#gunnar helgason | Explore Tumblr posts and blogs

kynvillingur · 3 years ago

Text

Egils Saga (chapters 81-90

81. kafli

Einar hét maður; hann var sonur Helga Óttarssonar, Bjarnarsonar hins austræna, er nam lönd í Breiðafirði; Einar var bróðir Ósvífurs hins spaka. Einar var þegar á unga aldri mikill og sterkur og hinn mesti atgervimaður; hann tók að yrkja, þegar er hann var ungur, og var maður námgjarn.

Það var eitt sumar á alþingi, að Einar gekk til búðar Egils Skalla-Grímssonar, og tókust þeir að orðum, og kom þar brátt talinu, að þeir ræddu um skáldskap; þótti hvorumtveggja þær ræður skemmtilegar.

Síðan vandist Einar oftlega að ganga til tals við Egil; gerðist þar vinátta mikil. Einar hafði litlu áður komið út úr för. Egill spurði Einar mjög austan tíðinda og að vinum sínum, svo og að þeim, er hann þóttist vita, að óvinir hans voru; hann spurði og mjög eftir stórmenni. Einar spurði og í móti Egil að þeim tíðindum, er fyrr höfðu gerst um ferðir Egils og stórvirki hans, en það tal þótti Agli gott, og rættist af vel. Einar spurði Egil, hvar hann hefði þess verið staddur, að hann hafði mest reynt sig, og bað hann það segja sér. Egill kvað:

Börðumk einn við átta,en við ellifu tysvar,svá fengum val vargi,varðk einn bani þeira;skiptumsk hart af heiptumhlífar skelfiknífum;létk af Emblu askield valbasta kastat.

Þeir Egill og Einar mæltu til vináttu með sér að skilnaði. Einar var löngum utanlendis með tignum mönnum; Einar var ör maður og oftast félítill, en skörungur mikill og drengur góður; hann var hirðmaður Hákonar jarls Sigurðarsonar.

Í þann tíma var í Noregi ófriður mikill og bardagar með þeim Hákoni jarli og Eiríkssonum, og stukku ýmsir úr landi. Haraldur konungur Eiríksson féll suður í Danmörk, að Hálsi í Limafirði, og var hann svikinn; þá barðist hann við Harald Knútsson, er kallaður var Gull-Haraldur, og þá Hákon jarl.

Þar féll og þá með Haraldi konungi Arinbjörn hersir, er fyrr var frá sagt. Og er Egill spurði fall Arinbjarnar, þá kvað hann:

Þverra nú, þeirs þverrðu,þingbirtingar Ingva,hvar skalk manna mildra,mjaðveitar dag, leita,þeira's hauks fyr handanháfjöll digulsnjávijarðar gjörð við orðumeyneglda mér hegldu.

Einar Helgason skáld var kallaður skálaglamm; hann orti drápu um Hákon jarl, er kölluð er Vellekla, og var það mjög lengi, að jarlinn vildi eigi hlýða kvæðinu, því að hann var reiður Einari. Þá kvað Einar:

Gerðak veig um virðavörð, þanns sitr at jörðu,iðrumk þess, meðan aðrir,örr Váfaðar, sváfu;hykk, at hodda stökkvi,hinig sóttak gram, þótti,fýsinn, fræknum vísa,ferri, skald in verra.

Og enn kvað hann:

Sækjum jarl, þanns aukaulfs verð þorir sverðum;skipum borðróinn barðabaugskjöldum Sigvalda;drepr eigi sá sveigirsárlinns, es gram finnum,rönd berum út á andraEndils, við mér hendi.

Jarlinn vildi eigi, að Einar færi á brott, og hlýddi þá kvæðinu, og síðan gaf hann Einari skjöld, og var hann hin mesta gersemi; hann var skrifaður fornsögum, en allt milli skriftanna voru lagðar yfir spengur af gulli, og settur steinum. Einar fór til Íslands og til vistar með Ósvífi, bróður sínum.

En um haustið reið Einar vestan og kom til Borgar og gisti þar. Egill var þá eigi heima, og var hann farinn norður til héraða, og var hans þá heim von. Einar beið hans þrjár nætur, en það var engi siður að sitja lengur en þrjár nætur að kynni. Bjóst Einar þá í brott, og er hann var búinn, þá gekk hann til rúms Egils og festi þar upp skjöldinn þann hinn dýra og sagði heimamönnum, að hann gaf Agli skjöldinn.

Síðan reið Einar í brott, en þann sama dag kom Egill heim; en er hann kom inn til rúms síns, þá sá hann skjöldinn og spurði, hver gersemi þá ætti; honum var sagt, að Einar skálaglamm hafði þar komið og hann hafði gefið honum skjöldinn.

Þá mælti Egill: "Gefi hann allra manna armastur! Ætlar hann, að eg skyli þar vaka yfir og yrkja um skjöld hans? Nú takið hest minn. Skal eg ríða eftir honum og drepa hann."

Honum var þá sagt, að Einar hafði riðið snemma um morguninn -- "mun hann nú kominn vestur til Dala."

Síðan orti Egill drápu, og er þetta upphaf að:

Mál es lofs at lýsaljósgarð, es þák, barða,mér kom heim at hendihoddsendis boð, enda;skalat at grundar Gylfaglaums misfengnir taumar,hlýðið ér til orða,erðgróins mér verða.

Egill og Einar héldu vináttu sinni, meðan þeir lifðu báðir. En svo er sagt, að færi skjöldurinn um síðir, að Egill hafði hann með sér í brúðför þá, er hann fór norður á Víðimýri með Þorkatli Gunnvaldssyni og þeir Rauða-Bjarnarsynir, Trefill og Helgi; þá var spillt skildinum og kastað í sýruker; en síðan lét Egill taka af búnaðinn, og voru tólf aurar gulls í spöngunum.

82. kafli

Þorsteinn, sonur Egils, þá er hann óx upp, var allra manna fríðastur sýnum, hvítur á hár og bjartur álitum; hann var mikill og sterkur, og þó ekki eftir því sem faðir hans. Þorsteinn var vitur maður og kyrrlátur, hógvær, stilltur manna best; Egill unni honum lítið; Þorsteinn var og ekki við hann ástúðugur, en þau Ásgerður og Þorsteinn unnust mikið. Egill tók þá að eldast mjög.

