiçbir kimseye vermemiştir.

“Sizin Allah’ı bırakıp da o taptıklarınız, sizin ve atalarınızın uydurduğu birtakım isimlerden başka bir şey değildir. Bunlara tapmanız için Allah hiçbir delil indirmemiştir. Hüküm ancak Allah’a aittir: O, size, kendisinden başkasına tapmamanızı emretti. İşte dosdoğru din budur. Fakat insanların çoğu bunu bilmezler.” (Yusuf 12/40) (Allah, hâkimlerin hâkimi değil midir? Buyurarak; Allah’ın indirdiği hükümler ile hükmetmeyenleri kafir, zalim, fasık gibi sıfatlarla nitelemiştir. ( Tîn 95/8, Maide 5/44-45,47-48)

2: İslam’da Ruhban sınıfı yoktur. Her insan kulluk çerçevesinde yaptığı her işten Allah’a karşı sorumludur. Allah’ın hükmü karşısında İmtiyazlı bir zümre yoktur. Devlet başkanı ile vatandaş Allah’ın hükmü karşısında eşittir.

(Ey Muhammed!)”Sen, emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki Tevbe edenler de dosdoğru olsunlar. Aşırı gitmeyin. Çünkü O, yaptıklarınızı görür.” .( Hud 11/112)

“Ey Muhammed! İşte bunun için insanları tevhide davet et ve sana emredildiği gibi dosdoğru ol. Onların keyiflerine uyma ve de ki: “Ben Allah’ın kitaptan indirdiğine inandım ve bana aranızda adaleti gerçekleştirmem emredildi. Allah, bizim de rabbimiz sizin de rabbinizdir. Bizim yaptıklarımız bize, sizin yaptıklarınız da size aittir. Sizinle bizim aramızda hiçbir tartışmaya yer yoktur. Allah hepimizi bir araya toplayacaktır. Dönüş yalnız o’nadır.” (Şura 42/15

3: İslam’da devlet başkanlığı imtiyazlı olma makamı değil, halka gerçek anlamda hizmet ederek hak ve adaleti tesis etmek için çalışmak, Emanetleri ehil olan şahsiyetlere vererek güven ve huzuru sağlamak, gelir ve gider dengesini adil şekilde tesis etmektir.

“Allah size, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor. Şüphesiz ki Allah her şeyi hakkıyla işiten, hakkıyla görendir.” (Nisa 4/58)

4: İslam’da Emir sahipleri Allah’a ve Resulüne itaat ettiği sürece kendilerine itaat edilir. Eğer onlar Allah ve Resulüne itaati bırakırlarsa, halk da onlara itaati bırakır ve onu düzeltmeleri üzerlerine vacip olur. Bir Mecelle kaidesi:

“Hâlika isyanda mahlûka itaat yoktur.”

5: İslam’ın Kaynağı olan Kur’an, herhangi bir tahribata uğramadan günümüze kadar varlığını ve safiyetini korumuştur. Onun çağrısı tüm insanlığadır. Ve tüm insanlar O’na göre hesaba çekilecektir. “Doğrusu Kitap’ı Biz indirdik, onun koruyucusu da biziz.”( Hicr 15 / 9)

“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine O’ndan başka giderecek yoktur. Eğer sana bir hayır dilerse, O’nun keremini geri çevirecek de yoktur. O, hayrını kullarından dilediğine eriştirir. Ve O bağışlayandır, esirgeyendir.” (Yunus 10/107)

“Doğrusu bu Kitap; sana ve kavmine bir öğüttür. Ondan hesaba çekileceksiniz.” ( Zuhruf 43/44)

6: İslam fıtrat dinidir. İnsanın fıtratına uygun olarak Rabbi tarafından indirilmiş, ilk muhatapları tarafından hayata geçirilerek yaşanmıştır. Onlara bu anlayışı veren Kur’an, ilk günkü gibi saf ve sadeliğini korumaktadır. Tarihin her döneminde ona gönül verenlere aynı anlayış ve başarıyı sağlamış, kıyamete kadar da sağlayacak konumunu korumaktadır.

“ Öyleyse sen, yüzünü hanif olarak dine, Allah’ın fıtratına çevir ki O, insanları bunun üzerine yaratmıştır. Allah’ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur. Ama insanların çoğu bilmezler.” (Rum 30/30)

“Andolsun, size öyle bir kitap indirdik ki, bütün şan ve şerefiniz ondadır. Hâlâ akıllanmayacak mısınız?” (Enbiya 21/10)

“Muhakkak ki bu Kur’an; en doğru olana götürür. Ve salih amel işleyen müminlere kendileri için büyük bir mükâfat olduğunu müjdeler.” (İsra 17/9)

“De ki: İnsanlar ve cinler bu Kur’an’ın bir benzerini getirmek için toplansalardı; birbirlerine yardımcı da olsalar onun bir benzerini getiremezlerdi.”(isra 17/88

“Biz, Kur’an’dan öyle bir şey indiriyoruz ki o, müminler için şifa ve rahmettir; zalimlerin ise yalnızca ziyanını artırır.”(İsra 17/82)

Devlet konusunda genel bir açıklamadan sonra, bizim için esas olan Kur’an’ın bu konudaki önerileri nelerdir birlikte görelim:

1-İslam olmanın ilk şartı, Allahtan başka ilah olmadığını ve Muhammed (as) onun kulu ve elçisi olduğunu kabul etmektir. Bunun anlamı, hayatta Allah’tan başka İlah, otorite, yasa koyucu, hayatı düzenleyici, insani ihtiyaç ve ilişkilere sınır koyucu tanımıyorum demektir.

Bu cümle Hem İslam’ı hem de Müslüman’ı bütün özellikleriyle ifade etmektedir. Tüm sahte ilahlardan boşalttığı sahayı, elbette boş bırakmayacak tasdik ettiği ilahın ilkeleri ile dolduracaktır. Kendine özgü kuralları ile Kavram ve Kurumlarını oluşturacaktır. Allah’ın taraftarı olanlar, sahte ilahların tezgâhına malzeme olmayacaklardır.

Bu nedenle Allah, kendi hizbinin toplumsal hayatını düzenleyen Ahlak, İbadet, Ukubat, Muamelat, Nekahet ve Yönetim ilkelerini belirleyerek, insanlığın istifadesine sunmuştur.

“Allah, sizlere bilmediklerinizi bildirmek, sizden öncekilerin yollarını size göstermek ve tevbenizi kabul etmek istiyor. Allah, her şeyi çok iyi bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Nisa 4/26)

2- Allah Teâlâ, Allah’a, Peygambere Ve Müslümanlardan Olan Emir Sahiplerine İtaati İstemektedir:

“Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, Peygambere de itaat edin ve sizden olan emir sahibine de itaat edin. Eğer herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz; Allah’a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resulüne arz edin. Bu, daha iyidir ve sonuç bakımından da daha güzeldir.” (Nisa 4/59)

“Müminler, müminleri bırakıp kâfirleri dost edinmesinler; kim böyle yaparsa Allah katında bir değeri yoktur, ancak, onlardan sakınmanız hali müstesna. Allah sizi Kendisiyle korkutur, dönüş yalnız Allah’adır.” (Ali İmran 3/28)

“Ey iman edenler; müminleri bırakıp da kâfirleri dost edinmeyin. Allah’ın aleyhinize apaçık bir ferman vermesini mi istersiniz?” (Nisa 4/144)

Muhakkak ki benim dostum, kitabı indirmiş olan Allah’tır. Ve O, Salihleri dost edinir.“ (Araf 7/196)

3- İslam’dan Başkasına Rağbet Etmemeyi, Müslümanlar olarak birlik ve beraberlik İçinde hareket etmeyi İstemektedir:

“Ey iman edenler! Kendilerine kitap verilenlerden herhangi bir gruba uyarsanız, imanınızdan sonra sizi döndürüp kâfir yaparlar.”(Ali İmran 3/100)

“Topluca Allah’ın ipine sarılın, ayrılmayın. Ve Allah’ın üzerindeki nimetini hatırlayın. Hani, siz; düşman idiniz de O, kalplerinizin arasını uzlaştırdı da, O’nun nimeti sayesinde kardeş oldunuz. Siz; bir ateş uçurumunun tam kenarında iken, sizi oradan doğru yola eresiniz diye kurtardı. Allah ayetlerini size işte böylece açıklar.”(Ali İmran 3/103)

“Ey iman edenler! Yahudileri ve Hıristiyanları dost edinmeyin. Onlar birbirlerinin dostudurlar. Sizden kim onları dost edinirse, şüphesiz o onlardan olur. Şüphesiz Allah, zalim kavmi doğru yola iletmez.” (Maide 5/51)

Ey iman edenler! Eğer babalarınız ve kardeşleriniz imana karşılık küfürden hoşlanıyorlarsa, onları dost edinmeyiniz…” (Tevbe 9/23)

“Ey inananlar! Benim de düşmanım, sizin de düşmanınız olan kimseleri dost edinmeyiniz…” (Mümtehine 60/1)

4 –İnsanları hayra çağıracak iyiliği emredip kötülüğü yasaklayacak bir topluluğun bulunmasını istiyor:

“İçinizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülükten alıkoyan bir topluluk bulunsun. İşte onlar, kurtuluşa erenlerdir.” (Ali İmran 3/104)

“Allah, içinizden iman edenlere ve salih amellerde bulunanlara Şöyle vadediyor: Hiç şüphesiz onlardan öncekileri nasıl ‘güç ve iktidar sahibi’ kıldıysa, onları da yeryüzünde ‘güç ve iktidar sahibi’ kılacak, kendileri için seçip beğendiği dinlerini kendilerine yerleşik kılıp sağlamlaştıracak ve onları korkularından sonra güvenliğe çevirecektir.”

“Onlar, yalnızca bana ibadet ederler ve bana hiç bir şeyi ortak koşmazlar. Kim ki bundan sonra küfre saparsa, işte onlar fasıklardır.” (Nur 24/55)

5- İktidara Gelenlerin icraatından bahsediyor:

“Onlar (o müminlerdir) ki, eğer kendilerine yeryüzünde iktidar verirsek namazı kılar, zekâtı verirler, iyiliği emreder ve kötülükten nehyederler. İşlerin sonu Allah’a varır.” (Hacc 22/41)

“Yine onlar, Rablerinin davetine icabet ederler ve namazı kılarlar. Onların işleri, aralarında danışma iledir. Kendilerine verdiğimiz rızıktan da harcarlar.” (Şura 42/38)

Ya inanmayanlar:

“İş başına geçti mi yeryüzünde bozgunculuk çıkarmak, ekini ve nesli helak etmek için koşar. Allah ise bozgunculuğu sevmez.” (Bakara 2/205)

“Sana indirilene ve senden önce indirilenlere; inandıklarını iddia edenleri görmedin mi? Tagutu reddetmekle emrolunmuş iken Tağut’un önünde muhakeme edilmelerini isterler. Hâlbuki şeytan, onları uzak bir sapıklıkla saptırmak istiyor.” (Nisa 4/ 60)

6- İman edenlerden Allah için savaşmayı istiyor: Savaş ise ancak organize olmuş güçlü bir topluluğun yapabileceği bir işdir.

(Ey Muhammed) “Allah yolunda savaş! Sen ancak kendi yaptığından sorumlusun. Müminleri de savaşa teşvik et. Umulur ki, Allah kâfirlerin gücünü kırar. Hiç şüphesiz ki Allah, kuvvet ve kudretçe daha güçlü ve cezası daha çetindir.” (Nisa4/84)

“Ey Peygamber! Müminleri savaşa teşvik et. Eğer sizden sabırlı yirmi kişi bulunursa, iki yüze (kâfire) galip gelirler. Eğer sizden yüz kişi olursa, kâfir olanlardan bin kişiye galip gelirler. Çünkü onlar anlamayan bir topluluktur.” (Enfal 8/65)

“Nice peygamberler vardı ki, kendileriyle beraber birçok Allah dostları çarpıştılar; Allah yolunda başlarına gelenlerden yılgınlık göstermediler, zaafa düşmediler, boyun eğmediler. Allah sabredenleri sever.” (Ali İmran 3/146)

7-Suç işleyenlere cezalar öneriyor:

“Zina eden kadın ve zina eden erkeğin her birine yüzer değnek vurun. Allah’ a ve ahiret gününe inanıyorsanız, Allah’ın dini hususunda bir acıma tutmasın. Müminlerden bir grup da bunların azabına şahit olsun.” (Nur 24/2)

“Ey iman edenler! Öldürmede kısas size farz kılındı. Hüre hür, köleye köle, kadına kadın. Ama her kim, ölenin kardeşi tarafından bir şey karşılığı bağışlanırsa, o zaman örfe uyması, ona diyeti güzellikle ödemesi gerekir. Bu, Rabbiniz tarafından bir hafifletme ve bir rahmettir. Her kim bunun arkasından yine saldırırsa, artık ona acı bir azab vardır.” (Bakara 2/178)

“Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Artık, Allah’a karşı gelmekten sakınırsınız.”(Bakara 2/179)

“İffetli kadınlara zina isnat edip de, sonra dört şahit getiremeyenlere seksen değnek vurun; ebediyen onların şahitliğini kabul etmeyin. İşte onlar yoldan çıkmış kimselerdir.” (Nur 24/4)

“Allah ve Resulüne karşı savaşan ve yeryüzünde fesat çıkarmaya çalışanların cezası, ancak öldürülmeleri veya asılmaları yahut ayak ve ellerinin çaprazlama kesilmesi, ya da yeryüzünde başka bir yere sürgün edilmeleridir. Bu, dünyada onlar için bir zillettir. Ahirette ise onlar için büyük bir azab vardır.” (Maide 5/33)

8- Allah, İndirdiği ayetlerle Hükmedilmesini istiyor:

“Doğrusu Tevrat’ı Biz indirdik. Onda hidayet ve nur vardır. Kendilerini Allah’a teslim etmiş peygamberler, Yahudi olanlara, Rabbe kul olanlar ve bilginler de, Allah’ın kitabından elde mahfuz kalanla hükmederlerdi. Ve ona şahit idiler. İnsanlardan korkmayın da Ben’den korkun. Ve ayetlerimi az bir değerle değiştirmeyin. Kim de Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse, işte onlar, kâfirlerin kendileridir.” (Maide 5/44)

“Tevrat’ta onlara şöyle yazdık: Cana can, göze göz, buruna burun, kulağa kulak, dişe diş. Yaralar da karşılıklı kısastır. Kim bunu bağışlarsa, kendisi için o keffâret olur. Kim Allah’ın indirdiği ile hükmetmezse işte onlar zalimlerdir.” (Maide 5/45)

“ Ve İncil ehlide Allah Teâlâ’nın indirmiş olduğu (ahkâm) ile hükmetsin. Ve her kim Allah Teâlâ’nın indirmiş olduğu ile hükmetmezse işte onlar fasıklardır.” (Maide 5/47)

“Sana da (ey Muhammed) geçmiş kitapları tasdik eden ve onları kollayıp koruyan Kitabı / Kur’ân’ı hak ile indirdik. Onların aralarında Allah’ın indirdiği ile hükmet. Onların arzu ve heveslerine uyarak, sana gelen haktan sapma. Biz, her biriniz için bir şeriat ve yol belirledik. Eğer Allah dileseydi sizi tek bir ümmet yapardı, fakat size verdiklerinde sizi denemek istedi. Öyleyse iyiliklere koşun. Hepinizin dönüşü Allah’adır. O, ihtilafa düştüğünüz şeyleri size haber verir.”(Maide 5/48)

9-İşleri ehline vermeyi istiyor:

10- İşlerimizi İstişare ile görmemizi istiyor:

“Onlar, Rabbinin davetini kabul ederler ve namazı dosdoğru kılarlar. Onların işleri de kendi aralarında istişare iledir. Kendilerine verdiğimiz rızıktan da Allah yolunda harcarlar.” (Şura 42/38)

11-Halkın Umurunu yüklenen kimseye bağlılık sözünün verilmesini istiyor:

“Ey Peygamber! İnanmış kadınlar sana gelip Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamaları, hırsızlık etmemeleri, zina etmemeleri, çocuklarını öldürmemeleri, elleri ile ayakları arasında bir iftira uydurup getirmemeleri, iyi bir işte sana karşı gelmemeleri hususunda sana bağlılık sözü verirlerse, onları kabul et; ve onlar için Allah’tan mağfiret dile. Şüphesiz Allah, çok bağışlayan, çok merhamet edendir.” (Mümtehine 60/12)

“Allah ve Resulü bir şeye hükmettiği zaman; ne mümin erkekler için ne de mümin kadınlar için artık işlerinde bir seçme hakkı olamaz. Kim de Allah’a ve Resulüne isyan ederse; şüphesiz ki apaçık bir sapıklıkla sapmış olur.” (Ahzab 33/36)

12- Allah bizden kendi tarafında olmamızı istiyor:

“Allah’a ve ahiret gününe inanan bir toplumun -babaları, oğulları, kardeşleri yahut akrabaları da olsa- Allah’a ve Resulüne düşman olanlarla dostluk ettiğini göremezsin. İşte onların kalbine Allah, imanı yazmış ve katından bir ruh ile onları desteklemiştir. Onları içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebedî kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuş, onlar da Allah’tan hoşnut olmuşlardır. İşte onlar, Allah’ın tarafında olanlardır. İyi bilin ki, kurtuluşa erecekler de sadece Allah’ın tarafında olanlardır.” (Mücadele 58/22

“Ey iman edenler! Eğer babalarınız ve kardeşleriniz imana karşılık küfürden hoşlanıyorlarsa, onları dost edinmeyiniz…” (Tevbe 9/23)

13- İslam’ın hiçbir dünya görüşü ile bağdaştırılamayacağını ilan ediyor:

“De ki: Ey kâfirler! Ben sizin tapmakta olduklarınıza tapmam. Siz de benim taptığıma tapacak değilsiniz. Ben de asla sizin taptıklarınıza tapacak değilim. Sizler de benim taptığıma tapacak değilsiniz. Sizin dininiz size, benim de dinim bana” (Kafirun 109/1-6)

Bu ayetleri okuyan Hz.Muhammed (as) nasıl bir sünnet ortaya koymuştur? Bir de o noktadan bakmaya çalışalım.

Hz. Muhammed (as)’ın İzlemiş Olduğu Yol Ve Yöntem:

Muhammed (as) Peygamber olduğu günden itibaren vahyin kendisine çizmiş olduğu rotayı takip ederek hedefine ulaşmaya çalışmıştır. Mekke döneminde 13 yıl boyunca kendisine yapılan teklif ve tehditlerin hiç birisine rağbet etmemiş; Yoluna çıkan engellere ilgili ayetlerle cevaplar verilerek bertaraf edilmiştir. Bütün zorluklar göğüslenerek 13 yıl Mekke de Kureyş’e yapılan tebliğ fayda vermeyince hicret mukadder olmuştur.

Akabe görüşmelerinde temeli atılan Medine İslam devleti, hicretle kemale ulaşmış ve fiilen gerçekleştirilmiştir. Medine’de İlk günden itibaren küçük askeri birlikler oluşturarak Kureyş’i daima gözlem altında tutmaya başlamış; geceleri şehrin belirli yerlerine nöbetçiler koymuş, Medine’nin sınırlarını belirlemek için sınır taşları diktirmiş, Nüfus sayımı yaptırmış ve çevredeki Yahudi, Hıristiyan, Müşrikler ve Müslümanlarla Meşhur Medine Musalahası denilen 47 maddelik Vatandaşlık anlaşmasını yapmıştır. Mescidin yapılması, askeri birlikler oluşturarak çevrelerinde olup bitenlere karşı daima teyakkuzda bulunmuştur.

İçte ise, bir Ensar ile bir Muhaciri kardeş yaparak ellerindeki imkânlarını aralarında paylaştırmıştır. Bu anlamda “Yesrib” Gerçekten “Medine’tün Nebi” Peygamber şehri olma şerefine ulaşmıştır. Hiçbir zaman İsrail oğullarının Musa (as) yaptıkları gibi sızlanmamış, şikâyetçi olmamışlardır. Bu uğurda Allah Teâlâ’nın iltifatına layık olmuşlardır.

“İyilik yarışında önceliği kazanan Muhacirler ve Ensar ile onlara güzelce uyanlardan Allah razı olmuştur, onlar da Allah’tan razı olmuşlardır. Allah onlara, içinde temelli ve ebedi kalacakları, içlerinden ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır; işte büyük kurtuluş budur.” (Tevbe 9/100)

Allah Teâlâ cihada izin vermiş, bu muhlis topluluk İslam’ın düşmanlarıyla Bedir’de, Uhud’da, Hendek’te… Mallarıyla ve canlarıyla savaşarak Allah’ın dinini, İslam’ın şanını yüceltmişlerdir.

Peygamber (as) Hudeybiye anlaşmasından sonra çevredeki devletlere resmi elçiler göndererek İslam’a davet etmiş, Mekke’nin fethinden sonra Tebük’e kadar giderek bölgeyi emniyete almıştır. Hasta yatağında iken Usame ordusunu şehir dışında hazır bulundurmuştur. Devlet olmanın gereğini asla göz ardı etmemiştir.

Buradan hareketle bir tespitte bulunmak istiyoruz:

Bir düşünce ki hiçbir düşünce ile uzlaşma kabul etmiyor.

Hem nefislerde hem de hayatta Allahtan başka hüküm koyucu ve mutlak hükmedici de kabul etmiyor.

Allah’a, Peygambere ve Bizden olan emir sahiplerine itaati emrediyor.

Ehli Kitaba, kâfir ve Müşriklere itaat etmeyi, dost edinmeyi, onları veli edinmeyi ise yasaklıyor.

Hükmettiğimiz zaman Adaletle hükmetmeyi, İşleri ehline vermeyi, İşlerimizde birlerimizle istişare etmeyi emrediyor.

Allah’ın İndirdiği hükümler ile hükmetmeyenleri kâfirler, zalimler ve fasıklar olarak niteliyor.

İman edenlerden Kur’an ile hükmetmelerini istiyor.

