#turecka kultura

[koval-nation]

73) Tubalarzy (ros. тубалары, nazwa własna Туба, w l. mn. Тубалар) – niewielka turecka grupa etniczna, zamieszkująca w południowej Syberii (Rosja), głównie w północnej części autonomicznej rosyjskiej Republiki Ałtaju. Ojczystym językiem jest dialekt języka ałtajskiego, należącego do grupy języków tureckich; w ostatnich latach dla coraz większej liczby Tubalarów językiem ojczystym jest język rosyjski. Tubalarzy byli niegdyś wyznawcami szamanizmu, obecnie wyznają głównie buddyzm. Zdaniem etnografów naród ten wykształcił się ze zmieszania plemion tureckich z ludami jenisejskimi (pokrewnymi Ketom), ludami samojedzkimi oraz – prawdopodobnie – ludami ugrofińskimi. Według wyników spisu powszechnego w 2002 r. Federację Rosyjską zamieszkiwało 1565 Tubalarów.

Tubalars to etniczna podgrupa Ałtajów zamieszkująca Republikę Ałtaju w Rosji. Według spisu ludności z 2010 roku w Rosji było 1965 Tubalarów. W 2002 r. władze umieściły je na liście małych liczebnie rdzennych ludów Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu. Wioskami o największej populacji Tubalarów są Artybasz, Iogach, Nowotroitsk, Tuloi, Tondoshka, Kebezen, Ust-Pyzha, Biyka, Yailu, Chuyka, Torochak, Paspaul, Salganda, Karakoksha, Tunzha, Krasnoselskoye, Uskuch, Uimen i Karasuk. Tubalarowie wyłonili się z połączenia plemion tureckich z Ket, Samoyedic i innymi rodzimymi grupami syberyjskimi. Był to proces, który rozpoczął się już w okresie dominacji w regionie Jeniseju Kirgizów. Mongołowie rządzili następnie regionem i jego ludnością od XIII do XVIII wieku. Następnie Dzungarowie na krótko kontrolowali ten obszar, aż Tubalarowie (wraz z innymi Ałtajami) poddali się Rosjanom. W wyniku zmian społeczno-gospodarczych zachodzących na tym obszarze od połowy do końca XX wieku tradycyjna kultura Tubalar uległa upadkowi. Wielu Tubalarów wyemigrowało do miast w poszukiwaniu pracy, a połączenie małych wiosek w większe spowodowało, że wiele historycznie rzecz biorąc wiosek Tuba pozostało opuszczonych lub nieistniejących. Niedawno Tubalarowie podjęli wysiłki mające na celu zachowanie swojej kultury i języka. Tubalarowie uważają się za odrębnych od innych ludów tureckich w regionie Ałtaju. Kulturowo Tubalarowie byli pierwotnie myśliwymi, a zwierzęta żyjące w tajdze były niezbędne dla lokalnej gospodarki. Około XIX wieku Tubalars zajęli się zbieraniem orzechów cedrowych jako dodatkową działalnością gospodarczą. Tradycyjne domy Tubalarów obejmowały wielokątne jurty wykonane z kory lub kłody i zwieńczone stożkowym dachem z kory. Do innych typów mieszkań zaliczały się także stożkowe jurty wykonane z kory lub okoni. Tradycyjny strój Tubalar składał się z krótkich bryczesów, lnianych koszul i jednorzędowych szat. Struktura klanowa jest nadal bardzo powszechna wśród współczesnych Tubalarów. Świętym drzewem Tubalars jest cedr, symbol mocy, piękna i odwagi tajgi. Święto Cedrowe jest świętem tego drzewa. Religia większość Tubalarów to prawosławni chrześcijanie, ale istnieje znaczna mniejszość, która nadal praktykuje szamanizm.

Tubalary należą do północnych Ałtajów, ale żyją na granicy z południowymi Ałtajami i przejęli od nich wiele elementów języka, kultury i życia. Ułatwiło to również mieszanie się z Kumandinami i Chelkanami. W wyglądzie Tubalarów dominują cechy rasy kaukaskiej, cechy antropologiczne mongoloidów są znacznie mniej wyraźne. Osoby o jasnych włosach i jasnych oczach nie są rzadkością. Główną haplogrupą chromosomu Y dla Tubalarów jest R1a1 – około 50%. Wpisany na Listę Mniejszości Rdzennych Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu Federacji Rosyjskiej.

Lud Tubalar był niegdyś koczowniczym pasterzem reniferów, podobnie jak wiele innych małych plemion w południowej Syberii. Zamiast używać metalowych pułapek, jak inne grupy ludzi, Tubalarowie używali pułapek typu „upuść”, aby złapać swoją ofiarę. Są blisko spokrewnieni z ludem Tofalar, który prowadzi podobny tryb życia. Ostatecznie rosyjscy komuniści zmusili ludność Tubalar do osiedlenia się we wsiach, gdzie zajęli się spółdzielczą hodowlą futer. Ich tradycyjne namioty zostały zastąpione drewnianymi domami, jakich używali Rosjanie.Pozostało bardzo niewielu ludzi z Tubalar. Pozostało bardzo niewielu ludzi z Tubalar. Nieliczni, którzy pozostali, mieszkają w południowej Syberii, wzdłuż dopływów rzek Katun i Biya. Źródła zazwyczaj obejmują to, co ludzie z Tubalar robili kilkadziesiąt lat temu. Najprawdopodobniej niektórzy z nich nadal zajmują się hodowlą zwierząt futerkowych, ale wielu prawdopodobnie próbuje dostosować się do obcego im miejskiego świata. Lud Tubalar wyznaje praktyki animistyczne i szamańskie. Starają się wykorzystać sferę duchową, aby uzyskać to, czego potrzebują. Ta grupa ludzi wymiera. Należy zapewnić im edukację niezbędną do prosperowania w rosyjskiej gospodarce.