Það var eitthvert sumar, er Þorsteinn reið til alþingis, en Egill sat þá heima; en áður Þorsteinn færi heiman, stilltu þau Ásgerður um og tóku úr kistu Egils silkislæður, Arinbjarnarnauta, og hafði Þorsteinn til þings. Og er hann hafði á þinginu, þá voru honum dragsíðar og urðu saurgar neðan, þá er þeir voru í Lögbergsgöngu. Og er hann kom heim, þá hirti Ásgerður slæðurnar, þar sem áður voru; en mjög miklu síðar, þá er Egill lauk upp kistu sína, þá fann hann, að spillt var slæðunum, og leitaði þá máls um við Ásgerði, hverju það gegndi; hún sagði þá hið sanna til. Þá kvað Egill:

Áttak erfinytja,arfa mér til þarfan,mik hefr sonr of svikvinn,svik telk í því, kvikvan;vel mátti þess vatnaviggríðandi bíða,es hafskíða hlæðihljótendr of mik grjóti.

Þorsteinn fékk Jófríðar, dóttur Gunnars Hlífarsonar; móðir hennar var Helga, dóttir Ólafs feilans, systir Þórðar gellis; Jófríði hafði átt fyrr Þóroddur, sonur Tungu-Odds.

Litlu eftir þetta andaðist Ásgerður. Eftir það brá Egill búi og seldi í hendur Þorsteini, en Egill fór þá suður til Mosfells til Gríms, mágs síns, því að hann unni mest Þórdísi, stjúpdóttur sinni, þeirra manna, er þá voru á lífi.

Það var eitt sumar, að skip kom út í Leiruvogi, og stýrði sá maður, er Þormóður hét; hann var norrænn og húskarl Þorsteins Þórusonar; hann hafði með að fara skjöld, er Þorsteinn hafði sent Agli Skalla-Grímssyni, og var það ágætagripur. Þormóður færði Agli skjöldinn, en hann tók við þakksamlega; eftir um veturinn orti Egill drápu um skjaldargjöfina, er kölluð er Berudrápa, og er þetta upphaf að:

Heyri fúrs á forsafallhadds vinar stalla,hyggi, þegn, til þagnarþínn lýðr, konungs, mína;opt skal arnar kjaptaörð góð of tröð Hörða,hrafnstýrandi hrærahregna, mín of fregnask.

Þorsteinn Egilsson bjó að Borg; hann átti tvo laungetna sonu, Hriflu og Hrafn, en síðan hann kvongaðist, áttu þau Jófríður tíu börn; Helga hin fagra var þeirra dóttir, er þeir deildu um Skáld-Hrafn og Gunnlaugur ormstunga. Grímur var elstur sona þeirra, annar Skúli, þriðji Þorgeir, fjórði Kollsveinn, fimmti Hjörleifur, sjötti Halli, sjöundi Egill, átti Þórður; Þóra hét dóttir þeirra, er átti Þormóður Kleppjárnsson. Frá börnum Þorsteins er komin kynslóð mikil og margt stórmenni; það er kallað Mýramannakyn, allt það, er frá Skalla-Grími er komið.

83. kafli

Önundur sjóni bjó að Ánabrekku, þá er Egill bjó að Borg; Önundur sjóni átti Þorgerði, dóttur Bjarnar hins digra af Snæfellsströnd; börn þeirra Önundar voru þau Steinar og Dalla, er átti Ögmundur Galtason, þeirra synir Þorgils og Kormákur. Og er Önundur gerðist gamall og sýndur lítt, þá seldi hann af hendi bú; tók þá við Steinar, sonur hans. Þeir feðgar áttu auð fjár. Steinar var allra manna mestur og rammur að afli, ljótur maður, bjúgur í vexti, fóthár og miðskammur; Steinar var uppivöðslumaður mikill og ákafamaður, ódæll og harðfengur, hinn mesti kappsmaður.

Og er Þorsteinn Egilsson bjó að Borg, þá gerðist þegar fátt um með þeim Steinari. Fyrir sunnan Háfslæk liggur mýrr, er heitir Stakksmýrr; standa þar yfir vötn á vetrinn, en á vorið, er ísa leysir, þá er þar útbeit svo góð nautum, að það var kallað jafnt og stakkur töðu. Háfslækur réð þar landamerkum að fornu fari; en á vorum gengu naut Steinars mjög á Stakksmýri, er þau voru rekin utan að Háfslæk, en húskarlar Þorsteins vönduðu um. Steinar gaf að því engan gaum, og fór svo fram hið fyrsta sumar, að ekki varð til tíðinda.

En annað vor, þá hélt Steinar beitinni, en Þorsteinn lagði þá í umræðu við hann og ræddi þó stillilega; bað hann Steinar halda beit búfjár síns, svo sem að fornu hafði verið. Steinar segir, að fé myndi ganga þar sem það vildi; hann ræddi um allt heldur festilega, og skiptust þeir Þorsteinn við nokkurum orðum. Síðan lét Þorsteinn hnekkja nautunum út á mýrar yfir Háfslæk, og er Steinar varð þess var, þá fékk hann til Grana, þræl sinn, að sitja að nautunum á Stakksmýri, og sat hann þar alla daga; þetta var hinn efra hlut sumars; beittust þá upp allar engjar fyrir sunnan Háfslæk.

Nú var það einn dag, að Þorsteinn hafði gengið upp á borg að sjást um; hann sá, hvar naut Steinars fóru; hann gekk út á mýrar; það var síð dags; hann sá, að nautin voru þá komin langt út í holtasundið. Þorsteinn rann út um mýrarnar, og er Grani sá það, þá rak hann nautin óvægilega, til þess er þau komu á stöðul. Þorsteinn kom þá eftir, og hittust þeir Grani í garðshliðinu; Þorsteinn vó hann þar; það heitir Granahlið síðan; það er á túngarðinum; Þorsteinn hratt garðinum ofan á Grana og huldi svo hræ hans. Síðan fór Þorsteinn heim til Borgar, en konur þær, er til stöðuls fóru, fundu Grana, þar er hann lá; eftir það fóru þær heim til húss og sögðu Steinari þessi tíðindi. Steinar leiddi hann uppi í holtunum, síðan fékk Steinar til annan þræl að fylgja nautunum, og er sá eigi nefndur. Þorsteinn lét þá sem hann vissi eigi um beit, það sem eftir var sumarsins.

