#boriskuzmanovic

[boriskuzmanovic]

undefined

Tabla I : PRAISTORIJA od 4 000. p.n.e – 2500. p.n.e 

(obuhata okvirno period četvrtog i trećeg milenijuma p.n.e, odnosno, period ranog neolita poznatijeg pod nazivom Vinčanska kultura). ________________________________________                   Obavijena velom tajni i mnoštvom nepoznanica, to najstarije vreme u sadašnjem diskursu označeno kao praistorija  Beograd i njegovu okolinu osvetljava jedno od najsjajnih područja balkanskog poluostrva ali i Evrope u celini. Prvobitne ljudske zajednice smeštene u ovom pre svega izuzetno povoljnom geografskom položaju, ostavile su nam veličanstven trag o trajanju života i stvaralaštvu, počevši od starijeg kamenog doba (paleolita), mlađeg kamenog doba (neolita) i dalje preko bakranog, bronzanog i gvozdenog doba, mnogobrojne artefakte u kojima možemo da naslutimo, nagađamo i  osetimo impulse prastanovnika Beograda i okoline u kojoj stvarali i živeli.              Prvu tablu (praistorija) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

...U doba prvobitne zajednice, epohi praistorije, područje Beograda bilo je jedna od najznačajnijih geografskih zona starog Balkana...Tako su kulturni uticaju sa juga iz oblasti Egejskog mora i Anadola...u neolitsko doba, dopirali do područja Beograda pravcima...vardarsko-moravskim putem, dolinom Marice i Nišave preko Sofijskog polja... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.19

...Kao najstariji nalaz ljudskog prisustva treba pomenuti lubanju otkrivenu pri kopanju temelja za današnju Beogradsku (ranije Bajlonovu) pivaru u Cetinjskoj ulici.Lubanja je navodno nađena sa zubima Elephas antiquus-a...ljudske rase Homo primigenius... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.21

...O verovanjima ljudi ovog vremena govore statue koje predstavnjaju žensko božanstvo i stoje, bez sumnje, u vezi sa kultom plodnosti... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.22

...otpočinju i prvi pokreti stepskih plemena, koja, dolazeći sa istoka, donose sa sobom i nove forme ekonomike...otuda je razumljivo podizanje naselja na mestima zgodnim za posmatranje ili odbranu...treba pomenuti da su pojedina vinčanska naselja, kao baš ono u samoj Vinči, stradala očigledno u požaru, što ukazuje na njihovo nasilno uništavanje verovatno os strane drugih, susednih grupa ili, još pre, neprijateljskih došljaka. ...Ovde se pojavljuju četvrtaste, nadzemne zgrade sa zidovima od kolja opletenog prućem i oblepljenog glinom...osnovnu karakteristiku predstavljaju kućevećih dimenzija sa više odaja, od kojih po pravilu svaka ima peć, onakvu kakve su naročito dobro poznate iz Vinče...po Vasiću, zgrade u Vinči bile su raspoređene tako da se gotovo dodiruju užim stranama , dok su na Banjici, koliko se iz planova istraživanja može ustanoviti, u okviru pojedinih faza bile postavljene u više paralelnih redova... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.24-25

...Vinča je podignuta na sunčanoj padini, nedaleko od reke. Naselje je zahvatalo više od deset hehtara na visokim rečnim terasama koje su se spuštale ka vodi... ...Već u doba najvećeg razvoja vinčanske kulture oko sela su kopani rovovi i podizana je drvena ograda... Nenad Tasić, Vinča naselje prvih zemljoradnika, k.c. Beograd, 2008, str.9-10

...dobro su poznavali tehnološki proces prerade cinabarita. Po hemijskom sastavu, cinabarit je živin sulfid, a za Binčavce je bio sirovina za dobijanje okera, pigmenta intezivne crvene boje, koja je bila omiljena tokom cele praistorije. Tim pigmentom bojili su platno, slikali po keramici i drvetu. Oker se često koristio i za bojenje tela... Nenad Tasić, Vinča naselje prvih zemljoradnika, k.c. Beograd, 2008, str.17

...od vremenaneolita razvija se sistematska  i široko prihvaćena zemljoradnja...Stočarstvo je bilo još jedna privredna aktivnost... Nenad Tasić, Vinča naselje prvih zemljoradnika, k.c. Beograd, 2008, str.20-21