[kovalksiazki]

233) Ivo Andrić “Most na Drinie” -                                                                     “Żywot to dziw niepojęty, bo wciąż niszczeje i szczerbi się, a jednak trwa niezłomnie jak most na Drinie“.                                                                             Ivo Andrić to jugosłowiański noblista, powieściopisarz, pochodzący z chorwackiej rodziny, uznający siebie za Serba. Urodzony w Wiszegradzie nad Driną (obecnie Bośnia i Hercegowina - Republika Serbska) w 1892 roku. Studiował w Zagrzebiu, Krakowie oraz Grazu. Przed pierwszą wojną światową zaangażował się w działalność niepodległościową w grupie Młoda Bośnia (Mlada Bosna) powiązanej ze słynną organizacją Czarna Ręka. Po zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie w 1914 roku był internowany przez 3 lata. Następnie poświęcił się działalności literackiej. W 1924 roku uzyskał tytuł doktorski broniąc pracę pod tytułem Rozwój życia duchowego Bośni w czasach panowania tureckiego. W latach późniejszych pełnił funkcje dyplomatyczne. Okres II wojny światowej spędził w Belgradzie pozostając neutralnym wobec władz. W tym okresie napisał swoje najważniejsze powieści m.in. Most na Drinie, Panna oraz Konsulowie i ich cesarskie mości. Po wojnie został posłem do jugosłowiańskiego parlamentu oraz pełnił rolę przewodniczącego związku pisarzy. 26 X 1961 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości. Wyprzedził m.in. J.R.R. Tolkiena. Zmarł w 1975 roku. Most na Drinie to opowieść o mieście Wiszegrad, o jego mieszkańcach, ich życiu, zwyczajach, troskach i problemach. Akcja powieści rozpoczyna się XVI wieku w Bośni, gdy przyszłe miasto jest niewielką osadą leżąca w ogromny Imperium Osmańskim, w której krzyżują się wyznania i języki poddanych sułtana. Wioska żyje głównie z handlu dzięki odbywającym się w tym miejscu przeprawom przez rzekę Drinę. Dzięki staraniom Mehmeda Paszy Sokolovicia (jako dziecko urodzone niedaleko Wiszegradu został wzięty w służbę sułtana tzw. dewszirma) postawiono most, który ułatwił transport oraz pozwolił na rozwój osady. Mijały lata, Wiszegrad rozrastał się, a most stał się nie tylko drogą łącząca przeciwległe brzegi, ale również miejscem spotkań towarzyskich, gdzie zarówno muzułmanie, żydzi, jak i chrześcijanie wspólnie dyskutowali, handlowali, czy grali w karty. W ciągu kilku stuleci wykształciła się silna wspólnota lokalna, podzielona religią i obyczajami, jednak potrafiąca wspólnie przeciwstawiać się zagrożeniom. Symbolicznym przykładem jest tutaj wspólne ratowanie dobytków mieszkańców, gdy miasto nawiedza powódź stulecia. Wraz z nadejściem XIX wieku w mieście zaczynają pojawiać się niepokoje związane z budząca się świadomością narodową mieszkańców. Do tego czasu ludność dzieliła się według wyznania. Po nieudanym powstaniu Serbów w 1804 roku życie miasta zaczyna zmieniać się. Pojawią się już nie tylko hasła nawołujące do powstania narodowego, ale także powoli docierają nowej idee z Zachodu. Wraz z nastaniem 1878 roku i traktatu berlińskiego Wiszegrad przeszedł pod panowanie austriackie. Zaczęto budować kolej, która połączyła miasto z resztą nowego pa��stwa. W tym czasie miasto powoli traci swój wschodni charakter. Turecka kultura zostaje wyparta przez europejską. Zmienia się język urzędowy, moda oraz zwyczaje. Docierają idee socjalistyczne i nacjonalistyczne. Mimo tego jedna rzecz pozostaje niezmienna - most. Wokół niego w dalszym ciągu rozwija się życie towarzyskie miasta. Powieść kończy się w 1914 roku, kiedy jedno z przęseł mostu zostaje poważnie uszkodzone. Ma to charakter symboliczny, gdyż naruszono nie tylko budowlę, ale symbol. Symbol połączenia Wschodu z Zachodem, tak charakterystycznego dla kultury bałkańskiej. Powieść Ivo Andricia to doskonała ilustracja tzw. „bałkańskiej tożsamości”. Opisał świat, którego doświadczył w sposób barwny i interesujący. To opowieść o dziejach lokalnej wspólnoty, która mimo różnic tożsamościowych zawsze działała dla dobra ogółu. Wraz z nadejściem rządów cesarskich doszło do zmiany. Zachodnie idee, moda i kultura powoli rozbijały tradycyjną strukturę miasta. Mimo tego, że nowi przybysze zaaklimatyzowali się w Wiszegradzie nic już nie było takie samo. Rewolucyjne idee porwały młodzież, nacjonalizm nawoływał do zbudowania państw narodowych, a socjalizm do zerwania z tyranią kapitału i cesarza. Naruszono wielowiekową tradycję, skłócono ze sobą dawnych sąsiadów, którzy po dzień dzisiejszy walczą ze sobą… Książkę zdecydowanie polecam osobom zainteresowanym tzw. metafizyką pogranicza. Wielowiekowe, samorzutne przenikanie się kultur, religii i języków wytworzyło wspólnotę, która funkcjonowała w harmonii. Andrić doskonale ukazał zwyczaje poszczególnych grup mieszkańców osady, z ich zwyczajami, problemami oraz ich cechami charakterystycznymi. Uchwycił również zmiany, jakie na Bałkanach wywołały zawiłości XIX i XX wieku, które po dzień dzisiejszy oddziałują na tamtejsze społeczności. Książkę warto również przeczytać z tego względu, iż opisuje zależności, które w pewnym sensie możemy odnieść do terytorium obecnej, jak i dawnej Rzeczpospolitej. Górny Śląsk, czy dawne Kresy to tereny, na których także przenikały się trzy religie, występowały różne języki oraz krzyżowały się narodowości. Podobnie, jak na Bałkanach w XIX wieku doszło do „rewolty tożsamości” która również skończyła się krwawo… - Tomasz Kosiński.      Ivo Andrić Most na Drinie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985.

