#boldart publishers

[jurjenkvanderhoek]

SCHILDER DOET BEROEP OPMEER ZINTUIGEN DAN DE OGEN ALLEEN

“De ongerepte natuur en de eenvoudige bewoners van de Veluwe oefenen een grote aantrekkingskracht uit op stadsbewoners. Juist in een tijd van opkomende industrie en verstedelijking wordt de schoonheid van de natuur en het leven dicht bij de natuur ontdekt.” Dit en andere informatie lees ik op de website van het relatief jonge Noord-Veluws Museum. Het museum dankt zijn bestaansrecht aan de vele schilders die in en rond kunstenaarsdorp Nunspeet inspiratie opdeden en nog voortdurend opdoen. De omgeving blijft een toeristische trekpleister, dat lommerrijke landschap trok in het begin van de vorige eeuw een keur aan bekend geworden en onbekend gebleven kunstenaars naar zich toe. Als bijen op de honing kwamen schilders uit het westen van Nederland naar de Veluwe. Daar werd in het teken van de tijd een kolonie opgericht waar verschillende kunstenaars hun intrek namen om gezamenlijk op te trekken, met elkaar in gesprek te zijn en elkaar in de kunst te stimuleren. Ze lieten zich inspireren door de dan nieuwe kunststroming, het impressionisme. Het werk is losser van toets en toont steeds meer een impressie van het landschap met aandacht voor het licht en de kleur van het moment, schrijft het museum.

In de eenvoud van het landschap en het leven op de basis van het bestaan vonden de kunstenaars voldoende impressies om vast te leggen. In hun werken idealiseerden zij deze originele eigenheid, als tegenbeeld van industrialisatie en het opgeblazen stadsleven. Door de voortschrijdende mechanisatie dreigde dit simpele en eenvoudige zijn te verdwijnen. Maar door de technologie opende zich tevens het achterland en daar hebben de kunstenaars hun voordeel mee kunnen doen. Onder meer was een spoorlijn aangelegd waardoor de streek beter bereikbaar werd. Het aanbod van schilderthema’s was er groot, een kenmerk dat veel kunstenaars op de trein deed stappen. En een nieuwe vinding, namelijk de verkrijgbaarheid van verf in tubes, maakte het de kunstenaars meer eenvoudig in de buitenlucht te schilderen. De verf kan immers houdbaar worden meegenomen en is al in de fabriek aangemaakt en gemengd. En plein air hoeft de kunstenaar niet meer zelf dit voorwerk te doen en kan zo uit een scala aan kleuren en tussenkleuren het werk opzetten. De impressionisten stonden graag in het moment en op de plek, zodat het licht levend kon worden doorvoeld. Vooral door het authentieke karakter vinden de schilderijen van de Veluwse schilders gretig aftrek in binnen- en buitenland. Vooral de geëmigreerde Hollanders nemen zo een stukje van het vertrouwde thuisland mee naar het onbekende buitenland.

Om de werken van deze kunstenaars een podium te geven en onder de aandacht te houden is in 2011 het Noord-Veluws Museum in het leven geroepen. De eerste tentoonstelling in het nieuwe museum, dat in november 2014 de deuren opent, bestond uit het werk van Ben Viegers. Hij is één van de bekendere schilders van deze omgeving, maar ook talloze andere gaan mee in de slipstream van de tijd. Het museum kan putten uit een rijke schakering van werken en een groot aantal kunstenaars. Ook heeft deze Ben Viegers een omvangrijk oeuvre nagelaten. Hij was een productief schilder. Het museum kan dan nu, 75 jaar na zijn overlijden, nog eens een overzicht van zijn werk geven in een nieuwe tentoonstelling. Het betreft dan geen herhaling van eens getoond werk, maar zijn er voornamelijk niet eerder geëxposeerde werken te zien. Daaruit blijkt dat de schilderijen qua sfeer niet aan kracht hebben ingeboet. Deze ogen springlevend. Hoewel Viegers zijn tijd en omgeving erin heeft gedocumenteerd, kan deze eenvoudig in de actualiteit van nu worden geplaatst.

