#huisvlieg

[rolands-fotos]

Mag ik u voorstellen, dit is 'Harrie de Huisvlieg' #huisvlieg #detailfotografie (bij Roland's Foto's) https://www.instagram.com/p/CCLQbsQpwta/?igshid=10d22v4a0u75l

[danelzik]

besuch bei der arbeit . . . . . . . . . . . #fliege #stubenfliege #muscadomestica #housefly #mouchedomestique #huisvlieg #kambarinėmusė https://www.instagram.com/p/CHxOEwHFhmd/?igshid=f5z9aj449neh

[joostjongepier]

Wat?   Een vlieg door Jacques de Gheyn II (1600-1629), Vliegend hert door Albrecht Dürer (1505), Getijdenboek toegeschreven aan de Meester van het Gebedenboek van Dresden (ca. 1500) met detail, Vier studies van een kikker door Jacques de Gheyn II (1575-1625), Life cast van een ringslang (1585-1600), Boomstam omgeven door bloemen, vlinders en andere dieren door Rachel Ruysch (1685) en Het hoofd van Medusa door Peter Paul Rubens en Frans Snyders (1617-1618)

Waar?   Tentoonstelling Onderkruipsels – ‘Kleyne dierkens’ in kunst en wetenschap in het Rijksmuseum, Amsterdam

Wanneer?   30 september 2022

Als ik de schaars verlichte tentoonstellingsruimte binnenkom, zoemen de vliegen om mijn hoofd. Tenminste: zo klinkt het. In het schemerduister schijnt vanuit een klein kastje licht. Als ik er met mijn oog vlakbij ben zie ik een vlieg. Geen echte, maar een op ware grootte getekende huisvlieg. Ik betreed de tentoonstelling Onderkruipsels in het Rijksmuseum.

De expositie laat zien hoe beestjes als insecten, padden, spinnen, hagedissen, slangen en allerlei andere ‘onderkruipsels’ door de eeuwen heen werden afgebeeld in kunst en wetenschap. De grens tussen de twee blijkt niet erg scherp. Het zo accuraat mogelijk weergeven van insecten, amfibieën en dergelijke, leverde vaak fraaie kunstwerkjes op. Kunstenaars als Rachel Ruysch en Maria Sibylla Merian, die beiden met werk op de tentoonstelling zijn vertegenwoordigd, zijn er beroemd mee geworden.

In de Middeleeuwen werden de kleine wriemelige beestjes die op deze expositie centraal staan, geassocieerd met de duivel en de dood. Dat veranderde in de zestiende en zeventiende eeuw. Ze kwamen terecht in verzamelingen, werden bestudeerd en volop afgebeeld in kunstwerken. In de kleine diertjes werd nu vooral de grootsheid van Gods schepping gezien. De vlieg op ware grootte van Jacques de Gheyn, waarmee deze tentoonstelling begint, is daarvan een fraaie illustratie. De laatste jaren neemt de waardering voor insecten en andere ‘onderkruipsels’ een nieuwe wending. In deze tijd van klimaatverandering en afnemende biodiversiteit, beseffen we steeds meer hoe belangrijk deze kleine diertjes zijn voor het in stand houden van ons ecosysteem.

De oudst bekende tekening met een insect als hoofdonderwerp is van de hand van Albrecht Dürer. Het is een vliegend hert, een keversoort waarvan de kaken lijken op een gewei. Het getekende insect lijkt uit drie losse delen te bestaan.

In Brugge en Gent was het rond 1500 in de mode om gebedenboeken te versieren met insecten. De libel in een Brugs getijdenboek is zeer levensecht weergegeven.

Jacques de Gheyn II (de tekenaar van de vlieg) komen we opnieuw tegen met Vier studies van een kikker. De tekenaar gaf het diertje, compleet met schaduwen, levensecht weer. Hij was duidelijk geïnteresseerd in de anatomie van de kikker, die hij mogelijk tekende tijdens een dissectie.

Ik merkte al eerder op dat de grens tussen wetenschap en kunst niet zo scherp is. In de zestiende en zeventiende eeuw was dat meer waar dan ooit. In Kunst- und Wunderkammers werden niet alleen producten van de natuur (naturalia), maar ook menselijke creaties (artificialia) verzameld. Voorwerpen in het overgangsgebied van natuur en kunst waren geliefd. Life casting was een techniek waarbij van een echt beestje een mal in gips of klei werd gemaakt. Daarin werd vervolgens gesmolten metaal gegoten. De levensechte replica die zo ontstond, werd vervolgens bewerkt.

Rachel Ruysch was de dochter van Frederik Ruysch, een beroemd preparateur en verzamelaar van preparaten. Rachel groeide op tussen gedroogde insecten en reptielen op sterk water. Het is dan ook geen wonder dat in haar bloemstillevens talloze onderkruipsels voorkomen. Boomstam omgeven door bloemen, vlinders en andere dieren schilderde ze op eenentwintigjarige leeftijd. Het schilderij bracht toen meer op dan een werk van Rembrandt.

Wie denkt dat de beestjes op deze tentoonstelling alleen lieflijk worden weergegeven heeft het mis! De prijs voor het meest gruwelijke kunstwerk gaat naar Peter Paul Rubens in samenwerking met Frans Snyders. Hun Hoofd van Medusa toont het afgehakte hoofd van de gorgoon met wijd open, uitpuilende ogen. Haar kapsel bestaat uit een kluwen levende slangen, waaromheen allerlei ander gedierte kruipt. Geen erg vrolijk tafereeltje. Toen Constantijn Huygens er in 1629 mee werd geconfronteerd, was hij geschokt. Maar hij was ook ontroerd door de schoonheid waarmee het wrede werd weergegeven.