[koval-nation]

69) Teleuci (ros. Телеуты, nazwa własna тадар – tadar, байат-пачат – bajat paczat) – turecka grupa etniczna, zamieszkująca w południowej Syberii (Rosja), głównie w obwodzie kemerowskim. Ojczystym językiem jest południowy dialekt języka ałtajskiego, należącego do grupy języków tureckich; w ostatnich latach dla coraz większej liczby Teleutów językiem ojczystym jest język rosyjski. Teleuci wyznają głównie szamanizm. Według wyników spisu powszechnego w 2002 r. Federację Rosyjską zamieszkiwało 2650 Teleutów.

Tureccy rdzenni mieszkańcy Syberii mieszkający w obwodzie kemerowskim w Rosji. Według spisu ludności z 2010 roku w Rosji było 2643 Teleutów. Mówią językiem / dialektem południowego Ałtaju Teleut. W czasach sowieckich i do 2000 r. władze uważały Teleutów za część narodu Ałtaju. Obecnie, zgodnie z Uchwałą Rządu Federacji Rosyjskiej nr 255 z dnia 24 marca 2000 r. oraz Rosyjskim Spisem Powszechnym z 2002 r. i 2010 r., są oni uznawani za odrębną grupę etniczną w ramach rdzennej małoliczbowej ludności Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu.

Turecki rdzenny mały naród w Rosji, wywodzący się z tureckojęzycznej populacji nomadów z południa zachodniej Syberii. Język i kultura Teleutów są ściśle powiązane z językiem i kulturą Ałtajów, których do 1993 roku oficjalnie uznawano ich za grupę etnoterytorialną. Współcześni Teleuci żyją zwięźle w południowych regionach regionu Kemerowo. Teleuci mają haplogrupy na chromosomie Y R1a1 (55,3%), C3xM77, N1c1, R1b*, R1b3, I, J.

Lud Teleutów lub Ałtaju zamieszkuje góry Ałtaj w Azji Środkowej. Góry te znajdują się na styku granic Rosji, Kazachstanu, Mongolii i Chin. Tradycyjnym zajęciem Teleutów jest koczownicza hodowla zwierząt. O zamożności rodziny decydowała liczba owiec, kóz, bydła i koni. Obszar, na którym żyją Teleuci, został zaanektowany przez Rosję w 1869 roku. Rosyjscy misjonarze prawosławni próbowali ewangelizować Teleutów, ale bez powodzenia. Dorośli teleuci potrafią także mówić po rosyjsku. Region Ałtaju jest jednym z najbardziej niegościnnych i surowych miejsc na całej ziemi. Temperatury regularnie spadają od minus 50 stopni Celsjusza podczas długich zimowych miesięcy do 40 stopni latem. Bogate, dziewicze lasy pokrywają zbocza stromych gór wznoszących się na wysokość ponad 4000 metrów nad poziomem morza. Teleuci spędzają letnie miesiące na polowaniu i łowieniu ryb, aby gromadzić zapasy na zimę. Kobiety zbierają jagody i inne rośliny jadalne podczas krótkiego lata. Alkoholizm jest powszechny wśród rdzennej ludności, takiej jak Teleuci. Niektórzy Teleuci osiedlili się i nie opiekują się już zwierzętami. Pracują w rosyjskich kopalniach, fabrykach i przemyśle drzewnym. Niektórzy z tych Teleutów mówią po rosyjsku jako pierwszym języku. Niektórzy wyemigrowali w poszukiwaniu lepszego życia w rosyjskich miastach. Niektórzy miejscy Teleuci zawierają małżeństwa poza swoją grupą i zostają wchłonięci przez ogólną populację rosyjską. Jeśli obecne tendencje się utrzymają, język Ałtaju, którym posługują się Teleuci, może za kilka dekad zniknąć. Młodzi ludzie wolą mówić po rosyjsku niż w języku swoich dziadków. Teleuci od dawna znajdują się pod presją Mongołów, Tuwy i Kazaków zamieszkujących obszar Ałtaju, aby przeszli na buddyzm tybetański lub islam. Niektórzy Teleuci stali się w ostatnich dziesięcioleciach świeccy w wyniku sowieckiej edukacji. Wielu Teleutów nadal praktykuje szamanizm i animizm swoich przodków. Szaman oferuje zaklęcia i amulety chroniące ludzi przed złymi duchami zamieszkującymi obiekty natury. Teleutowie czczą duchy swoich przodków. Tylko niewielka liczba Teleutów podaje się za naśladowców Jezusa Chrystusa.

