evcimenkalem

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XXII: Mamutlaşan Amerikan yerlilerinin hazin öyküsü

Geniş Ovaların Mamutları, aslında olmayan bir şey hakkında kurgulanmış: Mamutların hâlen yaşadığı fakat insanların ahlaksız sömürüsü nedeniyle sayıları günden güne azalan ve bu noktada bu trajik yok oluşun önüne geçmek üzere harekete geçen birkaç kişinin hayatına ışık tutmaktadır.

Geniş Ovaların Mamutları (2010) · Eleanor Arnason · Ayrıntı Yayınları · 144 syf. Lakota ulusundan Layli Long Soldier’ın 38 adlı şiirini ilk ne zaman okudum anımsamıyorum. Fakat muntazaman değilse de reklamlardaki görsel sunumların büyük tesiriyle Noel’e yakın zamanlarda yapacak bir iş görmediğim sularda gözüm takvime takılmayagörsün zinhimde hemen “otuzsekiz Dakota eri niçin siyaset edildiler?”…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XXI:

Bir İspanyol Köylüsüne Ağıt; kendini dinine adamış ve aynı köyde senelerdir halkın doğum, ölüm, yortu, pazar ayinleri gibi birçok dinî vecibesini yerine getiren Papaz Millián Efendi'nin gözünden, üzerine savaşın gölgesinin de düştüğü yoksulluk kıskacındaki bir İspanyol köyüne ayna tutan bir öykümen.

Bir İspanyol Köylüsüne Ağıt (1960) · Ramón J. Sender · Livera Yayınevi · 2024 · 73 syf. Uzun yıllar önce, İspanya İ�� Savaşı (1936-1939) sırasında kiliselerin yoğun bir biçimde kundaklandığını öğrendiğim zaman çok şaşırmış, dinî tutum açısından diğer Batı Avrupa ülkelerine nispetle muhafazakâr sayılan Katolik İspanya’da bu eylemlerin neden ortaya çıktığını arzusuz bir biçimde merak etmiştim. Bu…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XX: "Melun Aziz'e Az" Hadisesi

Aziz Bey Hadisesi · Ayfer Tunç · Can Yayınları · 2022 · 88 syf. Byronik kimliğiyle Aziz Bey, kibrin yoğurduğu korkunç bir narsizmin capcanlı bir resmi adeta. Öyle bir kibir ki aşkı aşk değil, sevgisi sevgi… Fakat yazarımız bu antikahramanı öyle incelikli bir çerçeveye oturtmuş ki ekseri okuru, kendisine aşina olan bu olaylar yaşanırken Aziz Bey’i sevse mi sövse mi bilemez. Hatta anlatıcı eliyle…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XIX: Kaderin pençesinde bir ufaklık

Küçük bir çocuğun gözünden 1930'lar Amerika'sındaki siyahi bir aileyi anlatan bu öykümende zorlu koşullar dramatize edilmeksizin gözler önüne seriliyor. Genç yetişkin kategorisindeki yeni okurlar için de gönül rahatlığıyla tavsiye edilebilir.

Sounder: Sahibini Bekleyen Av Köpeği (1969) · William H. Armstrong · VakıfBank Kültür Yayınları · 2021 Küçük bir çocuğun gözünden 1930’lar Amerika’sındaki siyahi bir aileyi anlatan bu öykümende zorlu koşullar dramatize edilmeksizin gözler önüne seriliyor. Yazarın kurgu gücünü irdelemeden önce üslubunun etkileyiciliğinden söz etmek çok iyi olacak: Bir çocuğun merkezde olmasına yaraşır bir biçimde…

[evcimenkalem]

Çizgi Roman Kırâathânesi XIX: Bülbülü öldürmek günahtır

Bülbülü Öldürmek kölelik kaldırılmış olsa da peşin hükümlerle etiketlenmiş siyahilerin uğradığı ayrımcılığı gösterdiği gibi avukat bir babanın çocuklarının şahitliğinde onurlu hukuk mücadelesini anlatan kuvvetli bir kurgu.

Bülbülü Öldürmek (1960) · Harper Lee · Epsilon Yayınevi · 2021 · 288 syf. · (Çizgi roman uyarlaması) Toplumun ötekileştirdiği ve haksızlığa uğramış dezavantajlı kişilerin masumiyetini müdafaa ederken ilkelerinden taviz vermediğin için dışlanmak ve ister istemez bu tatsız sürecin sonuçlarıyla yüz yüze gelen çocuklarına rol model olmak bir baba için büyük bir denge sorunudur. Bülbülü Öldürmek…

[evcimenkalem]

Çizgi Roman Kırâathânesi XVIII: Bir kasabanın siyah beyaz resmi

Essex County · Jeff Lemire · Marmara Çizgi Yayınları · 2017 Baştan sona melankolik bir havaya, bile isteye muntazaman yavan çizgilere sâhip, dert ettiği birkaç nesil çerçevesinde bir memleketteki insanların yalnızlaşmasını güzelce anlatmış bir çizgi roman. Üzerine uzun uzun konuşulmaya değer bir eser. Evvelâ sayfanın A4 kağıttan âşinâ olduğumuz cırt beyazı ile sanatçının kalem siyahının…