İnsanları hayra çağırmayı, iyiliği emredip kötülüğü yasaklamayı emrediyor.

Katili, zaniyi, müfteriyi, hırsızı, asiyi cezalandırmayı istiyor.

Hukukta bir kaide vardır:”Bir vacibin yerine getirilmesi için gerekli olan şey de vacibdir” diye.

Bu emirlerin yerine getirilmesinin imkânını düşündüğümüz zaman, İslam’ın hayata hâkim olmadığı bir sistemde bu hükümlerin yerine getirilmesi mümkün değildir. Bunu, içinde yaşadığımız acı tecrübe ile görüp bilmekteyiz. Bu hükümlerin uygulanabilirliği ancak bu düşüncenin hâkim olduğu bir devlet düzeninde mümkün olacaktır.

Bunca delile rağmen “İslam’ın DEVLET önerisi yoktur, Peygamberin devlet kurması kabile asabiyetinin sonucudur, o istemedi ama Kabile asabiyetinin sonucu olarak devleti kucağında buldu ve reddetmedi” gibi anlayışlar güneşi görmemek için gözünü kapamaktır. Eğer ihanet değilse, Allah ve Resulüne iftiradır.

Sizin dostunuz ve veliniz Allah, Peygamber ve Allah ve Resulüne gerçekten iman eden Müminlerdir.

İslam’a karşı savaşanlar ile Müslüman oluncaya veya boyun eğip cizye verinceye kadar savaşmayı emrediyor.

Düşünelim: Allah, bunca hükmü ve yol göstermeyi, yeryüzünde “ ekini ve nesli bozmaya koşanlara” iktidar sağlamak, onlara hizmet edecek uysal kullar üretmek için mi veriyor?

Yine düşünelim, Allah’ın koymuş olduğu hükümlerin hayata geçirilmesi, bir başka dünya görüşünün ve değer yargılarının hâkim olduğu ortamda mümkün olur mu?

Allah’ın elçisi ilahi iradenin kastı olmayan bir işi yapmak için savaşır, can verip can alacak bir mücadeleye girer de Allah ona müdahale etmez mi?

Allah’tan başka otorite kabul etmemeyi ilk şart olarak belirleyen bir dünya görüşü, hayatı düzenlemeyi başkalarına bırakır mı?

Bu minval üzere yüzlerce soru sorulabilir ve İslam’dan cevapları bulunabilir.

Her fikir sahibi olan insan, fikrine ve kendisine iktidar isterken, Yaratıcının ve her şeye kadir olan Allah’ın Dinine iktidar istemediğini ve nasıl iktidar edileceğini elçileri ile insanlığa öğretmediğini söylemek Allah’a iftiradır ve abesle iştigaldir.

Bu dinin ibadetini öğreten Peygamber, siyasetini de öğretmiştir.

Sonuç olarak İslam, Egemenliğin tümüyle Allah’a ait olduğunu ilan etmektedir. İslam devletinde yasama Allah’a aittir. Ana yasa denilen ana ilkeler Allah tarafından elçisine göndermiş olduğu vahiylerle tespit edilmiştir.

Başta peygamber (as) olmak üzere bu dünya görüşünde kimsenin bir imtiyazı yoktur. Peygamber ve onunla birlikte iman edenler “emrolundukları gibi dosdoğru olmak” ve onun ilkelerine göre yaşamak zorundalar. Herkesin hak ve görevlerini belirleyen Allah’dır. Bu özellikleri ile İslam Tam anlamıyla kendine özgü bir devlet anlayışına ve yapılanmasına sahiptir.

Halkın umurunu yüklenen kimseye, doğacak yeni hukuki konularla ilgili çözüm getirmek için, temel yasalara uygun olarak içtihat yapma yetkisini vermiştir. Bu uygulama ile yürütmeye gereken kolaylığı sağlamıştır. “Onların işleri aralarında istişare iledir.” İlkesi işletilerek her türlü müşküle çözüm üretmenin yolu açılmıştır.

Çözüm üretirken, Malın, Canın, Aklın, Dinin ve Neslin korunmasını esas almıştır.

İslam ile hükmedildiği sürece bir tıkanma yaşanmamış, Tıkanma, insanların dinden ve dini düşüncelerden uzaklaşarak, kendi düşüncelerini küçük görmeye, çözümü başka yerde aramaya başlamalarının sonucunda oluşmuştur.

Çünkü bir dünya görüşü akidesi ve ahkâmıyla birlikte hayata geçirilirse, insanları başarıya götürür. İmandan yoksun bir uygulama işe yaramayacağı gibi, uygulamadan yoksun bir imanda bir işe yaramayacaktır.

Buna rağmen, devlet yapılanmalarından bahsedilirken, İslam devlet anlayışı diye bir şeyden bahsedilmeyişi masum bir olay değildir. Varlığı hatırlatılmak bile istenmeyerek gözden ve gönüllerden uzak tutulmaya çalışıldığı açıktır.

Hâlbuki tarihin bir döneminde kurulmuş, uzun yıllar yaşamış, arkasında silinmeyen izler bırakmış bir hukuk devletini, bu devletin bağlı olduğu hukukun kaynağı olan Kur’anı ve bu gün itibariyle 1,5 milyar Müslüman kitlesini kimse görmezden gelemez.

Tarihi, insanlıkla yaşıt olan “ED DİN”, Kur’an’ın beyanıyla Zülkarneyn ve Süleyman (as) ‘ın dönemlerinde kurulan cihan devletleri doğudan batıya, güneyden kuzeye yapmış oldukları seferleriyle, yeryüzünü ıslah etmiş, İnsanlığı İslam ile tanıştırmış ve Allah’ın dinini yeryüzüne hâkim kılınmıştır.

Son olarak da Hz. Muhammed (as)’ın eliyle yeniden devlet olmuş ve uzun yıllar üç kıtada bu hukukun hâkimiyeti sürdürülmüştür.

Aslında devletin niteliğini, O devlette Tatbik edilen hukuk belirler. Bir devletin İslam devleti olması, hukukunun Kur’an ve sünnete dayanması ile mümkündür. Halkının çoğunluğunun Müslüman’lardan olması o devleti Müslüman yapmaz. Ancak hâkimiyetin Yalnızca Allah’a ait olması ve insanlara o’nun hükümlerinin tatbik ediliyor olmasıyla mümkündür.

Asrı Saadetten Osmanlının son dönemine kadar Müslümanların coğrafyasında bu hukuk yürürlükte tutulmuştur. Devletin liderlik anlayışı saltanata dönüştürülmesine rağmen hukuk hep aynı kalmıştır.

Kötü tatbikatların suçu hukuka / Dine mal edilemez. Günah ve kusur hukukta değil onu güzel uygulamayan şahıslar veya toplumlardadır.

İslam Müslümanların yozlaşmasıyla bu hale getirilirken, seküler hukuk ve rejimlerin bundan nasibini almadığını düşünmek mümkün değildir. İnsanın eliyle icra edilen bir şeyin zaman içerisinde yozlaşması insanlık tarihi boyunca hep ola gelmiştir. Bunun en açık örneği Kur’anın şahadetiyle Ehli Kitabın durumudur. Kral ve Sultanları tenkit edenler, iktidara geldikleri zaman kendi krallıklarını kurmak için ellerinden geleni yapmışlardır.

Egemenliğin halka ait olduğunu söyledikleri Demokratik devletlerde halkın ne kadar egemen olduğu da malümdur!…

Bütün rejimlerde iktidarda aslan payını paylaşan mutlu bir azınlık ola gelirken, geride sefaleti paylaşan hep halkın çoğunluğu olmuştur.

İslam’ın Zekât ve sadaka hükmünü dini bir vecibe olarak koymasıyla sosyal dengeyi sağlamış; Tarih boyunca Mustazaf’ların elinden tutan hep İslam olmuştur.

İnsanları kendilerine kul edinen Mele ve Mütref’lerin elinden kurtararak Allah’a kul olmalarını sağlamak için Allah, Elçilerini ard arda göndererek insanlığı bu durumdan kurtarmış, şerefli bir konuma yükseltmiştir.

“ Müşrikler hoşlanmasa da, Dinini bütün dinlere üstün kılmak için; Resulünü hidayet ve hak din ile gönderen O’dur.” (Tevbe 9/33)

Ey İman Edenler!

Hep birlikte Allah’ın ipine (kitabına, dinine) sımsıkı sarılın. Parçalanıp ayrılmayın. Allah’ın üzerinizdeki nimetini düşünün. Hani siz birbirinize düşmanlar idiniz de, O, kalplerinizi birleştirmişti. İşte O’nun (bu) nimeti sayesinde kardeşler olmuştunuz.

Yine siz, bir ateş çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi O kurtarmıştı. İşte Allah size ayetlerini böyle apaçık bildiriyor ki, doğru yola eresiniz.” (Ali İmran 3/103)

Hayat ve kâinatın yaratıcısını, İnsan hayatını düzenlemeden uzak tutmak isteyenlere Allah, heveslerini kursaklarında bırakacak şu cevabı veriyor:

“Bütün dinlerden üstün kılmak üzere, Peygamberini hidayet ve hak din ile gönderen O’dur. Şahit olarak Allah yeter.” (Fetih 48/28)

“Onlar, Allah’ın nurunu ağızlarıyla söndürmek isterler. Hâlbuki kâfirler istemeseler de; Allah, nurunu tamamlayacaktır.” (Saf 61/8)

Ey Müslüman olduklarını haykıran muvahhitler! Sözlerinizde samimi iseniz gayret edin de bu şeref sizin olsun. Allah nurunu sizin elinizle tamamlasın!..

0 notes

halilintifada · 8 years

Text

Müşrik araplar ve gelenekleri

(1/1)

