#Propädeutik | Explore Tumblr posts and blogs

fels-efe · 2 years ago

Text

Kant terminolojisi

Kant 1781 yılında on yıl süren “suskun” bir süreçten sonra, Saf Aklın Eleştirisi adını verdiği ve felsefe tarihini değiştirecek bir eseri bilim dünyasına kazandırmıştır. Fakat zamanın ünlü filozofları dahil entelektüel camiada Saf Aklın Eleştirisi’ni anlanmaması Kant’ı derinden üzmüştür. Bir de meşhur bilim dergilerinden birinde Saf Aklın eleştirisi’ni yanlış tanıtan bir makale yayımlanmasından sonra bu yeni felsefesini, yani aşkınsal felsefeni “popüler” bir dille tanıtma kararını almıştır. O yüzden Saf Aklın eleştirisi’nin kısa bir özeti olan Prolegomena’sını alelacele hazırlayıp bastırmıştır. Fakat zaman kısıtlığından dolayı Prolegomena Saf Aklın eleştirisi kadar titizce derlenmemiştir ve içeriğine o kadar özen gösterilememiştir. Hatta Kant’ın el yazmalarının sayfa sırası bile büyük ihtimalle matbaahanede karışmıştır. Çeviriye de yansımış olan metin sıralamasındaki bu karışıklık haliyle okurun da aklını bir nebze karıştırabilir. O halde Saf Aklın Eleştirisi gibi önemli bir eser dururken neden bu kitapçığı okuyalım?

Kuşkusuz Saf Aklın eleştirisi her yönüyle Prolegomena’nın içeriğinden daha zengin ve daha ayrıntılıdır. Ayrıca Immanuel Kant, Saf Aklın eleştirisi ile felsefede devrim yaptığı iddiasındadır ve bu konuda haklı çıkacaktır. Antik felsefe tarihi nasıl Sokrates’ten önce ve Sokrates’ten sonra olarak ayrıldıysa, Yeni çağ felsefesi de Kant’tan önce ve Kant’tan sonra diye ayrılmalıdır, zira Kant bilginin “iki kökenini” keşfettikten sonra dogmatik olarak adlandırdığı rasyonalist felsefeden kopmuştur. Bu eserin girişinde, sizin de şahit olacığınız gibi, öğretileri için felsefe tarihini baz alan ve ondan şaşmayan dogmatik filozoflar eleştirilmektedir ve felsefi kavramların değişmez hakikat olarak görülüp, geleneksel felsefi öğretilerin tartışılmaz olduğunu savunanlar eleştirilmektedir, zira Kant bazı kavramların tanımını geleneksel bağlamından ayırıp, yeniden belirlemeye başlar. Gerekçesini de söyle izah eder: “Bilgi ilerledikçe, kesin olmayan, bilimin çocukluk [başlangıç] devrinden kalma bazı klasikleşmiş terimlerin yetersiz veya kötü uyduğu izlenimini önlemek imkânsız ve terimleri daha yeni veya daha uygun şekilde kullanmak eskisiyle karıştırılma tehlikesini doğurabilir.”[1]

Prolegomena’yı okumanın birçok haklı gerekçeleri vardır, çünkü Prolegomena’nın içeriği, Saf Aklın Eleştirisi’nin önsözü mahiyetinde olması hasebiyle, Eleştiri’nin işlediği konuları ayrıntılarına girmeden işler. O yüzden Prolegomena Kant’a göre Saf Aklın Eleştirisi’ne bir ön hazırlıktır[2] (Propädeutik), yani aşkınsal felsefenin temel kavramlarını anlamaya bir giriştir. Kitabın adını da bu yüzden Prolegomena koymuştur. 18. yüzyılda bu terim ana konudan önce işlenen dersin adına veya bir kitabın başına konan önsöze verilen bir isimdi. Kant da bu geleneğe uyarak bu eserin adını bu minvalde koymuştur. Yeniçağ Avrupasındaki bu gelenek ortaçağdan beri Arap literatüründe yerini alan “mukaddime” ile kıyaslanabilir. Kısacası: Saf Aklın eleştirisi’ne daha kolay bir giriş yapabilmek için Prolegomena’yı daha önce okumak daha mantıklı olabilir. Ama Prolegomena, içeriğinin ağır bir konunun kısa bir özeti olması hasebiyle, sanıldığı gibi o kadar kolay anlaşılır değildir. Konrad Lorenz bile Prolegomena’yı anlamakta güçlük çektiğini söylemiştir: 1940’da Konrad Lorenz henüz Nobel ödülü kazanmamıştı, ama hiç ummadık şekilde ve sadece birkaç aylığına Kant’ın üniversitesi olan Königsberg’te doçentlik görevini üstlenmişti. Eşi de o yüzden ona doğum günü dolayısıyla Prolegomena’yı hediye etmişti. Lorenz, Kant’ın eserlerinden tek bunu tamamen okuduğunu söyler. Kitabı okuduktan sonra şunları yazar: “Kant okunmaz, Kant çevrilir.”[3]

Bu kitabın amacı o yüzden metni sadece Türkçeye çevirmek değil, içeriğini anlaşılır kılmaktır. Dolayısıyla Kant terminolojisindeki şimdiye dek alışılagelmiş bazı terimlerin yerine – belki de haddimi aşarak – farklı sözcükler kullanmayı tercih ettim. Bu maksatla klasikleşmiş Erdmann (E), Vorländer (Vo), Cassirer (Ca) gibi Kant haleflerinin Prolegomena edisyonlarını bir araya toplayıp değerlendirmelerine katan Pollok (Po) edisyonunu esas aldım. Onun yanında Kühn (Kü) edisyonuna geniş yer verdim. Zira Emil Kühn’ün 1908’de yayımlanan Prolegomena edisyonu, orijinal metnin 20. yüzyıl Almancasına çevrilmiş, sadeleştirilmiş diyebileceğimiz versiyonudur. Onun yanında Max Apel’in (Ap) Prolegomena şerhi ile Lyre ve Schliemann’ın (LS) editörlüğünü yaptığı şerh mahiyetli makalelerden oluşan kitabından yararlandım. Felsefe terimlerini kısaca özetlediği için kavram tanımlarında Kirchner ve Michaelis’in felsefe kavramları sözlüğünden ve Rudolf Eisler’in Kant terminolojisini sırf Kant’ın kendi eserlerinden alıntı yaparak derlediği Kant sözlüğünden (Kant-Lexikon’dan) alıntılar yaptım. Bunun haricinde ek bilgilerinin yararlı olabileceğini düşündüğüm eserlerden de bilgiler topladım. Ama dipnotların adedini ve uzunluğunu göz önünde bulundurarak, açıklamaları kısa tutmaya çalıştım. İlgilenenler için, dipnotlarda kaynakça belirtilmiştir, kitabın sonunda alıntı yaptığım tüm kaynakların detaylı bilgilerini liste halinde topladım. Bazı yerlerde konuyu daha ayrıntılı açıklayan Saf Aklın Eleştirisi’ndeki pasajlara atıf yaptım, çünkü iki kitabın içeriği de zaten aynıdır ve ikisi de Kant’ın aşkınsal felsefe veya eleştirel idealizm adını verdiği yöntemi tanıtır.

“Aşkınsal felsefe nedir?” sorulacak olursa, “nasıl bilgi edinebileceğimizi araştıran bilgi kuramının öncüsüdür ve fikir babasıdır” diye yanıtlayabiliriz. “Bilgi nedir?” gibi sorular Antik Yunan felsefesinden beri klasik sorulardan olsa da Saf Aklın eleştirisi yeni “neyi bilebilirim?” sorusuna verdiği yanıt tarzı ile bir çığır açmıştır. Kant’ın başlattığı bu tür araştırma yeni bir felsefe dalının oluşmasını sağlamıştır. Felsefenin bu yeni branşının adına 19. yüzyılda Kant’ın halefleri tarafından Erkenntnistheorie adı konmuştur. Kant’ın kurmak istediği bilim, kendisi empirik olmayan, ama empirik bilimin temellendirmesini oluşturacak bir daldı. “Zorunlukla metafizikten önce gelen tüm aşkınsal felsefenin bizzat, burada ortaya atılan sorunun tümel çözümü olduğunu söyleyebiliriz, hem de sistematik düzen içinde ve kapsamlı şekilde. Ama şimdiye dek [böyle] bir aşkınsal felsefe yok: Çünkü bu ismi taşıyan [dal] aslında [şu an] metafiziğin bir bölümü [olarak geçiyor]; fakat o bilim ilk önce metafiziğin olanaklılığını sağlamalı ve o yüzden ondan önce gelmeli.”[4]

Kant’ın terminolojisine aşina olmayan okuyucunun yazılanları anlamakta zorluk çekmesi kaçınılmaz olacaktır, çünkü yazarımız bu kitabı öğrenciler için değil, geleceğin öğretmenleri için yazdığını belirtmiştir[5] ve o yüzden eserlerinin anlaşılması için kendi zamanının felsefi terminolojisinin bilinmesini okuyucudan beklemektedir. O yüzden Kant felsefesinin kilit terimlerine ve tanımlarına bir göz atalım:

