#czym jest rybołówstwo | Explore Tumblr posts and blogs

koval-nation · 1 year ago

Text

74) Alutorzy, Aliutorcy, alutal’u, Alyutors, Алюторцы; Алутальу, Alutal'u; нэмэлу, nəməlʔu; алутал'у– grupa etniczna z grona oficjalnego spisu narodów rdzennych Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu Rosji. W ostatnich latach, przestała istnieć jako odrębny naród (według spisu ludności z 2002 roku, liczba Alutorów wynosiła 12 osób). Posługiwali się językiem alutorskim, zaliczanym do czukocko-kamczackiej rodziny językowej. Regionem ich zamieszkiwania był Kraj Kamczacki, a także miejscowości Tymlat, Kicziga, Anapka, Tilicziki, Kultuszino, Oljutorka, Chailino i na wschodnim wybrzeżu przesmyku Kamczackiego. Spokrewnieni z narodem Koriaków (uznawani za ich podgrupę etniczną). Formowanie się narodu pod znacznym wpływem językowym i kulturowym Koriaków i Eskimosów. Prawdopodobnie spokrewnieni również z Czukczami, Itelmenami i Kerekami. Religia – szamanizm, kulty przodków i duchów. Pierwsza wzmianka o Alutorach pojawiła się za sprawą rosyjskich Kozaków w 1697 r. Przez wiele lat stawiali zbrojny opór Rosjanom. Po stłumieniu powstania w 1751 r. Ich liczba zmniejszyła się. Padali również ofiarą najazdów Czukczów. Pod koniec XVIII wieku Alutorzy stali się zamkniętą, izolującą się grupą. Dzięki temu udało im się zachować tradycyjny wygląd gospodarstwa domowego. Pod koniec XVIII wieku terytoria Alutorów zostały podbite przez Imperium Rosyjskie. W XIX w. przybyli tu pierwsi misjonarze prawosławni oraz rosyjscy kupcy. Po ustanowieniu władzy radzieckiej, w 1930 roku utworzono Autonomiczny Okręg Koriacki. Wraz z wprowadzeniem kolektywizacji, hodowcy reniferów zostali zmuszeni do życia osiadłego. Nowe stosunki gospodarcze zostały splecione z ideologiczną reorientacją i zwalczeniem analfabetyzmu. Początkowo (w latach 30. XX w.) Alutorzy posługiwali się w piśmie alfabetem opracowanym dla języka koriackiego, z biegiem lat dominację wśród nich uzyskał język rosyjski. Ateizm był propagowany w celu przeciwdziałania szamanizmowi i religii.

Do tradycyjnych zajęć narodu należało rybołówstwo i myślistwo, zajmowali się również hodowlą reniferów, z czym związana była sezonowa zmiana miejsca zamieszkania. Większa część połowu ryb trafiała do jukoli – tradycyjnej potrawy Alutorów – którą również karmili psy, używane jako zwierzęta pociągowe. Rybołówstwem morskim zajmowali się wiosną i jesienią. Używali mięsa i tłuszczu zwierząt morskich. Tłuszcz był również używany do oświetlenia. Od grudnia do lutego polowali na zwierzęta futerkowe.W Rosji, według Ogólnorosyjskiego spisu ludności z 2002 roku, Alutorzy nie byli wyodrębniani jako osobny naród i zaliczani byli przeważnie do Koriaków, wśród których trzy osoby określiły siebie jako „Aliutorcy”, kolejne 3 osoby – jako „Alutalu”, 6 osób – jako Oliutorcy, w sumie – 12 osób. Ogólnorosyjski spis ludności z 2010 r. już nie wspomina o Alutorach nawet jako subetnosie. Według spisu z 2002 r. 40 osób w Rosji, w tym dwóch Koriaków w byłym Koriackim Okręgu Autonomicznym na terytorium Kamczatki, znało język alutorski. Język alutorski należy do grupy czukocko-kamczackiej języków paleoazjatyckich lub paleo-syberyjskich. Spokrewniony z językami czukockim, koriackim, kereckim i itelmeńskim. W latach 30. XX wieku alutorski był zaliczany do południowych dialektów języka koriackiego, ale od lat 50. XX wieku zaczął być uznawany za język odrębny. Morfologicznie język najbardziej przypomina język Czukczów. Pod względem struktury alutorski jest językiem polisyntetycznym. Istnieją trzy dialekty: alutorski właściwy wraz ze zbliżonym ukińskim, palański i karagiński, ale ani podział dialektyczny, ani poszczególne dialekty nie zostały dostatecznie zbadane. Podobnie jak w przypadku języka czukockiego, istnieją regularne różnice w wymowie stosowanej przez mężczyzn i kobiety. Kobiety mówią „ts”, gdzie mężczyźni wymawiają „l” lub „s”, np. plaki (mężczyźni), ptsaku (kobiety) – ‘obuwie’. Rola języka rosyjskiego zaczęła wzrastać od lat 30. XX wieku, a w latach 60. Alutorzy sami zaczęli preferować rosyjski, ponieważ znajomość tego języka pomagała im zdobyć pracę.

