#Rapirsî

[mevlutoguz]

BERGÊN HERÎ SERKEFTÎ YÊN PIRTÛKÊN KURDÎ Û FIKRÊN XWÎNERAN

Berga pirtûkê cil û bergê pirtûkê ye. Rasthatineke di cîh de di kurdî de çawa ji bo lixwekirinên mirovan cil û berg tê gotin ji bo "lixwekirinên" pirtûkan jî berg hatî gotin. Ji bo wê ye ku dîtin û têkilîdanîna me ya yekem bi bergên pirtûkan re dest pê dike. Ger lixwekirina bergên pirtûkan baş be li ber dilê me şîrîntir dibe.

(Abdulla Peşêw, Birakujî, Avesta)

Hin kes ji bergan agahiyên derbarê naverokê hêvî dikin, qet nebe pir hindik çi di nav berhemê de hebe li ser "rûyê" wî jî wisa bixwiyê. Hin kes jî di wê baweriyê de ne ku kesê bergan çêdike ne ku "kurteya" berhemê derxe ser bergê, dibê berhemê di hişê xwe de taswîr bike, bi awayeke serbest. Ez jî di vê fikrê de me; divê rê li ber xwîner bê vekirin ku bi serbestî bikaribe berhemê bixwîne, an na ger tu tişta herî girîng biresmînî ser bergê sînorê xeyalkirina xwîner ko dikî. Ser meselê di van dawiyan de berga pirtûka Anayurt Oteli ya Yusuf Atılgan ku Weşanên Can bi ya min awayeke gelek xweş çap kirî, bû cihê nîqaşê. Hin kesan rexneyên; ji xwe encama pirtûkê di berga wî de hatî çapkirin kirin.

Bergên pirtûkan di serî de bi niyeta ku rûpelên berhemê biparêzin dihatin çêkirin. Ji bo wê jî kîjan melzeme qalind û sert ba maqûltir bû. Di wan dewran de wek postê heywanan bo berg dihat bikaranîn. Ji ber hindê niyeteke estetîkiyê tune bû.

Bi guherîna amûrên teknojiyê re helbet berg jî şikleke nû girt. Ji bo pirtûkên dîjîtal an jî e-pirtûkan mesela bergê hêsantir bû; êdî qalib û lihevkirina rengan ewqas kêşeyeke mezin nîne. Lê her çiqas derfet zêde bibin jî bi min berg ji derfet zêdetir bi fikr ve girêdayî ye. Ji bo wî jî mesela derfetê ne tişteke derbasdar e.

Du sal û nîv di weşanxaneyeke de xebitîm û dizanim ku di der barê bergê de fikra nivîskar neyê girtin ew berg kêm dimîne. Weşanxaneyên din dema berga pirtûkê amade dike bi nivîskar re pêwendî datîne baş nizanim lê divê têgihîneke wisa hebe. Axir kesên bergan çêdikin nikarin hemû pirtûkan bixwînin, ji ber wê jî kesê herî baş dizane çi awa berg li rihê pirtûkê tê nivîskarê pirtûkê bi xwe ye.

Bi pêşketina matbayê re hin kesan êdî ji pirtûkan pere qezenç dikir. Bi demê re pirtûk bû amûreke danûstandinê ku kêm caran nirxê xwe wenda dikir. Ku tişteke were firotin û stendin dê helbet hin stratejiyên firotinê ji xwe re diyar bike. Tam di vir de berg derdikevin pêş. Ji bo firotinê tişta herî girîng dîtin e, ji ber wê ye ku hemû tiştên firotinê xîtabê dîmenê dikin. Ji hêleke din ve jî pirtûk êdî bûne "tişteke arazûyê" û nikare gohê xwe ji girîngiya dîmenê re bigire.