Kant “yeni sözcükler geliştirmeyi” sevmezdi, çünkü bunun “nadiren başarılı olan, dilde yasamacılık yapma hevesi”[6] olduğunu düşünüyordu. Algı/algılayış (Wahrnehmung), görü (Anschauung) ve saf (rein) terimlerini Locke’un Deneme’sinden ve Leibniz’in Nouveaux Essais’inden aldı. Kategori, aşkınsal (transzendental), analitik ve diyalektik ise Alman Aristoteles geleneğinden, idea da Platon’dan gelmektedir. Terimlerinin arasında zamanın felsefe ders kitaplarından, örneğin Meier veya Zedler’in eserlerinden alınmış müphemlik (Amphibolie), çatışkı (Antinomie) veya paralogizma gibi terimler bulunur, ama Kant bunlara kendi felsefesinin renk tonunu katmıştır. Eleştiri kavramı ise Fransızca “critique” teriminden alınmıştır. Bunun aslı Cicero’ya dayanan bir nesnenin değerini biçme sanatı olan “ars critica”dan gelir.[7] Birçok terimin anlamlarında Kant’a özgü anlam incelikleri vardır. Örneğin epistemoloji olarak da bilinen Erkenntnistheorie’nin Türkçe karşılığı bilgi kuramı olsa da ‘erkennen’ bilmek anlamına gelmez: erkennen sözcüğü seçmek, tanımak veya farkına varmak demektir, karanlıkta bilinen bir şeyi bilinmeyenler arasında seçebilmeniz gibi, yabancı insanlar arasında bildiğiniz kişiyi tanımanız gibi veya bildiğiniz bir şeyin mahiyetinin düşündüğünüzden farklı olduğunu fark etmeniz gibi. Yani tanıyabilmek için önceden bir şeyi biliyor olmanız gerekir, yani deneyim edinmeden saf (rein), deneyimden önce (apriori) bilgiye (Wissen) sahip olmanız gerekiyor. Günümüzde Menon paradoksu olarak da bilinen bu bu teferruata Platon Menon diyaloğunda dikkat çekmektedir. Ama Kant’ın epistemolojisini rasyonalistlerden ayıran nokta, bilgiye giden yolun sadece akıl yürütme olmadığıdır. Kant bilgiyi salt düşünerek elde etmeye çalışmaya alaycı bir üslupla “vernünfteln” der. Bilginin en başta kaynağı olarak deneyimi (Erfahrung) görür ve aşkınsal felsefede deneyimin çok merkezi bir konumu vardır. Birincisi, nesneler (Gegenstände) duyusallık (Sinnlichkeit), yani görme, duyma, tatma vd. aracılığıyla, başka deyişle algılama (Wahrnehmung) yoluyla bize verilir, yani bahşedilir (gegeben). Bahşetmek burada nesnelerin deneyim vasıtasıyla olgusal veya aşikar olması demektir, yani şeyler deneyim olmadan olgusal olmaz. O yüzden Kant, deneyim ve olgusal (gegeben) sözcüklerini sıkça beraber kullanır. Şimdiye dek gördüğüm tüm çevirilerde “gegeben” genelde verili veya verilen diye çevrilir, fakat “Gegebenheit” (olgusallık) sözcüğünün bir sıfatı olduğu için “olgusal” veya “mevcut” olan veya “bahşedilen” olarak anlanmalıdır ve önceden bilinmeyen bir şeyin bahşedildiği ifade edildiğinde “aşikâr” anlamı da vardır. Deneyimin ikinci işlevi ise düşünceleri teyit etmesi veya reddetmesidir. Kant o yüzden deneyime mihenk taşı (Probierstein) der.[8] Tıpkı sarrafın elindeki metali, kıymetli olup olmadığını öğrenmek için mihenk taşına gerek duyduğu gibi, insanoğlu da bir düşüncenin doğru mu yanlış mı olduğunu deneyimle bilir. Kısacası: Düşüncemizin bir nesnesi olup olmadığını – nesneye ‘karşılık’ veya obje[9] (Objekt) de diyebiliriz, hepsi bu bağlamda eş anlamlıdır – deneyim belirler. Deneyimsiz olan, daha doğrusu deneyimden önce gelen kavramlar apriori[10] kavramlardır, deneyimle teyit edilenler de a posteriori[11].

İşte bu yüzden Kant’ın felsefesinde görüngü (Erscheinung) ve kendi başına şey (Ding an sich) ayrımı vardır. Kendi başına demek, öznenin algılayışından bağımsızdır, hiçbir belirlenimi yoktur demektir. Geleneksel fenomen ve numen terimleri temel olarak kullanılsa da bir detay farkı vardır. Kant doktora tezinde numenlere düşünce yoluyla aşina olabileceğimizi savunmuşsa da, Saf Aklın Eleştirisi ile bu görüşten dönmüştür. Yukarıda da belirttiğim gibi deneyimlenemeyen, var olduklarını farz etmek zorunda olduğumuz, ama mahiyetlerini bilemediğimiz şeylere ‘Ding an sich’ demiştir. “Neden böyle bir ucubeyi var saymak zorundayız?” diye soracak olursanız bunun yanıtı Hume sorunsalında, yani nedensellik (Kausalität/ causation) olarak da adlandırılan neden-sonuç bağlamı yatmaktadır. Kant bu neden-sonuç ilişkisini etken-etki bağlamı (Verknüpfung von Ursache und Wirkung) olarak adlandırıyor. Burada Kant’ın Wirkursache yerine kısaca ‘Ursache’, Hume’un da efficient cause yerine ‘cause’ dediği kavram skolastik literatürde “causa efficiens” (etki yaratan neden) adıyla biliniyordu. Aristoteles’in diğer üç nedeniyle karışmaması için ‘Ursache’yi ‘etken’ olarak çevirdim. İkinci bir nedeni ise: Kant’ın etken-etki çiftiyle sebep-sonuç çiftlerini ayırdığı görülüyor, zira tümevarım içerikli konularda, örneğin Hume problemi işlendiğinde, etken (Ursache) ve etki (Wirkung) terimlerini, tümdengelimden bahsedildiğinde, örneğin yeterli sebep ilkesi söz konusu olduğunda ise sebep (Grund) ve sonuç (Folge) sözcüklerini kullandığı fark ediliyor. Grund’un neden anlamı dışında temel veya zemin anlamı da mevcut, bu tür bağlamlarda da temel olarak tercüme ettim. Fakat yeterli sebep ilkesi bağlamında, yani nedensellik döz konusu olduğunda tabi ki sebep veya neden olarak çevirdim.

Prolegomena’nın, aşkınsal felsefenin temellerini tanıtma ve Saf Aklın Eleştirisi’ni eleştirenlerin argümanlarına yanıt verme dışında üçüncü bir ana konusu daha vardır. O da modern felsefe terminolojisinde ‘tümevarım problemi’ olarak geçen ve Kant’ın ‘Hume problemi’ dediği sorunsaldır. Hume, nedenselliğin sadece “uzun süreli alışkanlıklardan” ibaret olduğunu iddia eder[12] ve bir şeyin vuku bulmasından sonra ondan farklı bir şeyin daha vuku bulmasını gerektirecek bir şeyi algılayamayacağımızı söyler: “Bir şeyin zorunlukla vaz edilmesiyle[13] bir başka şeyin daha var olmasını zorunlu kılan bir şey nasıl bir niteliğe sahip olabilir ki? Zira etken (Ursache) kavramı tam da bunu ifade eder. Hume, itiraz edilemeyecek şekilde kanıtladı ki: aklın, apriori ve kavramlar vasıtasıyla böyle bir bağlantıyı düşünebilmesi tamamen imkânsız, çünkü bu zorunluluk içerir.”[14] Hume’un – haklı olarak – etkinin algılanmadığını belirtmesi Kant’ı dogmatik uykusundan uyandırmıştır. Neticede Hume deneyimden elde ettiği bilgilerin kendi başına ait olduğunu sanmıştır, oysa ki algılanan tüm nesneler sadece görüngülerden ibarettir. O yüzden görünmeyen nesnelerde bir düzenlilik bulmaya çalışmamalıyım, çünkü “benim için olgusal olmayan şeyler için yasa bulmaya çalışarak beyhude sonsuz uğraşlar içinde çabalar dururum.”[15] Aynı şekilde algıladıklarımız nesnelerin bende yol açtığı etkiler nesnenin kendisi değildir. O nesnelerin bende oluşturduğu şey, objenin kendisi – Kant’ın deyişiyle ‘kendi başına obje’ – olmadığı modern sinirbilimle detaylı olarak açıklanabilir, ama konumuz için ve titiz bir bilim kurmak için Kant’ın görüngü ve kendi başına şey ayrımı yaptığı bilgi olarak burada yeterli olacaktır. Ayrıca nesneyi algılamak ve algıyı değerlendirmek de iki ayrı işlemdir. Bu ayrımı şöyle ifade eder: “… görüngü, duyulara dayanır, … değerlendirmesi [ise] zekaya ...”[16], yani bir olgunun başka bir olguya neden olduğu algılanamaz, ancak zekâ vasıtasıyla çıkarsanır. “Locke’un ’İnsanın Anlama Yetisi Hakkında Bir Deneme’sinde bu ayrıma dair bir işaret”[17] bulduğunu söyleyen Kant, aşkınsal felsefenin temel taşlarından olan zekâ kavramlarının (Verstandesbegriffe) gerekliliğini buna bağlar. “Onlar görüngüleri sadece harf harf hecelemeye yararlar, ama deneyim olarak okunurlar.”[18] Zekâ kavramları deneyimden öncedir (apriori) ve zorunludur (notwendig), deneyimle, yani deneyimden sonra (a posteriori) elde edilen bilgiler ise olanaklıdır (möglich). Ama nedenselliğin varlığını kabul etmeden, yani düşünmeden, deneyim diye bir olgudan bahsedilemez. Kısacası: Görüngüler algılanır, nedensellik düşünülür.