Það varð til tíðinda, að Steinar fór hinn fyrra hlut vetrar út á Snæfellsströnd og dvaldist þar um hríð. Steinar sá þá þræl, er Þrándur hét; hann var allra manna mestur og sterkastur. Steinar falaði þræl þann og bauð til verð mikið, en sá, er átti þrælinn, mat hann fyrir þrjár merkur silfurs og mat hann hálfu dýrra en meðalþræl, og var það kaup þeirra. Hann hafði Þránd með sér heim.

Og er þeir komu heim, þá ræðir Steinar við Þránd: "Nú er svo til farið, að eg vil hafa verknað af þér; er hér skipað áður til verka allra. Nú mun eg verk fyrir þig leggja, er þér er lítið erfiði í. Þú skalt sitja að nautum mínum; þykir mér það miklu skipta, að þeim sé vel til haga haldið; vil eg, að þú hafir þar engis manns hóf við nema þitt, hvar hagi er bestur á mýrum; má eg eigi á manni sjá, ef þú hefir eigi til þess hug eða afl að halda til fulls við einn hvern húskarl Þorsteins."

Steinar seldi í hendur Þrándi öxi mikla, nær álnar fyrir munn, og var hún hárhvöss. "Svo líst mér á þig, Þrándur," segir Steinar, "sem eigi sé sýnt, hversu mikils þú metur goðorð Þorsteins, ef þið sjáist tveir á."

Þrándur svarar: "Engan vanda ætla eg mér á við Þorstein, en skilja þykist eg, hvert verk þú hefir fyrir mig lagt; muntu þykjast litlu til verja, þar sem eg er; en eg ætla mér vera góðan kost, hvor sem upp kemur, ef við Þorsteinn skulum reyna með okkur."

Síðan tók Þrándur til nautagæslu; honum hafði það skilist, þótt hann hefði eigi lengi verið, hvert Steinar hafði nautum sínum látið halda, og sat Þrándur að nautum á Stakksmýri.

Og er Þorsteinn varð þess var, þá sendi hann húskarl sinn til fundar við Þránd og bað segja honum landamerki með þeim Steinari; og er húskarl hitti Þránd, þá sagði hann honum erindi sín og bað hann halda nautunum annan veg, sagði, að það var land Þorsteins Egilssonar, er nautin voru þá í komin.

Þrándur segir: "Það hirði eg aldri, hvor þeirra land á; mun eg naut hafa þar, sem mér þykir hagi bestur."

Síðan skildust þeir. Fór húskarl heim og segir Þorsteini svör þrælsins. Þorsteinn lét þá kyrrt vera, en Þrándur tók þá að sitja að nautum nætur og daga.

84. kafli

Þorsteinn stóð upp einn morgun við sól og gekk upp á borg; hann sá, hvar naut Steinars voru; síðan gekk Þorsteinn út á mýrar, til þess er hann kom til nautanna. Þar stendur skógarklettur við Háfslæk, en uppi á klettinum svaf Þrándur og hafði leyst af sér skúa sína; Þorsteinn gekk upp á klettinn og hafði öxi í hendi ekki mikla og engi fleiri vopn. Þorsteinn stakk öxarskaftinu á Þrándi og bað hann vaka; hann spratt upp skjótt og hart og greip tveim höndum öxina og reiddi upp; hann spurði, hvað Þorsteinn vildi.

Hann segir: "Eg vil segja þér, að eg á land þetta, en þér eigið hagabeit fyrir utan lækinn. Er það eigi undarlegt, þóttú vitir eigi landamerki hér."

Þrándur segir: "Engu þykir mér skipta, hver land á; mun eg þar láta naut vera, er þeim þykir best."

"Hitt er líklegra," segir Þorsteinn, "að eg muni nú ráða vilja fyrir landi mínu, en eigi þrælar Steinars."

Þrándur segir: "Miklu ertu, Þorsteinn, óvitrari maður en eg hugði, ef þú vilt eiga náttból undir öxi minni og hætta til þess virðingu þinni. Mér sýnist, að ætla til, sem eg muni hafa tvö öfl þín, en mig skortir eigi hug; eg er og vopnaður betur en þú."

Þorsteinn mælti: "Á þá hættu mun eg leggja, ef þú gerir eigi að um beitina. Vænti eg, að mikið skilji hamingju okkra, svo sem málaefni eru ójöfn."

Þrándur segir: "Nú skaltu sjá, Þorsteinn, hvort eg hræðist nokkuð hót þín."

Síðan settist Þrándur niður og batt skó sinn, en Þorsteinn reiddi upp öxina hart og hjó á háls Þrándi, svo að höfuðið féll á bringuna; síðan bar Þorsteinn grjót að honum og huldi hræ hans, gekk síðan heim til Borgar.

En þann dag komu seint heim naut Steinars, og er þrotin von þótti þess, þá tók Steinar hest sinn og lagði á söðul; hann hafði alvæpni sitt. Hann reið suður til Borgar, og er hann kom þar, hitti hann menn að máli; hann spurði, hvar Þorsteinn væri; honum var sagt, að hann sat inni. Þá bað Steinar, að Þorsteinn kæmi út, kvaðst eiga erindi við hann; og er Þorsteinn heyrði þetta, tók hann vopn sín og gekk út í dyr. Síðan spurði hann Steinar, hver erindi hans væru.

"Hefir þú drepið Þránd, þræl minn?" segir Steinar.

"Svo er víst," segir Þorsteinn, "þarftu það ekki öðrum mönnum að ætla."

"Þá sé eg, að þú munt þykjast harðhendlega verja land þitt, er þú hefir drepið þræla mína tvo; en mér þykir það ekki svo mikið framaverk. Nú mun eg gera þér á þessu miklu betra kost, ef þú vilt með kappi verja landið þitt, og skal ekki öðrum mönnum nú að hlíta að reka nautin, en vita skaltu það að nautin skulu bæði dag og nótt í þínu landi vera."

