#handpers | Explore Tumblr posts and blogs

jurjenkvanderhoek · 2 years ago

Text

KUNST IN KOPIE, ECHT OF NAMAAK?

Eigenlijk heb ik me bij het zien van grafiek nooit afgevraagd of ik wel naar een originele afdruk kijk. Origineel in de zin van dat de maker het met de hand heeft geprint op de eigen pers. Of dat de maker de opdracht heeft gegeven het door een ander te drukken, maar er wel zijn of haar handtekening onder heeft gezet. En genummerd, want de originele afbeelding wordt in een beperkte oplage gedrukt. Zodat degene die de afdruk in bezit heeft weet dat het een exclusief werk betreft. Maar wat nu wanneer iemand een etsplaat heeft van Rembrandt of, dichterbij, van Boele Bregman, en hiervan printen gaat maken. Dan is de tekening wel van de genoemde kunstenaar, maar het is dan dus eigenlijk een kopie van het origineel, namaak, na gemaakt, achteraf gemaakt. Ofwel een nadruk.

Want wat betekent de reproductiemogelijkheid voor de originaliteit van het werk. Is de eerste afdruk het origineel en zijn de andere werken in de oplage kopieën. En zijn alle werken in de oplage daadwerkelijk identiek, dus gelijk aan elkaar of zitten er verschillen tussen. Zo zodat ieder exemplaar dus een afzonderlijk origineel kan zijn. Want door variatie in temperatuur, luchtdruk, luchtvochtigheid, papier, inkt en drukkracht heeft de grafische kunstenaar het drukproces nooit helemaal onder controle. Het toeval stuurt en is raar gezegd in deze eigenlijk de ware kunstenaar.

In de tentoonstelling “Kunst in kopie?” bij Museum Heerenveen laten de samenstellers mij iets afvragen, namelijk of grafische kunst in oplage gemaakt is of opnieuw gedrukt werd. Met wat is dan origineel, zetten ze mij tot nadenken. “Is het kunst of kopie? Zijn de afdrukken precies hetzelfde?” De tentoonstelling heeft een educatieve inslag, dus er is een opdracht voor mij: “Kijk eens heel goed en vergelijk een paar keer of er toch een verschil is.” Ik dien mijn ogen de kost te geven, me te realiseren wat ik zie. Dat doe ik dan ook bij het werk van vier kunstenaars uit de omgeving, want Museum Heerenveen is niet voor niets een streekmuseum. Dus is er om de geschiedenis van de streek in tentoonstellingen onder de aandacht te nemen, en zo mogelijk te promoten.

De vier kunstenaars waarvan grafisch werk in de tentoonstelling is opgenomen zijn alle al overleden, dus kunnen niet zelf meer de handpers bedienen. Bij alle afdrukken die nu in de handel verschijnen kan men zich dus afvragen of het echt is of namaak. Het origineel, dus de plaat waarvan gedrukt wordt, is natuurlijk altijd echt. En wanneer de maker zelf die afdrukken heeft gemaakt zijn deze echt. Maar wanneer er nu nog afdrukken worden bijgemaakt is het origineel nog steeds echt, maar is het de vraag of de print authentiek is. Het is in beginsel een Bottema, Bregman, Mankes of Oosting. De vier kunstenaars die wortels hebben in de regio Heerenveen en waarvan grafische technieken als het etsen, steendrukken en de houtgravure in de tentoonstelling te zien zijn.

Er valt veel te bekijken, want de opdracht is goed te kijken en nog eens te zien om verschillen in afdrukken te ontdekken – als die er al zijn. Want van veel druksels zijn meerdere exemplaren te vinden en opgehangen. In de tentoonstelling lees ik op een tekstbord: “Kenmerkend voor grafiek is de mogelijkheid om meerdere identieke afdrukken te maken van een werk. Bestaat die mogelijkheid niet, dan is er geen sprake van grafiek.” Dus.

