#xornal | Explore Tumblr posts and blogs

pedagogiafamiliarusc · 2 years ago

Text

Serxio Estévez Souto

Unha historia de vida contada por Mercedes Souto Rodríguez, a chispa.

Escrita por Serxio Estévez Souto, o seu fillo.

Este relato xira arredor da vida de Mercedes –Merche para os coñecidos–; nai miña e de meu irmán Xoán. As seguintes liñas son unha oportunidade para agradecerlle, ante ollos alleos e case descoñecidos, todo o que fixo por nós e pola xente do seu arredor.

Meu nome é Mercedes Souto Rodríguez (mellor se me chaman Merche), pertenzo á familia dos chispa (porque prendemos moi rápido). Nacín un 5 de abril do ano 1970, fai agora pouco máis de 53 anos, en Fornelos da Ribeira, parroquia do Concello de Salvaterra de Miño. Por cousas da época no meu DNI aparece que son do 7 de abril, pero sempre me dixeron que nacín o 5. Seica era algo habitual o de rexistrar aos fillos nun día no que non naceran.

A casa na que miña nai me trouxo á vida, e na que vivín ata os 8 anos, era pequena. En dúas habitacións durmíamos oito persoas: meu pai, José; miña nai, Rosa; e meus 6 irmáns. Por ter non tiñamos nin baño. Meu pai fixo no seu momento unha especie de váter, co que recollíamos todo o que alí se facía para despois usalo como abono nas leiras.

E como vos lavabades? Cunha tina. No verán estaba guai, porque a auga que empregabamos estaba quente, había que aproveitar.

Cando tiña 8 ou 9 anos fomos vivir á unha nova casa que miña avoa lle deixara á miña nai en herdanza. Era moi grande en comparación á anterior. De feito, tiñamos unha cama para cada dúas persoas, iso era espectacular. Debaixo dese teito pasei o resto da miña xuventude.

Figura 1. Meus pais e irmáns. Eu, á dereita.

Comecei a escola aos 6 anos, no mesmo colexio ao que foron meus fillos, o CEIP Infante Felipe de Borbón, situado na vila de Salvaterra. Os profesores non eran como os de agora. Daban leña e eran moi serios todos. Menos Doña Sara, a de naturales, a miña materia favorita. Todos queríamola ben por como nos falaba e por como se preocupaba por nós, polo que facíamos fora do colexio. De cando en vez levabámoslle flores. Houbo un curso no que tivemos unha compañeira que parecía ter algunha discapacidade ou algo así e todos os profesores a mandaban para atrás, para que non molestara (falaba moito ela; era moi cariñosa). Doña Sara facía todo o contrario, implicábaa nas tarefas que houbera que facer cada día. Facíaa partícipe e non renegaba dela.

Que era o que máis che gustaba das clases de Doña Sara? Que nos sacaba fora. Aprendiamos vendo e tocando. Ía máis aló dos libros.

Aínda agora crúzome con ela e saúdame.

Eu era mala estudanta. Non me gustaba nada o que nos mandaban aprender e tiven que repetir varios cursos. Non me acordo de cantos, pero varios. Os meses de verán miña nai mandábame a clases particulares e alí, por ser zurda, recordo que aos 7 ou 8 anos atábanme a man esquerda á cadeira, obrigándome a escribir coa dereita. Eu choraba porque non era capaz. Ao final cansáronse e quedei así.

Entre pitos e frautas, cando non estaba na escola, o que me gustaba era ir ó torreiro e xogar alí coas miñas amigas e amigos. Era o punto de encontro. Cada domingo, aproveitando que nos víamos na misa, quedabamos a tal hora nas Fraguiñas e xogábamos á pita, ao escondite inglés, ao elástico, á corda... Había días que se nos facía tarde e mamá chamábanos dende o balcón da casa.

Figura 2. O torreiro de festas As Fraguiñas.

Cando non xogaba nin estaba na escola, ��a ao xornal para xente da parroquia e a axudarlle á miña avoa, Pura la molinera. Ela sempre nos daba algo, por pouco que fora. Tiña un muíño, ao que a xente da zona ía moer o gran. Tempo atrás a familia saíu adiante grazas a iso.