"Svo er," segir Þorsteinn, "að eg drap fyrr í sumar þræl þinn, þann er þú fékkst til að beita nautunum í land mitt, en síðan lét eg yður hafa beit, sem þér vilduð, allt til vetrar. Nú hefi eg drepið annan þræl þinn fyrir þér; gaf eg þessum hina sömu sök sem hinum fyrra. Nú skaltu hafa beit héðan í frá í sumar, sem þú vilt, en að sumri, ef þú beitir land mitt og færð menn til þess að reka hingað fé þitt, þá mun eg enn drepa fyrir þér einn hvern mann, þann er fénu fylgir, svo þó að þú fylgir sjálfur. Mun eg svo gera á hverju sumri, meðan þú heldur teknum hætti um beitina."

Síðan reið Steinar í brott og heim til Brekku, og litlu síðar reið Steinar upp í Stafaholt. Þar bjó þá Einar; hann var goðorðsmaður; Steinar bað hann liðs og bauð honum fé til.

Einar segir: "Þig mun litlu skipta um mína liðsemd, nema fleiri virðingamenn veiti að þessu máli."

Eftir það reið Steinar upp í Reykjardal á fund Tungu-Odds og bað hann liðs og bauð honum fé til; Oddur tók við fénu og hét liðveislu sinni, að hann skyldi efla Steinar að koma fram lögum við Þorstein. Steinar reið síðan heim.

En um vorið fóru þeir Oddur og Einar með Steinari stefnuför og höfðu fjölmenni mikið; stefndi Steinar Þorsteini um þræladráp og lét varða fjörbaugsgarð um hvort vígið, því að það voru lög, þar er þrælar voru drepnir fyrir manni, enda væru eigi færð þrælsgjöldin fyrir hina þriðju sól; en jafnt skyldu metast tvær fjörbaugssakar og ein skóggangssök.

Þorsteinn stefndi engum sökum í mót, og litlu síðar sendi Þorsteinn menn suður á Nes; komu þeir til Mosfells til Gríms og sögðu þar þessi tíðindi. Egill lét sér fátt um finnast og spurði þó að í hljóði vandlega um skipti þeirra Þorsteins og Steinars og svo að þeim mönnum, er Steinar höfðu styrkt til þessa máls; síðan fóru sendimenn heim, og lét Þorsteinn vel yfir þeirra ferð.

Þorteinn Egilsson fjölmennti mjög til vorþings og kom þar nótt fyrr en aðrir menn, og tjölduðu búðir sínar, og þingmenn hans, er þar áttu búðir. Og er þeir höfðu um búist, þá lét Þorsteinn ganga til þingmannalið sitt, og gerðu þar búðarveggi mikla. Síðan lét hann búð tjalda miklu meiri en aðrar búðir, þær er þar voru; í þeirri búð voru engir menn.

Steinar reið til þings og fjölmennti mjög; þar réð Tungu-Oddur fyrir liði og var allfjölmennur; Einar úr Stafaholti var og fjölmennur; tjölduðu þeir búðir sínar; var þingið fjölmennt; fluttu menn fram mál sín. Þorsteinn bauð engar sættir fyrir sig, en svaraði því þeim mönnum, er um sættir leituðu, að hann ætlaði að láta dóms bíða, sagði, að honum þóttu mál lítils verð, þau er Steinar fór með um dráp þærla hans, en taldi þræla Steinars hafa nógar sakar til gert. Steinar lét stórlega yfir málum sínum; þóttu honum sakar löglegar, en liðsafli nógur að koma lögum fram; var hann því framgjarn um sín mál.

Þann dag gengu menn í þingbrekku, og mæltu menn málum sínum, en um kveldið skyldu dómar út fara til sóknar; var Þorsteinn þar með flokk sinn; hann réð þar þingsköpum mest, því að svo hafði verið, meðan Egill fór með goðorð og mannaforráð. Þeir höfðu hvorirtveggju alvæpni.

Menn sáu af þinginu, að flokkur manna reið neðan með Gljúfurá, og blikuðu þar skildir við; og er þeir riðu á þingið, þá reið þar maður fyrir í blárri kápu, hafði hjálm á höfði gullroðinn, en skjöld á hlið gullbúinn, í hendi krókaspjót, var þar gullrekinn falurinn; hann var sverði gyrður. Þar var kominn Egill Skalla-Grímsson með átta tigu manna, alla vel vopnaða, svo sem til bardaga væru búnir; það lið var valið mjög; hafði Egill haft með sér hina bestu bóndasonu af Nesjum sunnan, þá er honum þóttu víglegastir. Egill reið með flokkinn til búðar þeirrar, er Þorsteinn hafði tjalda látið og áður var auð; stigu þeir af hestum sínum.

Og er Þorsteinn kenndi ferð föður síns, þá gekk hann í móti honum með allan flokk sinn og fagnaði honum vel; létu þeir Egill bera inn fargervi sína í búð, en reka hesta í haga. Og er þetta var sýslað, gekk Egill og Þorsteinn með flokkinn allan upp í þingbrekku og settust, þar sem þeir voru vanir að sitja.

Síðan stóð Egill upp og mælti hátt: "Hvort er Önundur sjóni hér í þingbrekkunni?"

Önundur kvaðst þar vera -- "eg er feginn orðinn, Egill, er þú ert kominn. Mun það allt bæta til um það, er hér stendur milli máls manna."

"Hvort ræður þú því, er Steinar, sonur þinn, sækir sökum Þorstein, son minn, og hefir dregið saman fjölmenni til þess að gera Þorstein að urðarmanni?"

"Því veld eg eigi," segir Önundur, "er þeir eru ósáttir; hefi eg þar lagt til mörg orð og beðið Steinar sættast við Þorstein, því að mér hefir verið í hvern stað Þorsteinn, sonur þinn, sparari til ósæmdar, og veldur því sú hin forna ástvinátta, er með okkur hefir verið, Egill, síðan er við fæddumst hér upp samtýnis."

"Brátt mun það," segir Egill, "ljóst verða, hvort þú mælir þetta af alvöru eða af hégóma, þótt eg ætli það síður vera munu. Man eg þá daga, að hvorumtveggja okkrum mundi þykja ólíklegt, að við myndum sökum sækjast eða stilla eigi sonu okkra, að þeir fari eigi með fíflsku slíkri, sem eg heyri, að hér horfist til. Sýnist mér það ráð, meðan við erum á lífi og svo nær staddir deilu þeirra, að við tökum mál þetta undir okkur og setjum niður, en látum eigi þá Tungu-Odd og Einar etja saman sonum okkrum sem kapalhestum; látum þá hafa annað héðan í frá til févaxtar sér en taka á slíku."