Nedensellik (Kausalität) işte o yüzden, Kant’ın terimiyle etken (Ursache) bu zekâ kavramlarından, diğer adıyla kategorilerden birisidir ve – yukarıda da belirttiğim gibi – duyularla algılanamaz, çünkü deneyim edinebilmenin bir şartıdır ve sadece düşünülür. Kategoriler ile algılanan nesne hakkında yargıda bulunulur (Wahrnehmungsurteil), böylece zamanla deneyim yargıları (Erfahrungsurteil) oluşur.[19] Kant’a göre nedensellik, yani her etkinin (Wirkung) bir etkeni olduğu savı deneyimin oluşabilmesinin koşullarından birisidir veya aşkınsal felsefenin ifadesiyle deneyimin olanaklılığıdır (Möglichkeit)[20], daha doğrusu var olabilmesinin koşuludur (Bedingung der Möglichkeit) veya başka bir deyişle ‘olmazsa olmazı’dır (conditio sine qua non). Bu ilkeye yeterli sebep (Grund)[21] ilkesi denir ve (nihil est sine ratione) “sebepsiz hiçbir şey yoktur” savına denk düşer. Aşkınsal (transzendental) tabiri tam bunu ifade eder: yani aşkınsal niteliği, bir şeyin var olabilmesini sağlayan özelliğe verilen isimdir. Buna karşılık aşkın (transzendent) olarak nitelendirilen kavramlar ise bunlardan farklıdır. İlki deneyimin var olabilme şartıdır, ikincisi ise algılanamaz, yani duyu ötesi şeylerin niteliğidir.

Yukarıda görüldüğü gibi Latince ratio sözcüğü Almancaya hem sebep anlamındaki Grund olarak geçmiş, hem akıl anlamındaki Vernunft olarak geçmiş, hem de matematiksel terim olarak oran/orantı veya geniş anlamda ilişki olarak geçmiş. Aynısı İngilizce için de geçerli: yeterli sebep ilkesinin karşılığı “principle of sufficient reason”. Bu ilkenin Almanca aslı “Satz vom zureichenden Grund”. Burada Grund sebep, neden veya temel olarak çevrilebilir. Satz sözcüğü de bu bağlamda – haklı olarak – ilke olarak çevrilir. Zira Satz sözcüğünün, aynı Grund sözcüğü gibi farklı farklı anlamları vardır. Karl Steuerwald’ın Almanca-Türkçe sözlüğünde hem Satz için, hem de Grund için ayrı ayrı 13 anlam bulabilirsiniz. Grund kelimesiyle ilgili sadece iki veya üç Türkçe karşılık yeterliyken, Satz’ın ayrıca farklı terimleri içinde barındırması tercümesini biraz daha çetrefilleştiriyor. Satz, ilk etapta gramerden gelen bir terimdir ve tümce anlamına gelir. Semantik açıdan beş tümce türü vardır. Bunlar sırasıyla: 1) iddia, belirtme, açıklama tümcesi veya yargı 2) İstem veya dilek tümcesi 3) Çağrı veya nida tümcesi 4) Buyruk veya talimat ve 5) sorudur.[22] Tümce türlerinin Latince adları felsefi terimlere aşina kulaklara Austin ve Searle’ün söz eylem kuramlarından dolayı kısmen tanıdık gelecektir: 1) sententia declarativa 2) sententia desiderativa 3) sententia exclamativa 4) sentetia imperativa 5) sententia interrogativa. Kant’ın eserlerinde Satz olarak adlandırdığı tümce çoğunlukla birinci tümce türüdür. O yüzden Satz genelde önerme olarak çevrilir. Ama Kant’ın Saf Aklın eleştirisi’ni ‘ars critica’ yöntemine göre tasarladığı için hukuki terimlerin ve benzetmelerin öne çıktığını görmekteyiz. Satz bu bağlamda iddia veya sav anlamındadır. Zedler’in sözlüğünde de Satz’ın Aussage (iddia, açıklama) ile eş anlamlı olduğu belirtilmektedir[23] ve bundan dolayı benim Satz için çoğu zaman kullandığım Türkçe karşılık ‘sav’dır. Nihayet Satz’ın bizim için önemli olan üçüncü anlamı da ilkedir, çünkü ilke, temel sav veya prensip anlamındaki Latince principium sözcüğünün Almanca karşılığı Gundsatz’tır. Ama geleneksel olarak kısaca “Satz” olarak kullanılır, mesela ‘Satz vom zureichenden Grund’da olduğu gibi. Günümüzde bile örneğin enerji korunum ilkesine ‘Energieerhaltungssatz’ denir.

Gelelim Kant felsefesindeki kilit sözcüklerden birine: Verstand’a. Verstand, bu çevirinin özgün terimlerinden biri olan ve Türkçe çevirilerde anlak veya anlama yetisi olarak çevrilen kavramdır. Fakat Verstand’ın anlam yelpazesini göz ardı bırakarak körükörüne anlama yetisi olarak çevirmek birçok yanlış anlamalara yol açmaktadır. Oysa Verstand’ın ayrı ayrı karşılıkları bulunmaktadır. Türkçedeki birinci karşılığı, gündelik dilde düşünme yetisi anlamını taşıdığı için “akıl”dır. Bunun en ünlü örneğini Kant’ın “Was ist Aufklärung?“ (Aydınlanma nedir?) adlı makalesinde “sapere” sözcüğünü yani düşünmek, akletmek fiilini “sich des Verstandes bedienen” olarak Almancaya çevirmesinde görüyoruz. Bu pasajı Türkçeye “aklını kullanmak” olarak çevirmeliyiz. Başka bir örnek verilecekse: Kant, metafizik “… insanoğlunun aklını bitmek bilmeyen, ama yerine gelmeyen ümitlerle oyalamaktadır”[24] dediğinde, Verstand sözcüğünü kullanarak düşünme yetisini, yani aklı kastettiğini görüyoruz, zira Verstand burada akıl sözcüğünün geniş anlamını temsil eder. İkinci kullanım alanı ise yanlışlıkla akıl yerine konulan duyu veya hissiyattır, Latince adıyla sensus[25]. Bunun örneğine Prolegomena’nın birkaç yerinde rastlayabilirsiniz. Örneğin A11’de Common sense terimini Almancaya gemeiner Menschenverstand[26] olarak çevirir. Başka bir örnekte Kant, “böyle bir şey eskilerin aklına gelseydi … insanoğlunun aklını aydınlatırdı”[27] yazdığında birinci akıl sözcüğü olarak “Sinn” (Latince: sensus) ikinci sözcük olarak Verstand’ı kullanmıştır. Buraya kadar Verstand’ın akıl anlamını taşıyan diğer sözcüklerden hiçbir farkı yok.

Ama Verstand’a Türkçedeki ‘anlama yetisi’ karşılığının verilmesine sebep olan husus aşkınsal felsefenin en önemli noktalarındandır, çünkü düşüncelerimizin birbirine karışmış, ama aslen iki farklı kökeni olduğunu keşfetmesi Kant’ın keşfettiği en önemli huşulardan biridir. Duyusallığın (sensualitas) ve düşünselliğin (intellectus), başka deyişle nazariyat ile fikriyatın, iki farklı husus olduğunu savunarak intellectus kavramını reseptif, yani pasif bir meleke konumundan alır ve spontane, yani aktif bir meleke yerine, ismen düşünme ve kavramlar üretme yetisi yerine koyar. Tüm karmaşıklıklar işte tam bu noktada başlamaktadır. Zira felsefe geleneğinde intellectus duyulardan gelen bilgileri toplayan (ϰοινὴ αἴσθησις, sensus communis), anlamayı sağlayan bir yeti olarak kavranmış ve böyle adlandırılmıştır. Bu nedenden dolayı intellectus Latinceden İngilizceye understanding, Almancaya da Verstand olarak çevrilmiştir. Ama Kant’ın Verstand olarak adlandırdığı yeti, yukarıda belirttiğim gibi anlamak gibi pasif bir algı değildir, yani nesnenin bilgisi Verstand’ın düşüncesini belirlemez, bilakis duyulardan tamamen arınmış bir faaliyet olarak tanımlanır. Aşkınsal felsefede Verstand’ın işlevi tanımak (erkennen)[28], düşünmek (denken)[29], yargıda bulunmak (urteilen)[30] – veya hüküm vermek de denebilir – ve kavram (Begriff) üretmektir[31], algılamak değil. Kant bize, bakış açısını neden değiştirdiğini Saf Aklın Eleştirisi’nin ikinci yayımının girişinde anlatıyor: Kopernik, “yıldızlar ordusunun tamamının seyircinin etrafında döndüğünü farz ettiği takdirde gök [cisimleri] deviniminin açıklaması iyi ilerlemeyince, yıldızları oldukları yerde bırakıp seyirciyi çevirmenin daha başarılı olup olmayacağına baktı.”[32] İşte bu üçüncü anlamın Türkçe karşılığı olarak “anlama yetisi” veya “anlak” yerine “zekâ” sözcüğünü tercih ediyorum. Bunun gerekçesini aşağıda ayrıntılı olarak açıklamaya çalışacağım. Bence Kant, Kopernik misali bakış açısını değiştirmekle günümüzdeki zekâ kavramının (Intelligenz) önem kazanmasını ve günümüzdeki anlamını elde etmesini sağladı.