Ademais, xunto a meus irmáns íamos roubar cereixas por aí; participaba no coro da igrexa; e gustábame ler as novelas románticas que vendían no quiosco ao lado da escola. No meu grupo de amigas era o cotilleo, falabamos das personaxes e das historias. Compartiámolas entre nós. Á miña nai non lle gustaban nada, ao mirarmas sempre as tiraba. Nunca tiven tempo para aburrirme, a verdade. Incluso, aproveitando que meu pai era condutor de autobús, puidemos facer algunha viaxe á Illa da Toxa ou a Carnota sen pagar nada.

Figura 2. De dereita a esquerda: avoa materna, avoa paterna, avó paterno, miña nai e meu pai. O neno é meu irmán Alfredo.

En sétimo de EXB deixei os estudos, aproveitando que miña nai enfermara e que as fillas tiñamos que facer por ela as labores da casa (discutíamos bastante por iso, sempre eramos as mulleres as que traballábamos no fogar, os homes nunca). A min dábame igual con tal de traballar. Todo, menos estudar, aínda que ao final saqueime o certificado da educación básica pola Radio ECCA. Por ese tempo foi cando tiven o accidente.

Figura 3. Con 16 anos.

Eran as festas en Fornelos, no 85 ou 86, se mal non lembro. Estabamos na recta, vindo de Salvaterra cara Ponteareas, onde estaba a carnizaría antes. Había alí 13 persoas. Manolo o Baralloco, José, Margarita e eu estabamos na carreteira, xa que había pouca acera, e os demais estaban cara dentro. A partir de aquí non me lembro moi ben. Polo que me contaron un coche levounos por diante aos catro. Espertei xa no hospital, na mesma habitación que Manolo e que José. Preguntei por Margarita pero dicíanme que falecera momentos despois de ingresar.

Figura 4. Ingresada. Meu irmán Alfredo dándome de beber.

Estiven no hospital 2 meses. Nese tempo sempre estiven acompañada por alguén. Todos os días. O único bico que recordo de meu pai foi nada mais espertar da anestesia. De miña nai non me lembro nese momento.

Cando ingresei lémbrome de que as árbores estaban sen folla. Cando saín estaban cheas delas. Estaba todo moi verde.

Despois dun tempo, cambiáronnos de hospital e fomos para o San Francisco. Alí foi onde coñecín a Juan, o meu primeiro amor e o meu marido ata hoxe. A el ingresárano despois de ter un accidente co tractor, e na súa habitación foi onde estaba Manolo O Baralloco. A partires de aí comezamos a intercambiar algunha conversa. As persoas que ían visitalo a el ían tamén a verme a min e viceversa. Pero a cousa quedou aí.

Algúns meses despois de saír do hospital, aos 17 anos (cumprinos durante o ingreso), comecei a traballar nunha empresa de madeiras, por consello dunha de aquí de Fornelos. Nesa fábrica botei dende o 1987 ata o 1999, cando tiven ao meu primeiro fillo, Xoán. Dese ano cara adiante xa falarei máis tarde, volvamos ao salseo.

Meses despois, de saír do hospital cadramos por Fornelos e falamos para ir ás festas de Pesqueiras, unha parroquia bastante achegada aquí. Dende ese día de festa comezamos a vernos ás agochadas a miúdo (aínda que estou case segura de que meus pais algo cheiraban). Aproveitando que miña nai non estaba eu levábao á casa e facíamos cositas.

Figura 5. Juan á esquerda i eu á dereita, de mozos, na voda duns amigos.

Isto seguiu así ata que no 1992 (eu con 22 e el con 24 anos), despois de pasar máis tempo por aí fora que na casa, decidimos casar e, polo tanto, ir vivir xuntos. O día antes recordo que me emborrachei e non quería facelo. En fin, a clásica.

Xusto despois de casar, comezamos a construír a nosa casa. Como de momento no tiñamos onde meternos estivemos de aluguer nun piso en Ponteareas, un pobo a 5 minutos de Fornelos. Durante varios anos estivemos traballando no eido, herdanza de miña avoa, para poder vivir nel o antes posible e deixar o piso (nin eu nin el eramos de piso, sempre preferimos a liberdade dunha casa). Unha vez tivemos a primeira planta rematada fomos vivir para aí. Meus pais sobre a voda nunca me apoiaron nin tampouco se puxeron na contra. O vello sempre me dicía: o que ben fai a cama ben se deita nela, e éche ben certo.

Figura 6. Juan i eu no día da voda.

No 1999, ao ter a Xoán, deixei de traballar na fábrica de madeira para poder coidar del. Dende ese ano ata que Serxio, o meu segundo fillo, nado no 2000, comezou a Educación Primaria, estiven na casa. Mentres, Juan mantivo o seu posto de traballo na empresa de cementos na que xa levaba un tempo.