Þá stóð Önundur upp og mælti: "Rétt segir þú, Egill, og það er okkur ófallið að vera á því þingi, er synir okkrir deila; skal okkur og aldri þá skömm henda að vera þeir vanskörungar að sætta þá eigi. Nú vil eg, Steinar, að þú seljir mér mál þessi í hendur og látir mig með fara sem mér líkar."

"Eigi veit eg það," segir Steinar, "hvort eg vil svo kasta niður málum mínum, því að eg hefi áður leitað mér liðsemdar af stórmenni; vil eg nú svo að einu lúka málum mínum, að það líki vel Oddi og Einari."

Síðan ræddu þeir Oddur og Steinar sín í milli; sagði Oddur svo: "Efna vil eg, Steinar, liðsemd við þig, þá er eg hét að veita þér til laga eða þeirra málalykta, er þú vilt taka þér til handa; muntu mest í ábyrgjast, hvernig mál þín eru til komin, ef Egill skal um dæma."

Þá mælti Önundur: "Ekki þarf eg að eiga þetta undir tungurótu Odds. Hefi eg af honum haft hvorki gott né illt, en Egill hefir margt stórvel gert til mín. Trúi eg honum miklu betur en öðrum, enda skal eg þessu ráða; mun þér það hæfa að hafa eigi alla oss í fangi þér; hefi eg enn hér til ráðið fyrir okkur, og skal enn svo vera."

"Ákafur ertu um þetta mál, faðir, en oft ætla eg, að við iðrumst þessa."

Síðan seldi Steinar í hendur Önundi málið, og skyldi hann þá sækja eða sættast á, svo sem lög kenndu til.

Og þegar er Önundur réð fyrir málum þessum, þá gekk hann til fundar við þá feðga, Þorstein og Egil.

Þá mælti Önundur: "Nú vil eg, Egill, að þú skapir einn og skerir um þessi mál, svo sem þú vilt, því að eg trúi þér best til að skipa þessum mínum málum og öllum öðrum."

Síðan tókust þeir Önundur og Þorsteinn í hendur og nefndu sér votta og það með vottnefnunni, að Egill Skalla-Grímsson skyldi einn gera um mál þessi, svo sem hann vill, allt óskorað, þar á þingi, og lauk svo þessum málum; gengu menn svo heim til búða. Þorsteinn lét leiða til búðar Egils þrjá yxn og lét höggva til þingnests honum.

Og er þeir Tungu-Oddur og Steinar komu heim til búðar, þá mælti Oddur: "Nú hefir þú, Steinar, og þið feðgar, ráðið fyrir lykt mála ykkarra. Nú telst eg úr laus við þig, Steinar, um liðveislu þá, er eg hét þér, því að svo var mælt með okkur, að eg skyldi veita þér svo, að þú kæmir málum þínum fram eða til þeirra lykta, er þér hugnaði, hvernig sem þér gefst sættargerð Egils."

Steinar segir, að Oddur hefur honum vel veitt og drengilega, og þeirra vinátta skal nú vera miklu betri en áður; "vil eg kalla, að þú sért úr laus við mig um það, er þú varst í bundinn."

Um kveldið fóru dómar út, og er ekki getið, að þar yrði til tíðinda.

85. kafli

Egill Skalla-Grímsson gekk í þingbrekku um daginn eftir og með honum Þorsteinn og allur flokkur þeirra; þar kom þá og Önundur og Steinar; Tungu-Oddur var og þar kominn og þeir Einar.

Og er menn höfðu þar mælt lögmálum sínum, þá stóð Egill upp og mælti svo: "Hvort eru þeir Steinar og Önundur feðgar hér, svo að þeir megi skilja mál mitt?"

Önundur segir, að þeir voru þar.

"Þá vil eg ljúka upp sættargerð milli þeirra Steinars og Þorsteins; hefi eg þar upp það mál, er Grímur, faðir minn, kom hingað til lands og nam hér öll lönd um Mýrar og víða hérað og tók sér bústað að Borg og ætlaði þar landeign til, en gaf vinum sínum landakosti þar út í frá, svo sem þeir byggðu síðan; hann gaf Ána bústað að Ánabrekku, þar sem Önundur og Steinar hafa hér til búið. Vitum vér það allir, Steinar, hvar landamerki eru milli Borgar og Ánabrekku, að þar ræður Háfslækur. Nú var eigi það, Steinar, að þú gerðir þér óvitandi að beita land Þorsteins og lagðir undir þig eign hans og ætlaðir, að hann myndi vera svo mikill ættleri, að hann myndi vera vilja ræningi þinn - því að þú, Steinar, og þið Önundur megið það vita, að Áni þá land að Grími, föður mínum - en Þorsteinn drap fyrir þér þræla tvo. Nú er það öllum mönnum auðsýnt, að þeir hafa fallið á verkum sínum, og eru þeir óbótamenn, og að heldur, þótt þeir væru frjálsir menn, þá væru þeir þó óbótamenn. En fyrir það, Steinar, er þú hugðist ræna mundu Þorstein, son minn, landeign sinni, þeirri er hann tók með mínu ráði og eg tók í arf eftir föður minn, þar fyrir skaltu láta laust þitt land að Ánabrekku og hafa eigi fyrir fé. Það skal og fylgja, að þú skalt eigi hafa bústað né vistafar hér í héraði fyrir sunnan Langá og vera brottu frá Ánabrekku, áður fardagar séu liðnir, en falla óheilagur fyrir öllum þeim mönnum, er Þorsteini vilja lið veita, þegar eftir fardaga, ef þú vilt eigi brott fara eða nokkurn hlut eigi halda, þann er eg hefi á lagt við þig."

En er Egill settist niður, þá nefndi Þorsteinn votta að gerð hans.

Þá mælti Önundur sjóni: "Það mun mál manna, Egill, að gerð sjá, er þú hefir gert og upp sagt, sé heldur skökk. Nú er það frá mér að segja, að eg hefi allan mig við lagt að skirra vandræðum þeirra, en héðan af skal eg ekki af spara, það er eg má gera til óþurftar Þorsteini."