Bu bakış açısı devrimi arkasından başka değişiklikleri de getirdi: Kant intellectus’un (Verstand’ın) anlamını değiştirdi. Onu algılayan (rezeptiv) ve pasif bir nitelikten, kendiliğinden hareket eden (spontan) ve üretken bir yetiye dönüştürdü. Bununla birlikte “kavramak”(begreifen) fiilinin günümüz dilinde hâlâ “mevcut olan bir şeyi yakalamak” anlamında olmasına rağmen, kavram (Begriff) terimine “bir şeyi birleştirerek kurmak” anlımı verdi, yani Begriff’in (conceptus) tanımını da tamamen değiştirdi. Conceptus, Meister Eckhart tarafından Almancaya Begriff – yani mot à mot anlamıyla kavram – olarak çevrilmişti. Wolff de bu terimi “her bir şeyin tasavvuru” tanımıyla Alman felsefe terminolojisine girmesini sağlamıştı. Fakat Kant conceptus’un tanımını ters yüz etmiştir. Begriff, geleneksel felsefede edilgen bir anlama sahipken, aşkınsal felsefede aktif bir terim olmuştur, hatta anlamı günlük kullanımımızda İngilizceden dilimize geçen “konsept” ile aynıdır. Bu, Kant’ın bir mirasıdır da diyebiliriz, zira konsept tasarlanmış bir model veya plandır. Otomobil fuarlarında gösterilen “concept car” bunun güzel bir örneğidir. Sözlükte konsept sözcüğünü ararsanız, karşınıza kavram, anlayış vd. gibi karşılıklar çıkacaktır, ama bu Kant’ın Begriff’e verdiği anlam değildir, çünkü kavram kategoriler yardımıyla üretilmiş bir tasarımdır, bir konsepttir. Oluşturulan kavram deneyime tabi tutulur ve bilgi edinmek istediğimiz, henüz belirsiz bir nesnenin tasavvuruna olağan bir yargının yüklemi olarak atfedilir.[33] Ama burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta var: zeka kavramları, yani kategoriler düşünme ve bilgi yetimiz olan Verstand’ın temel taşlarıdır. Onlar sayesinde nesnelere atıfta bulunabiliriz. Bunlar hem algılanabilir (sensibilis) nesneler olabilir, hem de düşünülebilir (intelligibilis) nesneler olabilir. İlkine Kant görüngü (Erscheinung) veya diğer adıyla fenomen (phaenomenon) demektedir, ikincisine ise, § 31’de Verstandeswesen, yani “zekâ varlıkları[34]” adını vermiştir. Fakat Verstandesbegriffe, yani “zekâ kavramları” terimine çok benzediği için dikkat edilmeli ve kesinlikle karıştırılmamalıdır. Aynı terimi § 33’de Gedankenwesen, yani düşünce varlıkları, olarak adlandırıyor. Bu da yine Verstand kelimesinin Kant terminolojisinde anlamakla değil de düşünmekle eş anlamlı olduğuna güçlü bir kanıttır. “O halde Verstand’ı neden düşünme yetisi olarak Türkçeye çevirmiyorsunuz da zekâ olarak adlandırıyorsunuz?” diye sorulacak olursa, gerekçelerim şunlardır:

İlk önce Hume’un understanding tanımı ile Kant’ın Verstand tanımı arasındaki birinci farkla başlayalım: Geleneksel empirizmdeki intellectus anlayışı ile Kant’ın Verstand tanımının en büyük farkı – duyusallık ile entelekti (nazariyat ile fikriyatı) birbirinden ayırdığı için – Verstand’ın duyusal, yani algılayıcı bir yeti olmaması[35], bilakis kendiliğinden üretkenliğe (Spontaneität) ait, kaynak[36] niteliğinde bir yeti olmasıdır. Zeidler bu önemli noktayı şöyle özetliyor: “>Deneyim, zekamızın duyusal duyumları işleyerek meydana getirdiği şüphesiz ilk ürünüdür<. Saf Aklın Eleştirisi’nin ilk yayımı bu sözlerle başlıyor. Böylece bundan böyle deneyim hakkında zekâ faaliyetinin (spontaneitenin) bir ürünü olarak bahsedilecektir. Kant, deneyim kavramını araçlaştırmakla kendi akıl eleştirisiyle Yeni Çağ’ın empirizmi ve sensualizmi arasında hemen ilk cümlede bir set çekmektedir.”[37] İkinci farkı ise zekanın ürettiği kavramların yalnız ve yalnız görüngülere (Erscheinungen) uygulanmasıdır, zira numenlere, Kant’ın deyimiyle kendi başına şeylere (Dinge an sich) uygulanamaz. Hume problemi tam da bu noktada başlar. “… halihazırdaki bir şeyin görüsünün bana o şeyi onun kendi başına olduğu gibi tanıtabilmesi anlaşılacak gibi değil, çünkü [nesnenin] özellikleri oradan [gelip] tasavvur gücüme geçemez”[38], yani nesnelerin zihnimizi etkilemesiyle nesne hakkında bilgi oluşmaz. Hume, işte tam bu yüzden nedenselliğin gerekçelendirilemeyeceğini savunur, zira neden (cause) deneyimle algılanamaz. Kant bu tespitin doğruluğunu teyit eder, ama aynı zamanda da intellectus’un işleyiş biçiminin böyle olmadığını savunur. Windelband bu iki felsefi sistemdeki değişik zekâ (Intelligenz) kuramlarının farkını şöyle özetler: “Dogmatik sistem zekayı nesnelerin ürünü olarak anlar, idealistik sistem ise zekayı eylemlerin maksadına kendi içinde uygun ve [bu eylemlerin] bazılarının da nesneleri üreten örüntüsü olarak anlar.”[39] Burada Windelband’ın Verstand yerine Intelligenz sözcüğünü kullandığını görüyoruz. İşte (birbirine zıt) bu iki zekâ işleyiş kuramını Raimund Popper iki benzetmeyle açıklamıştır. Nesnenin zekayı ürettiği varsayılan bu ilk zikredilen empiristik kurama Popper “bucket theory of knowledge” adını vermiştir.[40] Bu teori (Platon’un balmumu tabletine istinaden Locke’un silinmiş, yani boş tablet adını verdiği) ‘tabula rasa’ teorisi olarak da bilinir. Bu modele göre bilgi su misali, kova olarak tasvir edilen ve understanding olarak adlandırılan zihnin içine akar ve dolayısıyla zihne giren bu algılar bizatihi bilgi atomları veya molekülleri[41] içerir ve zihin, pasif bir anlama yetisi olarak yorumlanır. Bunun meşhur bir örneği de “Nürnberger Trichter” (Nürnberg hunisi) adı altında tanınmaktadır. Nürnbergli şair Georg Philipp Harsdörffer’in 1647 yılında yayımladığı şiir sanatı kitabında, kitabın içeriği sayesinde şarabın huniyle şişeye doldurulduğu gibi şiir sanatının da altı saatte okurun zihnine aktarılabileceğini iddia etmiştir. Günümüz Almanya literatüründe alaycı bir deyime dönüşen “eintrichtern” 17. yüzyılda bilgi edinme hakkında kabul gören bir alegoriydi. Kant bu bilgi edinme kuramına itiraz etmiştir. Ona göre bilgi dışarıdan zihne aktarılmaz, yani nesne zihni belirlemez, tam tersine zihin nesnenin mahiyetini belirler. Zihin felsefesindeki Kopernik devriminin özü budur ve Kant’ın Verstand’ı, yani zekayı, kavram geliştirme yetisi ve düşünme yetisi olarak tanımlamasıyla başlar. Popper işte bu bilgi kuramına, yani Windelband’ın yukarıdaki tanımınındaki ikinci, idealistik zekâ tanımına “searchlight theory of knowledge” adını vermiştir. Bu alegorinin anlatmak istediği işleyiş biçimi şöyledir: Esas olan fenerden çıkan ışıktır. Bilgiyi ancak bu ışığın nesneden geriye dönen yansımaları sayesinde görebiliriz. Bu tasvir, hakikatin düşünceyle nesnenin örtüşmesi (adaequatio intellectus ad rem) olarak tanımlanmasını anımsatır. Bu ‘iki tür tanım’ ilk defa ‘Açık toplum ve düşmanları’ kitabında tanıtılmış, sonra da Popper’in birçok makalesinde tekrar ele alınmıştır.

Peki, zekâ bu kavramları yoktan mı var ediyor? Hayır. Verstand, elindeki kategori veya zekâ kavramı (Verstandesbegriff) olarak adlandırılan kavramlarla nesneye yüklemler (Prädikate) atfeder ve yeni kavramlar üretir. Popper’in ifade ettiği gibi “hipotezler” oluşturur.