Figura 7. Dándolle o peito a Serxio, horas despois de nacer.

Polo tanto, vímonos con 2 fillos e un soldo que malamente pasaba dos mil euros ao mes. Como dicía, cando Serxio comezou Primaria, volvín a traballar. Unha cuñada precisaba a alguén para limparlle a casa algunhas horas á semana, polo que estiven alí durante uns anos. Posteriormente, deixei ese traballo e comecei novamente na fábrica. Esta vez con horario nocturno (de 22:00 a 6:00), para non deixar aos fillos solos durante o día. Estiven así varios anos, ata o 2014. Chegaba ás 6 da mañá, durmía ata as 7:30 (se durmía), espertaba aos rapaces para coller o autobús do colexio, volvía durmir e facía a comida. Pola tarde, algúns días tiñan piscina e outros tiñan adestramento de fútbol; e os fins de semana partido. Sempre para adiante e para atrás.

Pero entón cando durmías? Moitos días quedei sen durmir.

Figura 7. Meus fillos. Serxio, no remolque; e Xoán, conducindo.

Despois de estar nesa empresa, probei a botar currículum a outra de pizzas en Salvaterra. Nesa estiven de xeito intermitente: traballaba 20 días, mandábanme 1 semana para casa; traballaba 30 días e outra semana para casa. En total quizais estiven 4 anos aí. Finalmente, volvín de novo á empresa de madeira xa para quedarme de maneira definitiva ata hoxe, en horario de mañá e de tarde, alternado por semanas.

De xeito paralelo a estes traballos, sempre busquei outras cousas por aí. Coidei a unha señora de Pesqueiras durante algúns anos varios días á semana. Tamén traballei nas leiras e coidei das galiñas, porcos e vacas da casa (sígoo facendo); e na actualidade estou indo algúns días á semana á casa dunha vella, que me trata coma unha filla. Por último (de verdade que sí), as fins de semana estou traballando de cociñeira nunha bodega, algo que me gusta facer porque o paso ben, vexo caras e falo coa xente.

Queda un pouco estraño rematar esta historia de vida falando de traballo, pero é o que coñezo e é o que sempre fixen: traballar. Tamén é certo que entre unha cousa e a outra imos por aí e desfrutamos da vida (ultimamente máis que antes, nunca é tarde).

Figura 8. A miña familia (e Porky).

Algo que sempre lle digo ao meu fillo Serxio é que aproveite, que o bo remátase cedo. Que estude. Que os cartos son moi bonitos, pero que estude e que o siga facendo.

Hola. Si, son Serxio. Non cabe dúbida de que máis de 50 anos de vida non collen en tan poucas liñas. Dicir que en todos este tempo non coñecín a unha persoa con tanta capacidade de seguir adiante e de esforzo como miña nai. Aínda que a vida a fixera parecer pouco sensible -por algunhas cuestións non comentadas neste relato- tampouco coñecín nunca a ninguén con tanta vontade de facer cousas boas polos demais a pesares de que, como Chispa, perda as formas de cando en vez.

A ti, mamá, grazas por todo o sacrificio, por todo o amor incondicional, por todas as túas noites sen durmir, por todo o traballo, pola túa convicción en criarnos da mellor maneira, por querer sempre o mellor para nós, e por antepoñernos en tantas decisións. Polos valores e pola humildade que, xunto a papá, nos transmitiches. E perdoa por tan pouco. Quérote.

1 note · View note

pedagogiafamiliarusc · 2 years ago

Text

Jéssica Valije González

A memoria que se me esvaece.

Era martes 15 de febreiro de 1938 cando abrín por primeira vez os ollos. Tras tentar mirar arredor con certeza, percateime da imposibilidade desta acción; aínda así si puiden oir como unha muller me chamaba Deolinda. Acolléronme os brazos desta mesma persoa, quen pronto identifiquei como miña nai. Chamábase Herminia e, por desgraza, xa apenas a recordo. Foi ela quen, xunto con meu pai José, me levou a Soutelo, aldea de Salceda de Caselas, á casa familiar na que ata fai 3 anos, aínda habitaba.

Figura 1.

Entrada principal ao concello de Salceda de Caselas na década dos 50.