[koval-nation]

41) Nagajbacy, Nağaybäks (nazwa własna Nağaybäk, w liczbie mnogiej Nağaybäklär; ros. Нагайбаки) – turecka grupa etniczna w Rosji, wyznająca prawosławie. Obecnie większość Nagajbaków żyje w rejonie nagajbackim, a także rejonie czelabińskim, położonych w obwodzie czelabińskim. Według wyników spisu powszechnego z 2002 r., w którym Nagajbacy pierwszy raz od wielu lat zostali uznani za odrębny naród, w Federacji Rosyjskiej żyje 9600 przedstawicieli tej nacji. Oznacza to, iż ich liczba spada, jako że w 1926 r., w ostatnim spisie powszechnym, w którym można było deklarować narodowość nagajbacką, zadeklarowało ją 11 200 osób. Pochodzenie Nagajbaków nie jest jasne. Niesprecyzowana jest też geneza samej nazwy społeczności. Istnieją teorie wiążące ich pochodzenie z Nogajami (koncepcje te opierają się głównie na nazwie tej społeczności), inne znów mówią, iż nazwa ich pochodzi od imienia Nogaj, który miał być wodzem części Baszkirów, która dała początek Nogajom, zaś sami Nagajbacy są Baszkirami. Poza tym istnieją teorie, które mówią, iż naród ten pochodzi od plemion ugrofińskich, podbitych i wynarodowionych przez Tatarów. Najczęściej jednak obecnie wiąże się ich ze zmuszonymi przez Iwana Groźnego do przejścia na prawosławie Baszkirami. Nagajbekowie dość licznie brali udział w wojnach napoleońskich, i pochodzący z tego ludu żołnierze uczestniczyli w walkach w Europie Zachodniej a potem w okupacji Francji. Powróciwszy do ojczyzny weterani wojenni założyli kilka osad nazwanych od miast i osad zachodnioeuropejskich, w których byli, m.in. obecny ośrodek administracyjny okręgu nagajbackiego _ Ferszampenuaz (którego nazwa pochodzi od francuskiej wioski Fère-Champenoise, gdzie 25 marca 1814 r. Nagajbacy brali udział w bitwie), Berlin, Leipcig (od niemieckiej nazwy Lipska). Jedna z powstałych wtedy osad została nazwaną na cześć francuskiej stolicy Pariżem (w końcu XX w. budując nową wieżę telewizyjną w nagajbackim Pariżu, w także w nawiązaniu do francuskiego Paryża nadano jej wygląd pomniejszonej około dwukrotnie wieży Eiffla; budowlę tę uroczyście otwarto w 2005 r.).

Kultura Nagajbaków jest zbliżona do kultury baszkirskiej i tatarskiej, zapożyczyła jednak wiele od Kozaków, dlatego określani są niekiedy mianem „tatarskich kazaków”. Wyrazem tego jest m.in. fakt, iż tradycyjny strój kobiet nagabajskich przypomina ubiór kereszeńskich Tatarów (także wyznających prawosławie), podczas gdy ubiór męski zbliżony jest do kozackiego. Tradycyjna literatura nagajbacka zachowała się w zasadzie tylko w formie ustnej. Do dnia dzisiejszego żywe są stare pieśni i inne utwory ludowe. Inaczej niż innych, pokrewnych grup ludności wyznających islam, wśród chrześcijańskich Nagajbaków, prawdopodobnie pod wpływem cerkiewnym wykształciły się tradycje śpiewów chóralnych. Nagajbacy używają języka z rodziny tureckiej, pośredniego pomiędzy językiem tatarskim a baszkirskim, dlatego różne źródła uznają ich to za grupę etniczną Tatarów, to za grupę Baszkirów, to znów za odrębny naród. Podstawą tradycyjnej gospodarki Nagajbaków jest rolnictwo, duże znaczenie ma także hodowla zwierząt, wypasanych na stepie. Rolnictwo nagajbackie także było typu „stepowego”; siali głównie pszenicę, a ponadto owies i jęczmień. Znane był pszczelarstwo. Nagajbacy znani byli z umiejętności ciesielskich oraz budowy pojazdów konnych.