Yukarıda göstermeye çalıştığım terim karmaşıklığı kendisini en çok ‘intellectus archetypus’ta açığa vuruyor. Intellectus archetypus nedir? Kant’a göre iki tür zekâ vardır: Birisi, nesneleri dolaylı yoldan, ilk önce görü vasıtasıyla imgeleyen insanoğlunun zekasıdır, diğeri ise görüye ihtiyaç duymayan ilahi zekâ türüdür. Kant, Tanrı’nın düşünme tarzını betimleyen bu zekâ türünü şöyle açıklıyor: “Doğrudan doğruya nesneleri görebilecek bir zekâ tahayyül etmeliyiz; ama böyle bir zekâ hakkında, dolayısıyla atıfta bulunacağı zekâ varlıkları hakkında hiçbir fikrimiz yok.”[42] Hegel de, aynı Kant gibi, arketipik entelekti işte bu örnekte olduğu gibi Verstand olarak çeviriyor [43]. Kant eserlerinin birçok yerinde intellectus archetypus bağlamında hem Intelligenz[44] sözcüğünü de kullanıyor, hem Verstand[45] sözcüğünü. Bunun örneklerini bizzat Prolegomena’da da bulabilirsiniz[46]. Bu argüman benim için intellectus’u ve dolayısıyla Verstand’ı zekâ olarak çevirmem için en önemli etken. Antrparantez: Saf Aklın Eleştirisi’nde intellectus archetypus terimine gesetzgebende Vernunft diyor; evet yanlış okumadınız, Vernunft (bkz. SAE A695/B723).

Ama artetipik entelekti ve arketipik nesneleri Verstand sözcüğüyle adlandırılmasına karşı çıkan yazarlar da mevcut. Örneğin Max Apel, Prolegomena şerhinde numenlere ‘Verstandeswesen’ denmesinin yanlış anlamalara yol açtığını vurguluyor, fakat alternatif bir terim çözümü de sunmuyor.[47] Ama bazı Alman filozofların – kavram karmaşıklığına çözüm bulmak amacıyla olsa gerek – bu bağlamda sadece Intelligenz sözcüğünü kullanmaya başladıkları göze çarpıyor. Örneğin Eisler[48] ‘Felsefi kavramlar sözlüğü’nde bahis konusu kavram ‘en üst zekâ’ (höchste Intelligenz) olarak adlandırılmıştır veya Gadamer’in editörlüğünü yaptığı felsefe tarihinin önemli metinlerini derleyen bir eserde[49] ise ebedî ve ezelî zekâ (ewige Intelligenz) olarak çevrilmiştir. Belki burada Verstand’ın Intelligenz sözcüğüyle eş anlamlılığı sadece ‘arketipik entelekt’ bağlamında kabul gördüğü düşünülebilir. Bunun böyle olmadığını Kirchner’in felsefi kavramlar sözlüğünde görebiliyoruz. Orada Verstand teriminin Latince karşılığı intelligentia diye verilir.[50] Eisler’in felsefi kavramlar sözlüğünde de Verstand teriminin karşılığı olarak ‘Intelligenz’ sözcüğünün kullanıldığını görürsünüz.[51] Zekâ nihayet modern psikolojide veya pedagojide de yerini almış durumda ve zihnin tikel yetilerini adlandıran bir terimdir. Gardner’in insan zihnini zekâ türlerine ayırması buna bir örnek olarak gösterilebilir.

Özetlemek gerekirse: Benim mutabık olmadığım husus, Verstand’ın Türkçede Anglosakson geleneğe uyularak anlama yetisi olarak adlandırılmasıdır. Oysa ki Almancada Verstand’ın anlamı akıldır, yani düşünme yetisidir. Kant’ın Verstand’ın tanımlaması da bu yöndedir: Verstand (kavramsal) düşünme yetisidir.

Zekâ, günümüzde bilgisayara da atfedilen bir kavram olmuştur ve aşkınsal felsefenin Verstand kavramının kullanış şekliyle de gayet uyumludur. Ben daha da ileriye giderek Kant’ın intellectus’a verdiği devrimsel anlamın bu gelişmeyi mümkün kıldığını ve günümüzdeki önemini elde etmesine katkısı olduğunu iddia ediyorum. Kant’ın felsefesinin yapay zekaya verebileceği daha çok kazanımlar olduğu önümüzdeki yıllarda daha da belirgin olacaktır. Bunun ilk habercisi yapay zekâ ile aşkınsal felsefenin bağlantılarını araştıran Imperial College doçentlerinden Richard Evans’ın Google’ın satın aldığı derin öğrenmeye odaklanmış DeepMind şirketiyle iş birliğidir. Yapay zekâ ve Kant taglarını (etiketlerini) birleştirerek bir arama yaptığınızda bu bağlantının o kadar da egzotik olmadığını göreceksiniz. İçerik olarak da Kant’ın Verstand kavramının işleyiş şekliyle Turing makinesinin işleyiş şekli birebir aynıdır. İkisi de girdileri apriori kavramlar vasıtasıyla işlemlere tabi tutarak çıktılar üretir. Yapay zekâ ile insan zekasının arasındaki tek fark yapay zekanın öz bilinci olmamasıdır. Searle Turing makinesiyle aşkınsal felsefenin zekâ tanımıyla bağlantısını gözden kaçırmış gibi görünse de Searle’ün Çince odası alegorisi Kant’ın Verstand kavramını Turing makinasının işleyiş tarzıyla harmanlayıp betimler. Searle’ün verdiği bu örnek dolaysız algılarla değil de sembollerle anlatıldığı için Kant’ın Verstand kavramı için güzel bir kinayedir. Searle bu alegoriyi bilgisayarların anlamadığını göstermek için kurgulamıştır. Bu vesileyle aynı zamanda insan zekasının gerçekleştirdiği eyleminin alışılagelmiş “anlamak” eylemi olmadığı görülür. Hem beşerî hem de yapay zekada yapılanlar şunlardır: a) sembolü/duyuyu algılamak b) kural/kategori çizelgesine bakıp uygun kuralı/kategoriyi uygulamak c) bilgi üretmek ve bilgi vermek. Kısacası: Yapılan şey sırf kural uygulayıp, bilgi üretmektir ve bu bilgiyi gerçekle kıyaslayıp kurgulanan anlamın doğruluğunu teyit etmeye çalışmaktır. Bu yüzden tam anlamıyla anlama yetisi adını verebileceğimiz iki yeti vardır. Birisi Anschauung, yani görüdür. Görü, imgesel kurgularla anlam üretir, dolayısıyla anlamaya vesile olur. Diğeri ise Verstand, yani zekadır. Zekâ ise kavramlar üreterek anlamaya katkıda bulunur. Birincisi dolaysız çabuk anlama yetisidir ve bu yetinin kavrayabileceği nesnelere “anschaulich” denir, yani görü vasıtasıyla veya sezgisel (intuitiv) anlaşılabilen nesneler. Diğerinin, yani zekanın kavrayabileceği nesnelere de “verständlich” denir, yani bunlar kavramsal veya söylemsel (diskursiv) anlaşılabilen nesnelerdir. Bu anlama şekli daha yavaştır, tabiri caizse, zekada, görüye nispeten, jeton geç düşer.

İşte tüm bu nedenlerden dolayı Verstand sözcüğü için intellectus bağlamında zekâ sözcüğünü kullanmayı yeğliyorum.

[1] bkz. Prol. A 42 dipnot

[2] bkz. Prol. A 39

[3] Hans-Peter Gensichen: Kant in heutigem Deutsch, Tübigen (2013), s. 149

[4] bkz. Prol. A 46

[5] Bkz. Prol. A 3

[6] Bkz. SAE B 368 vd.

[7] Bkz. Otfried Höffe: Kants Kritik der reinen Vernunft, Münih (2011) s. 35

[8] Bkz. Prol. A 146 ve SAE B 351

[9] obiectum (lat.) = karşıya atılmış

[10] a priori (lat.) = önceden [Skolastik felsefede: teorik olarak, akıl yürütmeyle deney yapmadan önce elde edilen sonuçla yapılan kanıt]

[11] a posteriori (lat.) = sonradan [Skolastik felsefede: deney yapıldıktan sonra deneyin sonucuyla yapılan kanıt]

[12] bkz. Prol. A 44

[13] Orijinal baskıda: gesetzt; Setzung = aksiyom/belit/postüla/koyut belirlemek, koyutlamak, vaz etmek, ihdas etmek

[14] bkz. Prol. A 8

[15] bkz. Prol. A 77

[16] bkz. Prol. A 65

[17] bkz. Prol. A 31

[18] Bkz. Prol. A 101

[19] Bkz. Prol. §18 - §20

[20] “Möglichkeit”, genellikle sözlükteki Türkçe anlamı olan olanak veya imkan olarak çevrilir. Bu bağlamda ise aşkınsal anlamı öne çıkmaktadır. O yüzden Möglichkeit (ileriye dönük) olasılık değil de, (geriye dönük) var olabilmesini sağlayan koşuldur, yani (aşkınsal) olanaklılık veya oluşabilirlik olarak anlaşılmalıdır.

[21] Grund = sebep, temel [İngilizce çevirilerde Grund’un karşılığı reason veya cause’dur]

[22] Joachim Hoffmann: Was ist Verstand? Was ist Vernunft?, Donauwörth (2005) s. 17

[23] Bkz. www.zedler-lexikon.de

[24] Bkz. Prol. A 4

[25] sensus (lat.) = duyu, his, hissiyat

[26] Kant, sensus communis’i veya common sense’i Almancaya bazen “gesunder Menschenverstand” (bkz. Prol. A 11), bazen “Gemeinsinn” (bkz. YGE § 20), bazen de “gesunde Vernunft” (bkz. Prol. A 103) olarak çeviriyor.

[27] Bkz. Prol. A 121

[28] “das Vermögen der Erkenntnisse” bkz. SAE B 137

[29] “den Gegenstand sinnlicher Anschauung zu denken” bkz. SAE A 51/B 75

[30] “Vermögen zu urteilen” bkz. SAE A69/ B 94

[31] “Verstand ist … das Vermögen der Begriffe” bkz. SAE A160/ B 199; “Spontaneität der Begriffe“ bkz. SAE A 50/ B 74

[32] Bkz. SAE B XVI

[33] bkz. SAE A 69: “Begriffe aber beziehen sich, als Prädikate möglicher Urteile, auf irgendeine Vorstellung von einem noch unbestimmten Gegenstande.”