...Dame su vodile računa o frizuri. Najčešće su imale ravnu, raščešnjanu kosu, s razdeljkom na sredini, ili vezanu u punđu. I muškarci i ženenosili su neku vrstu tkane haljine sa V-izrezom, ušivenu na stranama. Postojale su i suknje koje su vezivane oko pojasa. Obuća je bila slična čizmama-komadi kože obavijani su oko nogu i pričvršćivani nekom vrstom perli oko kože ili kanapa. Vinčavci su nosili i nakit, a omiljeni ukras i muškaraca i ženabila je okrugla pločica koja se nosila na izici oko vrata... Nenad Tasić, Vinča naselje prvih zemljoradnika, k.c. Beograd, 2008, str.24

[boriskuzmanovic]

undefined

TABLA VII : Period socijalizma 1945-1990

Period rapidnog širenja grada, infrastruktura, estetika socijalističkog modernizma). ________________________________________

Period koji je usledio nakon rata 1945. godine doprineo je rapidnom širenju grada u svim segmentima koji i danas dominantno ocrtavaju konturu grada i u veliko meri ljude u njemu. Snažna struktura socijalističkog principa urbanog planiranja koju prožima ceo grad vidljiv je sa bilo koje strane prilasku grada, bilo da su to Istočna ili zapadna kapija ako dolazimo sa relacija sever-jug ili nizovi betonskih blokova zgrada, dimnjaka toplana ili kranova sa brodogradilišta ako dolazimo iz smerova istok-zapad. Autoputevi, mostovi, soliteri, nadvožnjaci i tuneli  vešto su kamuflirali trajno ili privremeno mnogobrojne slike i simbole prošlosti,  zaboravljenje rečice koje su se slivale u Savu i Dunav, novobeogradski pesak, kaldrme i gradske kapije. Ipak, period socijalizma je doneo mnogobrojne radne akcije, kulturne institucije, grandiozne projekte, velike ideje-neke ostvarene a neke ne.

Sedmu tablu (Period socijalizma 1945-1989.) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

...Predratna ideja o gradnji Novog Beograda postala je realnost u poratnoj Jugoslaviji, kada grad počinje da se širi na levu obalu Save. Konkurs za urbanističko rešenje Novog Beograda raspisan je 1947, a 1948. počelo je stvaranje nove prestoničke celine iz peska i močvarnog terena...Zgrada centralnog komieta Saveza komunista Jugoslavije (CK) podignuta je 1964. godine. Bio je to oblakoder u američkom stilu s potpuno socijalističkim namerama...Palata Beograda (Beograđanka)-podignuta 1974. sa idejom da u centar grada nikne zgrada koja će dominirati visinom (24 sprata) i postati centralni gradski orjentir...Avalski toranj-visina 202,85m, izgrađnjn po projektu Uglješe Bogunovića i Slobodana Janjića, pušten je u rad 1965. godine... Radina Vučetić, Život u socijalizmu (1945-1980), k.c. Beograd, 2011.    str.4-5

...Sedamdesetih godina na više mesta u gradu pojavila se PKB-ovi kiosci za viršle. Radnice u belim uniformama kuvale su viršle i kobasice u velikim loncima i prodavale ih u zemičkama, sa senfom... Radina Vučetić, Život u socijalizmu (1945-1980), k.c. Beograd, 2011.    str.15 ...Nacionalna avio-kompanija JAT osnovana 1947. godine. Zbog sve većih potreba avio-saobraćaja, 1962. kod Surčina je otvoren i nobi aerodrom Beograd...Pruga Beograd-Bar, duga 476 km, otvorena je 1976, posle 23 godine izgradnje...prestonica je 1957. godine dobila nov sajam, na desnoj obali Save... Radina Vučetić, Život u socijalizmu (1945-1980), k.c. Beograd, 2011.    str.9-11

...Šesdesetih su u modi bile vespe. Prvo su ih vozili fudbaleri, a onda su to počeli da čine i devojke.Najpoznatija devojka na vespi bila je Beba Lončar u filmu Ljubomira Radičevića „Ljubav i moda“...U Beogradu su od 1968. godine saobraćajci nosili bele uniforme, a najpoznatiji je bio Jovan Bulj (1939-2010), koji je bio zaštitni znak prestonice...Najveća urbana legenda vezana je za Beogradskog fantoma (Vladu Vasiljevića) koji je 1979. uzbuđivao Beograđane vratolomnom vožnjom oko Slavije u ukradenom belom poršeu. Njegove egzebicije potrajale su desetak dana... Radina Vučetić, Život u socijalizmu (1945-1980), k.c. Beograd, 2011.    str.11