✿ Ayşe: İkinci Bölüm MÜŞRİK ARAPLAR VE GELENEKLERİ Hz. İbrahim ve ismail'in tebliğ ettiği Hanif Dini üzere bulunan Araplar zamanın geçmesiyle, sahip oldukları bu inançlarını tahrif ederek, tevhidi bırakmışlar, şirke yönelmişler, çeşitli putlara tapmaya başlamışlardı. Arapların, şirk ve küfür içinde oldukları İslâm öncesi bu döneme Cahiliye Devri denilmektedir. Tev-hid'in kıblesi olan Kabe putlarla doldurulmuş, Hz. ibrahim'in sünneti tahrif edilmişti. Huza'a kabilesinin Mekke'ye hakimiyeti esnasında onların başkanları olan Amr b. Luhay el-Huzaî, Hz. ibrahim'in Dini'ni tahrif etmiş, Suriye'den getirdiği Hübel adlı putu Kabe'ye yerleştirmiştir. Onun Araplar arasında putperestliği yayan kimse olduğu kaydedilmektedir. Yine O, Hz. ibrahim'in Sünneti'nde birçok hususu tahrif etmiş, Bahîra, Şaibe, Vasile, Hami gibi adak çeşitlerini ortaya atmıştır. Müşrik Araplar Hz. ibrahim'in tevhid dini Haniflik'ten ayrılmış olmalarına rağmen, yine de ondan kalan bazı izleri bir gelenek halinde devam ettirmişlerdir. Şimdi, müşrik araplarm Asr-ı Saadet'te sahip oldukları bazı geleneklere yer vermek istiyoruz. [131] a) Gusül: Cahiliye döneminde kendilerine Hanif denilen ve Hz. ibrahim'in Sünneti üzere yaşamaya çalışan bazı kimselerin yanında, müşrik araplar da cünüplükten dolayı gusletmekte, mazmaza ve ıstinşak yapıp, misvak kullanmaktaydılar.[132] Nitekim Mekkelile-nn başkanı Ebu Süfyan, Bedir savaşında müşrik ordusunun hezimete uğramasından dolayı, Hz. Peygamberle savaşmcaya kadar cünüblükten dolayı başına su değdirmemeyi adamıştı,[133] Süheylî, Ebu Süfyan'm bu nezri ile ilgili olarak 'cünüblükten dolayı gusletmek, Cahiliye devrinde hac ve nikâh gibi Hz. ibrahim'in Dini'nden kalma bir iz olarak kendisiyle amel edilen bir husustu' demektedir.[134] Yine müşrik arap kadınlara bu dönemde, hayızh oldukları halde putlara yaklaşmıyor, onlara el sürmüyorlardı. Bunun sebebinin hayızh kadınların temiz kabul edilmemesi olduğu açıktır. Cahiliye dönemi şiirlerinde buna dair bilgilere rastlamaktayız. Nitekim Cahiliye dönemi şairlerinden Bala b. Kays b. Yamer, bir sininde: "Düşmanları da bıraktım, kuşlar biraz uzaklarında bekleşi-yorlardı, hayızh kadınların Menâfi çevresinde bekleyişleri gibi."[135] demektedir. Bişr b. Ebi Hazım da bir şiirinde: "Başında kuşlar oturuyormuş gibi hareketsiz, ona yaklaşılmaz, Hayızlılann îsâf önünde duruşları."[136] demiştir. Şiirlerde bahsedildiği gibi, Cahiliye devrinde hayızh kadınların putlara yaklaşmamaları, bu devirdeki müşrik kadınların temizlenmek ve onlara dokunabilmek için hayızdan sonra yıkandıkları ihtimalini hatıra getirmektedir. Bunun da, Hz. ibrahim'in Dini'ninden kalan, tahrif edilmiş bir gelenek olduğu açıktır. [137] b) Namaz: I. Goldziher, namaz ibadetinin Cahiliye devrinde mevcut olmadığını, "Salat" teriminin Hıristiyanlık'tan alınma Arapça olmayan bir kelime oluşunun buna delil teşkil ettiğini iddia etmiştir.[138] Cahiliye döneminde namaz ibadetinin olmayışı, eğer doğru kabul edilirse, Hz. ibrahim'in Dini'inde mevcut olan namaz ibadetinin, zamanla cahiliye Arapları tarafından terkedilip, unutulmuş olduğunu gösterir. Cahiliye Araplarmm Hz. ibrahim'in Dini'nde mevcut olan birçok hususu unuttukları gözden uzak tutulmamalıdır. Nitekim Ebu Zer ve Kus b.Saide'nin, Cahiliye döneminde namaz kıldıklarını daha Önce kaydetmiştik.[139] Ayrıca KurJan-ı Kerim'de yer alan, "Kabe'deki ibadetleri (Salat) sadece ıslık çalmak ve el çırpmaktan başka bir şey değildir"[140] ayeti Cahiliye döneminde müşrik araplarm namaza yabancı olmadıklarını göstermektedir. Nitekim bu dönemde müşrikler, erkek-kadm, açıksaçık el ele tutuşur, Kabe'nin etrafında dolaşırlar ve ıslık çalıp el çırparlardı. Böylece, ibadet ediyoruz diye çalar, oynar, hora teperler ve yaptıklarını alkışlarlardı. Hz. Peygamber Kabe'ye gelip namaz kılmak ya da Kur'ân okumak istediği zaman, çoğu zaman böyle ayin yapmakta ileri giderler, kendileri de namaz kılıyor ve dua ediyorlarmış gibi gösteri ve gürültü yaparlar, bunu kendilerine bir ibadet sayarlardı.[141] Yine Cahiliye döneminde Ka'b b. Lüey'in Kureyşliler'i Cuma günü toplayıp, içinde bir de hutbe kısmı bulunan haftalık bir ibadet yaptığını daha önce kaydetmiştik. Bugüne Cuma, Maruzat (Açıklama), Yevmü'l-Arube (Araplık Günü) denilmekteydi.[142] c) Bayram: Cahiliye devrinde Medinelüer'in iki bayramından bahsedilmektedir. Medineliler bu günlerde oyun oynar ve şenlikler yaparlardı. Hz. Peygamber, Medine'ye hicret ettiği zaman Medineli-ler'in bu bayramlarım görünce: "Bu iki gün nedir?" diye sormuş, onlar da "Biz cahiliye devrindeyken bu iki günde şenlik yapardık" diye cevap vermişlerdi. Hz. Peygamber de "Allahü Teala, sizin bu iki bayramızım onlardan daha hayırlı iki bayram ile değiştirdi: lyd-i Fıtır ve Iyd-i Edhâ" buyurmuştu.[143] Bazı kaynaklarda Cahiliye Döneminde Medinelilerin kutladıkları bu iki bayram gününün Nevruz ve Mihrican günleri olduğu kaydedilmektedir.[144] d) Yağmur Duası: Yağmur duasına çıkma âdetinin Cahiliye dönemi Arapları arasında da mevcut olduğunu görmekteyiz. Nitekim Abdülmutta-lib'in, yamnda Hz. Peygamber olduğu halde Kureyşlilerle birlikte Ebu Kubeys dağına yağmur duasına çıktığı ve onun Peygamberi-miz'in yüzü suyu hürmetine yağmur dilemesinden sonra, çok geçmeden yağmur yağdığı kaydedilmektedir.[145] Daha sonraları Peygamberimiz'in amcası Ebu Talib de Kureyşlilerle birlikte yağmur duasına çıkmıştır. Ebu Talib'in Hz. Peygamberin elinden tutarak Kabe'ye götürdüğü ve O'na dua ettirdiği, bundan sonra yağmur yağıp Mekke derelerinin sularla dolu taştığı nakledilmektedir.[146] e) Cenaze Uygulamaları: Cahiliye döneminde Araplar, cenazelerim yıkarlar, kefenlerler, üzerine dua okurlardı. Ölünün tabuta konulmasından sonra, velisi ayağa kalkarak, ölünün bütün iyiliklerini sayar, medheder ve sonra: "Allah'ın rahmeti senin üzerine olsun" derdi. Bu bir çeşit cenaze namazı sayılır, daha sonra cenaze defnedilirdi.[147] Kaynaklarımız, Peygamberimiz'in amcası Ebu Talib'in cenazesinin yıkandığım, kefenlenip defnedildiğini haber vermektedir.[148] Peygamberimiz'in hanımı Hz. Hatice de vefat ettiği zaman, cenaze namazı henüz farz kılınmadığı için Cahiliye devri usulüne göre dua yapılmıştı. Yine Cahiliye Devri'nde "Beliyye" denilen bir uygulama daha vardı. Buna göre, Müşrik Araplar, ölenin mezarının yanma bir deve getirirler, devenin boynuna bir halka takarlar ve hayvanı ölünceye kadar bu şekilde mezarın yanında bırakırlar veya mezara gömerlerdi. Buna da "Beliyye" derlerdi.[149] Cahiliye Dönemi'nde bir kişi Öldüğü zaman Araplar, çarşı, pazar, sokak ve evlere adamlar göndererek bir kimsenin öldüğünü ilan ederlerdi. Araplar arasında yaygın olan o zamanki âdete göre, şerefli birisi öldüğü ya da öldürüldüğü zaman, kabilelere bir atlı gönderilir, o da "Filanın ölümü ile araplar helak olmuştur" gibi sözlerle, o kişinin öldüğünü duyururdu.[150] Yine bu devirde cenazeye katılan müşrik Araplar bir takım aşırılıklarda bulunur, üzüntülerini dile getirmek için elbiselerini değiştirirler, matem elbisesi giyerlerdi. Cenaze geçerken de ayağa kalkarlardı. Cahiliye dönemi Araplarımn "Ben Öldükten sonra arkamdan matem tutun" diye vasıyyet ettiklerini görmekteyiz. Nitekim Cahili şair Tarafe'nin öldükten sonra kendisine layık bir şekilde matem tutulmasını bir beyitinde vasiyet ettiğini bilmekteyiz: "Ben öldüğüm zaman bana yakışır bir surette ağla, Benim için yakalarını yırt, ey Ümmü Mabed"[151] Peygamberimiz'in dedesi Abdülmuttalib de, vefat edeceği zaman kızlarını toplayarak ağıt yaktırmıştır.[152] Müşrik Araplar matem tutarken, Ölünün iyiliklerim sayarak ağlarlar, feryad ve figan ederler, yanaklarını, yüzlerini, başlarım, dizlerini döverler, yakalarını ve elbiselerini yırtarlar, yüzlerini tırmalarlar, manzumelerle ölünün iyiliklerim yayarlar, kendilerinin de helak olması için dua ederlerdi.[153] Yine Cahiliye Dönemi'nde cenaze sahipleri yemek hazırlayarak cenazeye katılanlara ikram ederlerdi.[154] Bu husus da matemden sayılırdı. [155] f) Oruç: Cahiliye Dönemi'nde Kureyşliler'in Receb ayında oruç tuttukları kaydedilmektedir.[156] Yine bu dönemde Kureyş'in işledikleri bir günaha kaffaret olmak üzere veya kıtlık tehlikesine karşı şükran borcunu ödemek için oruç tuttukları nakledilmektedir.[157] Kaynaklarımızda, Cahiliye döneminde hem Kureyş'in, hem de Hz. Peygamberin Aşura günü oruç tuttuklarından bahsedilmektedir.[158] Cahiliye devrinde görülen bir oruç çeşidi de "Sükut Orucu"dur. Cahiliye Arapları bir gün boyunca hiç konuşmazlar ve bunu bir ibadet sayarlardı. Hz. Peygamber: "Bir gün, bir geceye kadar sükut etmek yoktur" buyurarak bu âdeti yasaklamıştır.[159] Buharî'nin kaydettiğine göre, Hz. Ebu Bekir de, Zeynep adlı bir kadının sükut orucu tuttuğunu görerek, "Bu iş cahiliye fiillerin-dendir" diyerek kendisini uyarmıştır.[160] g) Hac: Hz. ibrahim devrinden kalma hac ibadetinin Cahiliye döneminde de devam ettiğim ve ihram, telbiye, vakfe, tavaf, sa'y, cemrelerin taşlanması, kurban kesilmesi gibi esasları içindu bulundurduğunu bilmekteyiz. İhram, Vakfe, Tavaf, Sa'y ve diğer uygulamaları: Kaynaklarımız, Cahiliye devrinde müşriklerin, putlar için ihrama girdiklerini haber vermektedir. Bu dönemde Medineliler-den bir kısmı Müşşellel mevkindeki Menat putu için telbiye ederek ihrama girerken,[161] Medinelilerden diğer bazı kimseler ise deniz tarafında bulunan Isâf ve Naile adlı bir put için ihrama girmekteydiler.[162] Yine Cahiliye devri halkı ihramdayken hayvan eti ve yağ yemeyerek, perhiz yapmaktaydılar.[163] Bu dönem halkının, ihrama girmeyi bir takım lüzumsuz ilavelerle zorlaştırdıklarım da görmekteyiz. Söz gelimi ihrama girdikleri zaman gölgede oturmazlar, eve yahut çadıra girmeleri gerektiğinde, evin arka tarafını delerek veya evin üstünden atlayarak, ya da merdiven kurarak içeri girerler ve bunu bir iyilik sayarlardı. Medineliler de hac dönüşlerinde evlerine kapılarından girmezler, evlerinin arkalarından içeri girerlerdi. Aksi bir davranış şiddetle kmanırdı.[164] Kureyş ve Harem halkı ise, ihramlı iken evlerine kapılarından girip çıkarlardı. Ancak Medineliler ile Ehl-i Meder ve Ehl-i Veber (Köylüler ile Çadırda yaşayanlar) ihramlı iken evlerine ve çadırlarına kapılarından girmezlerdi.[165] Cahiliye döneminde haccedenler ihramdan çıkmak için traş olurlardı. Bu dönemde Medineliler îsâf ve Naile adlı putlar için telbiye ederek ihrama girerler, Safa ve arasında sa'y yaptıktan sonra traş olurlardı.[166] Diğer bazı kabileler ise tavan bitirdikten sonra Menat adlı putun yanına gelirler ve başlarını bunun yanında traş ederlerdi.[167] Cahiliye döneminde Kabe özel bir kıyafetle tavaf edilir, Mekkeliler bu iş için özel bir kıyafet satarlardı. Bu kıyafeti satın alamayanlar çıplak tavaf ederlerdi. Bu hususa hem Kur'ân-ı Ke-rim'de hem de hadislerde işaret edilmiştir.[168] Cahiliye dönemi Arapları, Amr b. Luhay'dan beri telbiyeleri-ne şirk karıştırmışlardı. Kaydedildiğine göre, Kureyş, Kinane ve Huza'a kabilelleri, "Buyur Allahım, buyur! Buyur, senin ortağın yoktur. Ancak bir ortağın vardır. Sen ona ve onun sahip olduklarına hükmedersin" şeklinde telbiye ediyorlardı.[169] Araplar, bu şirk dolu telbiyelerinde "ortak'la Hübel ve îsaf adlı putları kasdeder-lerdi.[170] Diğer kabilelerin de ayrı ayrı telbiyeleri vardı. Bunların da içine şirk ifade eden sözler karıştırılmıştı.[171] Cahiliye döneminde Kinane, Kureyş ve Huza'a kabileleri kendilerine "Hums" adım vererek, diğer Araplardan üstün ve ayrıcalıklı olduklarını iddia ederlerdi. Bunlar, hac esnasında Harem'den dışarıya çıkmazlar, Müzdelife'den ileriye gitmezlerdi. "Biz harem halkıyız, Harem halkıyız, Harem'den dışarı çıkmayız" derlerdi. Vakfe için Arafat'a çıkmayarak, Müzdelife'de vakfe yaparlardı. Buna gerekçe olarak da "Biz, Hz.İbrahim'in evladıyız. Kabe'nin sahipleriyiz. Mekkeliyiz. Arap kabilelerinin hiçbirinin ferdleri bizim şeref ve asaletimize sahip değillerdir. Bundan sonra hiçbir şeye tazim etmeyip, bütün hürmetimizi Harem dahiline hasretmeliyiz. Arafat'ta halk ile vakfe yapmak bizim kadrimizi düşürüyor" fikrini ileri sürerlerdi.[172] Böylece Arafat vakfesini tahrif etmişlerdi. Diğer Arap kabileleri ise Arafat'ta vakfe yaparlardı. Arafat'tan da güneş tam dağın tepesindeyken dönerlerdi. Hacıları Arafat'tan indirme vazifesi de Mudar oğullarına aitti. Bu vazife onlardan Gavs b. Mürr tarafından yerine getirilirdi. Bu zatın lakabı "Sufe" idi. Bu vazife daha sonra çocuklarına geçmişti. Arafat'ta vakfeden sonra Araplar, "Ey Sufe izin ver de inelim" derlerdi. O zaman bunlardan biri kalkıp izin verdiğini ilan ederdi.[173] Cahiliye döneminde güneş doğmadan evvel Müzdelife'den hareket etmezlerdi. "Ey Sebir dağı aydınlan ki, biz de acele kurban kesmeye gidelim" derlerdi.[174] Güneş doğuncaya kadar Müzdeli-fe'de duran müşrikler, burada babalarını, dedelerini överek, övünerek vakit geçirirlerdi. Söz gelimi bu esnada bir adam dağın tepesinde ayağa kalkar, "Ben filan oğlu filanım, ben şöyle yaptım. Babam da yedirir içirirdi. Başkalarının borçlarını öder, diyetlerini üzerine alırdı. Dedem de böyle yapardı" der, diğer insanlara karşı ovunurdu. Arafat'tan gelen hacılar görsünler de yollarım kaybetmesinler diye geceleyin Müzdelife'de ateşler yakılırdı. Bunu ilk defa Peygamberimiz'in dedelerinden Kusay yaptırmıştır.[175] Cahiliye devrinde, hacıların Müzdelife'den Mina'ya gidebilmesi için de Benî Sufe denilen bir ailenin izin vermesi gerekirdi. Bu olay kurban kesileceği günün sabahında cereyan ederdi. Bu vazifenin başında Zeyd b. Advan oğulları bulunuyordu. Onlardan bu işin başında son olarak bulunan Ebu Seyyare Ümeyle b. Azel idi. Bu zat, kafile başkanı olarak çıplak bir eşek üzerinde kırk yıl devamlı bir şekilde hacıları Müzdelife'den Mina'ya götürmüştür.[176] Yine bu dönemde müşriklerden bazıları, Mina'dan Mekke'ye üç günden evvel inmeyi, bazıları da dördüncü güne kalınmasını günah saymaktaydılar.[177] Kabe'nin tavafı eski Arapların ibadet hayatında çok önemli bir yer işgal etmiştir. Tavaf ile aynı manaya gelen "Davar" kelimesi, bazan onun yerini almıştır. Ancak kaydedilen bazı Cahili Arap şiirlerinden tavafın sadece Kabe'ye mahsus olmadığı, müşrikler tarafından putların da tavaf edildiği anlaşılmaktadır. Müşrikler, Kabe'yi tavaf esnasında şiirler okur, kurbanlar keserlerdi. Bu ibadetler, Hums'a mensup olan Kureyş'in seçkin ve asil kişilerince idare edilirdi, ibadet maksadıyla (Tahannüs) her yıl Hira'ya çıkan Kureyşliler, dönüşte Kabe'yi tavaf etmeden evlerine girmezlerdi.[178] Bu dönemde Araplar, Kabe'yi yedi defa tavaf ederlerdi.[179] Kureyş kabilesi tavaf esnasında şöyle derdi: "Lât hakkı için, Uzzâ hakkı için, Onlar yüksek turnalardır, Onların şefaatlerine ümit bağlanabilir, Üçüncüleri Menat hakkı için."[180] Kur'ân-ı Kerim, Cahiliye Araplarmm Kabe'deki ibadetlerinin sadece ıslık çalmak ve el çırpmak'tan ibaret olduğunu haber vermektedir.[181] Bu dönemde müşrikler, erkek ve kadın, açık-seçik el ele tutuşur, Kabe'nin etrafında dolaşır ve ıslık çalıp el çarparlardı. Böylece, ibâdet ediyoruz diye çalar oynar, hora teperler ve yaptıklarını alkışlarlardı. Bu müşrikler 'Kabe'nin etrafında "Mükka" kuşu gibi ıslık çalarak dolaşmazsak haccımız tamam olmaz' derlerdi.[182] Cahiliye Araplannm Kabe'yi çıplak olarak tavaf ettikleri kaydedilmektedir. "Hums" denilen Kureyş, Benî Amr, Sakîf, Hu-za'a gibi kabileler müstesna, diğer Araplar, Kabe'yi çıplak olarak tavaf ederlerdi. Eğer Hums kabileleri, bunlara tavaf için elbise verirlerse, bu elbiseleri giyerek tavaf yaparlardı. Bunun için erkekler, erkeklere, kadınlar da kadınlara elbise verirler, Humslular-dan elbise alamayanlar ise çıplak tavaf ederlerdi.[183] Bu konuda Dabba'a bint Amir adlı bir kadının çıplak larak Kabe'yi tavaf ederken söylediği bir şiir bu konuda ip ucu vermektedir: "Bugün, vücudumun bir kısmı veya hepsi gözükür, Fakat ben, ondan görünene de cevaz vermem."[184] Hums'a mensup olanlar her zaman kendi elbiseleriyle tavaf yapma hakkına sahiptiler. Hums'a mensup olmayanlar ise, içinde tavaf yapacağı bir humslu elbisesi bulamazlarsa giydiği elbiseden ayrı getirdiği başka bir elbiseyi giyerek tavaf eder ve tavaftan sonra o elbiseyi isaf ve Naile adlı putların arasına atar, bundan bir daha faydalanamazdı.[185] Ya da, bu şahıs çıplak olarak tavaf etmek zorunda kalırdı.[186] Çıplak tavaf etmeyi göze alamayan kimseler ise, Mekkeliler'den elbise satın almak ya da kiralamak mecburi-yetindeydi. Çıplak tavaf yapan Araplar arasında Benî Amir kabilesi de vardı. Ancak erkekler gündüz, kadınlar gece tavaf yaparlardı. Çıplak tavaf eden kadınlardan bir kısmı, bellerine, deriden yapılmış uzun sırmalar bağlayarak korunmaya çalışırlardı. Humslu olmayanlardan ancak önemli kimseler kendi elbiseleriyle tavaf yapabilir, fakat elbiselerinden bir daha faydalanamazlardı.[187] Bunun sebebi şuydu: Humslularm koyduğu kural gereği, Harem'in dışındaki elbise ile Harem'in içine girilmezdi. Dışardan gelenler, Mekke'de giyeceği elbiseyi satın almak, yahut ödünç bulmak zorundaydılar. Şayet Humslular'dan elbise bulamazlarsa, "içinde günaha girdiğimiz elbise ile tavaf caiz değildir" diyerek anadan doğma çırılçıplak olarak Kabe'nin etrafında dolaşırlardı. Çıplak dolaşmaya utananlar ise, elbiseleriyle tavaf yaparlar, ancak sonunda elbiselerini çıkarıp, atmak zorunda kalırlardı. Atılan bu elbiselere, "Leka" denilir ve bunlar Mekkeliler tarafından toplanırdı.[188] Fakat Arapların gözü gönlü attıkları bu elbiselerinde kalırdı. Elbise bulumayanlar çıplak tavaf ederken "Biz babalarımızı bu hal üzere bulduk, Allah bize böyle emretti" derlerdi.[189] Cahiliye döneminde tavaf eden bir kimse, önce Kabe'nin yanında bulunan İsaf adlı puttan başlar, onun önünde istilam eder, tavafını Naile adlı putun yanında istilam ile bitirirdi.[190] Rebia kabilesi ile diğer bazı Araplar Cahiliye döneminde veda tavafı yapmadan dağılırlardı. Bunlar haccettiklerinde son nefr'de (dönüşte) dağılırlar, teşrikin sonuna kadar (Mina'da geçirilen üç gün) beklemezlerdi.[191] Cahiliye döneminde Amr b. Luhay, Mekke'de putperestliği yerleştirdiği sırada Safa ve Merve tepelerine de isaf ve Naile denilen, erkek ve kadın şeklinde iki put diktirmişti. Hac ve umre yapan müşrikler, say yaparken ta'zim maksadıyla bunları meshedi-yorlardı.[192] isaf adlı putun Safa1 da, Naile adlı putun da Merve'de olduğu kaydedilmektedir.[193] Menat putu için ihrama giren Ensar ve Gassan kabileleri ise, Safa ve Merve arasında sa'y yapmıyorlardı.[194] Kureyş'ten Menat putu için ihrama giren kimselere de, Safa ve Merve arasında Sa'y yapmak dinlerine göre helal sayılmazdı.[195] Kısacası cahiliye dönemi halkı Safa ve Merve arasında sa'yi şirke ait hususlarla karıştırmışlardı. Cemrelerin taşlanması hususu Cahiliye döneminde de mevcuttu. Nefr (dönüş) günü olunca halk cemreleri taşlamaya gelirdi. Sufe'den bir görevli halk için cemreye bir taş atar, o taş atıncaya kadar halk taş atmazdı. Acele eden kimseler Sufe'ye gelirler ve "Kalk taşla ki, bizde seninle beraber taşlayalım" derlerdi. O da, "Hayır, Vallahi güneş batıya meyletmedikçe olmaz" derdi. Acele edenler bu konuda onu sıkıştırmaya devam ederlerdi. Sufe de, güneş batıya meyledinceye kadar bundan kaçınır, sonra kalkar cemreyi taşlar, insanlar da onunla beraber taşlarlardı.[196] Halk bu esnada "Al sana, al sana" diye bağrışarak taşları atardı. Bir taraftan da itişip kakışmalar, birbirine vurmalar olurdu. Cahiliye döneminde müşrikler kurban kestikleri zaman, kanını Kabe'nin yüzüne sürerler, etini parçalar halinde taşların üzerine koyarlar, "Allah için kestiğimiz şeyden vahşi hayvanlar ve kuşlar yiyinceye kadar bize bir şey yemek helal olmaz" derlerdi.[197] Bazan da putlar için kestikleri kurbanın kanını putlara sürerler, etlerini de onların üzerlerine koyarlardı. O dönemde kurbanların Mina'da değil, Kabe'de kesildiği anlaşılmaktadır. Müşrikler, Kabe'de kurbanlıklar da sevkeder, ancak bu kurbanlık hayvanlara binmezlerdi.[198] Kabe'ye sevkettikleri bu hayvanların boğazlarına gerdanlık asarlardı. Buna "taklid" denilmekteydi. Bu, sadece Kabe'ye kurbanlık olarak sevkedilen hayvanlara mahsus değildi. Müşrikler, nazardan korunmak, düşmanlara karşı kin ve intikam duygularını ifade etmek için de deve, at gibi hayvanlara gerdanlık (Kılade) takarlardı.[199] Umre Umre, Cahiliye döneminde de mevcuttu. Ancak müşrikler hac aylarında umre yapmayı yeryüzünde işlenen günahların en büyüklerinden sayarlardı. Bunlar, Muharrem ayını Safer kabul ederler, "Develerin arkasındaki yara iyi olur, Hacıların ayak izi silinir, Safer ayı da çıkarsa, O zaman umre, umre yapan kimseye helal olur" derlerdi.