"Hitt mun eg ætla," segir Egill, "að hlutur ykkar feðga mun æ því verri, er deildir vorar standa lengur. Hugði eg, Önundur, að þú myndir það vita, að eg hefi haldið hlut mínum fyrir þvílíkum svo mönnum sem þið eruð feðgar. En Oddur og Einar, er dregist hafa svo mjög til þessa máls, hafa hér af fengið skapnaðar virðing."

86. kafli

Þorgeir blundur var þar á þinginu, systursonur Egils, og hafði mikið lið veitt Þorsteini í þessum málum. Hann bað þá feðga gefa sér land nokkuð út þar á Mýrunum; hann bjó áður fyrir sunnan Hvítá, fyrir neðan Blundsvatn. Egill tók vel á því og fýsti Þorstein, að hann léti hann þangað fara; þeir settu Þorgeir niður að Ánabrekku, en Steinar færði bústað sinn út yfir Langá og settist niður að Leirulæk. En Egill reið heim suður á Nes, og skildust þeir með blíðskap feðgar.

Maður sá var með Þorsteini, er Íri hét, hverjum manni fóthvatari og allra manna skyggnastur; hann var útlendur og lausingi Þorsteins, en þó hafði hann fjárgæslur og þær mest að safna geldfé upp til fjalls á vorum, en á haust ofan til réttar. En nú eftir fardaga lét Þorsteinn safna geldfé því, er eftir hafði verið um vorið, og ætlaði að láta reka það til fjalls. Íri var þá í fjárréttinum, en Þorsteinn, og húskarlar hans, reið upp til fjalls, og voru þeir átta saman.

Þorsteinn lét gera garð um þvera Grísartungu milli Langavatns og Gljúfurár, lét hann þar að vera marga menn um vorið. Og er Þorsteinn hafði litið yfir verk húskarla sinna, þá reið hann heim, og er hann kom gegnt þingstöð, þá kom Íri þar hlaupandi í mót þeim og sagði, að hann vill mæla við Þorstein einmæli. Þorsteinn mælti, að förunautar hans skyldu ríða fyrir, meðan þeir töluðu.

Íri segir Þorsteini, að hann hefði farið upp á Einkunnir um daginn og séð til sauða -- "en eg sá," segir hann, "í skóginum fyrir ofan veturgötu, að skinu við tólf spjót og skildir nokkurir."

Þorsteinn segir hátt, svo að förunautar hans heyrðu svo beint: "Hví mun honum svo annt að hitta mig, að eg megi eigi ríða heim leiðar minnar, en þó mun Ölvaldi þykja ósannlegt, að eg synji honum máls, ef hann er sjúkur."

Íri hljóp þá, sem mest mátti hann, til fjalls upp.

Þorsteinn segir förunautum sín: "Lengja ætla eg nú leiðina, ef vér skulum fyrst ríða suður til Ölvaldsstaða. Ölvaldur sendi mér orð, að eg skyldi finna hann; mun honum þó eigi miklu þykja launaður uxinn, er hann gaf mér í fyrra haust, að eg hitti hann, ef honum þykir máli skipta."

Síðan riðu þeir Þorsteinn suður um mýrar fyrir ofan Stangarholt og svo suður til Gufuár og ofan með ánni reiðgötur. Og er hann kom niður frá Vatni, þá sáu þeir fyrir sunnan ána naut mörg og mann hjá; var þar húskarl Ölvalds. Spurði Þorsteinn, hvernig þar væri heilt; hann sagði, að þar var vel heilt og Ölvaldur var í skógi að viðarhöggvi.

"Þá skaltu," segir Þorsteinn, "segja honum, ef hann á við mig skylt erindi, að hann komi til Borgar, en eg mun nú ríða heim." Og svo gerði hann.

En það spurðist þó síðan, að Steinar Sjónason hafði þann sama dag setið uppi við Einkunnir með tólfta mann; Þorsteinn lét sem hann hefði ekki spurt, og var það kyrrt síðan.

87. kafli

Þorgeir er maður nefndur; hann var frændi Þorsteins og hinn mesti vinur; hann bjó í þenna tíma á Álftanesi; Þorgeir var vanur að hafa haustboð hvert haust. Þorgeir fór til fundar við Þorstein Egilsson og bauð honum til sín; Þorsteinn hét ferðinni, og fór Þorgeir heim.

En að ákveðnum degi bjóst Þorsteinn til farar, og voru þá fjórar vikur til vetrar; með Þorsteini fór Austmaður hans og húskarlar hans tveir. Grímur hét sonur Þorsteins; hann var þá tíu vetra og fór og með Þorsteini, og voru þeir fimm saman og riðu út til foss og þar yfir Langá, síðan út, sem leið lá, til Aurriðaár.

En fyrir utan ána var Steinar á verki og Önundur og húskarlar þeirra; og er þeir kenndu Þorstein, þá hljópu þeir til vopna sinna og síðan eftir þeim Þorsteini. Og er Þorsteinn sá eftirför Steinars, þá riðu þeir út af Langaholti; þar er hóll einn hár og óvíður; þar stíga þeir Þorsteinn af hestunum og sækja upp á hólinn. Þorsteinn mælti, að sveinninn Grímur skyldi fara í skóginn og verða eigi við staddur fundinn. Og þegar er þeir Steinar koma að hólnum, þá sækja þeir að þeim Þorsteini, og varð þar bardagi; þeir Steinar voru sex saman vaxnir menn, en hinn sjöundi sonur Steinars tíu vetra gamall. Þenna fund sáu þeir menn, er voru á engiteigum af öðrum bæjum, og runnu til að skilja þá. Og er þeir voru skildir, þá voru látnir húskarlar Þorsteins báðir; fallinn var og einn húskarl Steinars, en sárir sumir.

Og er þeir voru skildir, leitar Þorsteinn að, hvar Grímur var, og finna þeir hann; var Grímur þá sár mjög, og sonur Steinars lá þar hjá honum dauður.

Og er Þorsteinn hljóp á hest sinn, þá kallaði Steinar á hann og mælti: "Rennur þú nú, Þorsteinn hvíti?" segir hann.

Þorsteinn segir: "Lengra skaltu renna, áður vika sé liðin."