[boriskuzmanovic]

undefined

TABLA VI : Okupacija 1941-1945

Specifikumi  Beograda tokom drugog svetskog rata ________________________________________

Period okupacije od 1941- 1945. godine formulisan je kao zasebna celina tj. ilustreovana tabla, kako bi se akcentovala vanrednost okolnosti koje je snašao grad i njegovo stanovništvo u odnosu na periode izgradnje i mira koja su tekla pre i nakon okupacije. Te četiri godine su ostavile dubok trag i dovonjno socijalno-društveno-materijalnih događaja koja bi trebalo sasvim zasebno prikazati. Bombardovanja, sprovođenje stanovništva u  logore su samo neki od mnogobrojnih događaja koja su ostavila dubok trag kako na mentalitetu ljudi tako i u fizionomiji samog grada.

Šestu tablu (Beograd1941-1945.) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

...Drugi svetski rat (1939-1945), koji je sa sobom ostavio pustoš i milionske žrtve, u Jugoslaviji je počeo 1941. i trajao je četiri godine. Svoje oslobođenje Beograda je dočekao sa samo 270.000 stanovnika. Po prestanku ratnih strahota, lice sveta bilo je potpuno izmenjeno, a novu epohu obeležio je hladni rat...Beograd je bio tipičan doseljenički grad čije je stanovništvo u proseku činila trećina rođenih Beograđana i dve trećine doseljenika. Najviše je bilo Srba, a drugo mesto su delili Crnogorci i Hrvati. O mladosti Beograda svedoči podatak da je sredinom šezdesetih prosečna starost Beograđana bila samo 27 godina!... Radina Vučetić, Život u socijalizmu (1945-1980), k.c. Beograd, 2011.    str.2-3

[boriskuzmanovic]

undefined

TABLA V  : Od kneževine Srbije do II Svetskog rata od 1867 do 1941

(Ambijent Beograda od sredine devetnaestog veka do drugog svetskog rata)

________________________________________                 

 Turbulentnost vremena i sve njene društvene, materijalne i kulturološke transformacije koje je zahvatilo balkanske narode, srpske zemlje i Beograd kao novim privrednim i kulturnim središtem južnih slovena, najbolje oslikavaju putnici prolaznici u kome se opšta slika činila nespojivom, kontradiktornom, šizofrenom pa čak i apsurdnom. Influencije različitih mentaliteta, kultura i običaja slivalo se u balkansku kasabu koja to bila sve manje u evropsku metropolu koja je postajala sve više, ostavnjajući sa sobom tragove svih tih prožimanja, modifikacija, uklapanja u jednu novu celinu koja koegzistira raste i traje. Klasicistički fenjeri pored blatnjavih ulica, balske haljine pored dimija, fesova i jeleka, muk krava koja vuku zaprežna kola i zvuka violine koja se čuje melodija Štrausa ili Stradivarija sa prozora neke novoizgrađene kuće u stilu klasicizma, sve su to sekvence Beograda koji se vrtoglavo menjao i spolja i iznutra sa željom da bude ravnopravan i dostojanstven na ulasku u novi XX vek.

Petu tablu (Beograd 1867-1940.) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

...Dolaskom pruskog oficira Ota Dubislava fon Pirha (Otto Dubislav von Pirch) dobijamo jednostavna i plastična objašnjenja o izlgedu grada sredinom 19. veka...“Glavni deo, prava varoš, leži nešto niže od gornjeg grada. Jedna dugačka glavna ulica i nekoliko poprečnih ulica- to je sve“. U toj varoši „ne treba sebi zamišljati niz kuća, iz kojih se posle sastavljaju ulice. To je samo niz niskih, drvenih dućana sa krovovima, napred jako ispalim. Retko se viđa nad krovom još jedan mali, nizak sprat. U tom delu naselja, gde se trgovalo po ceo dan, „srpski, grčki, turski trgovci sede u takvim dućanima jedan do drugog“. Ali u ovakvom Beogradu postoji i jedan manji deo koji se dosta razlikuje od opisane varoši „a to je jedan mali prostor na jugozapadnom kraju glavne ulice u gornjoj varaši“. Tu je namernik mogao da vidi knjaževu kuću, hrišćansku crkvu, „a preko puta crkve nekoliko prilično ozidanih kuća, među njima je i srpska kafana“. Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.24