Unha vez instaurada alí, comecei a darme conta de que a situación do país non era boa; xa que meus pais falaban diso a diario, líano no xornal e comentábano cos veciños. Se ben é certo que dos primeiros anos de vida non se ten moita constancia, houbo certas pegadas que quedaron marcadas na miña pel e na miña mente por mor da que se denominou a Guerra Civil Española.

Pouco tempo despois, comecei a sentir, de maneira frecuente, un intenso pranto que procedía do fondo do corredor, daquela porta tras a que descansaban meus pais. A causante disto era miña irmá pequena, Cándida; a cal completaba así a nosa familia de 4 membros. Aquí comezaba a crecer e ser cada vez unha nena máis consciente da realidade que me tocaba vivir. Ademais, se algo me fixo ter que madurar con antelación foi o falecemento de miña nai. Apareceu entón un sentimento de irmandade, que me impulsaba a protexer ante todo a miña irmá; tentando sempre lograr un futuro estable, tranquilizador e de calidade para que se desenvolvese na vida evitando certos problemas. Este desexo que xurdía no meu interior, xustamente na parte esquerda do peito, non era sinxelo de cumprir; pois rematada a Guerra Civil comezou a II Guerra Mundial. Aínda dou as grazas por nacer en Galicia e que os efectos da mesma non fosen moi perceptibles, en canto a dano de infraestruturas e perda de vidas; asimesmo, eran innegables todos os cambios que se produciron, pois a nosa Comunidade Autónoma, actuaba de despensa de bens e suministro de materiais, sobre todo bélicos. As consecuencias foron notorias na economía e nos fluxos migratorios, que foron totalmente suspendidos; mesmo se pecharon as fronteiras, cuestión que nos tocou vivir moi de cerca, pois habitabamos ao carón de Portugal.

Se os recordos non me enganan, debía ter 9 anos cando comecei a ir á escola unitaria. Esta era a única que había ao longo de numerosos kilómetros; polo que non teño queixa, xa que non quedaba moi lonxe da miña casa.

Figura 2.

A escola de Soutelo (Salceda de Caselas) na década dos 50.

Figura 3.

A escola de Soutelo (Salceda de Caselas) na década dos 50 dende outra perspectiva.

En cambio, moitas compañeiras e compañeiros de clase, eran incontables os pasos que daban a diario; tanto que ata chegaban tarde, cansos e mesmo feridos, por exemplo por mor dos zapatos. Mais esta situación aínda era de agradecer, pois o normal era que non se poidese asistir a clase de maneira regular; pois precisábase aos nenos e nenas para levar a cabo as tarefas do campo e da casa.

En xeral, teño bo recordo da escola, mais lembro unha sensación un tanto agobiante debido á cantidade de nenos e nenas que había naquela aula. Non sabería dar un número exacto de todas as persoas que eramos, pero estimo que arredor dunhas 50. No entanto, isto si era divertido na hora do recreo. Normalmente xogaba soamente coas nenas e o que máis me apaixoaba era a pita, o escondite, a mariola e o marro. Acerca deste último, preguntábame miña neta o outro día:

“Avoa, pero que xogo é o marro?”

“Tratábase de chocar unhas coas outras, iso era todo, pero era divertido.”

Como decía, asistir a escola gustábame, sobre todo estudar lingua e matemáticas; a pesar do duro que era o profesorado entón, pois era habitual que os castigos fosen recibir cunha regra nos dedos. Pese a todo, a paixón motivábame a querer aprender máis; pero foi, sobre todo o tema económico, o que me pechou as portas a unha oportunidade de formación como profesora, pois os profesores non se cansaban de repetirme que as aptitudes xa as presentaba. Por este e outros moitos motivos é polo que soamente botei na escola 4 anos, é decir, dende os 9 ata os 13 anos de idade.

Non pasaron moitos anos ata que me decidín a conversar máis cun rapaz da aldea. Pasaban os días e o meu cariño por ese rapaz ía crecendo, o meu primeiro e único amor, Nemesio; o cal, teño a sorte, de que aínda permaneza ao meu carón. Ben é certo que tras tantos anos existiron certos baches, chegando a ver a relación turbulenta, facendo alusión á canción Esperanza de Antonio Machín (1961) que tanto me gustaba cantar nas festas da aldea:

“Te conocí, y te enamor��y me ilusionéy ahora todo se acabóal conocertu fingido amorque causó dolora mi pobre corazón.

De nada valenlos abriles que he vividosi de mujeres, nunca se sabela que no es malalo aparenta muchas vecesy la que es buena, no lo parece.