Síðan riðu þeir Þorsteinn út yfir mýrina og höfðu með sér sveininn Grím; og er þeir komu út í holt það, er þar verður, þá andast sveinninn, og grófu þeir hann þar í holtið, og er það kallað Grímsholt, en þar heitir Orustuhvoll, sem þeir börðust.

Þorsteinn reið á Álftanes um kveldið, sem hann hafði ætlað, og sat þar að boði þrjár nætur, en síðan bjóst hann til heimferðar; menn buðust til að fara með honum, en hann vildi eigi; riðu þeir tveir saman.

Og þann sama dag, er Steinar vissi von, að Þorsteinn myndi heim ríða, þá reið Steinar út með sjó. Og er hann kom á mela þá, er verða fyrir neðan Lambastaði, þá settist hann þar á melinn; hann hafði sverð það, er Skrýmir hét, allra vopna best; hann stóð þar á melnum með sverðið brugðið og horfði þá á einn veg, því að hann sá þá reið Þorsteins utan um sandinn.

Lambi bjó á Lambastöðum og sá, hvað Steinar hafðist að; hann gekk heiman og ofan á bakkann, og er hann kom að Steinari, þá greip hann aftan undir hendur honum. Steinar vildi slíta hann af sér. Lambi hélt fast, og fara þeir nú af melunum á sléttuna, en þá ríða þeir Þorsteinn hið neðra götuna. Steinar hafði riðið stóðhesti sínum, og hljóp hann inn með sjó; það sáu þeir Þorsteinn og undruðust, því að þeir höfðu ekki varir orðið við för Steinars. Þá þveraðist Steinar fram á bakkann, því að hann sá eigi, að Þorsteinn hefði um riðið. Og er þeir komu á bakkann framanverðan, þá hratt Lambi honum fyrir melinn ofan, en það varaðist Steinar ekki; hann rasaði ofan á sandinn, en Lambi hljóp heim. Og er Steinar komst á fætur, þá rann hann eftir Lamba; en er Lambi kom að dyrum, þá hljóp hann inn, en rak aftur hurðina. Steinar hjó eftir honum, svo að sverðið stóð fast í vindskeiðunum; skildust þeir þar; gekk Steinar heim.

En er Þorsteinn kom heim, þá sendi hann um daginn eftir húskarl sinn út til Leirulækjar að segja Steinari, að hann færði bústað sinn um Borgarhraun, en að öðrum kosti myndi hann njóta þess við Steinar, ef hann ætti fleira mannaforráð -- "og mun þá eigi kostur brottferðar."

En Steinar bjó ferð sína út á Snæfellsströnd, og þar setti hann bú saman, er heitir að Elliða, og lýkur þar viðskiptum þeirra Þorsteins Egilssonar.

Þorgeir blundur bjó að Ánabrekku; hann veitti Þorsteini illar búsifjar í öllu því, er hann mátti.

Það var eitt sinn, er þeir hittust Egill og Þorsteinn, að þeir ræddu margt um Þorgeir blund, frænda sinn, og komu allar ræður ásamt með þeim. Þá kvað Egill:

Spanðak jörð með orðum; endr Steinari ór hendi; ek þóttumk þá orka arfa Geirs til þarfar; mér brásk minnar systur mögr; hétumk þá fögru; máttit böls of bindask Blundr, ek slíkt of undrumk.

Þorgeir blundur fór í brott frá Ánabrekku og fór suður í Flókadal, því að Þorsteinn þóttist ekki mega við hann eiga, en hann vildi þó vægjast þar við.

Þorsteinn var maður órefjusamur og réttlátur og óáleitinn við menn, en hélt hlut sínum, ef aðrir menn leituðu á hann, enda veitti það heldur þungt flestum að etja kappi við hann.

Oddur var þá höfðingi í Borgarfirði fyrir sunnan Hvítá; hann var hofsgoði og réð fyrir hofi því, er allir menn guldu hoftoll til fyrir innan Skarðsheiði.

88. kafli

Egill Skalla-Grímsson varð maður gamall, en í elli hans gerðist hann þungfær, og glapnaði honum bæði heyrn og sýn; hann gerðist og fótstirður. Egill var þá að Mosfelli með Grími og Þórdísi.

Það var einn dag, er Egill gekk úti með vegg og drap fæti og féll; konur nokkurar sáu það og hlógu að og mæltu: "Farinn ertu nú, Egill, með öllu, er þú fellur einn saman."

Þá segir Grímur bóndi: "Miður hæddu konur að okkur, þá er við vorum yngri."

Þá kvað Egill:

Vals hefk váfur helsis;váfallr em ek skalla;blautr erum bergis fótarborr, en hlust es þorrin.

Egill varð með öllu sjónlaus. Það var einnhvern dag, er veður var kalt um veturinn, að Egill fór til elds að verma sig; matseljan ræddi um, að það var undur mikið, slíkur maður sem Egill hafði verið, að hann skyldi liggja fyrir fótum þeim, svo að þær mættu eigi vinna verk sín.

"Ver þú vel við," segir Egill, "þótt eg bakist við eldinn, og mýkjumst vér við um rúmin."

"Statt þú upp," segir hún, "og gakk til rúms þíns og lát oss vinna verk vor."

Egill stóð upp og gekk til rúms síns og kvað:

Hvarfak blindr of branda,biðk eirar Syn geira,þann berk harm á hvarmahnitvöllum mér, sitja;es jarðgöfugr orðum,orð mín konungr forðumhafði gramr at gamni,Geirhamðis mik framði.

Það var enn eitt sinn, er Egill gekk til elds að verma sig, þá spurði maður hann, hvort honum væri kalt á fótum, og bað hann eigi rétta of nær eldinum.

"Svo skal vera," segir Egill, "en eigi verður mér nú hógstýrt fótunum, er eg sé eigi, og er of dauflegt sjónleysið."

Þá kvað Egill:

Langt þykki mér,ligg einn saman,karl afgamall,á konungs vörnum;eigum ekkjurallkaldar tvær,en þær konurþurfu blossa.

Það var á dögum Hákonar hins ríka öndverðum, þá var Egill Skalla-Grímsson á níunda tugi, og var hann þá hress maður fyrir annars sakar en sjónleysis.

Það var um sumarið, er menn bjuggust til þings, þá beiddi Egill Grím að ríða til þings með honum; Grímur tók því seinlega.