...Prema Bilhelmu Rihteru (Wilhelm Richter) 1840... ceo „grad je polukružno postavnjen oko tvrđave, turska varoš čini desno krilo na Dunavu, srpska varoš centar i levo krilo“. Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.25

... 1875. Amand fon Švajger-Lerhenfeld (Amand von Schweiger-Lerchenfeld)...podvlači kako se svuda u gradu vide „vide nove konforne građevine“. Ali, on istovremeno piše i o raslojavanjužitelja naselja, koje se ogleda u kućama u kojima oni žive. Na jednoj strani su, tako, pomenute „konforne građevine“, u centru grada, i domovi izgrađeni na obalama Save i Dunava, kuće „koje više liče na kolibe“. Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.27

...Evo šta Baron Konrad Šuc (Conrad Godard Nicolas Schulz, 1727-1802) beleži o Zemunu u koji je stigao 23.maja 1756.godine: „Zemun je prilično neugledno mesto, okruženo jedino plotovima. Kuće su veoma male i obložene daskama, a nepopločane ulice prljave...Uz sve to ima dosta radnji, što grčkih, što turskih, ali malo ili skoro nimalo društva za ljude visokog roda. Tu je obično smešten garnizon od 200 do 300 ljudi koje s vremena na vreme zamenjuju trupe stacionirane u Petrovaradinu... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.91

...Na izvesnom odstojanju od grada (Beograda) zahvatiše me strah i užas dok smo prolazili pored dvojice kriminalaca nabijenih na kolac pokraj glavnog puta... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.94

...Na kalemeganu je (polovina 19.veka) bio prazan prostor na kome se nalazilo samo tursko groblje, gde su, prema Bujićevom svedočanstvu, sahranjivani ugledniji Turci. Ostatak prostora bio je „pun nečistote, gada, đubreta i pasa“, brojnih i izgladnelih da“i na same ljude kako bolci napadaju“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.146

...Samo četiri godine posle srepskog preuzimanja tvrđave G. Raš je s divljenjem zabeležio da je Kalemegdan postao šetalište Beograda:“Pusta poljana bila je pretvorena u lepe parkove“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.147

...Matija Ban, došavši u Srbiju 1844.godine, pisao bratu da je „Prispeo u Beograd, čije se kuće gube u moru zelenila, kao i one u Carigradu“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.149

...I Engleski putopisac V. Denton (W. Denton) opisujući anfiteatralni položaj beogradskih kuća, naglašava:“ Zidovi ovih kuća su gotovo svi beli i ističu se još oštrije na zelenilu lišća jorgovana, lešnika, kestena i drugog drveća, koje ih opkoljava, kao i u drugim orjentalnim gradovima“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.149

...Kako precizira Bue (Amie Boue),  ukrasni vrtovi bili su najčešće zasađeni ružama, biosikom, karanfilom, tulipanom, ljiljanom, suncokretom, dragoljubom, nanom i nevenom... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.151

...Unutar varoši (1830.) , u šancu, najveća i nauočljivija neizgrađena površina svakako je bio prostrani trg na slemnu beogradskog grebena, tzv. Velika pijaca...V. Denton beleži je to bio „veliki pusti pijac“ po kome je sve „izukrštano uskim stazama utabanimn nogama“. Ovaj prostrani plato odvajao je srpski i turski deo grada. Na dunavskoj strani grebena bila je turska varoš, a na savskoj srpska... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.153

...Preobražaj Beograda od orjentalne varoši do evropskog grada započeo je 1862. rasprodajom turskih imanja i planskom izgradnjom monumentalnih zgrada. Zahvaljujući urbanističkom planu Emilijana Joksimovića iz 1867, oblikovanje novog grada ušlo je u završnu fazu. Kanic je dobro zapazio da se izgradnja modernog Beograda u XIX veku vezuje za ime kneza Mihajla Obrenovića (1839-1842;1860-1862). Njegova najveća zasluga je rušenje varoškog šanca. Prostorno povezivanje sa Palilulom i vračarskim platoom omogućilo je nesmetano širenje i planiranje grada, posebno prema vračarskom platou na dužini od 4 kilometara...Njegovi naslednici, izgradili su mrežu pravilnih, popločanih ulica, osvetlili ih i podigli više lepih i monumentalnih zgrada i privatnih kuća. Ovakav regulacioni plan pratilo je ozelenjavanje drvoredima, izgradnja skverova, uvođenje prvih tranvaja...

Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.253-254

...Kanic je na Avali obišao i ruševine srednjevekovnog grada Žrnova, skicirao kule i ostavio opis ovog retko prikazivanog arheološkog spomenika u neposrednoj blizini Beograda... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.260

[boriskuzmanovic]

undefined

Tabla IV  :  Osmanlijski period 1521-1867

(obuhvata postavku ambijenta Beograda od petnaestog do devetnaestog veka) ________________________________________

          Period uprave Beograda pod Osmanlijama, koji je trajao nešto manje od 350 godina, narod, vojske i putnici zabeležili su grad u prilično nepovoljnom svetlu. Odmazde, ratovi, rušenja ali i loša infrastrukturna kordinacija, Sliku o Beogradu su svele na tipično balkansko orjentalno mesto daleko od dinamičnog prosariteta Renesansnog i Baroknog zapada u kojem su privreda, ekonomija i kultura uzimale snažan zamajac. Pa i pored toga, život u Beogradu se odvijao, sazrevao i rastao svojim tokom, uz zvuke mujezina se kovalo, tkalo,kupovalo i prodavalo, sadile su se bašte i vinogradi a u hladovini duda na kalemegdanskom platou stvarala se poezija, pohađao univerzitet i učili jezici. I danas, dok hodamo neplanskim krivudavim ulicama, preostalim retkim ćerpičarama, turskim nazivima poput Dorćola, Čukur česme, Karaburme, kroz  užurbani i bučni mentalitet grada sa ponekim nadograđenim zidom na Kalemegdanskoj tvrđavi i česmom Mehmed Paše Sokolovića i naravno pomalo sakrivene među drvećem i okolnim zgradama jedine aktivne Bajrakli džamije, mi vidimo i osećamo duh preostalog orjinta.           Četvrtu tablu (Osmanlijski period) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

          ...Polovinom 16. veka, ili tačnije 1555. godine, vraćajući se iz Istanbula i Svete zemlje, Hans Dernšvam (Hans Dernschwam) je zapisao o Beogradu i ove reči: „Koliko je Beograd bio slavan, toliko je bio i rđav. Pre svega, grad i jevrejska varoš leže na jednom bregu pored Save, koja je prilično široka i teče tiho. Zatim je varoš do same reke, odozgo do dole, opasana zidovima i kulama, ne baš osobito čvrstim. Inače je sav bio od drveta i blata“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.19.

             ...Na čelu turske vojske koja je otišla po telo Svetoga Save bio je Ahmet beg Oćuz. Vojska upadne u Mileševo na Veliki Petak 1594. godine, načini pokor, uzme iz kivota telo Svetoga Save, i prenese u Beograd Sinan paši. I u subotu, 27. aprila 1594. godine, Sinan paša spali telo Svetoga Save u Beogradu, na Vračaru, gde se danas nalazi crkva Svetoga Marka. Plačem i lelekom širom cele Srpske zemlje propraćen je ovaj jezoviti zločin... Tamo gde je sada hram nalazila se, navodno, močvara, a na Slavili se nekada pecalo, jer je tu bila bara. Priča se da je Sinan paša došao Carigradskim drumom (danas Smederevski put), da spali Savine mošti... http://spc.rs/sr/spaljivanje_moshtiju_svetog_save

           ... sedamdesetih godina 16. veka Rajnold Lubenau je ovako video tvrđavu: „ Gore, na brdu iznad grada, nalazi se lepa, velika tvrđava sa dvostrukim zidinama, visokim i jakim,  i od tesanika isklesanim kulama, pokrivenim olovom-veličanstvenog izgleda-i sa jednim obzidanim opkopom unaokolo“... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.20.