[34] Wesen = “var olan” anlamındaki Aristotelesçi οὐσία teriminin Almanca karşılığı. Türkçeye genelde öz veya varlık olarak çevrilir.

[35] „nichtsinnliches Erkenntnisvermögen“ bkz. SAE A 67/ B 92

[36] spons (lat.) = kaynak, su kuyusu

[37] Kurt Walter Zeidler: Grundriss der transzendentalen Logik, Viyana 2017 s. 23

[38] bkz. Prol. A 52

[39] Das dogmatische System versteht die Intelligenz als ein Produkt der Dinge, das idealistische entwickelt die Intelligenz als einen in sich zweckvollen Zusammenhang von Handlungen, unter denen einige dazu dienen, Gegenstände hervorzubringen. Windelband: Lehrbuch der Geschichte der Philosophie (CD-ROM). Geschichte der Philosophie, S. 6644 (ayrıca bkz. Windelband-Gesch., S. 496)

[40] Karl R. Popper: Açık toplum ve düşmanları, çev: Tunçay/Rızatepe; Ankara 2004 s. 506 vs.

[41] “What allegedly enters the bucket through our senses are the elements, the atoms or molecules, of knowledge.” Karl R. Popper: The problem of induction (1953, 1974)

[42] Bkz. Prol. A107 dipnot

[43] “Aber daß dieser »intellectus archetypus« die wahre Idee des Verstandes sei, …” Hegel: Vorlesungen über die Geschichte der Philosophie. (Hegel-W Bd. 20, S. 380)

[44] reine Intelligenz bkz. SAE B 426, A 741/ B 770; höchste Intelligenz bkz. SAE A 631/ B 659; als oberster Intelligenz bkz. Prol A 186, SAE A 640/ B 668; unendliche Intelligenz bkz. YGE A 404/ B 409

[45] anschauender Verstand bkz. YGE Werkausgabe Bd.10 s. 41, s. 360

[46] Tanrı için § 57’nin sonunda Verstand sözcüğü kullanılmıştır. § 60’ta ise Intelligenz sözcüğü; bkz. dipnot 577

[47] Gefährlicher ist das Reden von „Noumena“ als „Verstandeswesen“; denn bei Verstand denkt man an unseren Verstand und nicht an jenen Begriff eines schöpferischen Verstandes …“ (Ap s. 194)

[48] “Kant unterscheidet einen »intellectus archetypus« (schöpferischen, göttlichen Intellect) und »ectypus«. Die Idee einer höchsten Intelligenz, …” Eisler: Wörterbuch der philosophischen Begriffe. (Eisler-Begriffe Bd. 1, S. 521)

[49] H.-G. Gadamer (hrsg.): Philosophisches Lesebuch, 1. cilt, Frankfurt 2009 (4. baskı) s. 127

[50] Ki: Verstand (intelligentia) heißt bei Kant (1724-1804) das Vermögen der Spontaneität… Bkz. Ki s. 680 veya www.textlog.de/2183.html

[51] Ei2: Verstand (logos, epistêmê, intellectus, intelligentia, ratio, entendement, understanding) ist im weitern Sinn die Denkkraft, die Intelligenz gegenüber der Sinnlichkeit … bkz. Ei2 s. 643 veya www.textlog.de/5371.html

Akademi edisyonu, Göttingen (1966) (çevirideki sayfa numaraları orijinal baskıya göre verilmiştir, Akademi yayımına göre değil)

Max Apel: Kommentar zu Kants Prolegomena, Leipzig (1923)

bkz.

bakınız

Prolegomena‘nın Cassirer edisyonu, Leipzig (1913)

E (E1, E2, E3)

Prolegomena‘nın Erdmann edisyonları, Leipzig (1878, 1903, 1911)

Rudolf Eisler: Kant Lexikon, Berlin (1930)

Ei2

Rudolf Eisler: Wörterbuch der philosophischen Begriffe, Berlin (1904)

Fr. Grillo’nun Kant eserlerinin baskı hatası fihristi, Leipzig (1795)

Prolegomena‘nın Hartenstein edisyonları, Leipzig (1838 ve 1867)

Çevirmenin notları

Friedrich Kirchner: Wörterbuch der philosophischen Grundbegriffe, Leipzig (1907)

Friedrich Kirchner/ Carl Michaelis: Wörterbuch der philosophischen Begriffe, Hamburg (2013)

Kul

Georg Kullmann: Korrekturen und Konjekturen zu den Prolegomenen, Wiesbaden (1922)

Kü

Emil Kühn: Kants Prolegomena in sprachlicher Bearbeitung, Gotha (1908)

Holger Lyre/ Oliver Schliemann: Kants Prolegomena - ein kooperativer Kommentar. Frankfurt/M. (2012)

Mund. Sens.

De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis

Prolegomena’nın Pollok edisyonu, Hamburg (2001)

Prol

Prolegomena

Prolegomena‘nın Rosenkranz edisyonu, Leipzig (1838)

sayfa

SAE

Saf Aklın Eleştirisi (Kritik der reinen Vernunft)

Sch

A. Schopenhauer: Prolegomena‘daki baskı hataları (1889)

vd.

ve diğerleri, ve saire

Prolegomena‘nın Vorländer edisyonu, Leipzig (1905)

vs.

ve sonraki sayfa

vss.

ve sonraki sayfalar

Prolegomena’nın Weischedel edisyonu (1959)

YGE

Yargı Gücünün Eleştirisi

#Kant #saf aklın eleştirisi #prolegomena

4 notes · View notes

misterplaguedoctor · 3 years ago

Text

Also, hier nun vielleicht deine Abendlektüre.

Das letzte was du vielleicht noch weißt, war das ich im Kursus der Technischen Propädeutik aufgrund eines einzelnen Wachszahns (von 12) durchgefallen bin und deshalb alles wiederholen durfte. Dadurch hat sich in meinem Studium abnormal viel verschoben. Ich konnte im 2. Semester weder Chemie, noch Physik, noch Anatomie oder Histologie belegen, da der TPK alles eingenommen hat. Gleichzeitig wurde ich trotzdem vom Sekretariat für Physiologie eingeschrieben was ich dann belegte. Mein 2. Semester bestand also aus Physiologie und TPK. Recht entspannt eigentlich😂 aber dafür kam jetzt der dicke Schlag. Nach ERFOLGREICHEM Abschluss des TPK und zwar als einer der Kursbesten (mhhhhm woher das wohl kommt) und dem kennenlernen des Semesters unter mir (was übrigens deutlich netter und besser ist als mein eigenes😭) bin ich jetzt im stressigen 3. Semester angekommen. Auf meinem Plan stehen wöchentlich:

- Anatomie 2. Semester

- Histologie 2. Semester

- Physik

- Chemie

- Biochemie aus dem 3. Semester

- Anatomie 3. Semester

Histologie 3. Semester

Ich hab aus Absicht mal drauf verzichtet Praktika und VL einzeln aufzuzählen aber jede Woche 20 Seiten Physik zu 5 ausarbeiten und alle 4 Wochen 50 Seiten alleine Biochemie zu machen ist zeitweise sehr stressig. Dazu kommen dann noch Testate jede Woche in Physik, bei jedem Biochemie Praktikum und mündliche in jedem Fach über das Semester verteilt sowie die großen Klausuren zum Abschluss.

Eigentliche hätte ich jetzt noch Physiologie im 3. Semester und Geschichte der Zahnmedizin aber mir bleibt nichts anderes als das nächstes Semester zu machen denn das wäre unmöglich geworden diese Last auf einmal zu tragen. Ich verzweifle jetzt schon öfter aber ich weiß wofür ich mir das antue nachts nur ca. 4 - 6h zu schlafen und danach teilweise 13h Tage durchzuziehen. Um irgendwann mein Ziel zu erreichen, das ich mir selbst gesetzt habe.

Am Freitag geht es das erste mal in den Präpkurs und ich bin mehr als aufgeregt. Ich bin sehr gespannt auf das was wir dort alles lernen und sehen können, habe aber auch gleichzeitig Angst davor das ich bei meinen mündlichen Testaten wieder zu aufgeregt bin oder mit mal 2 linke Hände bekomme und nichts mehr kann… aber da komm ich schon irgendwie durch!

Jetzt noch ein kleiner Schmunzler zum Abschluss, denn wie man mich ja kennt, hab ich es drauf zu eventuell wichtigen Veranstaltungen unter anderem sehr „überpünktlich“ zu erscheinen. So auch zum ersten Biochemie - Praktikum, wo ich doch eiskalt 50 Minuten zu spät gekommen bin und alle mich ein wenig ausgelacht haben und ich danach gar nichts mehr hinbekommen habe in der ersten viertel Stunde😁 Und warum das ganze? Weil der Herr doch glatt im Stundenplan mit den Augen verrutscht ist und 12:45 statt 11:45 gelesen hat. Dank der Gnade vom Dozenten (der mich eigentlich hätte nach Hause schicken müssen #durchgefallen #fehltag) durfte ich aber dennoch dran teilnehmenden und es nach fast 7 Stunden erfolgreich abschließen.