Ger di nava pirtûkê de şaşiyên redekteyê hebin meriv dîsa dikare tolere bike lê şaşîkî li berga pirtûkê ne cîhê famkirinê ye. Ser meselê çend meh berê Weşanxaneya Lîsê pirtûka helbestan ya Narîn Yukler çap kir û di berga pirtûkê de şaşîkî mezin hebû. Yukler di 2017an de xelata Pêşbîrka Arjen Arî stendibû lê weşaxane 2016 nivisandibû. Avesta jî di pirtûkên xwe yên dawî de problema kumikan dijî. (bnr: hinara dawî ya dinyayê)

Ji xwe ev serê çend salan e bergên Weşanxaneya Belkîyê di nava xwînerên kurdî de cihê nîqaşê ye. Piraniya kesan naecibînin û dişibînin resmê me di zarokatiya xwe de çêkirirî an jî resmê Paintê. Hin kes jî eksê wî wek dijderketineke dibînin. Lê wisa dixwîyê her diçe bergê Belkîyê baş dibin.

Bi ya min divê meriv berga pirtûkê wek perçeyeke bifikire. Ne ku wek beş beş bê veqetandin. Ger tu wêneyeke bikî orta bergê, ew berg jixweber dibe sê beş. Piranî li beşa jorê wêneyê an jî li beşa jêrê wêneyê navê berhemê û navê nivîskar tê nivisîn. Bi gelemperî logo û navê weşanxaneyê jî li jêr tê bicîhkirin. Li gor dixwiyê di bergê de wêne bikaranîn -ji wêne qesta min di nava çerçoveyeke de çapkirina berg (bnr: weşanên do)- her diçe kêm dibe. Ger ne berhemeke bîyografîk-otobiyagrafîk be an jî ne bîranîn be divê wêne tercîha herî dawî be.

Li dinyayê jî û li Tirkiyê, her wiha di nav weşanxaneyê kurdî de jî berg her diçin ber bi mînîmaliyê ve diçin. Resmên bi compîtirê hatî amadekirin li ser bergan tê bicîhkirin. Di vê mijarê de bergên Avesta rêya xwe dîtine.

Ji ber ku em xwîner û weşanxane jî zêde li ser bergan nasekinin navê kesên bergan çêdikin derneketine pêş. Jixwe hin weşanxane navê kesên bergê çêdikin nanivisînin an jî wek weşanxane derbas dibe. Çend kes tên hişê min; ji bo Nûbihar û çend weşanxaneyên din İHB Reklam Ajansı, ji bo Peywend û çend weşanxane û kovarên din Şemal Medya (Aysel  Kazıcı Özalp), ji bo Avesta; Ahmet Naci Fırat, Azat Aktük û Genco Demirer, ji bo Lîsê Şener Özmen (ji derhêneriya dîtbarî qesta wan herhal berg jî ye!) ji bo çend weşanxaneyên din Onur Öztürk û ji bo Belkî Asya Genim.

Ev nivîs ji ber ku bi kesên bergan çêdikin û weşangeran re jî neaxiviye belkî kêm be lê ew jî mijara nivîseke din e. Belkî blogereke din jî bergçêkeran re nivîseke xweş derxe.

Min ji çend kesên rû bi rû nas dikim an jî bi awayeke ji xwandina wan bawer im her sê pirsên jêrê kirin. Ji wan kesan (du kes ne tê de) bi tevayî xwîner in an jî hê berhemeke wan ya çapkirî tune ye û bi awayeke alfabetîk hatine rêzkirin. Hûn dikarin li tevahiya bergên pirtûkan ji kurtcekitap.com û pirtukakurdi.com ê binêrin.

Biraniya kesan pirsan bersivandine herî pir ji bergên Lîs, Avesta û Peywendê hez kirine. Wisa dixwiyê ku pirtûkên di van dawiyan de hatî weşandin zêdetir di hiş de maye, ev jî herhal ji kurtûba dema bersivandinê ye ku zêde li ser bergan nesekinîne. Bêyî hin sererastkirina bikim lîsteya xwîneran li jêr e.

Pirsên me kir ev in:

"Merheba, ez dixwaxim ji bo blogê nivîseke li ser bergên pirtûkên kurdî amade bikim. Ji bo wê ji çend kesên bi xwendina kurdî re eleqedar in daxwaza çend pirsan bikim.

* Pirsa yekê; ji bo we bergê pirtûkên kurdî di çi astê de ne û derbarê kêmasî û başiya wan de çi difikirî?