[200] Cahiliye döneminde hac aylarında umre yaptırmamalarının başlıca sebebi ekonomikti. Bu uygulama, hac için gelen halkın, memleketlerine dönerek ayrıca tekrar umre yapmak için Mekke'ye gelmelerim temin etme gayesine yöneliktir. Böylece, hac aylarında umre yapmak yasak olduğu için, hacı memleketine dönecek ve umre yapmak üzere başka bir zaman yeniden gelecek ve Mekkenin ticari hayatına canlılık kazandıracaktır.[201] Bu dönemde umre yapan kimseler Safa ve Merve arasında sa'y ederler, buralarda mevcut Isâf ve Naile adlı putlara, tazim için meshederlerdi.[202] Cahiliye dönemi halkı umreyi Receb ayında yapmaktaydı. [203] Nesî Cahiliye dönemi Arapları da, kamerî (ay) takvimi kullanıyorlardı. Bu takvime göre hac mevsimi, yaza, sonbahara vs. bütün mevsimlere tesadüf edebilirdi. Çünkü her yıl, önceki yıldan on bir gün önce gelirdi. Fakat Mekkeli müşrikler haccm her zaman aynı mevsime, yani Bahara tesadüf etmesini istemişler ve bunun için ayların yerini değiştirmişlerdi. Buna nesî deniliyordu. Ebu Ma'şer el-Belhî ile el-Birunî, Arapların nesî uygulamasını Yahudilerden aldıklarım söylemişlerdir. Taberî'nin kaydına göre, Huzaalılar Kabe'nin idaresini ellerine aldıklarında, Haram ayların vakitlerini tayin ve geciktirme vazifesini Mudar oğullarına verdiler.[204] Başlangıçta nesi vazifesini Yemenli Kindeliler ifa ediyorlardı. Sonradan Malik b. Kinane, Muaviye b. Sevr el-Kindî'nin kızını nikahlayarak, takvim işleriyle meşgul olma vazifesini elde etti- Daha sonra da bu iş torunlarına geçti.[205] Bu konuda vazife gören kişiye Kalemmes veya Kalanbas deniliyordu. Bu vazifenin başında bulunanların sonuncusu Ebu Sümame Cünade (Cenna-de) b. Avf tır. Onun görevli olduğu vakit, islâm gelmiş ve bu işi ilga etmiştir. Peygamberimizin dedesi Kusay, vaktiyle bu işi Kinane kabilelerinden olan Neseelere bırakmıştır.[206] Cahiliye döneminde hac esnasında, nesi ile görevli olan Kalemmes, Kabe'nin kapısının önüne gelir ve yardımcısı, Kabe'nin Hatim denilen üstü açık kısmına geçer ve her biri şu sözleri söylerdi: "Ben, bütün ayıp ve kusurlardan uzak, hiç kimsenin günah yöneltemeyeceği öyle bir kimseyim ki, verdiğim hüküm reddedilmez." Herkes bu iki vazifeliye gerekli talimatı sormaya gelirlerdi. Kalemmes de, gelecek iki yıl boyunca normal kamerî takvim akışını takip etmelerini söyler, fakat her üç yılda bir kerre bunun aksini söyleyerek, o yılın on ikinci ayından sonra boş bir ayın (ilave ay/Safer ayı) geleceğini, bunun sonunda da, ertesi yılın normal bir ayının başlaması gerektiğini belirtirdi. Böylece hac, iki yıl boyunca onikinci ayda, sonra birinci, sonra ikinci-ve bütün aylarda dönüp durmak suretiyle kutlanıyordu.[207] Cahiliye Araplannın bunu, hac zamanında her zaman yılın aynı mevsimine isabet etmesi ve Mekkeli tüccarların da katılmaları gerekli olan çeşitli panayırların kurulması zamanından ayrı bir vakte rastlaması için yaptıkları açıktır. Cahiliye döneminde Araplar, hac mevsiminde dışardan gelen hacıların ticaret yapmasını günah sayarlardı. Hacıların ticaret için mal getirmesi, yahut nafakasını yanında bulundurması caiz görülmezdi. Bu husus, Mekke tüccarı ile esnafının fazla ahş-veriş yapmasına yarardı. Nafakası ve parası olmayan hacılar ise, dilenmeye mecbur kalırlardı. Dışardan gelen halk da, hac mevsiminde ahş-veriş yapmaktan sakınır ve "Bu günler zikir günleridir" derlerdi. Halbuki hac esnasında Zü'1-Mecaz, Ukaz, Mina, Arafat ve diğer yerlerde panayırlar kurulurdu.[208] Bazıları da hacca giderken yanlarında yetecek kadar azık al-ma}a günah sayarlar, "Biz Allah'ın misafirleriyiz, azık almayalım" derler sora da dilenirlerdi. Yemen halkının böyle yaptığını kaynaklarımız haber vermektedir. Hunıs'a mensup müşrikler ise; "Harem dışındaki halkın hac veya umre için Mekke'ye geldiklerinde beraberlerinde getirdikleri yiyeceklerden Harem içinde yemeleri caiz değildir" demekteydiler.[209] Bu dönemde bazı kimseler susarak hac yapıyorlardı. Nitekim Hz. Ebu Bekir, böyle bir kadım menetmiştir.[210] Kabe'ye yayan gitmek üzere adak adayan ve bunu yerine getiren kimseler de mevcuttu. Hz. Peygamber böyle bir adağı yerine getirmek isteyen bir ihtiyara mani olmuştur.[211] Cahiliye devrinde Kabe'nin önünde bulunan Hübel putunun yanında bazı fal okları vardı. Mekkeliler, bu oklarla fal çekerlerdi. Okların üzerinde "Evet, Hayır, Bekle" gibi kelimeler yazılı olup, bir şey yapmak isteyenler bunlara başvurur. Çıkan sonuca göre hareket ederlerdi. Bu okların hususi bir memuru vardı ve ücret karşılığında fal çektirirdi. Bu oklara "Ezlâm" denilirdi.[212] Bu dönemde hac ibadeti kudsiyet ve temizliğinden çok şeyler kaybetmişti. Hac bir eğlence, münakaşa ve Cahiliye bayramı haline gelmişti. Hac esnasında günah işlenir, putlara kurban kesilir, kavga yapılır, kadınlarla cinsel ilişkide bulunulurdu. Hac şehirlerinde ibadete rağbet, en büyük çekiciliğini bu sıralara şartlayan pazarlardan ve panayırlardan alırdı. Bu günlerin çok neşeli havası olurdu. Şaka, oyun şarab, kadın ve şarkı ile eğlenilirdi. Bu eğlenceleri önceleri Vedd adlı putun yanında yapmak adetti.[213] îmam Malik, Cahiliye Araplarımn hac esnasında kavgaları hakkında şöyle demektedir: "Cahiliye devrinde Kureyşliler, Müzdelife'deki Kuzah'ta, Meş'aru'l-Haram'm yanında, diğer Araplar ise Arafat'ta vakfe yapıyorlar, birbirleriyle çekişip kavga ediyorlardı. Kureyşliler, Biz daha doğru yoldayız derler, diğer Araplar ise, "Biz daha doğru yoldayız" derler ve mücadele ederlerdi. Mina'da toplandıkları zaman Kureyşliler, "Bizim haccımız daha mükemmeldir" derler, Ötekiler de "Bizim haccımız daha mükemmeldir" derler ve sonunda kavga ederlerdi.[214] Cahiliye döneminde hacla ilgili birtakım vazifeler de vardı. Bunlar Sikaye, Rifade, Hicabe, Sidane idi. Sikaye, hac mevsiminde hacılara su dağıtma işiydi. Kusay, zamanında Kabe'nin etrafına deriden yapılmış su havuzları koymuş, develer vasıtasıyla, civardaki kuyulardan tatlı su taşıtarak bu havuzları doldurtmuş ve hacılara bu havuzlardan su dağıtmıştır.[215] Daha sonra bu vazife Abdümenaf ve oğullarına geçmiştir. Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib ise, zemzem kuyusunu kazıp tekrar ondan su çıkarmıştı. Bundan sonra, diğer kuyulardan su nakli bırakılmıştır. Abdülmuttalib'in, hac mevsiminde sütleri bal ile karıştırıp zemzem kuyusunun yanında deri havuzlara koyarak hacılara dağıttığı kaydedilmektedir. Zemzem suyu çok ağır bir su olduğu için, Abdülmuttalib, içine kuru üzün atar ve hacılara öyle dqğıtırdı. Abdülmuttalib'den sonra bu vazife oğlu Hz. Abbas'a geçmiştir. Abbas da (r.a.) temin ettiği üzümlerden şıra yaparak hacılara ikram ederdi. Onun bu vazifesi Mekke'nin fethine kadar sürdü. Fetihten sonra bu vazifeyi Hz. Peygamber yine ona verdi.[216] Rifâde ise, hacılara yemek verme vazifesi idi. Kusay tarafından ihdas edildiği ve bu iş için yıllık vergi alındığı kaydedilmektedir. Kusay, bu iş için aldığı vergileri toplayarak, hac mevsiminde Mekke ve Mina'da yemek yaptırıp hacılara dağıtıyordu.[217] Rifade vazifesi Kusay1 dan sonra Abdümenaf la onun oğlu Haşim'e geçti.[218] Haşim'den sonra bu vazife Abdülmuttalib, daha sonra da Pey-gamberimiz'in amcası Ebu Talib'e geçti.[219] Veda Haccında ise bu vazifeyi bizzat Hz. Peygamber kendisi yapmıştır.[220] Hicabe-Sidane ise, Kabe'nin bakım ve korunması vazifesi idi. Bu hizmeti ilk önce Hz. İsmail yapmış, ondan sonra Cürhümlüler, daha sonra Huzaalılar bu hizmeti ele almışlardır. Sonraları Peygamberimiz'in dedeleıinden Kusay b. Kilab, Ebu Gubşan adlı Huzaahdan Kabe'nin anahtarlarını satın alarak bu vazifeyi ele geçirdi. Bu hakkım tanımak istemeyen Huzaalıları da Kabe'nin civarından kovdu.[221] Kusay, Kabe'ye ait görevleri bölüştürmüş ve bu vazifeyi Abdüddar'a vermiştir. Ondan oğlu Osman'a geçen bu hizmet, nesiller boyunca devam etmiştir. Hz. Peygamber Mekke'yi fethettiği zaman, Kabe'nin anahtarı Osman b. Ebî Talha'daydı. Hz. Peygamber bu vazifeyi yine onlara verdi.[222] Cahiliye döneminde Kabe'nin kapısı Pazartesi ve Perşembe günleri açılır, Kabe'nin hizmetçileri ve kapıcıları, Kabe'nin kapısına oturarak içeri girmesini istemedikleri kimseleri merdivenlerden aşağı iterlerdi. Vaktiyle aynı hakareti Hz. Peygamber'e de yapmak istemişlerdi.[223] h) Kurban: 1- Însan Kurbanı. Cahiliye devrinde de insan kurban etme âdetinin mevcut olduğunu görmekteyiz. Bu dönem de sabah yıldızına bir insan veya bir deve sunulduğu kaydedilmektedir.[224] Bunların Sabiiler (Yıldıza tapanlar) olması muhtemeldir. Wellhausen, Cahiliye döneminde oğlan ve kızlarla, esirlerin el-Uzzâ1 ya kurban edildiklerim ileri sürmektedir.[225] Kaynaklarımız, Hz.ibrahim'in oğlunu kurban etmek istemesinin bir benzerinin Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib tarafından yaşandığını haber vermektedir. Buna göre, Abdülmuttalib, zemzem kuyusunun kazılması sırasında Kureyşle karşılaştığı zorluklar sebebiyle, eğer on tane oğlu olur ve bunlar kendisini koruyacak yaşa gelirlerse, onlardan bir tanesini Kabe'nin yanında Allah için kurban etmeyi adamıştı. Abdülmuttalib'in on tane oğlu olunca adağım yerine getirmek istemiş, çekilen kurada kurban olma işi Peygamberimiz'in babası Abdullah'a isabet etmişti. Bunun üzerine Abdülmuttalib, adağını yerine getirmeye kalkışmış, fakat Kureyşliler böyle bir âdetin yerleşmesinden çekinerek, kendisine engel olmuşlardı. Daha sonra Abdullah'ın yerine 100 tane deve kurban edilmişti.[226] 2- Putlara Kurban: Cahiliye döneminde putların yanında kurbanlar kesilir, bu kurbanlardan büyük pay küçük ilahlar için ayrılırdı.[227] Yanında kurban kesilen putların başında Isâf ve Naile gelmekteydi.[228] Malik ve Milkan boyları ise, Cidde kıyısında bulunan Sa'd adlı put için kurban keser ve kurbanın kanını bu putun üzerine dökerlerdi.[229] Kureyşliler'in de Yanbu yakınlarında Buvane adlı bir putları vardı. Her yıl bunun yanında kurban kesip bayram yaparlardı.[230] Hz. Peygamber de çocukluğunda halaları tarafından bu bayrama katılmaya zorlanmıştı. Ancak O, burada rahatsızlandığı için bir daha bu bayrama katılması için ısrar edilmemişti.[231] Kabe'nin etrafında 360 tane dikili taş (Nusub) vardı, bu taşların her biri bir Arap kabilesine aitti. Bu taşların yanında kurban keser, kanını bu taşlara sürer, kurbanı parçalayıp bu taşlara koyarlardı. Cahiliye halkı kabir başlarında da kurban kesmekteydi. îyi bir kimsenin kabri başında bir deve boğazlar ve "Biz, onun dünyada yaptıklarına karşılık kendisini mükafatlandırıyoruz. Kendisi, hayattayken deve keser ve misafirlerine yedirirdi. Biz de kabrinin başında deve kesiyoruz. Varsın bunu kurtlar, kuşlar yesin, hayatında yedirmiş olduğu gibi yedirmiş olsun" derlerdi. Öldükten sonra dirilmeye inananları ise, ölen kimsenin kabri başında sağlığında bindiği hayvan kesilirse, o kimse Kıyamet'te binekli olarak haşrolunur, aksi takdirde yaya kalır, diye inanırlardı.[232] Bir kısım Araplar da cinlere kurban kesiyorlardı.[233] Cömertlik yarışı için kurban kesenler de vardı.[234] Bazıları da hayvan canlı iken vücudundan et kesiyorlardı. Hz. Peygamber Medine'ye geldiği zaman bazı kimseleı~in develerin hörgü eleriyle, koyunların kuyruklarını kestiklerini görmüş ve yasaklamıştı.[235] Cahiliye döneminde Şeytan Yarması adı verilen bir işlem daha yapılmaktaydı. Buna göre hayvan boğazlanır, yalnız derisi kesilir, kan damarları kesilmez, ölünceye kadar böyle bırakılırdı. Kam yedikleri için, hayvanın kanını boşa gidermeme çabasıyla bu şekilde yaptıkları sanılmaktadır.[236] Bu dönemde Akika kurbanı da kesilirdi. Çocuğun tıraş edilen başına, çocuk için kesilen kurbanın kanından sürülürdü. Hz. Hatice, doğan her oğlan çocuğu için iki, her kız çocuğu için de bir koyunu akika olarak kestirmişti.[237] Cahiliye devrinde ilk doğan hayvanlar kurban edilir ve buna Fer'a denilirdi. Ebu Davud, "Fer'a, devenin ilk doğurduğu yavru-sudur. Cahiliye devrinde onu, putları için kurban keserler, kanını da putların başına akıtırlardı."[238] demektedir. Fer'a'nm sadece deve cinsine tahsis edilemeyeceği, koyun cinsinden hayvanlam ilk doğurdukları hayvanlara da fer'a denildiği kaydedilmiştir.[239] Cahiliye döneminde Araplar, Recep ayında putlara kurban keser ve bunlara atire derlerdi. Îbnü'l-Kelbî, Arapların dikili taşların ve putların yanında kestikleri koyunlara el-Atair dediklerini, el-Ati-re'nin "Boğazlanmış" anlamına geldiğini, kurban kestikleri yere de "El-Itr" (Sunak) dediklerini kaydetmektedir.[240] Cahiliye devrinde Arapların Ensab dedikleri boz renkli dikili taşları vardı ve bunların yanında Atîre kurbanı kesiyorlardı. Kaydedildiğine göre Müzeyne kabilesi Nuhm adlı putlarının, Aneze kabilesi ise Suayr adlı putlarının yanında atîre kurbanı kesmekteydiler. Suvâ adlı putun çevresinde de Atîre kurbanı boğazlanır-di.[241] Bazan Araplar sözlerinde durmayarak ilahlarım aldatır, koyun yerine, avladıkları geyik ya da ceylanı atîre kurbanı olarak keserlerdi.[242] Müşrikler kestikleri bu atîre kurbanları sebebiyle bereket ummaktaydılar.[243] ı) Adak: Adak uygulamalarına Cahiliye döneminde de rastlamaktayız. Cahiliye devri Araplannda adağı yerine getirmemek, uluhi-yete karşı günah sayılırdı. Bu devirde çeşitli şekillerde adaklar adanırdı. Kaydedildiğine göre Araplardan çocuğu olmayanlar, şayet Allah kendilerine bir çocuk verirse, onu Yahudi terbiyesi üzerine yetiştireceklerini adamaktaydılar. Nitekim Benî Nadr yahudilerinin sürgün edilmesi sırasında, bu yolla Yahudileşmiş bir hayli çocuk olduğu görülmüştü.[244] Bunun sebebinin Arapların Yahudileri Ehl-i Kitab ve Ehl-i ilim kabul etmeleri olduğu nakledilmektedir.[245] Yine Araplar, hastalık veya herhangi bir sebeple çocuklarını "Hums" yapmaya adamaktaydılar. Selmâ bint Dubeya'mn, hasta olan oğlu Hevâzin'i şayet iyileşirse Hums yapmak üzere adadığı kaydedilmektedir.[246] Çocuğu olmayan bir kadın, erkek bir çocuğu olduğu takdirde, onu mabede adayabilirdi. Ayrıca Cahiliye Arapları, küçük ilahlara adakta bulunmak Allah'ın hoşuna gider, bu ilahlar Allah'ın huzurunda adak sahibine şefaatte bulunur zannediyorlardı.[247] Bir kimse adak yoluyla yakınlarım da bağlayabilirdi. Mesela bir anne, oğlu ya da kızı istediğini yerine getirinceye kadar saçlarını taramamaya, gölgede durmamaya ve benzeri şeylere yemin edebilirdi. Ölmek üzere olan bir adam, öcünü almak için kendi kabilesinin elli kişiyi öldürmesini adarsa, bu adak kabile için bir görev olurdu.[248] Cahiliye döneminde, ayakta durmak, oturmamak, güneşte durmak, gölgelenmemek, konuşmamak, üzere oruç tutmayı adamaktaydılar. Hz. Peygamber ashabtan Ebu israil'in böyle bir adağını görmüş ve mani olmuştu.[249] Yürümek, binmemek üzere adakta bulunanlar da vardı. Ukbe b. Amir'in kız kardeşi Kabe'ye yayan yürümeyi adamış, ancak Hz. Peygamber tarafından engel olunmuştu.[250] Cahiliye döneminde, Mescid-i Haram'da itikâf yapmak üzere adakta bulunanlar da vardı. Hz. Ömer bunlardandı.[251] Cahiliye Arapları hayvanları da çeşitli şekillerde adarlardı. Onların bu adak çeşitleri arasında Bahîra, Şaibe, Hami ve Vasile vardır. Bahîra, sütü tağutlara ve şeytanlara ait olmak üzere adanan deveydi. Artık bunun sütü haram kılınmıştı ve bu devenin sütünü kimse sağamazdı. Araplar, bir deve beş batın doğurur son yavrusu da erkek olursa, onun kulağım yarar salıverirlerdi.[252] Bahira'mn yavrusundan faydalanma hakkı yalnız erkeklere mahsustu, kadınların bundan faydalanması haram sayılırdı. Şayet yavru ölü doğarsa, o zaman kadınlar bundan yararlanabilirlerdi.[253] Cahiliye devrindeki adak çeşitlerinden birisi de, Şaibe idi. Bir kimse, "Şu seferden sağ şalim dönersem, ya da şu hastalıktan şifa bulursam devem şaibe olsun" diye adar, hayvanın kulağım yararak salıverirdi. Artık kimse, o devenin sütünü sağamaz, üstüne binemez, yük vuramaz, hiçbir şekilde saibe'den faydalanamazdı. Bu haramdı. Bu devenin sulanmasına, otlanmasına da kimse engel olmazdı. Bazan bu develeri taptıkları putlara da adarlardı.[254] Hami ise, yavrusunun yavrusu kendisini basmaya başlayan dişi deveye denilirdi. Sahibi artık bu emektar devesinin arkasını yükten korumaya hak kazandığını ilan ederdi.[255] tbn îshak ise, Hâmî'nin, kendi sulbünden aralarında erkek yavru olmadan arka arkaya on tane dişi deve yavrulanan aygır deve olduğunu, artık bu devenin sırtına binilmediğini, tüyünden faydalanılmadığını, damızlık görevi yapmak üzere dişi develerin arasına sahndığmı kaydetmektedir.[256] Bir koyun yedi batın yavrulayıp, yedincisi dişi olursa bu koyun sahibine ait olur, eğer erkek yavrularsa putlara kurban edilirdi. Eğer anaç koyun yedinci batında erkekli-dişili yavrularsa, o erkek koyunu putlar adına kesmezler ve buna vesile derlerdi. Böylece yavrulayan bu hayvanın sütünü erkeklere helal kabul edip, kadınlara haram sayarlardı. Şayet bu koyun ölü doğurursa, etini yeme hususunda kadınlara izin verilirdi.[257] Vasile'nin anasının her batından ikiz doğurduğunu, sahibinin bunlardan dişi olanlarım ilahlarına tahsis ettiğini, erkek olanlarım da kendisi için ayırdığını îbn Îshak kaydetmektedir.[258] Bahira, Şaibe, Hami ve Vasile adaklarını ilk defa ortaya atanın, Huzaalılar'm hakimiyeti esnasında Mekke'ye putları getirip diken başkanları Amr b. Âmir b. Luhay el-Huzaî olduğu kaydedilmektedir.[259] i) İsim Koyma: Cahiliye devrinde, Araplarda çocuğa bir isim verilir, ancak çoğu zaman çocuk bu isimle anılmayarak, "İbn Fulan" şeklinde anılırdı. Bu durum kendisinin bir çocuğu oluncaya kadar devam eder, bundan sonra "Ebu Fulan" şeklinde çağrılırdı. O devirde bir şahsın en az üç ismi vardı. Bu dönemde "Kulu" manasına gelen "Abd" kelimesi isimlerce Ön ek olarak çok kullanılmıştır. Abdümenaf ve Abdü'1-cin gibi, Cahiliye dönemi Araplarında, Allah'tan başkasına kulluk manası taşıyan bu isimlere sık sık rastlamaktayız. Söz gelimi, Müzeyne kabilesi çocuklarına, Nuhm adlı putlarına ; s-betle "Abdünuhm" ismini takmaktaydılar. Kureyş kabilesi arasında da, el-Uzzâ adlı puta nisbetle, "Abdüluzza" ismi çok yaygındı. Lât putuna nisbetle Abdüvedd, Menat putuna nisbetle, Abdü-menat diye isimler verilmekteydi.[260] Cahiliye devrinde Abdül-kâbe gibi isimler de mevcuttu.[261] Bunun yanısıra insana hoş gelmeyen el-Asî, Asiye gibi isimler de vardı.[262] Gam, üzüntü, keder anlamı taşıyan Zahm, Hazn, Surm, Asram, Mürre ve Harb gibi isimler bunlardandı. Cahiliye döneminde doğan çocuğa isim koyarken Allah'a veya putlara şükretmek, dua etmek, Akîka kurbanı kesmek gibi uygulamalar yapılmaktaydı. Abdülmuttalib, Hz. Peygamber'i isim koyacağı zaman dua ve şükretmek için kucağına alarak, Kabe'ye götürmüştü. Bu dönemde, insanlara çirkin lakablar takılmaktaydı. Bir adamın bazan üç tane lakabı olabiliyordu.[263] Bu dönemde, küpe takmak için, doğan kız çocuklarının kulaklarının delindiğini de görmekteyiz. [264] j) Sünnet Olma: Sünnet olma (Hitan) cahiliye döneminde mevcut olan adetlerden birisiydi. Sünnet eski Arabistan'da yaygın olarak tatbik edilmekteydi. Huzâlî, Ferezdak, Îmruül-Kays gibi şairlerin şiirlerinde sünnet olmaktan bahsedilmektedir. Eski Arapça'da sünnetsiz kimse için "Ağral" denilmekteydi, islâm öncesi Arap şairlerinden Imruü'1-Kays Dîvânında, Bizans İmparatorunu sünnetsiz olduğu için ayıplamaktaydı.[265] Buhârî'nin kaydına göre, Bizans İmparatoru Hirakl, rüyasında hitanlılarm (Sünnetlilerin) hükümdarım ortaya çıkmış görerek çok kederlenmişti. Etrafındaki Patriklere durumu anlatarak, "Bu ümmet içinde sünnet olanlar kimlerdir?" (Jiye sormuştu. Bu sırada Gasan Meliki tarafından Hz. Peygamber'e dair haber getiren bir elçiyi Hirakl'e getirdiler. Hirakl, bu adamın sünnetli olup olmadığını kontrol ettirdi, sünnetli olduğu bildirilince, Hirakl bu haberciye "Araplar sünnetli midir?" diye sordu. Adam da "Evet, sünnet olurlar" cevabım verdi.[266] Buradan Cahiliye Araplarının, Hz. İbrahim'in sünnet âdetini devam ettirdiklerini anlamaktayız. Cahiliye Arapları, erkek çocuklarının yanında kız çocuklarını da sünnet ettirmekteydiler. Bunun kız çocuklarının vücudunda bulunan yaratılıştan gelen bir fazlalık dolayısıyla yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu dönemde "İbn Mukattı'ât el-Huzûr" (Kadın Sünnetçisi Kadının Oğlu) lakabı bu hususta ipucu vermektedir. Nitekim Mekke'de Ümmü Enmâr adlı bir kadın bu işi yapmaktaydı ve Hz. Hamza, Uhud savaşında onun oğlu Sibâ b. Abdiluzzâ'ya "Ey Sibâ, Ey bızr kesicisi kadının oğlu" şeklinde meydan okumuştu.