So und was kam jetzt unterm Strich dabei raus? Im Testat was zum Anfang des Kurses stattfindet war ich Gruppenbester mit 6/8 Punkten denn der Durchschnitt waren 4/8 und die eigentlichen Streber schafften nur 5/8. Wie ich das geschafft habe? Keine Ahnung 😂 aber ich bin mega happy drüber, denn es sind insgesamt 14 Punkte nötig um das Praktikum erfolgreich abzuschließen und an der Klausur teilnehmend zu dürfen. Durch diese Arbeit bin ich auch dieser nächsten Hürde ein kleines Stück näher kommen.⛰

Ich hoffe ich konnte dich etwas unterhalten :p denn das war es erstmal von mir. Morgen erzähle ich dir was ich so schönes in den Ferien gemacht habe und warum ich schon meine erste Patientin behandeln durfte. Bleib gespannt und bis morgen🤪

2 notes · View notes

vveterinary · 6 years ago

Text

Tag game!

yoo it reminded me of the good old deviantart days

tagged by: @becckali !! :) rules: tag people you want to get to know better relationship status: taken since 2012 :0 fav colours: hmm black, purple and that swampy green one lipstick or chapstick: chapstick three fav foods: in no particular order : sushi (i fell in love with the spicy tuna uramaki with togarashi spices,it’s rly rly spicy like hot damn), mozarella cheese (it doesn’t really have any taste but the texture is fun,y’know), pasta with spinach song stuck in my head: Boney M - Bahama Mama AND Vengaboys - We like to party!! why last song i listened to: Peach pit - peach pit last movie i watched: that was probably Godzilla City on the edge of battle top 3 tv shows: Voltron Legendary Defender Trailer Park Boys (don’t judge me) Queer Eye (literally changed my life for better and i was crying on each episode about how people can be so sWEET) books im currently reading: “ A World Apart: a Memoir of the Gulag ” Gustaw Herling- Grudziński “Invasive diseases of domestic animals” S.Patyk “Klinische Propädeutik der Haus- und Heimtiere“ Walter Baumgartner last thing i googled: poses reference time: 17:21 that’s uuuhh 5:21PM how many blankets do you sleep in: 1 but apparently it’s some kind of “summer-winter” switchable one? i don’t understand this magic dream trip: Peru, Japan, would also love to see some parts of America but idk which ones anything you really want: money money and money, to get out of my cursed home and provide better for my pets

i’m tagging: @whiskersontherocks @nefarious-cas @lilliwink-thequeen @cactusdinner @anaspiringvet @gettingintovet have a good day!

#tag

2 notes · View notes

pansytheleia · 7 years ago

Text

Do I'm doing the most fucking cliche dental School thing by reading a paper on brushing teeth which is so scientific that it's hilarious, but anyhow, the daily toxic intake of fluoride is about 30mg for 10 yrs, toothpaste has about 1450ppm Fluoride so you basically have to eat buckets full of toothpaste to actually get the """negative side effects""" of it which those trendy rich ytb kids claim it has. Thus being said it manifests in a fluoridosis of your teeth and bones and I don't think any of 'em have those effects, I get that you don't want tensides in your cosmetics but scientificaly fluoride has to be there... to strengthen your teeth kids. I'd quote the book but it's in German, it's K M Lehmann's Einführung in die zahnärztlichen Propädeutik in its 12th edition they know their shit. They call it "In kariesprophylaktischen Dosen unbedenklich für die Gesundheit" and "Nur wenige Maßnahmen der Kariesprophylaxe sind so gut erforscht wie die Wirkung von Fluorid"

#aardventures #university aardventures

2 notes · View notes

schlauemaus · 6 days ago

Text

Allgemeiner Untersuchungsgang: Wdk

Allgemeinverhalten

Adult "ruhig und aufmerksam" Jungtier "lebhaft und aufmerksam, der Tierart entsprechend"

"Somnolenz": kein Auslecken v. Flotzmaul u. Nasenlöchern mehr, leeres Kauen und Zähneknirschen

Körperhaltung

"der Tierart entsprechend"

Ernährungszustand

Rind: Body Condition Score anhand d. langen Rücken-, Schenkel-, Gluteal- u. Ankonäenmusklulatur Abtasten v. Brustbein, Kniefalte u. Schwanzansatz (subkutane Fettpolster)

kl. Wdk.: Abtasten v. Thorax, Abdomen, Schenkelmuskulatur u. Lendenwirbelsäule

"gut"

Haut, Haarkleid und Horngebilde

Haarkleid u. Horngebilde

Haarkleid Beurteilung nach:

Glätte u. Unversehrtheit d. einzelnen Haares

Glanz

Anliegen

haarlose Stellen

Depigmentierungen

Horngebilde Beurteilung nach:

Form und Größe (va durch Klauenpflege, Rehe, Stoffwechselstörungen od. allgemeine Erkrankungen/ Infektionskrankheiten)

(De)Pigmentierung (va durch Ernährungsstörungen, Pilzbefall)

Konsistenz (va durch Haltung)

Oberfläche und Glanz

Längenwachstum und Verformung

erhöhte Temperatur und Schmerzhaftigkeit

Rind/ Ziege: "glatt, glänzend, anliegend" "physiologisches Winterhaarkleid"/ "im Wechsel"

Ziege/ Schaf: "der Rasse entsprechend" "oB"

Hautoberfläche

"oB"

Hautelastizität

"erhalten"

Hauttemperatur

mit beiden Händen Ohrgrund, Ohrmuschelkörper, Ohrmuschelspitze, Horngrund, -körper und -spitze Beginn links Handrücken an Kopf u. Hals zu VE (va Fesselbeuge, Fuß u. Klauen) über Seitenbrust u. Abdomen zur Kruppe zu HE

Schaf: nur Ohren u. Extremitäten

"regelmäßig verteilt"

Innere Körpertemperatur

Rind: "38,3-38,8" Kalb bis 6 Mo.: "38,5-39,2"

Ziege: "38,3-39,0" Zicklein: "38,5-39,5"

Schaf: "38,5-39,5" Lamm: "38,5-40,0"

Puls

Rind: A. facialis, A. saphena, A. caudalis mediana (Höhe ventrale Vulvakommisur) Kalb/ kl. Wdk.: A. femoralis

Beurteilung v.

Frequenz

Qualität

Rhythmus

Gleichmäßigkeit

Füllung

Spannung

"Frequenz/min, kräftig, regelmäßig und gleichmäßig; die Arterie ist gut gefüllt und gut gespannt"

Rind: "60-80" Kalb: "72-92"

Schaf: "60-80" Jährling: "80-96" Lamm: "100-116"

Ziege: "60-80" Jährling: "80-100" Zicklein: "100-120"

Untersuchung des Kopfes

Auge und Lidbindehaut

"Schleimhäute blassrosa" "Skleren von weißer Farbe mit fei dargestellten Gefäßen (Episkleralgefäße)"

Ohr

"oB"

Nase und Nasenschleimhaut

zu beurteilen

Atmungsgeräusche

Stärke der Ausatmungsluft und ihre Temperatur und Geruch

Ausfluss !Rinder schlecken sich die Nase aus!

Nasenschleimhaut

"rosarot, feucht, kein Ausfluss, Flotzmaul und Nasenlöcher sauber"

Nasenebenhöhlen

Stirnhöhle (inkl. Proc. cornualis) u. Kieferhöhlen

"oB"

Futter- und Tränkeaufnahme

"nicht gestört"

Maul- und Rachenhöhle

zu beachten

Umgebung (Unversehrtheit, Symmetrie, vollständiger Lippenschluss, Lippenbewegungen)

Ausfluss od. heraushängendes Futter

abnormer Maulgeruch

besondere Kieferstellungen (Herabhängen, Kiefergelenksluxation, Fraktur, Muskelatrophie, Trismus)

Palpation des Zungenkörpers

mittels Sondenschutzgerät/ Röhrenspekulum od. Laryngoskop ! Zunge seitwärts aus Maul ziehen!

"Maulschleimhaut blassrosa, Zähne oB"

Kapillarfüllungszeit

"<3 Sekunden"

Zähne

"oB, die Zähne zeigen eine dem Alter entsprechende Abnutzung" !Zähne nur locker in Alveolen!

Lymphknoten des Kopfes

Drei Drainagezentren: Lc. mandibulare Lc. parotideum Lc. retropharyngeum

!Physiologischerweise keine Lymphknoten im Kopfbereich tastbar! !Pathologische Veränderungen: Lnn. mandibulares und Lnn. parotidei superficiales et profundi werden tastbar!

zu beurteilen nach

Größe

Schmerzhaftigkeit

Konsistenz

Verschieblichkeit gegenüber der Haut und Unterlage

Temperatur

Fluktuation

"Lymphknoten ... groß und verschieblich" phys.: nicht vergrößert, derb-elastisch, verschieblich, deutlich abgrenzbar, nicht schmerzhaft

Untersuchung der Halsregion

Obere Halsgegend inklusive Parotis

"durchtastbar, nicht schmerzhaft" gut genährte Rinder "nicht durchtastbar, nicht schmerzhaft"

Kehlkopf und Auslösen von Husten

Husten zu beurteilen nach

Frequenz

Kraft/ Lautstärke

Volumen

Dauer

Klangcharakter

Schmerzhaftigkeit

Expektoration

"Husten weder spontan vorhanden noch auf Reiz auslösbar"

Drosselrinne und venöses Blutangebot

"Blutangebot prompt, Drosselrinne oB"

Trachea

"Größenverhältnisse und Lage der Tierart entsprechend, nur vereinzelt bronchiale Atemgeräusche"

Ösophagus

!Prüfung d. richtigen Sitzes einer Pansensonde: Pusten in Sonde, in linker Hungergrube auskultieren -> plätschernde/ gurgelnde Geräusche!