Grupa etniczna (wcześniej zaliczana do podgrupy Koriaków), która zamieszkiwała Półwysep Kamczacki i Czukocki na rosyjskim Dalekim Wschodzie. Dziś większość z nich mieszka w Okręgu Koryak na Kraju Kamczackim. Nazwa ta występuje również jako Olyutors lub Olutors, a także Olyutorka, osada, w której dawniej mieszkało wielu Alyutorów. Nie ma dokładnych danych na temat liczby mieszkańców Ałutoru, ale szacuje się, że obecnie w Rosji żyje ich około 2–3 tys. Alyutorzy mówili językiem alyutorskim (znanym również jako język nymylski), który należy do rodziny języków czukocko-kamczackich; jednak mniej niż 10% Alyutorów nadal nim posługuje się. Większość obecnych Alyutorów mówi zamiast tego po koryacku i rosyjsku. Dziś wielu rosyjskich ekspertów uważa go za odrębny język, choć wcześniej uznawano go za dialekt języka koriackiego. O Alyutorach wspominają już pierwsze kroniki dotyczące rosyjskiej kolonizacji Kamczatki. W 1697 r. kozacy rosyjscy nałożyli podatki na Alyutorów, którzy przez kilka następnych lat stawiali zbrojny opór. Po stłumieniu powstania w 1751 r. liczba Alutorów znacznie spadła. Byli także stale atakowani przez Czukockich, którzy często konfiskowali im stada reniferów. Pod koniec XVIII wieku Alyutorowie stanowili izolowaną i odosobnioną grupę ludzi, co pomogło im prawie bez szwanku uniknąć epidemii ospy. Ponadto taka izolacja pomogła im zachować tradycyjny sposób życia. Tradycyjnie Alyutorowie zajmowali się hodowlą reniferów, rybołówstwem, stawianiem pułapek i polowaniem. Rozmieszczali swoje osady wzdłuż rzek na wzniesieniach, z dobrą widocznością wokół nich. Ośmiokątne domy ziemne o pionowych ścianach, przeznaczone dla 3 do 5 rodzin, były do XIX wieku jedynym typem budownictwa mieszkaniowego wśród Alyutorów. Począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku do lat siedemdziesiątych dzieci Alyutor były wysyłane do szkół z internatem, co pogłębiało utratę języka alyutorskiego i ograniczało ich naukę w tradycji alyutorskiej. Wielu Alutorów zostało w czasach sowieckich nauczycielami, lekarzami, geologami i technikami zoologicznymi. Obecnie tradycje, kultura i sztuka Alyutorów są zagrożone z powodu spadku populacji reniferów i reprodukcji spowodowanego pogarszającą się ekologią regionu. Większość Alyutorów to praktykujący szamanizm i prawosławne chrześcijaństwo.