[267] Bu durum, kadınların sünnetinin Mekke'de yaygın bir uygulama olduğunu göstermektedir. Kadınların sünnetine "Nevf veya "Hafdu'1-Enas" denilmekteydi. Medine'de de böyle bir hanım sünnetçi vardı ve kız çocuklarını sünnet etmekteydi.[268] Cahiliye döneminde sünnet yapıldığı zaman ziyafet verilmekteydi. Abdülmuttalib'in böyle bir ziyafetinden bahsedilmektedir.[269] k) Nikâh: Cahiliye döneminde, evlenme konusunda rekabet yapılır, bir kimsenin evlenmek istediği kadınla evlenebilmek için ilk isteyen kişi ilgisini kesmeden çeşitli yollara başvurularak, bu kadına talip olunurdu. Erkeğin evinde yapılan düğüne "Urs", kadının evinde yapılan düğüne "Umrâ" denilirdi. Düğün bir hafta sürer ve "Usbû" diye adlandırılırdı. Düğünün ertesi günü, güveyin evinde, ailenin dost ve yakınları ile semtin fakirleri davet edilerek onlara bir düğün yemeği verilir; buna velime denilirdi. Hz. Peygamberin, Hz. Hatice ile evlendiği zaman "Velîme" yaptığı kaydedilmektedir.[270] Gelin, güveyi evine götürülürken de, "Size geldik, size geldik, Allah size de bize de ömür versin" şeklinde bir gazel söylenirdi.[271] Evliliğin meşru ve muteber olması için, "Mehir" şart koşulur-du. Mehirsiz evlenme ayıp sayılmakta, mehirsiz evlenen kadın bir odalık olarak telakki edilmekteydi. Mehir, genç kızın kendisine değil, velisine verilirdi. Bu açıdan bu dönemde evlenme, bir Batın alma anlamı taşımaktaydı. Nişanlanan kıza "Sadak" denilen bir hediye verilirdi, ancak evlenen kız mehirden hiçbir şey alamaz, mehir velisine ödenirdi. Yine bu devirde koca karısına, çeyizin dı-şmda, "Sudak, Ecr" denilen bir şeref ücretini veriyor ve bu kadının emrinde oluyordu. Hz. Peygamber, Hz. Hatice ile evlendiği zaman kendisine on iki ukıyye ve bir neşş mehir vermişti. Cahiliye döneminde "Şıgar" denilen mehirsiz evlenmeler de mevcuttu. Şıgar, iki kadının nefsini birbirine mehir sayarak, değiş-tokuş yapmaktır. Savaşta galip gelenler ise mehir vermeksizin, mağlup ettikleri kimselerin kızlarıyla evlenebiliyorlardı. Bu dönemde cariyeler fuhşa teşvik edilir ve bunların kazançları da mehir olarak adlandırılırdı. Kadınlara verilen mehir, baskıyla, zorla geri alınırdı. Kocası vefat eden bir kadın, ölenin velisi veya oğlu tarafından hapsolunur, kendisine ödenen mehir zorla geri alınırdı. Kadın mehrini vermezse, ölünceye kadar serbest bırakılmazdı. Ölenin velisi veya oğlu, Ölenin karısını dilerse kendisi alır, dilerse bir başkasıyla evlendirerek mehirini kendisi alırdı. Yine bu dönemde Medine'de yaygın bir âdete göre, bir kimse öldüğü, zaman orada bulunan varisi, hemen elbisesini ölen kimsenin karısının üstüne atar, kadına yeni bir mehir vermeksizin nikâhlamakta veya başkalarına nikahlayıp mehirini almakta hak sahibi olurdu. Kadın ölen kocasından aldığı mehiri o kimseye verirse, ailesinin yanına dönebilirdi. Ölenin oğlu küçükse, kadın o çocuk büyüyünceye kadar bekletilirdi.[272] Köle ve cariyeler mehir olarak verilirdi. Yetim kızların mehir-leri tam olarak ödenmez, bunların mehirleri nikahlanan diğer kadınlara nisbetle ya yarım verilir ya da hiç ödenmezdi. Nikahları külfetsiz olduğu için yetim kızlardan on tane nikahlayan kimseler vardı.[273] Bakire bir kızla evlenen kimse onun yamnda yedi, dul bir kadınla evlenen kimse ise bu hanımının yanında üç gece kaldıktan sonra diğer hanımlarının yanına giderdi. Bazı erkekler hayızlı haldeyken hanımlarına arkadan haram yoldan yaklaşırlar, bazıları ise hayızlı haldeki hanımlarını evden çıkarırlardı. Onlarla bir kaptan yemek yemezlerdi. Medine civarındaki Arapların böyle yaptıkları kaydedilmektedir.[274] Yine Medine'deki Araplar, Yahudileri taklid ederek, hanımlarına haram yoldan, arkadan yaklaşmazlardı. Kureyşliler cinsel ilişki esnasında hanımlarım iyice soyuyor, önlerim gözeterek diledikleri yerden yaklaşıyorlardı. Medinelüer ise, yine Yahudileri taklid ederek, cinsel ilişkiyi kadın en örtülü haldeyken ve sadece önden yapmaktaydılar. Gıyle, bir kimsenin emzikli hanımı ile cima etmesiydi. Azil uygulamasına da başvururlar, kadının hamile kalmasını istemedikleri zaman dışarıya boşalırlardı. Şevval ayı uğursuz sayılır ve bu ayda nikâh-zifâf yapmazlardı. Bu ayda bir taun salgınının olmasının, bu inanca sebeb olduğu sanılmaktadır.[275] Cahiliye döneminde Araplar, Öz anneleri, kızları, halaları ve teyzeleriyle evlenmezlerdi. Bir kadım, birinci ve ikinci boşayıştan sonra tekrar alabildikleri halde, üçüncü boşayıştan sonra bir daha alamadıkları kaydedilmektedir.[276] Süt yakınlığı bulunanlar arasında da evlenme yasak sayılmaktaydı. Bunun yanısıra bir kadın, kızı ile beraber aynı şahıs tararından nikâhlanabiliyordu. Medi-neli şair Kays b. el-Hatim'in, Ikra b. Muaz ile onun kızı Havva b. Yezid'i nikâhında topladığı kaydedilmektedir.[277] Bir kadınla halası veya teyzesi aynı şahsın nikâhında toplanabiliyordu. Ayrıca iki kız kardeş birbirine kuma olarak nikâhlanabiliyordu, Bunu caiz saymaktaydılar. Feyruz ed-Deylemî nikâhında iki kız kardeş olduğu halde müslüman olmuştu.[278] Said b. el-As, Hind bintü'l-Muğîre ve kız kardeşi Safîyye ile, Kays b. Mahreme, Vedde ve kız kardeşi Ümmü Sa'd ile, Amr b. el-Cemûh, er-Ribab bintü'1-Kays ve kız kardeşi Hind ile, Muaz b. Amir, Leylâ b. Ebî Süfyan ve kız kardeşi Âişe ile birbirine kuma olarak evlenmişlerdir.[279] Bu dönemde babaların karılarını alma âdeti de vardı. Bu nikâha Makt denilmekteydi. Cahiliye döneminde bir kişi öldüğü zaman, en büyük oğlu analığının üzerine bir örtü atar, babasının malına sahip olduğu gibi, karısını mehirsiz nikahlama veya mehirini alarak başkasına verme hakkına sahip olur; eğer büyük oğlan istemezse, diğerleri analıklarını nikâhlayabilirlerdi.[280] Kureyş kabilesinde bir velinin böyle bir hakka sahip olması mubah, Medine'deki Evs ve Hazreç kabilelerinde ise mecburi sayılırdı. Eğer kocası ölen kadın, çabuk davranıp ailesinin yanına kaçabilirse, kurtulurdu. Vâris daha çabuk davranarak elbisesini üvey anasının üzerine atarsa artık kadın nişanlanmış sayılırdı. Bu devirde üvey anasıyla evlenenlere "Dayzen" denilirdi.[281] Cahiliye döneminde Araplar bu çirkin âdeti miras hırsıyla yapmaktaydılar. Kaynaklarımız, cahiliye döneminde babasının karısıyla evlenen bazı kimselerden bahsetmektedir. Nitekim, Kinane, babasının karısı Berre bint Mürr ile, Hâşim, babasının karısı Vafide ile, Nüfeyl ise, dedesinin karısı el-Hayda bintü'l-Halid ile evlenmişlerdir.[282] Ebu Kays b. el-Eslet, analığı Ümmü Ubeyd bind Damre'yi, Safvân b. Ümey-ye, analığı Fahite bintü'l-Esved!i, Manzur b. Zebban, analığı Müleyke bintül Harice'yi nikahlamıştı. Sabit b. Münzir, analığı Suhte bintü Harise ile, Sabit b. Nu'mân, analığı Hind b. Evs ile, Ebu Amr b. Ümeyye, analığı Âmine ile, Hısn b. Ebî Kays, analığı Kubeyşe b. Ma'n ile evlenmişlerdir.[283] Cahiliye döneminde kardeşin karısıyla evlenme âdeti de vardı. Söz gelimi Hind b. Simak, Sa'd b. Muaz ve kardeşi Evs ile, Süheyme, Seleme b. Vakş ve kardeşi Rumi ile, Büreyde b. Bişr, Abbad b. Nehik ve kardeşi Ebu Makîl ile, En-Nevâr b. Kays, Sayfî b. Amr ve kardeşi Zeyd b. Amr ile, Ümrnü'l-Hâris b. Mâlik, Cebbar b. Sahr ve kardeşi Zeyd b; Sahr ile, Leylâ b. Ebî Süfyân, Muaz b. Âmir ve kardeşi Bekr b. Âmir ile, Esma b. Muharribe, Hişam b. Mugîre ve kardeşi Ebu Rebia ile evlenmişlerdir.[284] Kısacası Cahiliye devrinde kocası ölen kadın, bir mülk olarak mirasçılara kalır, gerektiğinde kayın biraderiyle evlenmeye mecbur edilirdi. Cahiliye döneminde mecusî olduğu bildirilen Temim kabilesi mensuplarının öz kızlar, kız kardeşler ve anneleriyle evlenmeye cevaz verdikleri tahmin edilmektedir. Cahiliye döneminde bir kimsenin evladlığınm karısıyla evlenmesi de yasaktı, bu bir skandal kabul edilirdi.[285] Yine bu dönemde çok kadınla evlilik yaygındı. Üstelik evlenilecek kadınların sayısı konusunda da bir sınırlama söz konusu değildi. Dileyen dilediği kadar kadınla evlenebilir, cariye alabilir, mut'a nikâhı yapabilirdi. Nitekim Gaylan b. Selemenin on tane karısı vardı. Mos'ud b. Mürteb, Mes'ud b. Amr, Urve b. Mes'ud, Süfyan b. Abdillah, Ebu Ukayl Mes'ud b. Âmir de dörtten fazla kadınla evli idiler. Kays b. el-Hâris'in sekiz, Nevfel b. Muaviye'nin ise beş tane hanımı vardı.[286] Bu durumun, ailenin erkek evladım çoğaltmak, düşmanlara karşı güçlenmek arzusundan doğduğu sanılmaktadır. Cahiliye döneminde Mut'a, Şiar, Haden, îstibda, Bedel vs. adlarla anılan evlenme şekilleri de mevcuttu. Mut'a geçici bir evlenme şekli olup, Önceden tesbit edilen zamana kadar bir kadınla bir erkeğin bir arada yaşamalarım sağlıyordu. Yuva kurmak, çocuk edinmek gibi geçici bir gayesi de yoktu. Bu türlü geçici evlenmeler, bilhassa yabancı bir memlekette geçici olarak bulunan erkekler tarafından akdedilmekteydi. Mut'a nikâhının yapılması için aile büyüklerinin iznine gerek görülmezdi. Bu nikâh kıyıldıktan sonra kadın kendi ailesinin içinde kalır, kocasına bir mızrakla çadır verirdi. Bu surette erkek, kadının kabilesi içinde kaldıkça onların halın sayılır, evlilik bağı devam ettiği sürece bu kabile ile beraber hareket ederdi. Kadın mut'a nikâhına son vermek istediği zaman, çadırın kapısını aksi yöne çevirir, koca bunu görünce kendi kabilesine döner giderdi. Bu çeşit evlenmeden doğan çocuklar kadına ait olur ve "Filan kadının çocuğu" diye anılırdı. Bu nikâhla geçici bir süre içinde evlenenler, süre bitiminde boşamaya lüzum görmeden ayrılırlardı. Neslin devamım sağlamak, birlikte yaşamak gibi gayelerden mahrum bulunan bu nikâh, sadece şehvet duygusunu tatmin için yapılırdı. Bazan mut'a nikâhı kıyılırken belirli bir süre konuşulmaz, koca karı ile yaşamak istediği sürece nikâh geçerli sayılır, koca karıdan vazgeçince akit sona ermiş olur diye bir şart koşulurdu. Mut'a nikâhında süre bitince kadın gidebilir, koca onu yanında tutamazdı. Veraset hakkı da bulunmazdı.[287] Şıgar ise, mehirsiz olarak iki kadını karşılıklı olarak değişmek suretiyle nikâh yapmaktır. Cahiliye döneminde Araplar arasında, kızlarını, kız kardeşlerini, akrabalarım değişerek, birinin kadınlık kıymetini ötekine mehir sayıp, ayrıca bir mehir vermeksizin nikâhlamaya sığar denilmekteydi.[288] Şıgar bir çeşit trampa nikâhıydı.[289] Bu nikâh çeşidinin kadınlık şerefini alçalttığı ortadadır. Çünkü bu nikâhta verilen kadın, alman kadının yerine, alınan kadın da verilen kadının yerine mehir sayılmaktaydı. Haden'e gelince, Cahiliye döneminde hür olduğu için zina yapamayan bir kadının, bir erkekle metres hayatı yaşamasıydı. Böyle kadınlara "Müttehizat-ı Ahdân" denilirdi. Bu devirde hür bir kadının zina yapması çok ayıp sayılırdı. Bu sebeple hür kadınlar gizli dost tutarak cinsel ilişkide bulunurlar, böyle birleşmelere de "Nikah-ı Hadn" denilirdi.[290] îbn Abbas, bu tür kadınların sadece bir tek dost tuttuklarını, Cahiliye halkının zinadan aşikar olanı haram sayıp, gizli olanı helal saydıklarını söylemektedir.[291] Istibdâ ise, Cahiliye döneminde soylu bir evlad sahibi olmak için başvui'ulan bir yoldu. Kabile ve soy asabiyetine fazlaca önem veren Arap toplulukları arasında uzun bir müddet tatbik sahası bulmuştur. Kadın hayızdan temizlendiği zaman kocası, "Filan adama haber gönder, seninle yatmasını iste" derdi. Kadının tayin edilen adamla cinsel ilişkide bulunmasından sonra, hamile olduğu belli oluncaya kadar kocası o kadından ayn kalırdı. Hamile olduğu belli olunca, kocası dilerse karısına temasta bulunabilirdi. Bu sadece soylu bir çocuk sahibi olmak için yapılır ve istibda diye adlandırılırdı.[292] Cahiliye döneminde kadınların bu işi eşraftan ve kabile reislerinden olan kimselerle yaptıkları bilinmektedir. Bedel, Cahiliye döneminde iki erkeğin karılarını değişmesi şeklinde olurdu. Bir adam, diğer bir adama karını sen bana ver, ben de sana vereyim, der ve karılarım değişirlerdi. Bunlardan başka, on kişiden az bir grub erkek toplanır ve bir kadının yanına girer ve hepsi ona temas ederdi. Kadın hamile kalıp, çocuğunu doğurunca o erkeklere haber yollar ve çocuğunu onların içinden sevdiği birisine nisbet eder ve çocuk o adamın oğlu sayılırdı.[293] Bazan da bir çok kimse toplanır ve bir kadınla cinsel ilişkide bulunurlardı. Kadın fahişe olduğu için bu işten kaçına-mazdı. Bu kadınlar, kendileriyle temas edeceklere işaret olsun diye kapılarına bayrak asarlardı. Kadın hamile kalıp çocuğunu doğurunca, kendisiyle yatan erkekler bu kadının yanında toplanır ve çocuğun kime ait olduğunu tesbit için "Kâif' denilen bir bilirkişi çağrılırdı. Bilirkişi çocuğun eşkalini inceler ve kadına temas eden erkeklerden kime benzediğine karar verirse, çocuk o adamın oğlu olarak çağrılırdı. Çocuk kendisine nisbet edilen kimse çocuğu kabul etmemezlik yapamazdı.[294] Cahiliye döneminde daha doğmamış kızlar nikâhlanmak-taydı. Bir adam, daha dünyaya gelmemiş kızını bir mızrak veya bir ayakkabı karşılığında nikahlayabiliyordu.[295] Yine bu dönemde cariyeler zinaya zorlanır, sahipleri onlardan günlük kazanç isterdi. Abdullah b. Übey'in Müseyke ve Ümeyme adlı cariyelerini fuhşa zorladığı bilinmektedir.[296] Böyle kimseler cariyeleri sırf fuhuşta çalıştırmak için satın alıyorlardı. Bunun için velud (çok çocuk doğurabilecek) cariyeler seçilir, cariyelerin zina yaptığı adamdan olan çocuğu, o şahıs iterse para karşılığı kendisine verilir, ve o adamın çocuğu sayılırdı. Evlenen bir kadın ise, ancak çocuk doğurduktan sonra "Iyâl"e dahil olabilirdi. Çocuk doğurmadan evvel ölen kadının kocasına taziye yapılmazdı. Cahiliye devrinin nikâhla ilgili bu uygulamaları sonucu "ne-seb davaları" meydana gelmişti. Bu devirde, fuhuş yapan cariyeler aynı zamanda efendisiyle de yatmaktaydı. Bu cariyelerden birisinin çocuğu olduğunda, bu çocuğun nesebi cariyenin sahibi ile, zina yaptığı kimse arasında tartışma konusu olurdu. Cariyenin sahibi, çocuğun kendisinden olduğunu iddia veya inkar etmeden ölürse, iddia hakkı veresesine intikal ederdi. Verese de çocuğun kendilerine ait olduğunu iddia edebilirdi. Nitekim Zem'anın Yemenli cariyesi hem Zem'a ile yatmış, hem de Utbe ile cinsel ilişkide bulunmuştu. Utbe ölürken, kardeşi Sa'd'a bu cariyenin doğurduğu çocuğun kendi nesebine dahil edilmesini (Istilhak) vasıyyet etmişti.[297] Bunlardan başka Cahiliye döneminde Hz. İbrahim'in Sünneti üzere devam eden ve islâm tarafından da tasvib edilen meşru bir nikâh uygulaması da mevcuttu.[298] Cahiliye döneminde kadınlarla ilgili olarak yerleşen çirkin geleneklerden birisi de kız çocuklarım diri diri toprağa gömme adetiyde. Buna "Ve'd", diri diri gömülen kız çocuklarına da Mev'ude" denilmekteydi. Bu âdet cahiliye Arapları arasında özellikle Benî Temim, Kureyş ve Kinde kabileleri arasında yaygındı.[299] Araplar arasında bu çirkin âdeti ilk uygulayanın Rebia kabilesi olduğu kaydedilmektedir.[300] islâm gelmeden önce bu kabileler arasında, kız çocuklarım diri diri toprağa gömmeyi iyilik olarak kabul edenler vardı. Bu kimseler, "Kızları gömmek, övülmüş hasletlerdendir" demekteydiler. Cahiliye Arapları arasında bu çirkin âdetin ortaya çıkışının çeşitli sebepleri vardır. Ancak imam Müberredİn naklettiği bir rivayete göre, Benî Temim kabilesi, Hîre hükümdarlarına yıllık vergi ödüyorlardı. Bir yıl bu vergiyi ödemeyince Hire hükümdarı Nu'man, üzerlerine asker sevke-derek, bunların kadın ve kızlarını esir etti. Daha sonra Benî Temim kabilesi Hîre hükümdarı Numan'a yalvararak, esirlerinin serbest bırakılmasını sağladılar. Fakat esirlerin içinde bulunan Kays b. Âsim et-Temimı nin kızı orada Artır b. el-Müşahrac adlı bir kimseyle evlenerek geri dönmedi. Kays bu durumdan son derece acı duydu ve bir daha kız evladı olursa, onları öldürmeye yemin etti. Böylece kız çocuklarım diri diri gömme âdeti ortaya çıktı.[301] Rivayet doğru kabul edilirse, bu çirkin âdetin hemen islâm'dan önce ortaya çıktığını kabul etmek gerekecektir. Çünkü, Kays b. Asım, Hz. Peygamber'e gelerek müslüman olmuş bir kimsedir. Yukar-daki olayda adı geçen Kays b. Asımın sekiz veya on üç tane kızını diri diri gömdüğü nakledilmektedir.[302] Bu çirkin âdetin ortaya çıkışının en önemli sebebi ekonomik olmalıdır. Çölde geçim darlığı evlâd yetiştirmeyi güçleştiriyordu. Erkek çocukları kısa zamanda yağma ve baskınlara iştirak edebiliyordu. Bu açıdan onların geçiminin temini babalarının gözünü o kadar yıldırmıyordu. Fakat kız çocukları yağma ve çapullara iştirak edemiyorlar, geçime katkıda bulunamıyorlardı. Bu yüzden yoksulluğa düşme korkusuyla anne,babalar çoğunlukla kız çocuklarını diri diri toprağa gömerek öldürüyorlardı. Kur'ân-ı Kerîm bu hususa işaret etmektedir.[303] Katâde, Cahiliye halkının bir taraftan kız çocuklarını diri diri toprağa gömerken, diğer taraftan köpeğinden dolayı savaş yaptığını söyleyerek, onların bu dengesiz tutumuna işaret etmektedir.[304] Bu çirkin âdetin ortaya çıkışının diğer bir sebebi de toplum baskısı olmalıdır. Çünkü bu devirde kız çocuğu dünyaya getirmek bir şerefsizlik sayılmaktaydı. Cahiliye Arapları, doğan kız çocuklarını diri diri gömerek şereflerini kurtardıklarını sanırlardı. Hanımı hamile olan bir kimse insanlardan kaçar, oğlan doğarsa sevinç ve ferahlık içinde ortaya çıkar, kız doğarsa gayet mahzun olarak ne yapacağım şaşırır, günlerce düşünürdü. Bazıları kız çocuklarını besler, büyütür, bazıları da kimseye göstemıeden masum yavruyu toprağa gömer ve kızdan dolayı gelen ar belasından kurtulmuş olurdu. Büyüdüğü zaman dengi olan kimseye verilememe, savaş ya da baskm yoluyla düşman eline geçme korkusu da bu tutumda rol oynamaktaydı. Bu hususu da Kur'ân-ı Kerim işaret etmektedir. [305]Bazan kız çocuğunu diri diri toprağa gömme vazifesi anneye verilirdi. Zavallı anne, olayı seyretmeye davet edilen bir sürü kadının gözleri önünde dünyaya getirdiği yavrusunu Öldürme bedbahtlığını işlerdi. Bazan da kız çocuğu büyütülür, ileri yaşlarda bir kuyu ya da çukura atılarak Öldürülürdü. Hz. Peygamber'e böyle bir olay anlatılmış, O da hüzünlenerek ağlamıştı.[306] Kaydedildiğine göre, Kebîre b. Ebî Süfyan dört kız çocuğunu diri diri toprağa gömmüştü.[307] Peygamberimizin anne tarafından dedesi olan Zühre b. Kilâb ise peşpeşe üç erkek çocuğu öldüğü için, daha sonra doğan kızım diri diri toprağa gömmüştü.[308] Kaydettiğimiz bu son rivayet, bu çirkin âdetin ilk defa Kays b. Asım et-Temimi tarafından ortaya atılmadığını, kökünün daha eskilere dayandığını göstermektedir. Bazan da kız çocuklarım diri diri toprağa gömme işini, erkek kardeşleri yapardı. Nitekim Seleme b. Yezid ile kardeşi iki kız kardeşlerini diri diri gömmüşlerdi.[309] Bu devirde kız çocukları sadece diri diri toprağa gömülerek öldürülmüyordu. Bazan bu çocuklar suda boğulur, bazan yüksek bir yerden atılır, bazan da kuzu boğazlar gibi kesilerek öldürülürlerdi.[310] I) Talâk: Cahiliye devri Araplarından tek taraflı olarak evliliği sona erdirme hakkı genellikle kocaya aitti. Boşama erkeğin keyfine bağlı idi. Fakat bu dönemde boşama hakkı bazan kadınlara da verilebiliyordu. Medineli kadınların böyle bir hakkı elde edebildiklerini görmekteyiz. Ancak bu durum, kocanın boşama hürriyetine bir halel getirmemekteydi. Peygamberimizin dedesi Haşim, Medine'de dul bir hanım olan Selma bint Amr ile, boşama hakkı Sel-ma'nm elinde olmak şartıyla evlenmişti.[311] Cahiliye devrinde kay-mi arasında şeref ve mevki sahibi olan kadınların, nikâhlanırken boşama hakkının kendilerinde olmasını şart koştukları, kocaları ile geçinememe durumunda bu hakkı kullandıkları kaydedilmektedir. Fatıma bintül-Harşeb el-Enmâriyye, Ümmü Harice Amrâ bintü Sa'd b. Abdillah, Mariye bintü Caid b. Dabra, Atike bintü Mürre b. Hilal, es-Siva bintü'1-Ayes bu devirde boşama hakkı ellerinde olmak üzere nikahlanan kadınlardandı.[312] Cahiliye devrinde, talakın üç olduğunu kabul eden kimseler de vardı.[313] Bir kimse hanımını birinci defa boşar da tekrar ona dönmek isterse, bu hususta insanların en hak sahibi kabul edilirdi. Üçüncü talaktan sonra artık hanımına dönemeyeceği hususu Araplar tarafından benimsenmişti. Ancak Cahiliye döneminde talak adedine riayet etmeyenler de vardı. Bu dönemde bir adam karısını sınırsız sayıda boşayıp, iddeti içinde tekrar ona dönebilirdi. Böyle kimseler karısını sayısızca boşuyor, sırf zulmetmek gayesiyle iddeti bitmeden tekrar karısına dönüyor, sonra onu tekrar boşuyorlardı. Bu kimselerin bu davranışı, boşanan kadınların başkalarıyla evlenmesini engellemek için yaptıkları anlaşılmaktadır.[314] Boşama hususunda kadınların iddetine de riayet edilmiyordu.[315] Cahiliye devrinde ayrılma şekillerinden birisi de Hul' idi. Hul' kadının bir bedel karşılığı ko