Osiedla nagajbackie (auł) znajdowały się nad brzegami rzeki i zwykle składały się z jednego gospodarstwa, którego zabudowania zbudowane były na planie kwadratu. Domy mieszkalne i zabudowania gospodarskie stanowiły osobne budynki. Mieszkania, zbudowane z bierwion łączonych zrębowo zwykle składały się z dwóch izb.

Są rdzenną ludnością turecką w Rosji, uznawaną za odrębny naród na mocy rosyjskiego ustawodawstwa. Większość Nağaybäków zamieszkuje obwody Nagajbakski i Czebarkulski obwodu czelabińskiego. Mówią subdialektem środkowego dialektu języka tatarskiego, znanego jako dialekt Nagaibak. Historycy rosyjscy i tatarscy zwykle traktują Nağaybäków jako integralną część Tatarów z Wołgi; mniejszość uważa Nağaybäków za odrębną grupę etniczną. W rosyjskim spisie powszechnym z 1989 r. 11 200 osób określiło się jako Nağaybäks, a w 2002 r. liczba ta spadła do 9600. Pochodzenie Nağaybäków jest niejasne. Jedna z teorii umieszcza Nağaybäków jako odgałęzienie Nogais. Inne relacje podają, że są to Tatarzy z Wołgi, ochrzczeni po upadku chanatu kazańskiego. Najbardziej prawdopodobna teoria, według Wielkiej Encyklopedii Rosyjskiej z 1994 r., głosi, że przodkowie Nağaybäków tradycyjnie zamieszkiwali centralne dzielnice Chanatu, na wschód od Kazania i najprawdopodobniej byli potomkami ludu Nogajów i Kipczaków. W XVIII w. zasymilowali także niewielką grupę chrześcijan z Iranu i Azji Środkowej. Najpopularniejsza teoria w Tatarstanie głosi, że byli to służący Tatarom z chanatu kazańskiego, którzy zostali przymusowo ochrzczeni przez Iwana IV i przesiedleni na granicę pomiędzy nomadami Baszkirami, którzy byli już wcieleni do Rosji, a nomadami Kazachami jako strażnicy granic. Jeszcze inna teoria głosi, że Nağaybäkowie byli tataryzowanymi ludami fińskimi, którzy strzegli granic chanatu kazańskiego. Demonim Nağaybäk pojawił się w źródłach pisanych dopiero w XIX wieku, chociaż marginalna teoria potwierdza jego istnienie aż do XVII wieku. Wieś Nagajbak, od której pochodzi nazwa dzisiejszego rejonu Nagajbakskiego, znana jest od lat trzydziestych XVIII wieku.

Wiarygodne dowody historyczne dotyczące ludu Nağaybäk zaczynają się od zapisu z 1729 r., w którym wyszczególniono 25 wiosek „nowo ochrzczonych [Tatarów]” (ros. новокрещёны) w Ufa uezd, na wschód od rzeki Kama. Najprawdopodobniej osiedlili się wokół Ufy w drugiej połowie XVII wieku, po ukończeniu linii obronnej Kama Abatis (1652–1656). Podczas buntów tatarskich i baszkirskich na przełomie XVII i XVIII wieku Nağaybäkowie pozostali lojalni wobec Imperium Rosyjskiego. Rząd nagrodził ich hurtowym przeniesieniem Nağaybäków do majątku kozackiego i przydzielił Nağaybäków do obrony Fortu Menzelinsk.

Kolejny fort obronny zbudowano w 1736 roku we wsi Nagajbak, 64 wiorsty od Menzelińska (dzisiejszy rejon bakaliński). Nowa twierdza stała się ośrodkiem „nowo ochrzczonych”, a do 1744 r. populacja pobliskiego Nağaybäk wzrosła do 1359 osób w jedenastu wioskach. W 1795 r. odnotowano dwie kolejne wsie Nağaybäk. Pierwotna rasa Nağaybäk została stopniowo rozrzedzona napływem innych schrystianizowanych Tatarów, werbowanych do służby kozackiej (Yasak Tatars i Tiptärs). Rząd nakazał ich przeniesienie na tereny Nağaybäk, w większości chrześcijańskie, aby uniknąć codziennych kontaktów między chrześcijańskimi i muzułmańskimi Tatarami, a nowi osadnicy szybko zawierali małżeństwa mieszane z miejscowymi. W 1773 roku Fort Nagaybak został zatrzymany na drodze buntu Jemelyana Pugaczowa. Lojalni Kozacy i żołnierze pod dowództwem kapitana Rushinsky'ego uciekli do Menzelinska; większość pozostałych żołnierzy przyłączyła się do buntu i wzięła udział w oblężeniu Ufy. Pugaczow mianował „nowo ochrzczonego Persa” imieniem Tornow na atamana Nagajbaka. W styczniu 1774 roku mała kompania rządowa wyparła rebeliantów z Fortu Nagaybak, ale Tornov powrócił w siłach i odzyskał kontrolę nad fortem. Dwa tygodnie później cały korpus wojsk rządowych stłumił rebelię. Fort stał się bazą wypadową karnych wypraw na pozostałości armii Pugaczowa. Kawaleria Nağaybäk brała udział w wojnach napoleońskich i późniejszej okupacji Paryża. W 1842 roku Kozacy z Nağaybäk przenieśli się ze swojego dawnego gospodarza w Forcie Nagaybak na wschód, do dawnej gubernatorstwa Orenburg. Tutaj założyli łańcuch wiosek nazwanych na cześć bitew wojen napoleońskich, w tym dzisiejszy Parizh, nazwany na cześć bitwy pod Paryżem w 1814 r., Fershampenuaz (od bitwy pod Fère-Champenoise), Kassel (po walkach pod Kassel w Hesji), Trebij (po bitwie pod Trebbią) w 1799 r. itd. Fershampenuaz pozostaje do chwili obecnej centrum dystryktu Nagaybaksky. Kolejna grupa Nağaybäków osiedliła się na terenie dzisiejszego obwodu orenburskiego. Ci Nağaybäkowie osiedlili się na terytoriach tradycyjnie muzułmańskich, a na początku XX wieku wrócili na islam i ponownie zasymilowali się z etnosem tatarskim.