          ...Godine 1673. Hans Kunic (Hans Kunitz) izneće pretpostavku da „tu ima 30 ili 40 turskih hramova“, ili džamija, i da su sve prekrivene olovom...“U sredini grada nalazi se veliki karavansarajm unutra, u sredini, lepa česma; dole uokolo je puna svodova gde trgovci drže svoju robu, a gore su njihove sobe i odaje“, piše Rajnhold Lubenau (Reinhold Lubenau) 1587. godine...U Beogradu su bili izgrađeni i bezistani u kojima su trgovali Turci, Raci, kako su obično nazivali Srbe, Dubrovčani, Grci, Jevreji, Jermeni itd... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.21.

         ...Nakon  osvajanja Beograda 1717 godine od strane Austrijanaca nije ostalo mnogo podataka...Jedino na osnovu Sačuvane arhivske građem planova i ilustracija iz ovog doba, vidi se da je Beograd počeo da se oblikuje kao jedna evropska metropola. ...Gerhard Kornelijus fon Driš (Gerhard Cornelius von Driesch)  zapisaće u svom putopisu između ostalog: A sada „hrišćanski Beograd počinje opet da cveta“. Naselje se preuređuje i dok je poslanstvo boravilo u Beogradu tu se „veselilo i provodilo što može biti bolje“. Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.23

         ...Nakon austrijsko- turskog rata, 22. jula 1739. dobijamo sledeće podatke...dvadeset petog jula, Austrijska bojska se povukla sa spoljašnjih linija oko Beograda i preko dva pontonska mosta prešla na severnu stranu Dunava, odakle se, takođe preko mostova postavnjenih na močvarnom tlu, zaputila do novog logorišta kod Borče... Đorđe S. Kostić, Beograd u delima evropskih putopisaca, SANU, Beograd 2003. str.76

Stambol kapiju napravili su Austrijanci za vreme svoje vladavine severnom Srbijom 1718-1739. godine, a legenda kaže da je kapiju podigao Ernst Gideon fon Laudon, koje izgradio i rov oko šireg Beograda nazvan Laudonov šanac.

Nalazila se između današnjih Narodnog pozorišta i spomenika knezu Mihailu na Trgu republike. Od svih kapija, Stambol kapija bila je najčvršće zidana. Ostale su otkrivale svoje tursko poreklo i bile obične rupe u polupropalom palisadu sa nekoliko balvana iznad rupe (Feliks Kanic).

[boriskuzmanovic]

undefined

TABLA III :  Srednji vek 1405-1427

(uključuje okvirno početak petnaestog veka kada Beograd prvi put postaje zvanična prestonica Srbije pod despotom Stefanom Lazarevićem) ________________________________________

Despot Stefan je našao Beograd, po rečima njegovog biografa „razrušen i zapušten“, verovatno još od borbi koje su oko njega vođene osamdesetih godina XIV veka. Pošto ga je preuzeo od Ugarske, on ga je obnovio, preuredio i proširio. Građevinski radovi su bili toliko obimni da se moglo reći da je stvoren nov grad. Pristupilo se prvo izgradnji tvrđave (Gornji grad), gradskih zidova i kula, koje su imale da ga štite“. Sa srednjovekovnim Beogradom za sigurno možemo da tvrdimo da je začeta kosmopolitska crta grada čiji kontinuitet mi i danas nasleđujemo uz sve preostale artefakte koje prate razdoblje ranog i zrelog srednjeg veka. Slike tog vremena obogaćuju raskošne gravire i drvorezi u kojima se prepoznaje kontura grebena tvrđave sa mnogobrojnim kulama, kućama u podnožju i obodima grada ali i floralnim ambijenom koji ga je okruživao.

Treću tablu (Period srednjeg veka) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

                  Despot Stefan je našao Beograd, po rečima njegovog biografa „razrušen i zapušten“, verovatno još od borbi koje su oko njega vođene osamdesetih godina XIV veka. Pošto ga je preuzeo od Ugarske, on ga je obnovio, preuredio i proširio. Građevinski radovi su bili toliko obimni da se moglo reći da je stvoren nov grad. Pristupilo se prvo izgradnji tvrđave (Gornji grad), gradskih zidova i kula, koje su imale da ga štite Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.159

...Period srpske vlasti u Beogradu vezan ke za ličnost kralja Dragutina. Prvi put u svojoj istoriji grad je ušao u okvir srpske države (1284. godine) , prvi put je dobio srpsku uprvu...dobio je od ugarskog kralja Mačvu sa Beogradom. Kralj Dragutin je bio veoma blizak srodnik ugarskog dvora pošto je bio oženjen Katarinom, ćerkom kralja Stefana V... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.147

...Beograd je bio izrazito podeljen na dva dela: na Gornji grad, koji se nalazio na brežuljku, i Donji grad, koji je obuhvatao padine brežuljaka i deo ravnice ispod njega prema rečnim obalama. Prostiranje gradskog naselja van dvostrukih zidina, u pravcu današnjeg grada, nije zabeleženo u ovom periodu. Postojalo je jedno selo van grada, koje je putopisac Brokijer video 1433. godine na strelomet od utvrđenja...