✿ Ayşe: kocasından boşanmayı sağlamasıydı. Kadın aldığı mehirin bir kısmını kocasına vermek suretiyle talakım satın almak mecburiyetinde kalıyordu. Bu devirde Amir b. ez-Zarîb kızım, kardeşinin oğlu ile evlendirmiş, fakat kız kocasını istemediğini söyleyince, Âmir kızma verilen mehri iade ederek onları ayırmıştı.[316] Bu dönemde kocalar, verdikleri mehri geri almak için boşa-dıkları karılarını sıkıştırıyorlardı. Bu hususun Mekke'de yaygın olduğu nakledilmektedir. Bîr erkek, şerefli bir aileye mensup bir kadını nikâhlar, geçinemedikleri zaman izni olmaksızın bir başkasıyla evlenmemesi şartıyla serbest bırakırdı. Bu husus şahitler huzurunda yazılırdı. Kadına bir dünürcü çıkarsa, kadın eski kocasına aldığı mehiri geri verir, razı edebilirse evlenebilirdi.[317] Cahiliye döneminde boşama yollarından başka birisi de "ilâ" idi. Bir kimsenin karısına belli bir süre yaklaşmamaya yemin etmesine îlâ denilirdi. Bu devirde îlâ talak kabul edilir ve boşama derhal gerçekleşirdi.[318] Ilâ'nin müddeti ise, bir, iki yıl veya daha fazla olabilmekteydi.[319] Bu devirdeki bir boşama şekli ise Zıhâr idi. Zıhâr, kocasının karısını nik��hı kendisine ebediyyen haram olan bir kadının, kendisince ebediyyen bakılması haram olan arkası, karnı gibi bir uzvuna benzetmesidir. Zıhâr Cahiliye devrinde bir talak kabul edilir, bir adam karısına, "Sen bana anamın sırtı gibisin" deyince, karısı ona haram olur, karısını boşamış sayılırdı. Bundan sonra artık ebediyyen karısına dönemezdi.[320] Ensâr'dan Evs b. es-Sa-mit, hanımı Havle bintü Malik'e kızarak zıhâr yapmış, bunun üzerine zıhar ayetleri nazil olmuştu.[321] m) Îddet: Cahiliye döneminde talâktan (boşamadan) cfolayı beklenilen iddet için tayin edilmiş kesin bir vakit yoktu. Bu sebeple kadınlar, boşandıkları kocalarından olan çocuklarını, ikinci kocalarının yatağında dünyaya getiriyorlardı. Bu durum sonraları neseb davalarına sebep olmaktaydı. en-Nâkımıyye adlı bir kadm ilk kocası Muaviye b. Bekr'den hamile olduğu halde boşanmış, sonra Sa'd b. Zeyd-i Menat ile evlenerek, onun evinde ilk kocası Muaviye'den olan oğlu Sa'sa'yı doğurmuştur. Ümmü Rebia ise, Hubeyre b. Nu'man tarafından boşanmış, sonra Âsim b. Cez' ile evlenmiş, Hu-beyreden olan oğlu Rebia'yı sonraki kocası Âsım'm evinde dünyaya getirmiştir.[322] Cahiliye döneminde boşanan hamile kadınlar, kannlanndaki çocuğu kasden gizliyorlar ve başka bir kocaya varıyorlardı. Bunun sebebi kendilerini boşayan kocalarının, tekrar kendileı-ine dönmesi ihtimaliydi.[323] Bu devirde kadınların iddetleri lüzumundan fazla uzar ve cahilane şartlar içinde geçerdi. Kocasının ölümü üzerine kadın, en değersiz bir elbise içinde evinin en karanlık bir köşesine çekilir, tam bir yıl bir tarafa çıkmazdı. Kadın bu müddet esnasında ne yıkanır, ne tırnaklarını keser, ne de vücudunun temizlenmesi gereken yerlerini temizleyebilirdi. Koku sürünmek ve her çeşit kadın tuvaleti yasaktı. Sonunda bu ağır hapis hayatını tamamlayan kadının yanma eşek, koyun, kuş gibi bir hayvan getirilir, kadın ef-sunlamr gibi o hayvanı vücuduna meshederdi. Bazan da zavallı kuşu edeb yerine sürterek öldürürdü. Daha sonra kadın iddetini geçirdiği yerden çıkardı. Bu defa da kadının eline bir hayvan tersi verilirdi. Kadın bu tersi önüne veya arkasına atardı. Kadının bunu tefeul maksadıyla, bir daha böyle bir hal görmeyeyim, başımdan ırak olsun diye yaptığı sanılmaktadır. Kadın, bu merasimden sonra temizlenir, yıkanır ve istediği gibi süslenerek evlenme teklif eden dünürcülerine görünebilirdi.[324] Yine Cahiliye döneminde boşanan kadınların iddeti, kendilerini boşayan kocaları tarafından suistimal edilerek onlara eziyet etmek maksadıyla uzatılmaktaydı.[325] n) Miras: Cahiliye devri Araplarmda hakim bulunan göçebelik ve çapulculuğun verasete tesiri olmuştur. Bu sebeple, silah taşımayan çocuklarla kadınlar, varisler arasında yer almamıştır. Hatta kadınlar eşya gibi veraset yoluyla intikal etmişlerdir. Bu devirde vâris olabilmek için, erkek ve kuvvetli olmak, ergenlik çağına ulaşmış olmak, silah taşıma gücüne sahip olmak şarttı. Savaşmaya gücü yetmeyen ihtiyarlar bu haktan yararlanamazdı. Sözgelimi küçük yaştaki oğul ile amca birlikte bulunduklarında, miras amcanın hakkıydı, çocuk mirasta hak iddia edemezdi.[326] Hısımlık mirasçı olma sebeplerindendi. Neseb dolayısıyla hısımlar ilk sıralarda yer alırlardı. Bunların içinde de ilk olarak ölenin asabesi gelirdi. Ölen bir kimsenin terikesi, baba yönünden en yakın akrabaya geçerdi. Ölenin akrabalarından at üstünde savaşan, ganimet toplamaya gücü yeten büyük erkekleri vâris yaparlardı. Bu şartlan taşıyan oğul, oğlun oğlu ilk vâristi. Bu ikisi yoksa miras babaya, dedeye intikal eder, sonra sırasıyla kardeş veya çocukları, amca ve çocukları gibi erkek hısımlara geçerdi.[327] Kız çocukları ise mirasçı olamazdı. "Mızraklarıyla çarpışmayan, yurdunu müdafaa etmeyen, ganimet toplamayan kimseler mirasçı olamaz" diyorlardı.[328] Zü'1-Mecâsidi'l-Yeşkûrî adlı bir kimsenin, Cahiliye devri Arapları arasında ilk defa kız çocuklarına mirasta hisse verdiği, erkeğe iki, kadına bir hisse verme usulünü tatbik ettiği zikredilmektedir.[329] Ölen kimselerin dul kalan karıları da mirasçı olamazlardı. Bunlar terikeden sayılır ve veraset yoluyla mirasçılara geçerlerdi. Bu durum, Araplarda kardeşin dul karısıyla evıenme adetini meydana getirmişti. Binaenaleyh bu devirde Mekke'de kadınlara belli bir miras hakkı tanınıyordu. Ancak Medine ve civarında böyle bir durum söz konusu değildi» Nitekim Medine'de bir adam öldüğü zaman, ölenin asabesinden bir kimse veya kadının üvey oğlu, elbisesini ölenin karısının üzerine atar ve kadına sahip olmaya hak kazanırdı. Ebu Kays b. el-Eslet vefat edince, hanımı Kebşe'nin başına böyle bir hal gelmiş, o da durumu Hz. Peygambere şikayet etmişti. Bunu duyan Medine'li kadınlar da Hz. Peygamber'e gelerek, hepsinin durumunun aynı olduğunu söylemişlerdi.[330] Cahiliye döneminde bir kimse diğer bir kimseye sözleşme (Ahd) yoluyla da mirasçı olabiliyordu. Bu, Hılf (Velâ), Evladhk edinmek (Tebennî) ve Vasıyyet yoluyla cereyan edebilirdi. Hılf, dostluk ve tevarüs andlaşması demekti. Cahiliye döneminde iki kişi, birbirlerinin mallarını, canlarını koruma ve birbirlerine vâris olma konusunda bir akid yaparlar, bunu bir ahde bağlayarak aralarında velâ münasebeti tesis ederlerdi. Böylece ölenin mirası, şartları taşıyan bir hısımı yoksa, akid yaptığı şahsa kalırdı. Hılf (Velâ) andlaşması yapan bir kimse, diğer bir kimseye, "Kanım senin kanın, kanımın dökülmesi, senin kanının akıtılması olsun. Sen beni istersin, ben de seni" der, bu andlaşmayı, yapanlardan hangisi önce ölürse sağ kalan ölenin malına vâris olurdu.[331] Âzadlı köle ile efendisi, şayet vâris bırakmadan ölürlerse birbirlerine mirasçı olurlardı.[332] Bazan da âzad ettikleri kölenin bu şekildeki velâ hakkını satarlardı.[333] Cahiliye devrinde bir kimse, bir başkasının oğlunu evladlık edinir (Tebennî), bu çocuk babalığı ölünce mevcut âdete göre, öz çocukların haklarına sahip olarak, onun malına vâris olurdu.[334] Bu dönemde mirasçı olmanın bir başka yolu da vasıyyetler idi. Ölen bir şahıs, malının tamamını bir başkasına vasıyyet edebilirdi. Vasıyyette belirli bir oran yoktu. İsteyen mirasçısı olsun ya da olmasın istediğine dilediği kadar malı vasıyyet edebilirdi.[335] Bazan da Araplar, bir yeri, bir evi ömür boyu faydalanmak üzere birisine verir, o adam öldükten sonra tekrar geri alırlar ve buna "Umrâ" derlerdi.[336] Bazan da, "Şu evimi sana bağışladım, ben senden evvel ölürsem ev senin, sen benden önce ölürsen ev tekrar benim olacak" diyerek bir çeşit muamele yaparlar ve buna da "Rukbâ" derlerdi.[337] o) Savaş, Baskın-Yağma Ve Ganimetler: Cahiliye Arapları genellikle fakir bir hayat sürer, baskınlar yaparak birbirlerinin mallarım yağma ederek geçinirlerdi. Oğlan çocuklarına üstün bir yer verip, kız çocuklarım horlamaları da bu yüzdendi. Başka kabilelere yapılan baskın ve tecavüzler sebebiyle savaşların ardı arkası kesilmezdi. Esir aldıkları insanları diri diri yakarlar, insan öldürmekten zevk alır, hasımlar birbirlerini ele geçirdiklerinde kafalarım kesip kadeh olarak kullanacaklarına yemin ederlerdi.[338] kabileler gazveye çıkarlardı. Gazve, bir kabilenin ötekine karşı giriştiği bir hareketti. îki kabile arasındaki münasebetler iyi de olsa, dostluklar bozulabilir ve bir gazve imkan dahiline girebilirdi. Savaş ve baskınlarda şiddetli davramhr, her türlü insani davranıştan uzak bulunulurdu. Kadın ve çocuklar hedef alınır, yaşlı, çocuk, kadın demeden baskınlarda öldürülür veya köle yapılarak satılırlardı.[339] Esir aldıkları kadınları kendileri cariye olarak kullandıkları gibi, bazan da satarlardı. Esir edilen çocuklu kadınları yavrularından ayırırlar, annesini bir kimseye, çocuğu da bir başkasına verirler ya da ayrı ayrı yerlere satarlardı. Haram ayları gözetirler, bu aylarda savaş ve baskın yapmazlardı. Fakat Haram ayları da "Nesî" uygulaması ile tahrif etmişlerdi. Savaş ve baskınlarda ele geçirdikleri kimselere işkencelerin yanısıra, "Müsle" de yaparlardı. Müsle, maktulün Ölmeden önce veya öldükten sonra burnunu, kulaklarını kesmek, gözlerini oymak, diğer azalarını tahrip etmek suretiyle yapılırdı. Uhud savaşında müşriklerin, müslüman şehidlere müsle yaptıkları bilinmektedir. Bunlar, kendilerine gerdan, bilezik ve kemer yapmak için şehidlerin burun ve kulaklarım kesmişlerdi. Utbe'nin kızı Hind, Hz. Hamzamn göğsünü Vahşi'ye yardırmış, karaciğerini dişleriyle çiğnemiş, burnunu,kulaklarını erkeklik uzvunu kesmiş, bunlardan bilezik, halhal ve gerdanlık yapmış, bunları takarak Mekke'ye girmişti.[340] Savaşların tabii neticesi çapuldu. Çapul, Arapların milli bir sanatı durumundaydı. Bir ganimet elde edildiği zaman, kabileye ait olurdu. Ganimetin en kıymetlisi ise, kabile başkanına ayrılırdı. Tabii bu arada ganimet malından çalındığı da olurdu.[341] savaş ve baskınların sonucunda elde edilen ganimetler taksim edilmeden Arap kabile reislerinin ganimetlerin içinden kendileri için seçtikleri şeye, "Safî" denirdi.[342] Safî, deve, koyun gibi hayvan cinsinden olacağı gibi, esir edilen köle veya cariyeler arasından da seçilirdi. Savaş ve baskınlarda elde edilen ganimetlerin dörtte biri orduyu yöneten komutana ayrılır ve buna "Mirba" denilirdi.[343] Böylece Arap kabile başkanlarc,ele geçirilen ganimetlerin dörtte birini hisse olarak almakla, kendilerine yüklenen vazifeleri yerine getirme imkanına sahip oluyorlardı.[344] ö) Kölelik: Cahiliye devrinde bir köle, kendi kıymetini kazanıp sahibine ödeyerek hürriyetine kavuşabilirdi. Bu anlaşmaya "Mükatebe Akdi" denilirdi"[345] Bir kimse köle satın alınca, boynuna bir ip takarak götürürdü. Köle harp esiri ise, kâkülü fidye verilinceye kadar kesilirdi. Köle satın alarak bir başkasına hediye etmek âdetti. Köleler, mal gibi miras yoluyla intikal ederlerdi. Köle sahibinin vefatından sonra geçerli olmak üzere azad edilmişse, sahibinin ölümünden sonra hür olurdu. Kölelerin gelinlerin mehirine dahil edildikleri de olurdu.[346] Bu devirde bir kölenin cezası, bir hürün cezasının yarısıydı. Bazı köleler savaşta istihdam olunur, fakat ganimetten payı efendileri alır, kölelere bir şey verilmezdi. Borçlular, borçlarından dolayı köle yapılıyordu. Ebu Leheb'in, As b. Hişam'ı kumar borcundan dolayı köle yaparak devesini güttürdüğü kaydedilmektedir.[347] Cariyelerden olan çocuklar da esir kabul edilirdi. Bir cariyeden doğan çocuk necib ve zeki ise, Araplar onun nesebini tanırlardı. Aksi takdirde bu çocuklar köle olarak kalırlardı. Efendisinden çocuğu olan cariyeler (Ümmü Veled) satılabilirdi.[348] Esir veya köle iken azad edilen kimseye "Itk Mevlâsı" denilirdi. Bir köle, ifa ettiği mühim bir vazifeden dolayı azad edilebilirdi. Hür olan bu köle artık sahibinin mevlası sayılırdı. Köle bundan sonra miras olarak intikal etmezdi. Bazan da sahibi, köleyi, vela hakkı kendisine ait olmak üzere bir başkasına satardı. Azad edildiği takdirde, kölenin vela hakkı eski sahibine ait olurdu.[349] Bazan da bir köle vela hakkı kimseye ait olmamak üzere azad edilir ve "Sâibe" adım alırdı. Artık köle malım dilediği yere koyabilir, kimse karışmazdı.[350] p) Yeminler: Cahiliye devrinde müşrik Araplar, putlara, dikili taşlara (En-sab), kurbanlara, kurban kesilen yerlere, adak yerlerine, babalarına, annelerine, atalarına, Kabe'ye, emanete vs. hususlara yemin ediyorlardı. Yemin törenleri düzenlerlerdi. Yemin ettikleri veya sözleştikleri zaman bir ateş yakarlar, ateşe yaklaşırlar, ateşin faydalarını sayarak, bu yemini bozmak isteyen olup olmadığını sorarlar, ateşin başında musafaha yaparak, "Bizim kanımız sizin kanınız, sizin mahvınız bizim mahvımızdır" derlerdi.[351] Ayrıca, yeminleştikleri zaman ellerini kana batırıyorlardı. Ye-minleşme esnasında bir kab hazırlayıp, içine kan ve kül veya misk koyarak ellerini buna batırırlardı.[352] Kabe'nin inşası sırasında da ellerini kana batırarak yemin etmişlerdi.[353] Ayrıca Hz. Peygam-ber'in çocukluğunda "Hılfu'l-Mutayyibin" (koku sürünenler and-laşması) diye anılan bir andlaşma yapılmıştı. Haşimoğullan, Zühre oğulları, Teym kabilesi mensupları îbn Cüz'an'ın evinde toplanarak, bir kab içine'koku koymuşlar, ellerini bu kokuya batırarak, zalimden mazlumun hakkım alma ve yardımlaşma konusunda yemin etmişlerdi.[354] Hz. Peygamber de küçük bir çocuk iken amcalarıyla beraber, bu yemin törenine, şahid olmuştu. Cahiliye Arapları bazan da tuz üzerine yemin ederlerdi. Hüla denilen yemin çeşidi ise, içine tuz atılan kabile ateşinin üzerine yemin etmek suretiyle yapılırdı.[355] Bu devirde, kendisine yemin edilen putlar arasında Uzza, Lât, Menât, Hübel vs. vardı. Cahiliye dönemine ait şiirlerde bu tür yeminlere rastlanmaktadır. el-Mütelemmis bir şiirinde el-Lât'a and içmişti.[356] Bazan büyük putların üçüne birden yemin etmekteydiler. "Lâfa, Uzza'ya ve Menât'a andolsun".[357] Dikili taşlara (Ensâb) da yemin etme alışkanlıkları vardı.[358] Her kabilenin, sahip olduğu puta yemin ettiği anlaşılmaktadır. Kureyş kabilesi, îsaf ve Naile adlı putlara and içiyordu. Ebu Talib'in böyle bir yemininden bahsedilmektedir.[359] Evs ve Hazreç kabileleri ise Menât'a yemin ediyorlardı.[360] Ibn Abbas'm naklettiğine göre, Cahiliye döneminde Kabe'nin önünde "Hatim" üzerine yemin edilir, yemin eden şahıs kamçısını, ayakkabısını, yayını Hıcr'e atardı.[361] Bu hareket yeminleşmeye delil sayılırdı.[362] Ayrıca Kabe'ye de yemin edilirdi.[363] Müşrik Araplar tabiat tezahürleri üzerine de yemin ederlerdi. Onların yemin ettikleri varlıklar arasında su, yer, hava, nur, ışık, karanlık vs. hususlar sayılabilir.[364] Kurbanlık hayvanlara, bu hayvanların sahiplerine, develeri koşturanlara da yemin edilmekteydi.[365] Cahiliye Araplannm ömür ve hayata and içtikleri de bilinmektedir.[366] Bazan da sıla-i Rahmi kesmeye yemin ederlerdi. Bunun yanısıra tüccarlar mallarını satabilmek için yemin etme âdetindeydiler.[367] Yemin bozulurken de elbisenin bazı kısımları koparılır veya yırtıhrdı. [368] r) Kasâme: Kasâme uygulaması Cahiliye döneminde de mevcuttu. Ibn Abbas'm naklettiğine göre, Cahiliye döneminde ilk kasâme Haşi-moğulları arasında meydana gelmişti. Haşimoğullarmdan birisini, Kureyş'in bir başka kabilesinden olan bir adam çoban tutmuş ve develerinin yanına götürmüştü. Daha sonra bu çoban develerden birinin yularını, çuvalının ağzını bağlamak için isteyen diğer bir Haşimiye vermişti. Sürü sahibi buna çok kızarak, sopayla çobana vurmuş ve ölümüne sebep olmuştu. Fakat çoban ölmeden önce oradan geçmekte olan Yemenli bir adama durumu anlatmış ve Hac mevsiminde Mekke'ye gelerek Ebu Talibi bulmuş ve durumu ona anlatmıştı. Bunun üzerine Ebu Talib, çobanı öldüren adama gelerek, ya yüz deve vermesini yahut onun öldürmediğine dair kabilesinden elli kişinin yemin etmesini, aksi takdirde kendisini öldüreceklerini söylemiştir. Çobanı öldüren adam durumu kabilesine anlatınca, "Senin öldürmediğine yemin ederiz" demişlerdi. Bunlardan bir tanesi yemin etmemiş ve hissesine düşen iki deveyi vermiş, geriye kalan kırk dokuz kişi yemin etmişti. Fakat bir yıl geçmeden yalan yere yemin eden bu kimselerin hepsi ölmüştü. Cahiliye döneminde Kasâme yapılmasına sebep olan şahsın Haddaş b. Abdillah olduğu, bunun yanında ücretli olarak çalışan Amir b. Alkame b. Abdilmuttalib'in öldürdüğü kaydedilmektedir.236 Cahiliye döneminde kasâme yapılarak tesbit edilen sanık öldürülmekteydi.