Większość Nağaybäk to chrześcijanie, którzy w XVIII wieku zostali w dużej mierze nawróceni. Tradycyjny ubiór kobiecy Nağaybäk jest podobny do stroju Tatarów Keräşen, jednak ubiór męski zawiera wiele elementów munduru kozackiego. Są oni oficjalnie małą ludnością tubylczą.

Nagaybakowie pod imieniem nowo ochrzczonych Ufa byli znani od początku XVIII wieku. Pod koniec XVIII wieku mieszkali w obwodzie werchneuralskim, twierdzy Nagaibak (w pobliżu nowoczesnej wioski Nagaibakovo w obwodzie bakalińskim w Baszkirii), wsi Bakaly i 12 wsiach. Oprócz Kozaków Nagaibak w tych wioskach mieszkali Tatarzy Teptyari, a między nimi a Kozakami istniały intensywne więzi małżeńskie. W 1736 roku dekretem cesarzowej Anny Ioannovny, w celu wzmocnienia pogranicza ze stepami kazachskimi na terytorium południowego Trans-Uralu, na rzece Ik założono twierdzę Nagaibak. Na nabożeństwa gromadzili się tam nowo ochrzczeni ludzie, którzy przenieśli się z Tatarów i Baszkirii wraz z żonami i dziećmi z dystryktu Ufa. Część Nagaibaków mieszkała w osadach kozackich obwodu Orenburg: Podgórny, Giryal, Alabaital, Ilyinsky, Nezhinsky. 26 lutego 1842 roku wydano Najwyższy dekret Mikołaja I w sprawie przesiedlenia Nagaibaków na Ural Południowy. Według informacji z encyklopedii „Narody Rosji” pod redakcją A. V. Tiszkowa, opublikowanej przez wydawnictwo BRE, najbardziej uzasadniona opinia dotyczy pierwotnego zamieszkiwania przodków Nagaibaków w centralnych rejonach chanatu kazańskiego i możliwości ich przynależność etniczną do grup nogajsko-kipczackich.

Według elektronicznej wersji BRE, podstawą etniczną Nagaibaków byli ochrzczeni Tatarzy Kazańscy, którzy przenieśli się na wschodni rejon Transkamy prawdopodobnie w 2. połowie XVII w. – na początku. XVIII wieku. Jednocześnie w ramach tej wersji nie wyklucza się udział potomków ludów Nogais i ugrofińskich Uralu w etnogenezie Nagaibaków. V. N. Witewski nazwał Nagaibaków, potomkami Ar Tatar-Murzas, którzy zostali ochrzczeni wkrótce po zdobyciu Kazania przez Iwana Groźnego. F. M. Starikov argumentował, że Nagaibakowie to ochrzczeni Tatarzy, ludzie z Arska. Wielu autorów popiera pochodzenie Nagaibaków od ochrzczonych Nogais, którzy oderwali się od głównej części Ordy Nogai. Być może Nagaibakowie pochodzą ze świty wojskowej Syuyumbike[13][15], córki Mangyt Yusuf-biy. Według etnografa M. A. Krukowskiego wśród grupy Trójcy-Bakali istnieją legendy o baszkirskich i mongolskich korzeniach tego ludu. Obecność mongolskiej haplogrupy C3-M217 wśród Kryashenów i Nagaibaks, A. M. Tyurin zakłada pochodzenie części Kryashenów, czyli Nagaibaks, od ochrzczonych Nogais i częściowo od ochrzczonych Kałmuków. W dniach 10 września – 5 listopada 2016 r. w Kazaniu, w Narodowej Galerii Sztuki „Khazine” Państwowego Muzeum Sztuk Pięknych Republiki Tatarstanu, prezentowana była wystawa „Tradycyjna kultura Nagaibaków Południowego Uralu”, zorganizowana przez Ministerstwo Kultury Republiki Tatarstanu, Ministerstwo Kultury Obwodu Czelabińskiego, Narodowa Galeria Sztuki „Khazine” Państwowego Muzeum Sztuk Pięknych Republiki Tatarstanu, muzeum obiektów kultury Nagaibak we wsi Popovo, rejon Czebarkul, obwód czelabiński, MKUK „TsMS” we wsi Ferchampenoise, rejon Nagaibak, obwód czelabiński. Podczas uroczystego otwarcia (prezentacji) wystawy, które odbyło się 9 września 2016 roku, wystąpi�� zespół folklorystyczny Nagaybak. Opublikowano katalog wystawy.