[twafordizzy]

De vlieg: it sucks

De vlieg: it sucks

Zo te zien aan het bord, is het eten voor deze vlieg op. bron foto: menshealth.com

Vliegen zijn wonderdieren: ze kunnen proeven met hun poten. Aan de onderkant daarvan zitten haartjes met smaakreceptoren. Als een huisvlieg op een bord met eten landt, daaroverheen wandelt en zodoende proeft dat dit wel een lekker maaltje is, zal hij dat vaste voedsel moeten omzetten in iets vloeibaars. Dat doet…

[brilmans]

Over (g)een huiskikker

Kikkers in de buurt

Op een aantal jaren op drie hoog na leef ik al mijn hele leven in de nabijheid van amfibieën of zij in die van mij, dat is om het even. In de vijvers in de tuin, in de sloten aan het erf en tussen planten in het perk altijd was er puit. Of iets preciezer, waren er gewone padden en groene kikkers. Zelfs in huis waren ze geen zeldzaamheid. Met regelmaat heb ik een door het huis banjerende kikker met zachte hand het huis uit gezet. Ik heb zelfs ooit een kikker handtam gekregen. Of, laat ik het zo zeggen: hij at uit mijn hand.

Manke Nelis

Manke Nelis was een bijzondere kikker. Niet van zichzelf, dat niet, hij was gewoon groen en kwaakte net als zijn soortgenoten. Nee, Manke Nelis was bijzonder door toedoen van een blauwe reiger. Die had namelijk tijdens een mislukte aanval zijn rechter achterpoot geamputeerd, waardoor Nelis door het leven ging met slecht anderhalve achterpoot. Een dramatisch gezicht. Vooral omdat aan het eind van zijn geamputeerde poot nog een stuk van vlees ontdaan tibia-fibula uit de dichtgegroeide wond stak.

Ondanks zijn 'uitdaging' hield Nelis het lang vol. Zeker drie jaar lang hink-stapte hij door onze tuin. Een periode die lang genoeg was om een persoonlijke band met hem op te bouwen. Tenminste van mijn kant uit. Het werd mijn 'huiskikker'. Ik gaf hem (of haar) de reeds bekende naam en voerde maden en wormen uit mijn hand. Precies zoals je dat met een huisdier doet. Maar echt een huisdier werd Melis nooit. Huiskikkers bestaan namelijk niet!

Bij gebrek aan een foto van Manke Nelis maar een ander kikker uit de tuin.

Huiskikker

De insecten hebben de huisvlieg, de spinachtigen de huisspin, de vogels de huismus, de zoogdieren de huismuis en wat hebben de amfibieën? Niets! En hoewel daar een goede verklaring voor is, is dat voor iemand die ze altijd in of om het huis heeft gehad, maar moeilijk te begrijpen.

Geen cultuurvolger

Gezien hun aanwezigheid in en om het huis zouden de gewone pad en groene kikker net zoveel recht hebben op het grondwoord huis voor hun naam als de huismus of huismuis. Toch hebben ze die niet. Om die titel te verdienen, moet je namelijk meer doen dan zomaar aanwezig zijn. Daarvoor moet je cultuur volgen. Waarmee niet veel anders wordt bedoelt dan aanpassen aan en profiteren van het potje dat de mens er van maakt. En dat is nu net wat onze kikkers niet doen. Kikkers blijven gewoon dicht bij hun natuur: vliegen vreten, kwaken en voortplanten.

Dat kikkers zich zonder enige aanpassing stand houden in een door de mens vormgegeven habitat is even geweldig -dat zouden meer soorten moeten doen- als knap. Kikkers hebben namelijk een aantal eigenschappen die het leven in gecultiveerd land er niet eenvoudiger op maken. Vooral de paddentrek is dodelijk. Maar ook hun behoefte aan een vochtige omgeving is met regelmaat fataal. Zeker wanneer ze zich in onze huizen laten binnensluiten, getuigen de tientallen uitgedroogde exemplaren die ik in huis verzamelde.

Een uitgedroogde groene kikker (Pelophylax sp.) die ik 25 jaar geleden uit de convectorput viste.

Een uitgedroogde gewone pad (Bufo bufo) die ik in de schuur vond.

Dat we geen huiskikker hebben is dus misschien maar goed. Dat scheelt slachtoffers. Misschien is een beter alternatief de tuinkikker. Of beter nog een kikkertuin!

De kikkervriendelijke tuin

Een tuin aantrekkelijk maken voor kikkers is zo gedaan. Graaf een vijver, plant wat groen en pleur een aantal stenen, potten en takken op een hoop. Binnen de kortste keren kwaakt het. Let maar op! Kikkers in je tuin krijgen is zelfs zo makkelijk, dat wanneer je 'kikkers in je tuin' in een browser typt, je enkel resultaten krijgt waar men zich druk maakt over hoe van de kikkers af te komen. Waarom? Geen idee! Misschien zijn het liefhebbers van de huisvlieg.

Een zelf in elkaar geprutst skelet van een groene kikker (Pelophylax sp.).

[mega-des]

Vliegen beheersen

Kleine kamervlieg

De kleine kamervlieg kent iedereen wel als de gewone huisvlieg. Als ze rond je eten vliegen vinden de meeste mensen ze smerig en irritant. Irritant is eigenlijk nog de minst vervelende eigenschap van deze vliegen, want smerig zijn ze zeker! Ze kunnen diverse ziektes overbrengen; salmonella, cholera, typhus, tbc en nog veel meer. Een vlieg draagt meer dan 1 miljoen…

[klaisguimeti]

Wings of a common house fly - free to use by jinterwas on Flickr.

[flyingfriends]

[flyingfriends]

[flyingfriends]