[evcimenkalem]

Çizgi Roman Kırâathânesi XVII: Sevemediklerimden bir seçki

Made in Abyss – Cilt 3 · Akihito Tsukushi · Komik Şeyler · 2020 İkinci cildinde sıkılmış olduğum için gönülsüzce bu cildi okumaya başlamıştım. Baskı kalitesi her üç ciltte de berbat düzeyde. Yazılar prese sokulmuşçasına sıkış pıkış, bir de yoğun siyahlıklar grilikler yüzünden okunması oldukça güç. Yazı bir kenara, çoğu panel bile okunaklı/izlenekli değil. Hem daracık, un ufak bir alana tıka basa…

[evcimenkalem]

Çizgi Roman Kırâathânesi XVI: Absürtlüğün resmi, Bir maymun bir halk

Hartlepool Maymunu'nu almamdaki en büyük etken kapaktaki sol işâret parmağına bir kelebek konmuş olan askerî kıyâfetli maymun. Ancak ondan daha önemlisi sulu boya ve guaj melezi gibi görünen tatlı çizimler. Keşke içerikten de böylesi şirin olsaydı!

Hartlepool Maymunu · Wilfrid Lupano · Baobab Yayınları · 2021 Bu çizgi romanı almamdaki en büyük etken kapaktaki sol işâret parmağına bir kelebek konmuş olan askerî kıyâfetli maymun. Ancak ondan daha önemlisi sulu boya ve guaj melezi gibi görünen tatlı çizimler. Hani şu çizgi roman alırken çok da heveskaçırana mâruz kalmadan kabaca sayfaları çevirdiğinizde içinizi ısıtan çocuksul çizimlerden…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XVIII: Anakronik bir Doğu karikatürü

Bektaş'ın rindce sözlerinin art arda konmasıyla bir vecizeler risalesi çıkartılabilecek bu sade ve anlaşılır Hafız'ın Yolculuğu okura genel olarak gerçekliğin içinde ve dışında olmanın insanı farklı sonuçlara götürebileceğini göstermektedir.

Hafız’ın Yolculuğu (1792)· Jan Potocki · Yapı Kredi Yayınları · 2023 · 53 syf Slavistik alanının ilk araştırmacılarından olan Jan Potocki aynı zamanda Polonya’nın ilk arkeoloğu, balonla uçan ilk Polonyalı ve hatta ilk Polonyalı turist sayılmaktadır. Bilhassa son üç sıfatın bu eserimizle doğrudan münasebeti var: Yazar, bu kurgusunu en iyi bildiği şey ile, seyahat biçiminde kurgulamıştır. Bu…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XVII: 

Sâdık Hidâyet'in bu kurgusu, dünya edebî mirası üzerinden yükselmiş ve başkaca/yepyeni bir eser olabilmiş. Şâyet hayal ve gerçeğin iç içe geçmesi ve kırık kronoloji ilginizi çekiyorsa bu kafkaesk öykümene bir şans vermelisiniz.

Kör Baykuş (1937) · Sâdık Hidâyet · Kırmızı Kedi Yayınevi · 2021 · 104 syf. 2022’de yasa gereği telif hakkı ortadan kalkınca Türkiye’de irili ufaklı onlarca yayınevi tarafından eserleri üst üste basılan Sadık Hidayet İran’ın dünyaca takdir gören ancak memleketinin oldukça tartışmalı yazarlarından biri. Bu eseri dahil tüm külliyatının İran’da yasaklı olması bir okur olarak ilgimi kitaplarına…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XVI: Burjuvalaşan bir anarşistin mantıksal hezeyanları

Yazarın, kitabın adında kurduğu oksimoronluk gözden kaçırılırsa Anarşist Banker'in bir anarşist manifesto sayılması işten bile olmaz. Kurgu kırk sayfasına eklecek çok daha uzun bir süre düşünülmeyi ve tartışılmayı hak edecek derinlikte. Herkese öneririm.

Anarşist Banker · Fernando Pessoa · Can Yayınları · 2020 · 51 s. Sanatta oksimoronluğun kullanımından büyük keyif alan bir okur olarak kitabın adını görür görmez “Bunu okumalıyım!” demiştim. Oksimoronluk içinde çelişkiler barındıran bir sanat türüdür ve dolayısıyla kurgunun da böylesi paradoksal bir imaj resmedeceğini düşünüyordum tıpkı 1984’teki «Harp Barıştır» ve «Hürriyet Köleliktir»…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XV: Muazzam Bir Ağaçadamın Öyküsü

Mahsur kaldığı adalarda tabiatın göbeğinde medeniyet kurmaya çalışan Robinsonesk kurguların zıddını buldum: Çorak toprakları ormanlara dönüştüren ve Elzéardesk desek ayıplanmayacağımız Ağaç Dİken Adam. Bir çay içimlik mükemmel bir kurgu.