Ay qué pena me dasEsperanza por díostan graciosa perono eres buena.Ay qué pena me dasEsperanza por díostan graciosay sin corazón!”

Sobre os meus anos mozos non teño moito que contar, pois a relación con persoas da miña idade quedaba relegada a festas da contorna ou no colexio; máis alá diso adiquei o meu tempo á familia, ben sexa no traballo do campo, nas labores do fogar ou coidando de miña irmá. Se cadra, por rememorar aqueles tempos de xuventude, había un grupo formado por persoas da aldea, que se facía chamar “os brindis”, xa é de imaxinar un pouco de onde ven o nome.

Figura 4.

Imaxe do grupo musical de Soutelo denominado “Os Brindis”.

Ademais, gustaríame destacar, que ir á praza con meu pai a comprar todo tipo de produtos frescos era algo que me gustaba bastante.

Figura 5.

Imaxe da antiga Praza de Abastos de Salceda de Caselas realizada sobre a década dos 50.

Un aspecto no que vexo moita diferenza da miña realidade á experimentada polas xeracións do presente son as relacións intrafamiliares; xa que cando eu era pequena, a relación cos adultos, tanto familiares como non, era de total subordinación e obediencia, tendo moito medo e respeto aos mesmos, debido, entre outras cuestións, aos castigos físicos que se daban na época. Esta situación mudaba diferentes facetas da familia, pois, por exemplo, nunca celebrei un cumpreanos con meus pais.

Todos este anos foron duros, pois a situación no país era complexa; vivindo unha guerra mundial e unha dictadura. Por sorte, a guerra finaliza, aínda que segue a dictadura e en 1956 fúndase o Instituto Español de Emigración (IEE), o que provoca un enorme auxe de emigración cara Europa; posto que se abren as fronteiras con España. Así, coa pobreza que había no país e, coa necesidade de reconstruír a bañada Europa, moitos cidadáns viron unha oportunidade de emprego moito máis que tentativa, era necesaria, entre elas o meu marido máis eu. Aproveitando esta oportunidade, emprendo unha viaxe a Alemaña co meu marido Nemesio, pois alí ofertábannos traballo. A nosa labor alí era relativamente sinxela, aínda que tamén dura; pois traballabamos na cadea de montaxe dunha fábrica. O que máis difícil nos resultou foi comprender e adaptarnos á cultura e ao idioma do país, o cal descoñeciamos por completo. O único idioma estranxeiro que eu coñecía era o francés. E na casa soamente se empregaba o galego, mesmo o castelán nos era extraño e lonxano.

Durante este periodo foron moitos os medos e inseguridades que nos bloqueaban e non nos permitían sentirnos a gusto naquel país. As persoas que nos rodeaban semellaban ser igual de frías que o mes de xaneiro, que conxelaba as mans ata voltarse moradas se te esquecías as luvas e saías á rúa tan só un segundo. Ao pouco de chegar, decatámonos de que moitas veces, falando entre eles e elas, se referían a nós cunha palabra que non lograbamos entender; a cal máis tarde descubrin que era “Gastarbeiter”. Eran moitos os pensamentos intrusivos que percorrían as nosas cabezas, a pesar de tentar non posicionarnos sempre dende unha visión pesimista. Tempo despois, coñecimos que era a forma de designar aos traballadores estranxeiros, que procuraban traballo, sobre a década dos 60 na República Federal de Alemaña.

Por sorte, conseguimos adaptarnos ás circunstancias, característica que considero moi destacable na nosa xeración; mellorando así a nosa capacidade económica, o desenvolvemento persoal e a estabilidade, en xeral. Por tanto, uns anos despois consideramos que xa era hora de voltar ás nosas raíces, achegarnos de novo á familia e asentarnos na casa familiar a construír de novo o noso futuro alí. Por cuestións da época na que vivimos, foi o meu marido o sustento económico da familia; mentres que eu me adiquei ao traballo dos nosos campos e gandos, pero sobre todo, ás labores domésticas, que eran ligadas ao sexo femenino.