Og er þau Grímur og Þórdís töluðust við, þá sagði Grímur henni, hvers Egill hafði beitt; "vil eg, að þú forvitnist, hvað undir mun búa bæn þessi."

Þórdís gekk til máls við Egil, frænda sinn; var þá mest gaman Egils að ræða við hana; og er hún hitti hann, þá spurði hún: "Er það satt, frændi, er þú vilt til þings ríða? Vildi eg, að þú segðir mér, hvað væri í ráðagerð þinni."

"Eg skal segja þér," kvað hann, "hvað eg hefi hugsað. eg ætla að hafa til þings með mér kistur þær tvær, er Aðalsteinn konungur gaf mér, er hvortveggja er full af ensku silfri. Ætla eg að láta bera kisturnar til Lögbergs, þá er þar er fjölmennast; síðan ætla eg að sá silfrinu, og þykir mér undarlegt, ef allir skipta vel sín í milli; ætla eg, að þar myndi vera þá hrundningar, eða pústrar, eða bærist að um síðir, að allur þingheimurinn berðist."

Þórdís segir: "Þetta þykir mér þjóðráð, og mun uppi, meðan landið er byggt."

Síðan gekk Þórdís til tals við Grím og sagði honum ráðagerð Egils.

"Það skal aldri verða, að hann komi þessu fram, svo miklum firnum."

Og er Egill kom á ræður við Grím um þingferðina, þá taldi Grímur það allt af, og sat Egill heima um þingið; eigi líkaði honum það vel; var hann heldur ófrýnn.

Að Mosfelli var höfð selför, og var Þórdís í seli um þingið.

Það var eitt kveld, þá er menn bjuggust til rekkna að Mosfelli, að Egill kallaði til sín þræla tvo, er Grímur átti; hann bað þá taka sér hest -- "vil eg fara til laugar."

Og er Egill var búinn, gekk hann út og hafði með sér silfurkistur sínar; hann steig á hest, fór síðan ofan eftir túninu fyrir brekku þá, er þar verður, er menn sáu síðast.

En um morguninn, er menn risu upp, þá sáu þeir, að Egill hvarflaði á holtinu fyrir austan garð og leiddi eftir sér hestinn; fara þeir þá til hans og fluttu hann heim.

En hvorki kom aftur síðan þrælarnir né kisturnar, og eru þar margar gátur á, hvar Egill hafi fólgið fé sitt. Fyrir austan garð að Mosfelli gengur gil ofan úr fjalli; en það hefir orðið þar til merkja, að í bráðaþeyjum er þar vatnfall mikið, en eftir það er vötnin hafa fram fallið, hafa fundist í gilinu enskir peningar; geta sumir menn þess, að Egill muni þar féð hafa fólgið. Fyrir neðan tún að Mosfelli eru fen stór og furðulega djúp; hafa það margir fyrir satt, að Egill muni þar hafa kastað í fé sínu. Fyrir sunnan ána eru laugar og þar skammt frá jarðholur stórar, og geta þess sumir, að Egill mundi þar hafa fólgið fé sitt, því að þangað er oftlega sénn haugaeldur. Egill sagði, að hann hefði drepið þræla Gríms, og svo það, að hann hafði fé sitt fólgið, en það sagði hann engum manni, hvar hann hefði fólgið.

Egill tók sótt eftir um haustið, þá er hann leiddi til bana. En er hann var andaður, þá lét Grímur færa Egil í klæði góð; síðan lét hann flytja hann ofan í Tjaldanes og gera þar haug, og var Egill þar í lagður og vopn hans og klæði.

89. kafli

Grímur að Mosfelli var skírður, þá er kristni var í lög leidd á Íslandi; hann lét þar kirkju gera. En það er sögn manna, að Þórdís hafi látið flytja Egil til kirkju, og er það til jartegna, að síðan er kirkja var gerð að Mosfelli, en ofan tekin að Hrísbrú sú kirkja, er Grímur hafði gera látið, þá var þar grafinn kirkjugarður. En undir altarisstaðnum, þá fundust mannabein; þau voru miklu meiri en annarra manna bein. Þykjast menn það vita af sögn gamalla manna, að mundu verið hafa bein Egils.

Þar var þá Skafti prestur Þórarinsson, vitur maður; hann tók upp hausinn Egils og setti á kirkjugarðinn; var hausinn undarlega mikill, en hitt þótti þó meir frá líkindum, hve þungur var; hausinn var allur báróttur utan svo sem hörpuskel. Þá vildi Skafti forvitnast um þykkleik haussins; tók hann þá handöxi vel mikla og reiddi annarri hendi sem harðast og laust hamrinum á hausinn og vildi brjóta, en þar sem á kom, hvítnaði hann, en ekki dalaði né sprakk, og má af slíku marka, að haus sá mundi ekki auðskaddur fyrir höggum smámennis, meðan svörður og hold fylgdi. Bein Egils voru lögð niður í utanverðum kirkjugarði að Mosfelli.

90. kafli

Þorsteinn Egilsson tók skírn, þá er kristni kom á Ísland, og lét kirkju gera að Borg; hann var maður trúfastur og vel siðaður; hann varð maður gamall og sóttdauður og var jarðaður að Borg að þeirri kirkju, er hann lét gera.

Frá Þorsteini er mikil ætt komin og margt stórmenni og skáld mörg, og er það Mýramannakyn og svo allt það, er komið er frá Skalla-Grími. Lengi hélst það í ætt þeirri, að menn voru sterkir og vígamenn miklir, en sumir spakir að viti. Það var sundurleitt mjög, því að í þeirri ætt hafa fæðst þeir menn, er fríðastir hafa verið á Íslandi, sem var Þorsteinn Egilsson og Kjartan Ólafsson, systursonur Þorsteins, og Hallur Guðmundarson, svo og Helga hin fagra, dóttir Þorsteins, er þeir deildu um Gunnlaugur ormstunga og Skáld-Hrafn; en fleiri voru Mýramenn manna ljótastir.

Þorgeir, sonur Þorsteins, var þeirra sterkastur bræðra, en Skúli var mestur; hann bjó að Borg eftir dag Þorsteins, föður síns. Skúli var lengi í víking; hann var stafnbúi Eiríks jarls á Járnbarðanum, þá er Ólafur konungur Tryggvason féll; Skúli hafði átt í víking sjö orustur.

1 note · View note