...Dvorski kompleks u zamku sačinjavale su dve protorne celine. Prednji deo zamka zauzimale su pomoćne zgrade dvora. Drugi, stanbeni deo bio je odvojen pregradnim bedemom i velikom glavnom kulom, zvanom Nebojša, koja je dominirala celim prostorom...“Sa prednje strane zamka, odvojen je velikim rovovima iteško pristupačnim bedemima i kulama, a u njega se može ući samo kroz jednu kapiju i preko pokretnog mosta...Ovde su prema Donjem gradu vidoki prozorim tu je zadnja kapija kojom se može sići u grad i stići do Dunava“... Marko Popović, Vladrarski i vlasteoski dvor u srednjem veku, k.c. Beograd, 2010. str.16

...Antun Vrančić polovinom 16.veka piše da na bežuljku Gornjeg grada on jasno razlikue dva dela: na zapadu se nalazi „arx“ trouglog oblika, a na istoku četvorougaona „urbs“. Kula Nebojša, koja je ponjemu bila jača od ostalih, nalazila se na zidu koji je odvajao taj utvrđeni deo Gornjeg grada (arx) od ostalog dela Gornjeg grada (urbs)...taj naurvrđeniji deo grada treba tražiti prema Savi...

Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.167

...U Donjem gradu se nalazilo gradsko naselje, kuće trgovaca, zanatlija, stanovnika Beograda. Bilo je tu i više crkava. Najveća je bila mitropolijska crkva Uspenija Bogorodice, oko koje se nalazilo „opštežiće ukrašeno svakim nasadima“...nalazila se „sa istoka grada gde se silazi“...najveća gradska crkva je predstavljena u Donjem gradum u blizini kapije koja spaja Gornji i Donji grad... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.168

...Pored ovih građevina za koje se zna, Beograd je imao i svoje pristanište. Ono je  bilo na Dunavu, sa severne strane grada, utvrđeno kulama koje su branile pristup neprijatelju u njega. Dve kule koje su ga štitile bile su povezane lancima...iz dunava do tog pristaništa vodio je kanal, koji je zatvaran u slučaju potrebe... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.168

...Zidanje grada na Avali počelo je u leto 1442.godine...To je bilo Beogradu najbliže tursko utvrđenje ipolazna tačka za sve buduće napade... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.182

[boriskuzmanovic]

undefined

Tabla II : Antički period 4 vek p.n.e. – 5 vek n.e.

(sjedinjuje uticaje antičke Grčke, antičkog Rima,  Kelta, do osvajanja varvarskih plemena u četvrtom veku n.e.) ________________________________________                   Iako na periferiji najvažnijih antičkih civilizacija Grčke i Rima, prostor centralnog balkana i Beograda u njegovom graničom rečnom pojasu koji deli panonsku niziju i brdovitu šumadiju (gornju Meziju) ostavio je sa sobom mnogobrojne artefakte vidljive i danas ali još mnogobrojnije i tajnovitije koji je  dalje vešto sakriven u slojevima zemlje čekajući pravi trenutak da nam se otkriju. Bljeskovi tog perioda su nad Beogradom (Singidunumom) toliko snažni da je u određenim periodima, naročito na zalascima tih civilizacija svetlela toliko snažno da su najjasniji otkucaji carstva produžavani upravo na tom tlu. Danas nas mame ostaci utvrđenja slaganim kamenjem, temelji foruma, palata i kupatila a naročito zamršeni lagumi koji se kriju ispod tla nad kojim koračaju hiljade užurbanih prolaznika i  bučnih automobila.              Drugu tablu (Period antike) sa komponovanom panoramom čini vizura Beograda obostrano postavljena u zadati format 540mmX320mm. Vizura grada prikazana je kroz ptičiju perspektivu iz smera jugo-zapada, kako bi se obuhvatio širok kadar/prikaz prostora, u prvom planu (dole i desno) južnu-šumadijsku stranu, sremsku stranu (dole i levo) i banatsku stranu (gore). Postavka kadra obuhvata oko 20 kilometra prečnika, u blago zakošenoj perspektivi. Podelu na šumadijsko-sremsko- banatsku stranu presecaju reke Sava i Dunav koje takođe čine sastavni deo komponovane slike. U donjem levom uglu kompozicije nalazi se polje legende sa upisanim najbitnijim referencama epohe.