O noso fogar mantívose firme, estando composto polo meu marido, meu pai e eu; pois miña irmá pequena xa tiña a súa propia casa. En cambio, todo mudou co falecemento de meu pai. Os seguintes anos foron moi duros, e tardei moito en recompoñerme a nivel mental daquel suceso, tanto que cando me pregunta miña neta por el non cosigo facer memoria sen chorar. Pero o tempo pasa e as persoas recompóñense e superan o acontecido, a vida é así, tentamos aferrarnos ás persoas coma se fosen eternas pero como toda beleza, son efímeras. Queremos pensar que o fin non existe pero en realidade, a cada segundo estamos máis preto da morte. É lóxico que ao final todas as persoas morran, a min xa me queda pouco e aos meus pais xa lles tocou. O mellor que podemos facer por perdurar non é negar a morte, senón abrazar a vida porque agora vexo aos meus netos e penso que aínda que a miña mente se extinga, vivirei nos seus recordos, como meus pais loitan por manterse nos meus.

Unha vez nos asentamos ben na zona e na casa de novo, e nos sentimos preparados, sobre todo a nivel económico; decidimos comezar a formar unha familia. A primeira filla en chegar foi Mª Jesús e seguírona: Mª Concepción, Miguel, Mónica, Mª de las Mercedes e, por último, 7 anos despois, Mª de los Ángeles. Todas gozaron de boa saúde, excepto Miguel, que naceu con diversas complicacións médicas e estívoas mantendo ao longo dos seus 27 anos de vida, cando faleceu. Este foi outro duro golpe para a familia e, se cadra, moito máis difícil de superar; xa que foron moitos anos de cariño, pero tamén de sufrimento constante debido as súas numerosas problemáticas, entre elas a epilepsia.

Con todo, as miñas 5 fillas fixeron as súas vidas independentes e formaron as súa propias familias, como fixen eu no meu tempo. Foron 6 netos e 1 neta (Maikel, Jonathan, Javier, Iván, Brian, Neizan e Jessica) os que me trouxeron ao mundo, pasando de ser nai a ser tamén avoa; sempre da man do meu marido.

Na actualidade, como xa dixen no comezo deste escrito, tiven que abandoar a casa familiar e mudarme, concretamente cunha das miñas fillas; posto que tanto meu marido coma min precisamos de axuda e coidados externos, debido as nosas avanzadas idades. Ben é certo que este acontecemento moito dano me fixo, pois ter que deixar, por 2ª vez na miña vida, o meu fogar e continuar construindo outro coa familia de miña filla éme moi complicado; no entanto, tento agradecer a axuda que me brinda, aínda que non sempre estemos de acordo. Xorde aquí outro duro momento familiar, pois tamén tuven que vivir a perda dun dos meus netos; que como avoa penso que se vive máis intenso e máis triste que algúns outros familiares, aínda que tamén unha está algo máis acostumada a ter que convivir coa morte á volta da esquina. Pero sempre se intenta levantar cabeza e ver as oportunidades que brinda cada día máis de vida; posto que si vivín tanta desgraza é porque aínda continuo loitando por formar experiencias novas cada día.

Evitando este liña de tristeza e perda, hai apenas un ano que recibín unha gran noticia de parte dun dos meus netos, o cal me chamou por teléfono e a conversa soou tal que así:

“Ola avoa. Que tal?”

“Ben, e vos como estades?”

“Ben, temos unha boa noticia que darche.”

“Dime entón.”

“Vas a ser BISAVOA!!”

Con isto, pecho, de momento, toda unha longa etapa vital. Son numerosas as cuestións que os meus netos queren indagar sobre o meu pasado e comprendo a importancia do vivido; pois pasei por numerosos eventos de gran importancia, tanto a nivel sociopolítico como familiar.

Voltando á realidade, quero realizar unha reflexión final, en 1ª persoa, pero esta vez na miña voz, na de Jessica, a neta de Deolinda. Gustaríame facer fincapé na importancia que tivo a vida da miña avoa no que é hoxe en día a dinámica da miña familia; como dende sempre inculcou, dende a modestia, aos seus fillos e fillas, tendo sempre presente a súa estancia no territorio xermano. Tamén destaca o intento de persistencia no recordo daquilo que formaba parte da súa vida, como é o caso dos familiares aos que presenciou morrer; pero como é de ditosa a vida que a memoria se lle escapa, como area entre os dedos das mans. Isto provoca que a miña labor fose a de formar illas inconexas acerca dunha historia que merece ser contada; facendo que os ocos da memoria de miña avoa non resulten un impedimento para darlle voz a unha muller que tanto viviu en loita e tanto loitou por vivir.

Para rematar, insiro unha imaxe de troula cos meus avós, para que tamén permanezan por aquí e nas vosas memorias!

Figura 6.

Imaxe na que se mostran na actualidade a Nemesio, Jessica e Deolinda.

0 notes