Przodkowie ludu Nagaibak byli nomadami. Ich zadaniem była ochrona granic Imperium Rosyjskiego przed obcymi. Ich kultura i język uległy osłabieniu w czasach ZSRR, ale podjęto wysiłki, aby je ożywić po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku. Mówią dialektem tatarskim. W przeciwieństwie do większości Tatarów, nie są oni muzułmanami. Dziś ludzie Nagaibak żyją na wsiach. Niektóre z ich wiosek zapraszają turystów i mają cztery muzea kultury. Istnieje co najmniej 12 zespołów folklorystycznych prezentujących swoją muzykę, taniec i kulturę. Większość Nagaibak to rosyjscy prawosławni. Potrzebują szansy na znalezienie lepszych sposobów zarabiania na życie. W idealnym przypadku uzyskają zaawansowane wykształcenie, dzięki czemu będą mogli zostać lekarzami i biznesmenami.

[kovalksiazki]

70) mgr Krzysztof Zdulski „III Rzesza a świat Islamu” - polityka zagraniczna III Rzeszy była i jest ciągle analizowana przez historyków. Wiele miejsca poświęcono stosunkom Niemiec hitlerowskich wobec państw zachodnich, Polski czy też Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Jednak jeden z wektorów dyplomacji nazistowskiej był także skierowany w stronę Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej oraz Turcji. Tę kwestię opisał mgr Krzysztof Zdulski w swoim opracowaniu – „III Rzesza a świat islamu”. Na wstępie zaznaczę, że tematyka powiązana z relacjami niemiecko – muzułmańskimi, przed i w czasie II wojny światowej, była już przedmiotem badań naukowych w Polsce. W 1963 r. ukazała się praca zatytułowana – „III Rzesza i Arabski Wschód”, autorstwa prof. Łukasza Hirszowicza. Krzysztof Zdulski w swojej pracy niejednokrotnie odniósł się do książki prof. Hirszowicza. Opracowanie Pana Zdulskiego jest podzielone na cztery rozdziały, a te na podrozdziały. W pierwszej części autor przedstawia poglądy Adolfa Hitlera wobec islamu i chrześcijaństwa. Zdulski pisze:                                                                      „Chrześcijaństwo według Hitlera doprowadziło do upadku Cesarstwa Rzymskiego, zniszczenia kultury antycznej. Islam natomiast skonsolidował Arabów i pchnął ich na ścieżkę podbojów oraz pozwolił na stworzenie nowego, potężnego imperium. […] Kontrast widoczny był również w sferze kultury. Podczas gdy chrześcijaństwo zatrzymało, a następnie cofnęło człowieka w rozwoju, dzięki islamowi kontynuowano chlubne tradycje antyku, którego kultura przeżyła renesans w czasach arabskich”.                                              Konkludując Hitler bardziej cenił wyznawców Mahometa niż zwolenników nauk Jezusa Chrystusa. Z drugiej jednak strony nazistowski przywódca traktował islam instrumentalnie, a prawdziwą „religią” dla Hitlera był darwinizm społeczny – tylko najsilniejsi mogli funkcjonować. W dalszej części rozdziału K. Zdulski przedstawił poglądy Hitlera odnośnie miejsca muzułmanów w nazistowskich koncepcjach rasowych oraz jaką rolę miałby odegrać Bliski Wschód w hitlerowskim ładzie światowym. Następne rozdziały poświęcone zostały polityce zagranicznej III Rzeszy wobec Bliskiego Wschodu, przed (Rozdział 2) i w czasie (Rozdział 3) II wojny światowej. Najwięcej miejsca Pan Zdulski poświęcił relacjom turecko – niemieckim. Wpływ na to miało zainteresowanie autora tą kwestią, której także postanowił poświęcić swe studia doktoranckie. Swoją rozprawę doktorską zatytułował – „Turcja w polityce III Rzeszy”. Istotnym czynnikiem, który determinował Berlin do dobrych stosunków z Turcją, były tureckie złoża chromu. W Niemczech metal ten był wykorzystywany do wytwarzania stali o zwiększonej wytrzymałości na warunki atmosferyczne. Również sama Republika Turecka jest przedstawiona jako gracz, który starał się odpowiednio lawirować między III Rzeszą a Aliantami, szczególnie Wielką Brytanią. Ta dyplomatyczno – polityczna gra skończyła się ostatecznie kiedy Turcja wypowiedziała Niemcom wojnę 23 lutego 1945 r. Innymi, ciekawymi wątkami jakie autor poruszył w tych rozdziałach są: próba zbliżenia się Niemiec hitlerowskich z Arabią Saudyjską, rządzoną przez dynastię Saudów oraz stosunki niemiecko – palestyńskie (chociaż w ówczesnym kontekście powinno się raczej używać terminu Arab zamieszkujący Palestynę). Polityka nazistów wobec Palestyny nie była tak jednoznaczna jak się dzisiaj wydaje, co zresztą autor opisał.                                                            „Równocześnie rozpoczęto dyskusję nad ograniczeniem emigracji żydowskiej z III Rzeszy do Palestyny […] kontynuowanie popierania emigracji żydowskiej mogło negatywnie nastawić bliskowschodnich polityków i opinię publiczną do Niemiec. Argumentowano również, że rozproszenie Żydów po świecie będzie lepszym rozwiązaniem, gdyż osłabi ich siłę i doprowadzi do wzrostu nastrojów antysemickich w tych krajach, które będą zmuszone ich przyjąć. Przeciwnicy zniesienia emigracji żydowskiej do Palestyny twierdzili, że Żydów zgrupowanych w jednym obszarze będzie łatwiej zwalczać” – czytamy w opracowaniu.             W samej III Rzeszy istniały więc różne zdania na temat konfliktu żydowsko – arabskiego w Palestynie. Zdulski napisał dalej:                                               „Najpoważniejszym skutkiem powstania palestyńskiego dla strony niemieckiej było nawiązanie pierwszych kontaktów z przedstawicielami świata arabskiego […] Chodzi tutaj przede wszystkim o kontakty z muftim Jerozolimy Al – Hadżdżem Aminem al.- Husajnim oraz stosunki z Irakiem, który na fali powstania palestyńskiego stał się najważniejszym ośrodkiem nacjonalizmu arabskiego, zastępując na tej pozycji Egipt”.                                                     Trzeci rozdział opracowania K. Zdulskiego to analiza działań Niemiec hitlerowskich wobec państw muzułmańskich w okresie działań wojennych. Autor przedstawił też działania aliantów na bliskim wschodzie, jak interwencja sowiecko – brytyjska w Iranie, przejęcie przez Brytyjczyków kontroli od Francji Vichy nad Syrią i Libanem oraz interwencja brytyjska w Iraku. W tym kontekście widoczne były nie tyle działania aliantów mające na celu odepchnięcie Niemiec z terenów bliskowschodnich, co indyferencja Niemiec. Wszystkie powyższe działania zbrojne miały miejsce w 1941 r. Jak powszechnie wiadomo w tym roku Hitler uderzył na ZSRS, a Bliski Wschód w żaden sposób nie mógł być powodem przełożenia działań wojennych przeciw Sowietom. W batalii irackiej Niemcy udzieliły pomocy rządowi irackiemu, ale była ona niewystarczająca. Ostatni czwarty rozdział K. Zdulski poświęcił oddziałom muzułmańskim, walczącym w szeregach Wehrmachtu i Waffen – SS. Autor w swym opracowaniu napisał:                                                                                          „Według szacunkowych danych można przyjąć, że podczas II wojny światowej w Wehrmachcie i Waffen – SS służyło co najmniej 330 tysięcy żołnierzy wyznających islam. Wśród nich zdecydowana większość – około 90% – stanowili muzułmanie zamieszkujący tereny należące do Związku Radzieckiego, sporą grupę tworzyli muzułmanie bośniaccy i Albańczycy, niewielka liczba pochodziła z terenów Indii Brytyjskich, głównie dzisiejszego Pakistanu. Najmniejszą grupę stanowili Arabowie”.                                            Temat ten jest na tyle ciekawy, że istotną rolę w formowaniu oddziałów muzułmańskich (szczególnie na Bałkanach) w ramach Waffen – SS odegrał sam Reichsführer – SS, Heinrich Himmler. W podsumowaniu autor dość jednoznacznie daje do zrozumienia, że Bliski Wschód w polityce Niemiec hitlerowskich odgrywał drugorzędną rolę. Mimo tego nie da się zanegować, iż stosunek środowisk arabskich wobec nazistów był w wielu aspektach pozytywny. Opracowanie „III Rzesza a świat Islamu” posiada też swoje mankamenty. Brakuje szaty graficznej. Autor mógł śmiało dodać parę zdjęć. Przykładowo dostępna powszechnie jest fotografia na której są Adolf Hitler i wielki mufti Jerozolimy Al- Hadżdż Amin al- Husjani. Autor zamiast ZSRS używał w swej pracy starego nazewnictwa ZSRR. Oczywiście nie jest to błąd, ale pewien archaizm, od którego wielu historyków odeszło. Niestety błędem było napisanie w pewnym fragmencie opracowania – Rosjanie. Rosja była częścią ówczesnego państwa sowieckiego. Powinno się używać terminu – sowiecki, sowiety itd. Innym, poważniejszym błędem jaki znalazłem, było nazwanie partyzantki Josipa Broz Tito – serbską. W mojej opinii jest to już przeinaczenie faktograficzne. Tito (jego ojciec był Chorwatem, a matka Słowenką) dowodził partyzantką jugosłowiańską, a nie serbską. Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii, na czele której stał Tito, składała się z przedstawicieli wszystkich republik tworzących Jugosławię, a ich spoiwem była ideologia komunistyczna. Powyższe błędy jednak nie mają wielkiego wpływu na całe opracowanie K. Zdulskiego. Autor korzystał z różnych źródeł, w tym także zagranicznych. Dlatego wszystkim, którzy interesują się meandrami europejskiej polityki zagranicznej, przed i w czasie II WŚ., zalecam przeczytać opracowanie pt.: „III Rzesza a świat Islamu” - Jacek Lanuszny – Duma i Nowoczesność.