Ben Viegers zocht in zijn werk naar de puurheid van het landleven. “Met gretigheid vertaalt hij de rijkdom aan onderwerpen die hij daar aantreft in schilderijen met een krachtige toets in een warm palet”, verantwoordt het Noord Veluws Museum de keuze nog eens ruimschoots aandacht te schenken aan deze impressionistische kunstenaar. Viegers wist van de vernieuwingen in de schilderkunst, maar blijft zijn hele leven trouw aan de beleving van het moment. Hij werkt graag in de open lucht en speelt met het licht. Bij de tentoonstelling is de catalogus die is verschenen in 2014 nog steeds van waarde. Van Spijk Art Books brengt “door de ogen van ben viegers” dan ook opnieuw uit in 2022 bij de tentoonstelling in het Noord-Veluws Museum. De tekst van Williëtte Wolters-Groeneveld geeft een representatief beeld van leven en werken van Ben Viegers. Zij verwoordt de biografie van de schilder en belicht in beeld zijn oeuvre Ook richt zij de blik op de macht van de handelaars die de vrijheid van de kunstenaars inperkte.

Geboren in Den Haag treedt Viegers in de voetsporen van de Haagse School, maar door zijn zwerftochten met de motor met zijspan en in de auto, zijn vele reizen naar met name Frankrijk, geeft hij een eigen invulling aan deze beeldtaal. Vooral de licht- en schaduwwerking die ter plekke in de open lucht enigszins stijlvol wordt overdreven houdt het werk springlevend. Hoewel de omgeving in de eerste helft van de 20e eeuw op doek is gezet, kan ze eenvoudig in het heden worden terug gevonden. De sfeer is er gemoedelijk, van dat karakter is door monumentenzorg en beschermde stadsgezichten voldoende behouden om de schilderijen van Ben Viegers in de huidige tijd terug te plaatsen. Viegers zocht de essentie van de omgeving waarvoor hij zijn ezel had opgesteld. Vanuit verschillende hoeken en op diverse tijdstippen bekeek hij eenzelfde onderwerp om het standpunt en de lichtval te verkennen. De schilderijen zijn gelikte plaatjes voor prentbriefkaarten. De schilder benadrukte in zijn werk de omgeving, waardoor de toerist deze kan gebruiken om de tijdelijke verblijfplaats aan het thuisfront kenbaar te maken. Viegers heeft onder pseudoniem diverse van zijn werken op ansichtkaarten laten afdrukken. Hij maakte op die manier, door te ondertekenen met een alias, onderscheid tussen zijn serieuze werk en dit snelle commerciële materiaal. Op deze manier raakte het werk wel veel meer onder de mensen. Het karakter van de schildseringen bleef dezelfde, zodat een A.Huizing sterke overeenkomsten vertoont met een B.Viegers.

Viegers had een voorliefde voor water en bracht dat voortdurend in zijn werk in wanneer dit qua beeld mogelijk was. In de grachten, sloten en meren spiegelt het onderwerp zich, waardoor in het werk een gelaagdheid en diepte ontstaat. Deze natuurlijkheid gebruikt Viegers om zijn werk rijk te schakeren. In de golven zet hij verschillende kleurvegen naast elkaar, in de geest van het pointillisme, waardoor een levendig en bijna dynamisch beeld wordt bereikt. De kleuren zijn helder, de sfeer is open en luchtig. Naast de natuurlijk aangereikte eigenheid, vond de schilder veel uitdaging in de seizoenen. Ieder jaargetijde bracht een nieuwe kleurschakering. Hij zette dit veranderende licht met passie op het doek. Williëtte Wolters schrijft in het boek: “Met zijn aansprekende schilderijen doet hij een beroep op meer zintuigen dan de ogen alleen. De toeschouwer ziet niet uitsluitend hoe Viegers keek, maar ruikt ook de oergeuren van het land, het kruidige herfstbos en de heldere vrieskou, en voelt de narcissen en stroeve tulpen.”

De schilder was niet te stuiten in zijn drang de wereld om hem heen in zijn kleurenpalet te vangen. Wel gebruikte hij zijn vrijheid als kunstenaar om de werkelijkheid naar zijn hand te zetten. Toch geeft het ons nu een inkijk in de tijd van toen. Hoewel Viegers zijn werk niet heeft gedateerd, kunnen door geschilderde details plaats en tijd worden achterhaald. De schilder documenteerde onbewust de omgeving, omdat hij zo nauwgezet de voorstelling wist uit te tekenen. Niet fotografisch natuurgetrouw, maar met een losse toets zodat de realiteit nog meer duidelijk aan het licht komt. Viegers schilderde de herinnering, nu zien wij dit als nostalgisch en beschouwen het als een romantisch gegeven. Het is het actuele aandenken van zijn tijd. Niet als souvenir zo bedoeld neer gezet, maar wel als emotionele impressie beschouwd.

“door de ogen van ben viegers” Heruitgave bij de tentoonstelling in het Noord-Veluws Museum. Tekst Williëtte Wolters-Groeneveld. Uitgave BoldArt Publishers, 2014 / Van Spijk Art Books, 2022.