...Uprkos dugom kontinuitetu života na beogradskoj tvrđavi, od neolita, sa indicijama postojanja naselja i u bronzano doba, na teritoriji Gornjeg grada nema nikakvih elemenata koji bi ukazivali na keltsko naselje. S druge strane, izuzetno bogata nekropola na Karaburmi nesumnjivo je materijal vezan za keltsku kulturu, do osvajanja Rimljana...Kako saznajemo iz dela Strabona, strog grčkog geografa, oni dalje žive u ovim krajevima izmešani sa domorodačkim plemenima, tj. sa Ilirima i Tračanima... Istorija Beograda 1, Prosveta, Područje Beograda u praistorisjko doba str.53

...Legija je bila formirana za vreme vladavine cara Vespazijana 70.godine.Kratko je boravila u Dalmaciji, a potom je bila prebačena na dunavski limes, gde je učestvovala u ratovima sa Dačanima.Na početku vladavine cara Hadrijana (117-138), legija IV Flavija bila je smeštena iznad ušća Save u Dunav, gde je podigla svoje trajno boravište... ...Naselje Singidunum završava se na mestu na kojem počinje prostor rimskog vojnog logora-kastruma. Danas bi ta granica bila između francuske ambasade i spomenika Rigi od Fere. Ulaz u logor bio je na mestu gde je danas biblioteka grada Beograda...Može se predpostaviti da se između Brankovog mosta i Donjeg grada Beogradske tvrđave nekada nalazila rimska vojsna luka, Tu se, verovatno, nalazio i most kojim se išlo ka Donjoj Panoniji i Sirmijumu... Stefan Pop-Lazić, Singidunum rimski vojni logor, k.c. Beogad, 2010, str.5

...Položaj ulica u Singidunumu bio je određen reljefom terena izdan ušća Save u Dunav. Glavna ulica, popločana velikim kamenim pločama, pružala se od kapije kastruma do izlaza iz grada kod današnjeg Trga Republike. Danas je to trasa Knez Mihajlove ulice...Zgrade u Singidunumu gradili su od krečnjaka iz obližnjih kamenoloma i opeka pečenih u lokalnim radionicama, a kao vezivo koristili su beli krečni malter. Pored čvrstih materijala, u gradnji je dosta korišćeno frvo... Stefan Pop-Lazić, Singidunum rimski vojni logor, k.c. Beogad, 2010, str.16

...U današnjem centru Beograda-ispod spomenika knezu Mihajlu, Kosovske ulice, Bulevara kralja Aleksandra i ispod Tašmajdanskog parka prostiralo se veliko rimsko groblje, na kojem su otkrivene stotine spomenika... Stefan Pop-Lazić, Singidunum rimski vojni logor, k.c. Beogad, 2010, str.29

...Bog Mitra rođen je iz stene, pa je njegovom rođenju u čast, hram bio mala pećina u steni. Nalazio se na mestu današnjeg Donjeg grada Beogradske tvrđave, ispod zida Velikog barutnog magacina...U blizini Singidunuma, na Avali otkriven je žrtvenik posvećen boginji Oraciji, koja je, predpostavlja se, bila božanstvo podzemnog sveta. Pod ovim imenom bila je poznata samo u Singidunumu...Jupiter, Junona i Minerva činili su svetu trijadu rimske države. Na forumu svakog grada nalazio se hram posvećen tim božanstvima... Stefan Pop-Lazić, Singidunum rimski vojni logor, k.c. Beogad, 2010, str.26-27

...Granice Rimskog carstva na Dunavu krajem 4.veka bile su ugroženenavalom Gota, Huna i Sarmata.Veliki poraz Carstvo je doživelo kod Hadrijanopolja 378. godine, koda je tokom bitke poginuo car Valens... Stefan Pop-Lazić, Singidunum rimski vojni logor, k.c. Beogad, 2010, str.30