Ağaç Diken Adam (1953) · Jean Giono · Everest Yayınları · 2022 Robinsonesk kurguların temelinde arzu dışı sebeplerden ötürü bir ıssız adaya düşmek ve orada kıt kanaat malzemelerle senelere yayılan bir “medeniyet”i yeniden inşa etme olgusu resimlenir. Bu edebî türün dünya geneline yayılmış ilk başarılı örneği Robinson Crusoe’dur. Ters-robinsoneskte de ıssız ada ve medeniyetin yeniden inşası söz…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XIV: Metruk değirmenin muhabbetli mektupları

"Değirmen iki taştan, muhabbet iki baştan" atasözüne muhalefet edercesesine var olan Değermenimden Mektuplar, metruk bir değirmende inzivaya çekilmiş bir yazarın tek başına ulaştığı, oluşturduğu muhabbetin kitabı. Sözcükten yapılmış bir resim adeta.

Değirmenimden Mektuplar (1879) – Alphonse Daudet – (Çev. Yuldız Fakıoğlu Gökduman) – Ötüken Neşriyat – 2023 – 157 s. “Değirmen iki taştan, muhabbet iki baştan” atasözüne muhalefet edercesesine var olan Değermenimden Mektuplar, metruk bir değirmende inzivaya çekilmiş bir yazarın tek başına ulaştığı, oluşturduğu muhabbetin kitabı. İlkokulda seçme yapılarak kısaltılmış baskısıyla kadimden beri…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XIII: Sevgisizlik sarmalındaki âtıl kalpler

Çarlık Rus toplumundaki çürük baba-evlat, karı-koca, kadın-toplum ilişkilerine katlanabileceğinizi düşünüyorsanız, Üç Yıl hakikaten usta işi güzel bir öykümen. En az Altıncı Koğuş kadar kasvetli, bunaltıcı ve edebi açıdan başarılı.

Üç Yıl – Anton Çehov · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 2018 Yazarların; sayfalar boyunca hudutları birbirinden ayırt edilmesi zor olan hayal ve hakikati tasvir ederek hayranlık uyandırıcı manzaralar, kristallerin parlaklığını andıran düşler ve baş döndürücü şiirsel sözler sıralamasını, ansızın, son birkaç satırda bütün bir olay örgüsünü devrimci sayılabilecek bir kesinlik ve keskinlikle…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XII: Asosyal bir adamın aşkla imtihanı

Klara Miliç - Turgenyev'in bu öykümenini gerçek bir olaydan hareketle yazdığı malum. Bana öyle geliyor ki "Bir adam, aşk sebebiyle nasıl ölüme sürüklenir?" diye kendisine soru sorulmuş ve cevabı Aratov olmuştur. Ama ortaya aşk değil çöküş hikayesi çıkmış.

Klara Miliç – Ivan Turgenyev · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 2023 Klara Miliç’in şahsında kendinden birçok şey gördüğünü söyleyen Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonnası’nı hakkıyla okumak için bahsi geçen eserle çapraz okuma yapmak sanıyorum okura bambaşka kavrayışlar hediye edecektir. Edebî mirasa neler kattığının tespiti için ise bunu yapmak neredeyse zaruri bir ihtiyaç. Turgenyev…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları XI: Kurtarılamayanlar

Birçok noktalarda Yeşilçam'ın 1893 New York yansıması olan Sokak Kızı Maggie birçok noktada beni epey düşündürttü.

Sokak Kızı Maggie/Bir New York Hikâyesi (1893) – Stephen Crane · İş Bankası Kültür Yayınları · 2021 Bugün [3 Ocak ’25] resimdeki gönderiyi paylaştıktan üç beş saat sonra, tesadüf ya, Yeşilçam’ın Arabesk Devrinde, iki arada bir derede, olağanüstü kötü kameralarla çekilmiş, sanata dair en ufak gayesi olmayan ama hem belki vergi muafiyetini sağlaması için hem de gariptir üç beş bir şey getirsin…

[evcimenkalem]

Kurgunun Hâsıl-ı Kelâmları X: Aşk soslu çürüyen çarlık Rusya'sı

Gogol'ün Rus gerçekçiliğinin kurucularından sayılması beyhude yere değil. Yozlaşmakta olan Rusya'nın vesikalık resmini aşk defterine sıkıştırabilmiş. Kurgunun kimi karışık noktalarına rağmen yazarın sâde üslubu merakla birleşerek hikâyeyi okutuyor.

Mayıs Gecesi – Nikolay Gogol – Yordam Edebiyat – 2020 – 62 s. (Çeviri: Hasan Âli Ediz) Daha önce hem Palto’sundaki kalem memuru Akaki Akakiyeviç hem de Portre’sindeki ressam Çartkov ile aklıma kazınan Gogol’ün Mayıs Gecesi adlı bu öykümeni de oldukça başarılı bir eser. Hatta Mayıs Gecesi, yer yer bahsi geçen iki meşhur eserinin bir kesişim kümesi bile sayılabilir. İzah edeyim: Palto’daki sosyal…