Van Tjerk Bottema, Boele Bregman, Jan Mankes en Jeanne Bieruma Oosting is een interessante dwarsdoorsnede uit hun grafische oeuvre samengebracht in de tentoonstelling “Kunst in kopie?”. De werken alleen al geven kijkplezier in het bezoek aan Museum Heerenveen. Uit de eigen collectie worden werken getoond naast afdrukken uit dezelfde oplage van andere collecties. Zo kunnen de bezoekers de verschillende drukken en versies met elkaar vergelijken. Want het museum daagt mij uit om na te denken over de vraag: wat wordt verstaan onder originaliteit. De opdracht is om echt te kijken, geconcentreerd te beschouwen om antwoord te kunnen geven op de vraag of het kunst is of kopie. Een overtuigende respons komt daar niet uit. Want wat is echt en wat is namaak. De afdruk door de maker zelf gemaakt, is deze echt? En de afdruk gemaakt van dezelfde plaat maar door een ander, is dat namaak? Niet in de zin van imitatie of vervalsing, maar als betekenis dat het nog eens weer achteraf gemaakt is – een extra oplage, een nadruk. De plaat is er, dus kan weer gebruikt worden, toch? Om dit te voorkomen beschadigde Jan Mankes zijn drukvormen om eventuele nadrukken door anderen onmogelijk of duidelijk herkenbaar te maken.

In een naastgelegen zaal wordt de geschiedenis van het drukken in kort bestek uit de doeken gedaan. Er staan originele handpersen en er worden onderdelen en materialen getoond. Afdrukken langs de wanden tonen de mogelijkheden van het drukken. Ook kan de bezoeker zelf aan de slag om te ontdekken hoe grafische kunst wordt gemaakt. Regelmatig vinden er workshops onder leiding van professionele kunstenaars plaats. De jongste bezoekers kunnen hun eigen drukwerkkunst maken met stempels en inkt.

Kortom, is de tentoonstelling “Kunst in kopie?” een complete belevenis van het drukken, de grafische techniek. Hoewel de titel enigszins misleidend is, aangezien het woord kopie toch de betekenis heeft van nabootsing en afschrift. Uiteraard is de grafiek voor de kunstenaar een goede mogelijkheid zijn werk te reproduceren. Om van een enkele tekening of afbeelding meerdere te maken. Dat betekent een groter bereik en een ruimere afzetmarkt. Want de kunst is een ambacht, een vak, een beroep; de kunstenaar wil zijn of haar kunst onder de mensen brengen en, niet onbelangrijk, er een verdienmodel aan koppelen. Grafiek is beter betaalbaar en dus voor een grotere groep liefhebbers toegankelijk. Want des te groter de oplage hoe meer de prijs wordt gedrukt. Maar dit terzijde.

Tentoonstelling “Kunst in kopie?”, grafiek van Tjerk Bottema, Boele Bregman, Jan Mankes en Jeanne Bieruma Oosting bij Museum Heerenveen, Minckelersstraat 11 in Heerenveen. Te bekijken tot en met 14 mei, de drukwerkplaats is open tot en met 27 mei 2023.

#museum heerenveen #kunst in kopie #grafische technieken #boele bregman #tjerk bottema #jan mankes #jeanne bieruma oosting #kunst #tentoonstelling

0 notes

teaminclusie · 5 years ago

Photo

SUPERDRUK

Wat?

Superdruk is een studio uit Antwerpen waar nog gewerkt wordt met analoge druktechnieken. Zij organiseren ook workshops waar ze kinderen, jongeren en volwassenen laten kennis maken met deze druktechnieken. Samen met het museum Plantin-Moretus ontwikkelde ze twee print fietsen, waarmee het publiek op locatie met een handpers aan de slag kan. Daarnaast ontwierpen ze eenvoudige blokken met vormen, waarmee zowel kinderen als volwassenen aan de slag kunnen. Door blokken met eenvoudige vormen en blokken met meer details aan te bieden, kan er makkelijk gedifferentieerd worden.

Inclusief?

Superdruk brengt analoge druktechnieken tot bij de mensen (op straat). Veel mensen zouden niet in contact komen met deze technieken, tenzij ze les volgen in een academie. Daarnaast is de workshop technisch redelijk laagdrempelig, waardoor iedereen kan aansluiten.

Doordat ze met vormen werken (en niet alleen met letters), kan er taal overschrijdend gewerkt worden.

Omdat differentiatie mogelijk is, wordt de workshop voor alle leeftijden toegankelijk. Kinderen kunnen er makkelijk mee aan de slag en jongeren en volwassenen worden uitgedaagd om met complexere vormen te werken.

Door ter plaatse te kunnen drukken, krijgen deelnemers snel resultaat te zien van wat ze gemaakt hebben.

Meer informatie?

https://www.superdruk.be/workshops

#onderzoek #op locatie #taal overschrijdend

0 notes