Grupa etniczna znajdująca się na oficjalnej liście rdzennej ludności północnej Rosji. Mieszkają na północy terytorium Kamczatki. Tradycyjnym językiem jest alyutor, który później przeszedł na rosyjski. Uważano ich głównie za podetniczną grupę Koryaków. Tożsamość etniczna ludu Alyutor ukształtowała się pod znaczącym wpływem językowym i kulturowym Koryaków i Eskimosów. Głównymi religiami są szamanizm, kult przodków i duchów. Tradycyjna gospodarka ludu Alyutor łączyła hodowlę reniferów z rybołówstwem i polowaniami morskimi. Połowy prowadzono w okresie letnim, od połowy czerwca do połowy września, a w okresie szczytowym ryby przemieszczały się do ujść rzek. Większość połowów ryb przeznaczano na yukolę, główne pożywienie ludu Alyutor, którym karmiono także psy używane jako wierzchowce. Wiosną i jesienią prowadzono połowy morskie. Wykorzystywali mięso i tłuszcz zwierząt morskich, zjadając je od razu lub robiąc z nich zapasy, których tłuszcz można było wykorzystać do oświetlenia. Produkty z polowań morskich wymieniano na skóry i mięso reniferów. Od grudnia do lutego polowano na zwierzęta futerkowe. Zajmowali się także hodowlą reniferów w małych stadach. W Rosji, według Ogólnorosyjskiego Spisu Powszechnego Ludności 2020-2021, liczba mieszkańców Alyutoru wynosiła 96 osób, w tym 88 osób na terytorium Kamczatki. Wśród mieszkańców Ałutoru podano następujące możliwości odpowiedzi ludności na pytanie o narodowość (tylko z jedną lub pierwszą odpowiedzią): „Nymylans” – 79 osób, „Namylans” – 13 osób, „Karagińczycy” – 2 osoby oraz „Ludzie Alyutor” właściwi - 2 osoby. Według Ogólnorosyjskiego Spisu Ludności z 2002 r. Alyutorzy nie byli odrębnie identyfikowani i wchodzili głównie w skład Koryaków, wśród których 3 osoby określiły się jako „Alyutors”, kolejne 3 osoby - jako „Alutalu”, 6 osób – jako „Olyutors”, czyli w sumie 12 Alyutortsev. Ogólnorosyjski Spis Powszechny Ludności z 2010 r. Nie wymienia już ludu Alyutor nawet jako grupy podetnicznej. Według spisu ludności z 2002 roku językiem alyutorskim posługiwało się w Rosji 40 osób, w tym 2 Koryaków w dawnym Koriackim Okręgu Autonomicznym na terytorium Kamczatki. Według wyników spisu powszechnego z 2010 roku zidentyfikowano 25 rodzimych użytkowników języka alyutorskiego.

O narodzie Alutor (Alyutor) wspominają już pierwsze kroniki dotyczące rosyjskiej kolonizacji Kamczutki. W 1697 r. kozacy rosyjscy nałożyli na Alutor podatki. Wykazali zbrojny opór, w wyniku czego ich populacja znacznie się zmniejszyła. Byli stale atakowani przez Czukockich, którzy często konfiskowali im stada reniferów. Pod koniec XVIII wieku Ałutorzy stanowili izolowaną i odosobnioną grupę ludzi, co pozwoliło im prawie bez szwanku uniknąć epidemii ospy. Taka izolacja pomogła im także zachować tradycyjny sposób życia. W przeszłości Alutorowie zajmowali się hodowlą reniferów, łowieniem ryb, zakładaniem pułapek i polowaniem. Osiedlali się wzdłuż rzek na wzniesieniach, o dobrej widoczności. Ich domy w przeszłości były ośmiokątnymi ziemnymi domami przeznaczonymi dla trzech do pięciu rodzin. Aż do XIX wieku był to jedyny wśród nich rodzaj budownictwa mieszkaniowego. Począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku do lat siedemdziesiątych dzieci Alutor były wysyłane do szkół z internatem, co pogłębiało utratę języka i tradycji Alutor. W czasach sowieckich wielu mieszkańców Alutor zostało nauczycielami, lekarzami, geologami i technikami zoologicznymi. Alutorowie zamieszkują dystrykt kamczałkowy na północno-wschodnim półwyspie Rosji, choć niektórzy są rozproszeni. Obecnie tradycje, kultura i sztuka Alutorów są zagrożone ze względu na spadek populacji reniferów spowodowany pogarszającą się ekologią regionu. Coraz trudniej jest im zarobić na życie, zwłaszcza w swoich tradycyjnych rolach.Wśród ludu Alutor nie ma innej wiary religijnej niż religia etniczna (ogólny termin obejmujący szereg nieformalnych religii opartych na pochodzeniu etnicznym - kult przodków, animizm, fetyszyzm, szamanizm, spirytyzm). Ich populacja spada. Ich język Alutor również spada – obecnie posługuje się nim mniej niż 10 procent populacji. Zasoby pisemne, dźwiękowe i wizualne istnieją w języku rosyjskim, ale nie są łatwo dostępne dla 10% Alutora mówiącego.

0 notes