[369] s) Kısas Ve Cezalar: Kısas uygulaması Cahiliye devrinde de mevcuttu. Bu devirde kısas diyete çevrilebiliyordu. Veliddü'd-Dem (Kan Sahipleri) güçsüz ise, kısas yapmaya muktedir olamıyor ve diyet almak mecburiyetinde bırakılıyordu. Bu dönemde, hata ile öldürmelerde kısas tatbik edilerek, katil öldürülebiliyordu.[370] Cinayetten dolayı kısas tatbik edilebilmesi için görgü şahidlerine ihtiyaç duyuluyor ve suçlu hakime sevkediliyordu.[371] Ancak hakimler, daha çok icra gücü olmayan hakem durumundaydılar. Verdikleri kararlar çoğu zaman yerine getirilmiyordu. Aleyhine karar verilen taraf hükmün yerine getirilmesine mani oluyordu.[372] Ayrıca suçun şahsiliği prensibine pek riayet edilmiyordu. Bu dönemde, bir şahıs dövül-se, öldürülse veya eşyası çalmsa, yağma edilse, mağdur olan kimse işi yapan şahsı ele geçinmezse, onun soy bakımından beşinci dedeye kadar ulaşan akrabasından (Hamse1 sinden) kimi ele geçirirse onlardan intikam alırdı. Boğmak suretiyle adam öldürmek ise büyük bir cinayetti. Bir kimse bir adamı boğarak öldürürse, ele geçirildiğinde hem kendisi, hem de hamsesinden üç kişi öldürülürdü. Boğan kimsenin hamsesi, diyet vermek isterse dört adam diyeti verirdi. Boğan kimsenin ele geçirilemediği durumlarda da, hamsesinden dört kişi öldürülürdü.[373] Cahiliye döneminde, katilin suçsuz olan yakınlarının hedef alınması kan davalarının meydana gelmesine sebep olmuştu. Bu dönemde kısas yapma hakkı Veliyyüddem'e aitti. Ancak çoğu zaman veliyyüddemin kısas yapmasına engel olunur, diyete razı olmaya zorlanır, bu yüzden de kan davaları ortaya çıkardı. Suçlu kısas için veliyyüddem'e teslim edilmezdi. Veliyüddem ise, çoğu zaman sadece suçluyu öldürmekle yetinmez, katili ve hamsesinden olan diğer şahısları öldürmeye çalışırdı.[374] Kısas ise, kana kan, dişe diş şeklinde bir ölçü içinde tatbik edilmez, insanların canlan ve kanları birbirine eşit sayılmaz, bir cana karşı birçok can alınabilirdi. Bunun sonucu olarak güçlü olan kabile intikamını alır, suçluyu ve etrafındaki yakınlarını ölçüsüzce cezalandırırdı. Güçsüz kabile ve topluluklar ise, kendilerinden bir şahsın güçlü kabileye mensup biri tarafından öldürülmesi halinde kısas uygulayamazlardı. Hırsızlık yapan kimse sağ eli kesilerek cezalandırılırdı. Cahiliye döneminde Kabe'nin kapısından girince sağ tarafta Hızânetül-Kâbe denilen bir çukur vardı ve halk bu çukura, Kabe'ye hediye olarak çeşitli şeyleri atarlardı. îşte, Cahiliye döneminde Kabe'ye ait bir hazine Düveyk adlı bir şahıs tarafından çalınmış ve ceza olarak eli kesilmişti.[375] Yine Cahiliye döneminde, Vabısa b. Halid, el-Hıyar b. ****, Ubeydullah b. Osman adlı şahısların elleri hırsızlık yaptıkları için Kureyşliler tarafından kesilmişti. Avf b. Ubeyd hırsızlık yapınca bir eli kesilmiş, sonra yine hırsızlık yaptığı için diğer eli kesilmiş, daha sonra yine hırsızlık yaptığı için recmedilmiştir. Ayrıca Mikyas b. Kays, Müleyh b. Şu-' reyh'in de elleri Kabe'nin hazinesini çaldıkları için kesilmiştir.[376] Bu dönemde, yol kesenler ise asılarak cezalandırılıyordu. Yemen ve Hire hükümdarları yol kesenleri asarak idam ediyorlardı. Nitekim Numan b. el-Münzir, Abdümenaf oğullarından bir adamı yol kestiği için asmıştı.[377] ş) Diyetler: Cinayet vakalarında diyet uygulaması Cahiliye döneminde de vardı. Hz. Peygamber'in dedesi Abdülmuttalib'in oğlu Abdullah'ı Kabe'de kurban kesmeye teşebbüsüne kadar, bir adamın diyeti 10 deveden ibaretti. Ancak Abdülmuttalib, Peygamberimizin babası Abdullah'ı kura sonucu 100 deve karşılığı kurban etmekten kurtarınca, bir kişinin diyetininlOO deveye çıktığı söylenil-mektedir.[378] Araplarda develerle diyeti verilen ilk kimsenin Zeyd b. Bekr b. Hevâzin olduğu kaydedilmektedir. Diyeti 100 deveye çıkaran ilk kimsenin Ebu Seyyare olduğu da nakledilmektedir.[379] Peygamberimiz doğmadan önce, Uzeyne adlı bir yahudinin malına tamamen öldürüldüğü, Abdülmuttalib'in katilleri bularak 100 deve diyet alıp, maktulün akılesine verdiği de anlatılmaktadır.[380] Ebu Talib de Haşimoğullarmdan öldürülen bir çoban için 100 deve diyet istemişti.[381] Ukâz'da Mekkelilerle Hevazin kabilesi arasında yapılan Ficar savaşından sonra, Mekkeliler, karşı taraftan öldürdükleri kişiler, kendi ölülerinden 200 kişi daha fazla olduğu için Hevazinliler'e diyet ödemişlerdi.[382] Cahiliye döneminde cinayet davalarında ve diyet miktarlarının tesbitinde Hz. Ebu Bekir hakem yapılmaktaydı.[383] Cahiliye döneminde diyet ödemeye mahkum olan bir adamın yakın asabesi yoksa, uzak asabesi diyeti ödemekle mükellefti. Kadına ise, öldürülen kocasının diy-jtin^en hiçbir şey verilmezdi.[384] Çocuksuz bir kadın diyet ödemeye mr.hkum edilirse, bu diyeti kocası değil, kadının mensup olduğu kabile öderdi. Bazan da katilin kabilesi tayin edilmiş olan diyeti "Memez, bunun sonucu olarak da yine kan davaları meydana gelirdi. [385] t) Yiyecekler: Cahiliye dönendndo müşrikler kendi kendine ölmüş hayvanların etlerini (meyhe) yemekteydiler. Müşriklerden bazıları, müs-lümanlara: "Kendi öldürdüğünüzü yiyorsunuz da, Allah'ın öldürdüğünü niçin yeriliyorsunuz?" diye sormaktaydılar.[386] Müşriklerin yedikleri mevte çeşitleri, Münhanika (boğulmuş hayvan), Natîha (susulmuş hayvan), Mevkûze (sopayla vurulup öldürülmüş hayvan), Mütereddiye (yüksekten düşerek ölen hayvan) ile yırtıcı hayvanların parçaladıkları idi.[387] Müşrikler kanı da yiyorlardı. Acıktıkları zaman ellerine sivri uçtu keskin bir kemik veya benzeri bir şey alarak, hayvanı yaralar ve akan kanı toplayarak içerlerdi. Cahili şair A'şâ bu husustan bahsetmektedir.[388] Bu devirde Araplar, kandan "Bacca" denilen bir sucuk yapıyor ve yiyorlardı. Bacca, bir devenin canlı vücudu yarılarak akıtılan kandan yapılıyordu. Eski Araplar kıtlık zamanında bunu yemeyi âdet edinmişlerdi.[389] Putlara ve dikili taşlara kestikleri kurbanların etlerini yerler, cömertlik yansı için hayvan keserlerdi. Bazan da talih denemek için hayvan keserler, "Meysir" adlı kumar oyununda bunu ortaya koyar, hisse çıkan kimseye bu etleri verirlerdi. Ençok deve, koyun gibi hayvanlann etlerini yiyorlardı. Kıtlık zamanlannda keler (Dabb), yaban faresi (Yerbû), ada tavşanı (Veber) yerlerdi. Yırtıcı hayvanlan, leş yiyen kuşları, yılanlan, köpekleri, kedileri, fareleri, kurbağalan ve zehirli olup sağlığa dokunan şeyleri yemezlerdi.[390] u) Îçki-Kumar: Cahiliye döneminde içki son derece yaygındı. İçkiye o derece müptela olmuşlardı ki, Arapça'da içkinin 100 kadar ismi geçmekteydi. Şiirlerinde içkinin bütün çeşitlerini ve sofralarını tasvir etmekteydiler. Medinede hurma koruğu ve hurmadan yapılan Fadih diye adlandırılan bir içki kullanılmaktaydı.[391] Üzümden de şarap yapılıyordu.[392] Yemen halkı ise, Bit' denilen ve baldan yapılan bir içki üretiyordu.[393] Yemen halkının, "Mizr" denilen arpa veya mısırdan yaptığı bir içkisi daha vardı.[394] Aynca buğday ve dan-dan "Gubeyrâ" denilen bir içki daha yapıyorlardı.[395] Aynı içkiye "Sükreke"de denilmekteydi.[396] Bu devirde kendisine içkiyi haram kılan kimseler de mevcuttu. Bunlar içkinin kötülüklerini farkeden, zarannı gören kimselerdi. Abdullah b. Ced'an, Amir b. ez-Zarib, Afif b. Ma'diker b. Kays b. Asım el-Munkırî, SafVan b. Ümeyye, Abdülmuttalib b. Ha-şim, Şeybe b. Rebi'a, Velid b. Muğire vs. bu kimseler arasında yer almaktadır.[397] Cahiliye devrinde Araplann "Meysir" dedikleri bir kumar çeşidi vardı. Bunu piyango tarzında yaparlardı. Bu kumar çeşidinde "Ezlâmü Aklâm" denilen on adet ok vardı. Bu oklara, Fezz, Tev'em, Rakib, Hils Nafıs, Müsbil, Mualla, Menih, Sefih, Veğd derlerdi. Menih, Sefih ve Vağd'in dışındakiler hisseye sahip olurdu. Piyango çekilmek üzere bir deve kesilir, 28 hisseye ayrılır, Fezze bir, Tev'eme iki, Rakibe üç Hilse, dört Nefise beş, Müsbile altı, Mualla'ya yedi hisse tahsis edilirdi. Menih, Sefih ve Vağd okları boş ve mahrum bırakılırdı. Bu on adet ok, "Rebabe" denilen bir torbaya atılır, "Yasir" denilen güvenilir bir şahsın önüne konulur, o da torbayı çalkalayıp elini sokar ve iştirak eden her şahıs için bir ok çekerdi. Nasibli ok çıkanlar belirli bir hisseyi alır, boş çıkanlar mahrum kalır fakat parasını öderlerdi. Kendilerine hisse çıkanlar bazan aldıklan eti fakirlere dağıtır, bunu bir hayır sayarak iftihar ederlerdi. Bu kumarda kullanılan ve her biri ayn ayrı isimler taşıyan oklar, Mekke'de Mabed bekçileri tarafından muhafaza edilir-di.[398] Meysir denilen bu kumar çeşidi, sadece Mekke'de değil, Medine'de de yaygındı.[399] ü) Alış-Veriş Şekilleri: Cahiliye döneminde Araplar, henüz annesi dahi dünyaya gelmemiş deve yavrusu üzerine alış-veriş yaparlar ve buna "Hablü Habele" derlerdi. Buna göre bir dişi devenin hamile kalıp dişi yavru dünyaya getireceği, bu dişi yavrunun da büyüyüp hamile kalarak bir yavru dünyaya getireceği farzolunur ve bu sonuncu yavru üzerine alış-veriş yapılırdı. Kısacası, karşılığında alış-veriş yapılan bu deve yavrusu ortada olmadığı gibi, annesi de henüz ortada yoktu. Elde mevcut gebe devenin dişi doğurması, onun dişi doğuracak yavrusunun da hamile kalıp, bir yavru dünyaya getirmesi bir şanstı. Sonuç olarak, eldeki devenin dişi deve dünyaya getirmesi mümkün olamayabilir, o zaman hayali deve yavrusunu satın alan kimse zarara uğrardı. Bazı hadislerde Cahiliye devri halkının boğazlanan devenin etini, yukarda anlattığımız "Hablü Habe-le" vadesiyle birbirine sattıkları haber verilmektedir.[400] Ayrıca erkek hayvanların dişi hayvanları döllemesi karşılığında ücret alınır,[401] zahire türü gıda maddeleri hemen satın alındığı yerde başka bir yere nakledilmeden, ölçülmeden üçüncü bir şahsı satılırdı.[402] Meyveler daha olgunlaşmadan ağaç üzerinde satılır, meyvelerin toplanması zamanı, satın alan müşteri ağaçlara hastalık isabet etmesinden dolayı mağdur olurdu.[403] Pazara mal getiren kimseler, tüccarlar tarafından pazarın dışında karşılanır, üretici pazara malını sokup değerini Öğrenmeden malı elinden alınarak zarara uğratılırdı. Böylece karaborsacılık yapma imkanı doğuyor, mallar pahalılanıyor, tüketici de zarara uğruyordu.[404] Pazara mal getirenler ise, malını pahalı satmak için müşteriye yalan yere yemin ederlerdi. Bazan da alıcı olamadıkları halde malın pahalı satılmasını sağlamak için fiyat artırarak müşteri kızıştırırlardı. Buna "Necş" denilmekteydi.[405] Ekini daha başağındayken daha ne kadar mahsûl çıkacağı belli olmadan satarlar, buna da "Muhakale" derlerdi.[406] Meyve hububatı olgunlaşmadan satmalarına da "Muhadara" adım verirlerdi. Bazan da iki kişi karşılıklı olarak birbirlerinin elbiselerine bakmadan ellerini dokundururlar, "elbisemi senin elbisen karşılığında satıyorum" derler ve böylece satış vacib oldu kabul ederler, bu alış-verişe de "Mülamese" derlerdi.[407] "Ben, bende olanı sana atayım, sen de sende olanı bana at" diyerek, birbirlerinin elindeki malın miktarım bilmeden satın alırlar, bunu da "Münâbeze" diye adlandırırlardı.[408] Araziyi getirdiği malın bir kısmı karşılığı kiraya verirler, bunu "Muhabere" şeklinde isimlendirirlerdi.[409] Bazan da bir malı satarken, malın malum olmayan bir kısmını satıştan istisna ederler, bu alışverişe de "istisna" adını verirlerdi.[410] Taş atma satışı (Bey'ul-Hasât) da yapılırdı. Bu satış, "Şu taşı at hangi elbisenin üzerine düşerse, o şu kadar paraya senindir" şeklinde yapıldığı gibi, araziden bir taş atımı yer satmak şeklinde de yapılırdı. Bazı kimseler de ellerine bir avuç taş alarak, "Avu-cumda kaç tane taş çıkarsa, satılık maldan o kadarı benimdir" diye alış-veriş yaparlardı. Bazan da ellerine bir taş alırlar ve "Bu taş ne zaman yere düşerse, satış o zaman vacib olacak" diyerek yaparlardı. Bir koyun sürüsünün önüne çıkarak, "Bu taş hangisine isabet ederse o koyun, şu kadar paraya senin olacak diyerek taş atma suretiyle de satış yapılırdı. Bu satışların hepsi aldatma kapsamına giriyordu. Bazan kaçak bir köleyi, ovadaki vahşileşrniş atı, sudaki balığı, kısacası kişinin malik olmadığı şeylerin satışı yapılır, bunlara da "Bey'ul-Ğarar" adı verilirdi.[411] Yine Cahiliye döneminde kedi-köpek satılır ve parası yenilirdi.[412] içki, leş ve put satıcılığı ile de meşgul olurlardı.[413] Peşin para veya bir mal ile, veresiye bir malı satın alırlar, buna da "Selef veya "Selem" derlerdi. Medine halkı hurmayı bu şekilde satıyorlar, bedelim peşin alarak, hurmayı iki üç yıllık vadede teslim etmek üzere anlaşıyorlardı.[414] v) Faizcilik: Cahiliye döneminde faizcilik çok ileri gitmişti. Bu devirde, eğer bir kimsenin diğer bir kimsede alacağı varsa, borcun vadesi gelince, o kimse borçluya 'borcunu ödiyecek misin? Yoksa arttıracak mısın?' diye sorardı. Borçlu borcunu ödeyemezse, bu kimse alacağının üzerine faiz ilave ederek, borcun ödenmesini bir müddet daha tehir ederdi.[415] Cahiliye dönemindeki bu faiz muamelelerine "Riba" adı verilirdi. Ribâ, "Riba Nesie" ve "Riba Fadl" diye ikiye ayrılırdı. Ribâ Nesie'de aylık faiz tahsil edilir, Riba Fadl'da bir mal, aym cinsten daha fazla mal karşılığı satılırdı.[416] Cahiliye döneminde ribanın çok yaygın olduğunu Hz. Peygamberin Veda Hutbesi'nde de anlamaktayız.[417] Yine bu dönemde, Sakif kabilesinden Benî Amr ile, Benî Mahzum'dan Benî Muğire arasında riba muamelesi yapılmaktaydı.[418] Halid b. el-Velid ile, Hz. Abbas'm da Cahiliye devrinde ortak olarak, riba ile veresiye alış-veriş yaptıkları kaydedilmektedir. Yine Hz. Osman ile Hz. Abbas'm peşin para ile veresiye hurma alışverişi yaptıkları (selem), vakti gelince hurmanın bir kısmını aldıkları, kalanı için de faiz ilave ettikleri nakledilmektedir.[419] y) Diğer Muameleler: Cahiliye döneminde bir kimse bazan bir malını veya eşyasını, aldığı borç veya başka bir şey karşılığında rehin bırakırdı. Borç ödenmeyince, rehin bırakılan şey alacaklıya mal edilir ve sahibine iade edilmezdi.[420] Yine bu dönemde "Mudârebe" demlen bir ortaklık şekli vardı. Bu, mal sahibi ile kârda ortak olmak üzere, bir kimsenin malını işletmek suretiyle yapılmakta, bir kişiden para veya mal, diğerinden de çalışma ortaya konularak gerçekleştirilmekteydi. Nitekim Hz. Abbas, Hakim b. Hizam[421] ve Hz. Osman'ın mudârebe usulüyle ticaret yaptıkları bilinmektedir.[422] Hz. Peygamber ise, İslâm gelmeden önce hanımı Hz.Hatice ve Saib (r.a.) ile bu tür ortaklık yapmıştı.[423] Cahiliye devri uygulamalarından birisi de "Hima" idi. Hima, korunan yer demektir. Cahiliye döneminde bir kabile başkanı bir yeri kendisine tahsis ederek, başkalarını orada hayvan otlatmaktan menetmek için, yüksekçe bir yerden köpek havlatırdı. Köpeğin sesi nerelere kadar ulaşırsa, o yerler o reisin otlağı sayılır, başkaları orada hayvan otlatamaz, fakat kendisi başkalarına ait yerlerde hayvan otlatabilirdi.[424] [131] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/225. [132] İbn Habib, Muhabber, s.319; Halebî, a.g.e., I, 425. [133] ibn îshak, Sîre, s.291. [134] îbn Hişam, Sîre, s.III, 47; Taberi, Tarih, II, 483-484. [135] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.21. [136] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.19. [137] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/225-226. [138] Hatiboğlu, Batıdaki Hadis Çalışmaları Üzerine, (Tebliğ), s.86-87. [139] İbn Habib, Muhabber, s.171-172; Müslim, Sahih, IV, 1920. [140] Enfâl, 35. [141] Yazır,Hak Dini, IV, 2400. [142] A.O. Ateş, a.g.e., s. 37-38. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/226-227. [143] Ebu Davud, Sünen, I, 675; Nesâî, Sünen, III, 179-180. [144] Sübkî, Menhel, VI, 305. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/227. [145] Belâzurî, Ensabii'l-Eşraf, I, 82-83. [146] Buharı, Sahih, II, 15; İbn Mace, Sünen, I, 405; Ahmed b. Hanbel, Miis-ned,l, 7; II, 93. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/227-228. [147] İbn Habib, s.319-320; Şehristanî, el-Milel, II, 248-249. [148] Ebu Davud, Sünen, III, 547, No: 3214; Nesaî, Sünen, I, 110; İbn İshak, Sîre, s. 223; İbn Sa'd, Tabakât, 1,123. [149] İbn Habib, Muhabber, s.323. [150] Îbnü'1-Esîr, en-Nihâye, V, 86. [151] Nevevî, Minhac, VI, 229; Aynî, Umdetü'l-Karî, VIII, 79; Muallakatü's-Seb'a, s.19, beyit, 97; Tere: Yedi Askı, s.48. [152] İbn İshak, Sîre, s.45,46; İbn Hişam, Sire, 1,178-179. [153] Buharı, Sahih, II, 82-83; Müslim, Sahih, I, 99; Ebu Davud, Sünen, III, 496; Tirmizî, Sünen, III, 324. [154] İbn Mace, Sünen, I, 514; Sübkî, Menhel, VIII, 288. [155] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/228-229. [156] Suyûtî, ed-Dürrü'l-Mensür, III, 235. [157] Olgun a.g.e., s.102; Cilacı, İlahî Dinlerde Oruç Hac ve Kurban, s.28. [158] Buharı, Sahih, II, 226, 259; Müslim, Sahih, II, 792. [159] Ebu Davud, Sünen, III, 293-294. [160] Buharı, Sahih, IV, 234-235. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/229-230. [161] Buharı, Sahih, II, 203; Müslim, Sahih, II, 928. [162] Müslim, Sahih, II, 928. [163] A.O.Ateş, a.g.e., s. 103. [164] Buharı, Sahih, II, 205. [165] Aynî, a.g.e., X, 136. [166] Müslim, Sahih, II, 928. [167] İbnü'l-Kelbî, Kitabü'l-Asnâm, s.10. [168] A'raf, 31; Buharı, Sahih, II, 175; Müslim, Sahih, II, 894 [169] tbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.6; İbn îshâk, Sîre, s.100. [170] İbn Habib, Muhabber, s.311. [171] A.O.Ateş, a.g.e., s.111-112. [172] İbn îshak, Sire, s.80. [173] İbn Hİşam, Sire, 1,126; Ezrakî, Ahbâru Mekke, 1,186187. [174] İbn İshak, Sire, s.76; Buharı, Sahih, II, 179; IV, 235. [175] Ezrakî, a.g.e., II, 191; İbn Habib, Muhabber, s.236. [176] ibn Hİşam, Sire, I, 28; Müslim, Sahih, II, 892. [177] Bakara, 2/203; Tirmizî, Sünen, III, 237. [178] îbn- îshâk,Sire, 100. [179] İbn Habib, Muhabber, s.100. [180] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.13. [181] Necm, 53/19-23. [182] A.O.Ateş, a.g.e., s.122. [183] İbn İshak, Sire, s.75; Buharı, Sahih, II, 175; Müslim, Sahih, II, 894. [184] İbn îshak Sire, s.82; Ezrakî, Ahbaru Mekke, I, 178. [185] Ezrakî, a.g.e., I, 178. [186] Ezrakî, a.g.e., 1,177-178. [187] Ezrakî, a.g.e., 1,182. [188] Ezrakî, Sîre, s. 75-76,80. [189] îbn îshak, a.g.e., s.76. [190] Ezrakî, a.g.e., 1,120. [191] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.7; Müslim, Sahih, II, 963. [192] Ezrakî, a.g.e., II, 40. [193] İbn Habib, Muhabber, s.311. [194] Buharî, Sahih, II, 169-170, 203; Müslim, Sahih, II, 930. [195] İbn îshak, Sire, s.77-78. [196] İbn Hişam, Sire, 1,126; Taberî, Tarih, II, 257. [197] İbn İshak, a.g.e., s.78. [198] Buharı, Sahih, II, 893. [199] Buharî, Sahih, III, 18; Müslim, Sahih, III, 1672-1673. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/230-235. [200] Buharı, a.g.e., II, 152; Müslim, a.g.e., II, 909-910. [201] A.O, Ateş, a.g.e, s.142. [202] İbn Habib, Muhabber, s.311. [203] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/236. [204] Taberî, Tarih, I, 285-286. [205] İbn Hişam, Sire, I, 46; Ezrakî, Ahbaru Mekke, 1,182-183. [206] İbn Hişam, Sire, I, 46, Ezrakî, a.g.e., 1,183; İbn Habib, a.g.e., 157; Taberî, a.g.e, II, 286. [207] îbn Hişam, a.g.e, I, 45,46; Ezrakî, a.g.e, 1,183-184; İbn Habib, a.g.e, s.157. [208] Bakara, 2/198; Buharı, Sahih, II, 197; Ebu Davud, Sünen, II, 350-351. [209] Buharı, Sahih, II, 142; Ebu Davud, Sünen, II, 349; İbn tshak, Sire, s.81; Ezrakî, Ahbaru Mekke, 1,177; İbn Kesir, Tefsir, I, 238. [210] Buharı, Sahih, IV, 234. [211] Buharı, a.g.e., II, 220. [212] Ezrakî, a.g.e., 1,117-119. [213] İbnü'l-Kelbî, Kitabu'l-Asnam, s.8; Tercüme: Beyza Dü^üngen, Putlar Kitabı, s.64, Açıklama: 71. [214] İmam Malik, Muvatta, I, 389. [215] Ezrakî, a.g.e., I, 110. [216] îbn Hişam, a.g.e., 1155-158; Ezrakî, a.g.e., 1,112-114; Taberî, Tarih, III, 60-61; Buharı, Sahih, II, 167. [217] Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1,137; Ezrakî, a.g.e, 1,195. [218] ibn Hişam, a.g.e., I, 143; Ezrakî, a.g.e., 1,111,194-195. [219] ibn Hişam, a.g.e, 143-144,150; Ezrakî, a.g.e, 1,111-112. [220] Ezrakî, a.g.e, 1,112. [221] İbn Hişam, 1,117-119,123-124,130-131. [222] İbn Hişam, a.g.e., IV, 55; İbn Sa'd, Tabakat, II, 137. [223] Buharı, Sahih, II, 156; Müslim, Sahih, II, 971; İbn Sa'd, Tabakat, 1,147; Ezrakî, a.g.e., I, 267-268. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/236-240. [224] Cilacı, a.g.e., s. 141. [225] A.O. Ateş, a.g.e., 8.176. [226] İbn îshak, Sire, s.10-18; ibn Hişam, Sire, 1,160-164. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/240-241. [227] En'âm, 6/136. [228] İbn Hİşam, Sire, 1,162. [229] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.24. [230] Halebî, İnsanü'l-Uyûn, I, 200. [231] Halebî, a.g.e., I, 200-201. [232] Ebu Davud, Sünen, III, 550-551. [233] Beyhakî, Sünen, IX, 314. [234] Ebu Davud, a.g.e., III, 246. [235] Ebu Davud, Sünen, III, 277; Tirmizî, Sünen, IV, 74. [236] Ebu Davud, a.g.e., III, 251-252. [237] İbn Sa'd, Tabakat, 1,133-134. [238] Ebu Davud, a.g.e., III, 256. [239] Buharı, Sahih, VI, 217; Müslim, Sahih, III, 1564. [240] İbnü'l-Kelbî, Kitâbü'l-Asnam, s.22. [241] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.26-27, 36. [242] Zevzenî, Şerhu Mııallakati's-Seb'a, s.167. [243] İbn Mace, Sünen, II, 1058. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/241-242. [244] Ebu Davud, Sünen, III, 132; Taberî, Camiu'l-Beyan, III, 14. [245] Süheylî, Ravdu'l-Unuf, IV, 397-398. [246] Ezrakî, Ahbâru Mekke, 1,180. [247] Nedvî, Asr-ı Saadet (Tebligat ve Talimat), I, 294. [248] Buharı, Sahih VII, 234. [249] Buharı, Sahih VII, 234; Ebu Davud, Sünen, III, 599-600. [250] Müslim, Sahih, III, 1264. [251] Buharı, a.g.e, II, 256, 260; Müslim, a.g.e., III, 1277. [252] Ibn Hişam, Sire, I, 92; İbn Habib, Muhabber, s.330. [253] En'âm, 6/139. [254] İbn Hişam, a.g.e., I, 91-92; tbn Habib, a.g.e., s.330. [255] Buharı, Sahih, IV, 191. [256] îbn Hişam, a.g.e., I, 92; îbn Habib, a.g.e., s.331. [257] En'âm, 6/139; Aynî, Umdetü'l-Kârî, XVI, 91-92; îbnü'l-Esîr,İVi/m.ye, V, 192. [258] îbn Hişam, Sire, s.I, 92. [259] Buharı, a.g.e., IV, 160; Müslim, a.g.e., IV, 2192; Aynî, a.g.e., XVI, 91. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/243-245. [260] Îbnü'l-Kelbî, a.g.e., s.9-13, 25, 34-35. [261] İbn Sa'd, Tabakat, I, 93; III, 124; VII, 367. [262] Tirmizî, Tesmiyetü Ashâbi'n-Nebî, D.E.Ü. İlah. Fak. Dergisi, II, 300; Müslim, Sahih, III, 1686. [263] A.O.Ateş, a.g.e., s.204, 207. [264] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/245-246. [265] Sendubî, Şerhu Divan-ı Îmrui'l-Kays, s.111. [266] Buharı, Sahih, I, 6-7. [267] Buharî, a.g.e., V, 37; İbn Hişam, a.g.e., III, 74, 76. [268] Ebu Davud, Sünen, V, 421. [269] İbn Kayyım, Zadü'l-Mead, 1,18-19. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/246-247. [270] îbn Resîr, elBidaye, II, 320; Halebî, Însânü'l-Uyun, I, 227. [271] Ahmed b.Hanbel, Müsned, IV, 78. [272] Taberî, Camiu'l-Beyân, IV, 78. [273] Taberî, a.g.e., IV, 231-234. [274] Taberî, a.g.e., II, 380-381. [275] İbn Sa'd, Tabakât, VIII, 60-61. [276] İbn Habib, Muhabber, s.309, 325. [277] İbnü'1-Esîr, Üsdü'l-Ğabe, VII, 72-74,197. [278] Ebu Davud, Sünen, II, 678; Tirmizî, Sünen, III, 436; İbn Habib, Muhabber, s. 327. [279] İbn Sa'd, Tabakat, IV, 100; VIII, 318, 347, 394; İbn Habib, Muhabber, s.327. [280] İbn Habib, Muhabber, s. 325-326; Taberî, Camiu'l-Beyan, IV, 304-307. [281] İbn Habib, a.g.e., s.325. [282] Taberî, Tarik, II, 266; Süheylî, Ravdu'l-Unuf, II, 356-357. [283] İbn Sa'd, Tabakât, III, 478, 503; îbn Habib, a.g.e., s. 326. [284] İbn Sa'd, a.g.e., s. VIII, 300, 316, 322, 328, 343, 347, 401, 407. [285] A.O. Ateş, a.g.e., s. 278. [286] Ebu Davud, Sünen, II, 677-578; Tirmizî, Sünen, III, 435; İbn Mace, Sünen, I, 628; îbn Habib,Muhabber, s. 357;Şevkanı. [287] A. o. Ateş, a.g.e, s.286-287. [288] Serahsî, Mebsut, V, 105. [289] Buharî, a.g.e., VI, 128; Müslim, a.g.e., II, 1034-1035. [290] Taberî, Camiu'l-Beyan, V, 19; îbn Hacer, Fethu'l-Barî, IX, 158. [291] Taberî, a.g.e, V, 20; VIII, 83. [292] Buharî, a.g.e., VI, 132; Ebu Davud. a.g.e., II, 702-703. [293] Buharî, a.g.e., VI, 132; Ebu Davud, a.g.e., II, 703. [294] Buharî, a.g.e., VI, 132-133; Ebu Davud, a.g.e., II, 703. [295] Ebu Davud, a.g.e., II, 580-582. [296] Müslim, a.g.e., VI, 2320. [297] Buharî, a.g.e., III, 39. [298] Buharî, a.g.e., VI, 132; Ebu Davud, a.g.e., II, 702. [299] Îbnü'1-Esîr, Nihâye, V, 143. [300] Alusî, Ruhu'l-Me'anî, XXX, 52. [301] İbn Hacer, Fethu'l-Barî, VII, 110. [302] Taberî, Camiu'l-Beyan, XXX, 72; Razî, Mefâtîhu'l-Gayb, XX, 55. [303] En'âm, 6/151; tsrâ, 17/31. [304] Taberî, Camiu'l-Beyan, XXX, 72. [305] Nahl, 16/58-59. [306] Darimî, Sünen, Mukaddime, 1. [307] İbnü'1-Esîr, Üsdü'l-Gâbe, VII, 250. [308] îbn Habib, Kitâbü'l-Munammak, s. 336. [309] Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 478. [310] Razî, Mefatîhu'l-Gayb, XX, 54,57. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/247-255. [311] İbn Hişam, Sîre, 1,144-145; îbn Habib, Muhabber, s. 398. [312] İbn Hişam, Sîre, 1,145; İbn Habîb,Muhabber, s. 398-399. [313] İbn Habîb,Muhabber, s. 310. [314] imam Malik, Muvatta, II, 588;Tirmizî, Sünen, III, 497 [315] Aynî, Umdetü'l-Kâri, XX, 226. [316] İbn Hacer, Fethu'l-Bârî, IX, 346. [317] Taberî, Camiu'l-Beyan, IV, 309. [318] Serahsî, Mebsût, VII, 19. [319] Beyhakî, Sünen, VII, 381; Serahsî, Mebsût, VII, 19. [320] Taberî, Camiu'l-Beyan, XXVIII, 3-7; Serahsî, Mebsûl, VI, 223-224. [321] Ebu Davud, Sünen, II, 662-666; Nesaî, Sünen, VI, 168. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/255-257. [322] İbn Habîb, Muhabber, s. 338-339. [323] Taberî, Camiu'l-Beyan, II, 449. [324] Buharı, Sahih, VI, 186; Müslim, Sahih, II, 1125; Ebu Davud, Sünen, II, 722-723; Tirmizî, Simen, III, 501-502. [325] Taberî, Camiu'l-Beyan, II, 456; Tirmizî, Sünen, III, 497; îmam Malik, Muvatta, II, 58./8. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/257-258. [326] İbn Habîb, Muhabber, s. 324. [327] Razî, Mefatihu'l-Gayb, IX, 203; Karaman, Mukayeseli İslâm Hukuku, s. 361-362. [328] İbn Habîb, Muhabber, s. 324. [329] İbn Habîb a.g.e., s.236, 324. [330] îbn Habîb a.g.e., s. 325-326; Taberî, Camiu'l-Beyan, IV, 304-307; Razî, Mefatihu'l-Gayb, X, 10; îbn Hacer, Fethu'l-Barî, VIII, 185. [331] Razî, a.g.e., IX, 203; Miras, Tecrid-i Sarih, XII, 244; Karaman, a.g.e., s. 361-362. [332] Hamidullah,/s/â/n Peygamberi, II, 1116. [333] Buharî, Sahih, III, 120. [334] Razî, Mefatih, IX, 203; Miras, Tecrid-i Sarih, XII, 244. [335] Razî, a.g.e., IX, 203; M. Uğur, İslâm Toplumu, s. 24. [336] İbn Hacer, Fethu'l-Barî, V, 177; Aynî, Umdetü'l-Kârî, XIII,178-180. [337] Tirmizî, Sünen, III, 634; Mergınanî, Hidaye, III, 230; İbn Hacer, Fethu'l-Bârî, V, 175-177; Aynî, Umdetü'l-Kârî, XIII, 179. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/258-260. [338] Koksal, Hz. Muhammed ve îslâmiyet (Mekke Devri), s.143. [339] A. Emin, Yevmü'l-îslâm s. 24. [340] İbn Hişâm, Sîre, III, 101; Buharî, Sahih, II, 82. [341] A. Emin, Fgcru'l-İslâm, s. 9-11. [342] İbnü'1-Esîr, Nihâye, III, 40. [343] Süheylî, Ravdu"-Unuf, VI, 561; İbnü'1-Esîr, Nihâye, II, 186. [344] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/260-262. [345] Buharî, Sahih, II, 126-128; Müslim, Sahih, II, 1141-1142. [346] Zeydan, İslâm Medeniyeti Tarihi, IV, 36. [347] Zeydan, a.g.e., iV, 37. [348] Ebu Davud, Sünen, IV, 262-264; Zeydan, a.g.e., IV, 37. [349] Buharî, Sahih, III, 29; Tirmizî, Sünen, III, 537; Zeydan, a.g.e., IV, 38-41. [350] Buharî, Sahih, VIII, 9; Zeydan, a.g.e., IV 39-40. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/262. [351] İbn Hişam, Sire, II, 85; en-Necîramî, Eymanü'l-Arab, s. 34-35. [352] İbn Habib,Muhabber, s. 166; tbnü'1-Esîr,Nihâye, III, 386. [353] İbn İshak, Sîre, s. 86-87; İbn Hişam, Sîre, I, 209. [354] İbn Hişâm, a.g.e., 1,141-142; ibn Habib, Muhabber, s. 167; Îbnü'1-Esîr, Nihâye, III, 149. [355] Cevheri, Sıhâh, V, 1855. [356] İbnü'l-Kelbî, Kitâbü'l-Asnâm, s. 12. [357] Necîramî, Eymanü'l-Arab, s. 26. [358] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s. 27. [359] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s. 19. [360] İbnü'l-Kelbî, a.g.e., s. 10. [361] Buharı, Sahih, IV, 238. [362] Aynî, Umdetü'l-Kârî, XVI, 299. [363] Ebu Davud, Sünen, III, 570; Tirmizî, Sünen, IV, 110. [364] Neciramî, a.g.e., s. 27, 37-38. [365] Ebu Ali el-Kâlî, Zelü'l-Emalî, s. 51; Neciramî, a.g.e., s. 23; Îbnü'l-Kelbî, a.g.e., s. 14; İbn Hişam. Sîre, I, 87. [366] Necîramî, a.g.e., s. 15. [367] Buharı, Sahih, IV, 236-237; îbn Habib, a.g.e., s. 335-336. [368] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/263-264. [369] Serahsî, Mebsut, XXVI, 109; Îbnü'1-Esîr, Nihâye, IV, 62. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/264-265. [370] Buharı, Sahih, IV, 237; Nesâî, Sünen, VIII, 4. [371] Atar, İslâm Adliye Teşkilatı, s. 29-30. [372] Müslim, Sahih, III, 1307-1308; Ebu Davud, Sünen, IV, 637-639. [373] Çağatay, Cahiliye Çağı, s. 138. [374] Çağatay, a.g.e., s.100,138. [375] İbn İshâk, Sire, s. 83; İbn Hişam, Sire, I, 205; Taberî, Tarih, II, 286. [376] İbn Habib, a.g.e., s. 328. [377] İbn Habib, a.g.e., s. 327-328; Şehristanî, el-Milel, II, 249. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/265-266. [378] ibn İshak, S,re, s. 14; İbn Hişam, Sire, I, 163; Hamidullah, Resulullah Muhammed. s. 21. [379] Süheylî, Rav du'l-lnuf, II, 139. [380] Belâzüri, Enzab, s. 72-74; İbnü'1-Esîr, el-Kamil, II, 15. [381] Buharî, Sahih, IV, 237; Nesaî, Sünen, VIII, 4. [382] İbn Sa'd, Tabakat, I,128. [383] Suyûtî, Tarihu'l-Hulefa, s. 31. [384] Tirmizî, Sünen, IV, 27; İbn Mace, Sünen, II, 883. [385] Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/266-267. [386] Nesaî, Sünen, VII, 237; Taberî, Camiu'l-Beyan, VIII, 16. [387] Taberî, a.g.e., VII, 68-72. [388] Kardavî, İslâm'da Helal ve Haram, s. 52. [389] İbnü'l-Kelbî, KitâbüVAsnâm, s.3. [390] A. Emin, Fecru'l-îslâm, s. 9; Hamidullah,/s/âm Peygamberi, II, 1126. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/267-268. [391] Buharı, Sahih, VI, 242; Müslim, Sahih, III, 1570-1571. [392] Buharı, Sahih, VI, 241-243; Müslim, Sahih, III, 1573-1574. [393] Buharî, Sahih, VI, 242; Müslim, Sahih, III, 1586. [394] Buharı, Sahih, VI, 241-243; Müslim, Sahih, III, 1586. [395] Buharî, Sahih, VI, 241-243. [396] Ebu Davud, Sünen, IV, 89-90. [397] A.O. Ateş, a.g.e., s. 422-423. [398] İbn Habib, Muhabber, s.333-335; Tfeberî, Camiu'l-Beyan, II, 360. [399] îmam Malik, Muuatta, II, 655. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/268-269. [400] Buharî, Sahih, III, 25; Müslim, Sahih, III, 1554. [401] Buharı, Sahih, III, 54; Müslim, Sahih, III, 1197. [402] Buharı, Sahih, III, 23; Müslim, Sahih, III, 1159. [403] Buharı, Sahih, III, 32-34; Müslim, Sahih, III, 1165. [404] Buharı, Sahih, III, 28-29; Müslim, Sahih, III, 1156. [405] Buharı, Sahih, III, 24; Müslim, Sahih, III, 1554-1156. [406] İbnü'1-Esîr, Nihâye, I, 416. [407] Aynî, Umdetü'l-Kârl, XI, 266. [408] Aynî, a.g.e., XI, 192-193. [409] Nevevî, Minhâc, X, 192-193. [410] Nevevî, a.g.e., X, 195. [411] Nevevî, a.g.e., X, 156; Aynî, a.g.e., XI, 264. [412] Buharı, Sahih, III, 12, 43; Müslim, Sahih, III, 1198. [413] Buharî, a.g.e., III, 43-44, 46; Müslim, a.g.e., III, 1205,1207. [414] Buharî, a.g.e., III, 43-44, 46; Müslim, a.g.e., III, 1226-1227; Aynî, a.g.e., XII, 61. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/269-271. [415] İmam Malik, Muvatta, II, 672-674. [416] Kutub, Fizüaü'l-Kur'ân, Tere. II, 121-122. [417] İbn Hişâm, Sire, IV, 250-251; Ebu Davud, Sünen, III, 628-630. [418] Aynî, Umdetü'l-Kârî, XI, 201. [419] Yazır, Hak Dini, II, 972. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/271-272. [420] İbn Mâce, Sünen, II, 816; İmam Malik, Muvatta, II, 728. [421] Darakutnî, Sünen, III, 78; Beyhakî, Sünen, VI, İH. [422] îmam Malik, Muvatta, II, 668. [423] İbn Hişam, Sire, 1,199; İbn Mace, Sünen, II, 768. [424] Îbnü'1-Esir, Nihaye, I, 447; Aynî, Umdetü'l-Kârî, XII, 213. Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Ateş, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 2/272.

Pelinay: Arastirma konumu da bulmus oldum burada.elhamdulillah ilim dunyamizda her sey mevcut.Rabbim hakkiyla istifade edebilmeyi nasipeylesin insallah. Allah razi olsun ..

1 note · View note