* Ya duduya; tu dikarî deh heb bergên pirtûkên kurdî yê herî diecibînî bo me rêz bikî? (Ji deh heban zêdetir û kêmtir jî dibe) Tu dikarî bergên pirtûkên nexwandiye jî lê zêde bikî.

* Bêyî hûn li pirtûkan an ciheke din binihêrin [xwe û min nexapînin :) ] navê keseke bergên pirtûkên kurdî çêdike tê hişê we. Ji kerema xwe re navên wan jî binivisînin. Ger nav neyê hişê pirsê we "wek nav nayê hişê min" bibersivînin :)

Ji kerema xwe re ger bi niyet bî bibersivînî di nava du rojan da li pirsên min vegere :)

Bi silametî."

(Melayê Cizîrî, Gerdeniya Gewherî, Avesta)

Mewlûd Oguz /   mevlutoguz.tumblr.com

Beriya her tiştî spasiya te dikim te bal kişande ser vê mijarê. Bi lêpirsîn û çavpêketinên wiha ez bawerim -û hêvîdar im- xwendekar jî û weşanger jî wê bêhtir bala xwe bidin bergên pirtûkan. Lê weku xwendevanekî ez ji zerfê (berg) bêhtir mazrufê(tekst, naverok) dinêrim, bi wê re elaqedar dibim. Lê ew nayê wê wateyê ku ez bergekî spehî û estetîk naxwazim, elbet dixwazim lê wekî min got ji bergê bêhtir bi naverokê re eleqedar dibim.

Mala Şener Ozmen, Brahîm Xelîl Baran, Azad Akturk hezar carî ava be, bi saya serê wan bergên nîspeten spehî û estetîk dertên. Nivîskar, rexnegir û estet Semih Gumuş* di vî warî de, derbarê bergên pirtûkan û giringiya wan du nivîsên karîger û sûdewer belav kiribûn, bi vê munasebetê pêşniyar dikim ku herdu nivîs bi baldarî bêne xwendin, bi taybetî weşangerên me yên birêz bixwînin.

Wekî ji nimûneyên min hilbijartine jî eyan e, tê xuya kirin, ez bêhtir ji bergên ku Şener Ozmen, Brahîm Xelîl Baran û Azad Akturk sêwirandine hez dikim. Herwiha ez berg û mîzanpaja hêja Aysel Kazici jî diecibînim.

1- Gerdeniya gewherî, şerha Ziving / Avesta

1.1 Birakujî, Abdulla Peşêw /Avesta (piştî nivîs hat weşandin li lîstê zêde bû)

2- Şewnamey Şaîrekî Têhnî, Abdulla Peşêw /Peywend

3- Feqiyê Teyran / Nûbihar

4- Çîroka Reşpoşan, Dana Fayeq / Peywend

5- Qonaxa Modernîzma Kurdî Helbesta Tîrêjê,  Îrfan Amîda / Lîs

6- Hibra Sor, Rizgar Elegez / Lîs

7- Kevirên Bendewariyê, Kawa Nemir / Lîs

8- Bermayiyên Demê, Mihemed Şarman / Avesta

9- Gulên Şoran Li pey qedereke winda, Eta Nehayî / Avesta

10- Bêbavî, Şêxo Fîlîk / Avesta

11- Ez tev de pencere me, Dîlan Şewqî / Avesta

12- Çaryek bi ezman şûn de, Şeyhmus Dagtekîn / Avesta

* https://www.insanokur.org/onemli-sorunlarimizdan-kitap-kapaklari-semih-gumus/

** http://kitap.radikal.com.tr/makale/haber/kitap-kapaklarini-nicin-onemsemeliyiz-373612

 Nîşe: Ev rapirsî cara yekem di bloga Aziz Tekin (xewname.blogspot.com) de di 31ê Çileyê 2018an de hatiye belavkirin û 9ê Tîrmeha 2018an beyî ku guhertinek tê de were kirin di bloga mina şexsî de tê belavkirin. Ji bo tevahiya nivîsê li lînkê bitikînin.

http://xewname.blogspot.com/2018/01/bergen-heri-serkefti-yen-pirtuken-kurdi.html