"Ösophagus durchgängig, Verengungen/ Erweiterungen nicht feststellbar"

Halslymphknoten

Lnn. cervicales profundi craniales Lnn. cervicales superficiales (=Buglymphknoten)

Untersuchung des Thorax

Atmung

Beurteilen nach

Frequenz

Typus

Rhythmus

Qualität

!nur von rechts, weil Pansen links!

"Frequenz/min., Typus, regelmäßig, ggr. vertieft"

Rind: "10-30 kostoabdominal, abdominal betont" Kalb: "20-40 kostoabdominal, abdominal betont"

Schaf: "16-30" Lamm: "20-40"

Ziege: "10-30" Zicklein: "20-40"

Adspektion und Palpation der Herzgegend

"Herzstoß links/ beidseits fühlbar"

Perkussion der Lunge

Thorakales Lungenperkussionsfeld

kraniale Grenze= handbreit vom Olekranon schief dorsalwärts zum hinteren Schulterblattkorpelwinkel (=Ankoaäenlinie) dorsale Grenze= M. longissimus dorsi kranioventrale Grenze= bogenförmige Herzdämpfung kaudale Grenze= bogenförmige Verbindung der Dreiecksschenkel

Lungengrenzen

Rind, kleine Wiederkäuer: insg. 13 Rippen -> obere 11, mittlere 9, untere 6

"beidseits heller und lauter Schall, mittlere Lungengrenze im 9. Interkostalraum"

Perkussion des Herzens

"Die Herzdämpfung ist nachweisbar und ... groß" relative Dämpfung, zw. 3-4 interkostalraum Rind: handtellergroß; kl. Wdk.: 2-3 Finger breit

Auskultation der Lunge

Achten auf

Atmungsgeräusch

Rasselgeräusche

Nebengeräusche

"beidseits versikuläres (ggr. verschärftes) Atmungsgeräusch; tiefes Inspirium rein" Kalb/ Lamm: verstärkt vesikulär

Auskultation des Herzens

Puncta maxima

Mitralklappe: li 5. IKR Aortenklappe: li 4. IKR tief unten Pulmonalklappe: li 3. IKR Trikuspidalklappe: re 4. IKR unter Buggelenkslinie

"Frequenz/min, kräftig, regelmäßig, Herztöne gut abgesetzt, keine Herzgeräusche"

Untersuchung des Abdomens

"Physiologische Wölbung, Hungergruben vorhanden, etwa handflächengroß"

Palpation des Abdomens

Prüfung Bauchdeckenspannung nur rechts

"Bauchdeckenspannung nicht erhöht"

Prüfung Konsistenz u. Schichtung d. Vormageninhaltes= Schwingauskultation: drücken v. dorsal nach ventral gegen li. Hungergrube und Flanke

Prüfung der Schichtung des Panseninhaltes= Perkussionsauskultation: Perkussionsbeginn in linker Hungergrube weiter nach ventral

dorsal= gasförmig= überlauter Schall Mitte= Raufutter= heller u. lauter Schall ventral= flüssig= absolute Dämpfung

Fremdkörperschmerzproben: = Prüfung auf Schmerz im Haubenbereich positiv= verzögertes Ausatmen, klagender Laut

Einfacher Rückengriff: Heben v. Hautfalte im Widerristbereich

nach Kalchschmidt: Heben v. Hautfalte im Widerristbereich auf Höhe d. Inspiriums bis Tier ausatmet; Kopf d. Tieres ist nach links zum Untersucher gerichtet

nach Ließ: Biegen d. Kopfes nach links, Perkussion (mit Hammer/Faust) in Zwischenrippenräumen im Zwerchfellansatzbereich, Ausweitung auf gesamten Haubenbereich möglich

verstärkte Probe nach Ließ: zusätzliches Hochziehen einer Hautfalte am Widerrist

Auskultation des Abdomens

Hauben-Pansen-Zyklus: Dauer 50-55 sek (Rind), 40-50 sek (kl. Wdk)

Haubenkontraktion (glucksende Geräusche): 1. Phase: Haubenpsalteröffnung geschlossen, Haubenlumen auf Hälfte reduziert, weil Haubenboden empor gehoben 2. Phase: Haubenboden wird auf Haubenpsalteröffnungshöhe gehoben, Psalter öffnet sich -> schweres Futter fließt in Psalter, leichtes fließt nach hinten in oberen Pansensack

Kontraktion d. Schleudermagens

Kontraktion d. dorsalen Pansensacks mit folgender Kontraktion d. ventralen Pansensacks, zeitgleich auch Kontraktionen von Psalter und Labmagen Nach Futteraufnahme meist zwei Pansenkontraktionen direkt hintereinander

pro Minute links 10-30, rechts 5-20 charakteristische peristaltische Darmgeräusche beurteilen nach:

Frequenz

Klangcharakter

Lautstärke

"Auslaufen"

"Darmperistaltik rege und auslaufend" "Frequenz/5 min, kräftig und auslaufend"

Auskultieren links: Hungergrube, Flankengegend, kranioventral am Rippenbogen (zur Feststellung einer Labmagenverlagerung)

Oberflächliche Lymphknoten des Abdomens

Lnn. subiliaci (=Kniefaltenlymphknoten)_ seitliche Bauchwand am kranialen Oberschenkelmuskulaturrand Lnn. inguinales superficiales

Leber

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Kotabsatz

"oB", "Kot pastös/ geballt"

Rektale Untersuchung

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

#to be continued #propädeutik #Wiederkäuer

0 notes

heinzduthel · 6 years ago

Text

Propädeutik der Philosophie. Elementa; Bd. 55 Richter, Leonhard:

Buy Now

Price: $12.25

Artikelmerkmale Artikelzustand: Gut : Buch, das gelesen wurde, sich aber in einem guten Zustand befindet. Der Einband weist nur sehr geringfügige Beschädigungen auf, wie z.B. kleinere Schrammen, er hat aber weder Löcher, noch ist er eingerissen. Bei…

View On WordPress

0 notes

r-carlo-mancia-blog · 7 years ago

Photo

BIOLOGY

Biology the natural science that involves the study of life and living organisms, including their physical and chemical structure, function, development, evolution and taxonomy. Modern biology is a vast and eclectic field, composed of many branches and subdisciplines. However, despite the broad scope of biology, there are certain unifying concepts within it that consolidate it into single, coherent field. In general, biology recognizes the cell as the basic unit of life, genes as the basic unit of heredity, and evolution as the engine that propels the creation of new species. It is also understood today that all organisms survive by consuming and transforming energy and by regulating their internal environment to maintain a stable and vital condition known as homeostasis.

Sub-disciplines of biology are defined by the scale at which organisms are studied, the kinds of organisms studied, and the methods used to study them: biochemistry examines the rudimentary chemistry of life; molecular biology studies the complex interactions among biological molecules; botany studies the biology of plants; cellular biology examines the basic building-block of all life, the cell; physiology examines the physical and chemical functions of tissues, organs, and organ systems of an organism; evolutionary biology examines the processes that produced the diversity of life; and ecology examines how organisms interact in their environment.

The term biology is derived from the Greek word βίος, bios, "life" and the suffix -λογία, -logia, "study of." The Latin-language form of the term first appeared in 1736 when Swedish scientist Carl Linnaeus (Carl von Linné) used biologi in his Bibliotheca botanica. It was used again in 1766 in a work entitled Philosophiae naturalis sive physicae: tomus III, continens geologian, biologian, phytologian generalis, by Michael Christoph Hanov, a disciple of Christian Wolff. The first German use, Biologie, was in a 1771 translation of Linnaeus' work. In 1797, Theodor Georg August Roose used the term in the preface of a book, Grundzüge der Lehre van der Lebenskraft. Karl Friedrich Burdach used the term in 1800 in a more restricted sense of the study of human beings from a morphological, physiological and psychological perspective (Propädeutik zum Studien der gesammten Heilkunst). The term came into its modern usage with the six-volume treatise Biologie, oder Philosophie der lebenden Natur (1802–22) by Gottfried Reinhold Treviranus.

0 notes

schlauemaus · 28 days ago

Text

Leitungsanästhesien (Pfd)

Ziel: Lokalisierung einer Lahmheitsursache durch perineurale Applikation v. Lokalanästhetikum (Lidocain, Mepivacain od. Bupivacain)

man geht v. distal nach proximal vor, weil immer die Region distal d. Injektionsstelle desensibilisiert wird

Gründliche Reinigung u. Desinfektion d. Injektionsstelle, Stich mit möglichst dünner Kanüle u. ohne angesetzte Spritze

Beurteilung 5-10 min. nach Applikation, damit Anästhetikum zu wirken beginnen kann, aber keine benachbarten Strukturen unbeabsichtigt mitdesensibilisiert werden Wenn Anästhesie oberhalb d. Karpus/ Tarsus -> 20-30 min warten

Prüfung d. Anästhesie mittels stumpfem Werkzeug, Vergleich mit benachbarter Gliedmaße

Vordergliedmaße

betreffen va. N. medianus u. N. ulnaris bei Anästhesie d. kompletten Karpalregion auch N. cutaneus antebrachii medialis (kommt v. N. musculocutaneus)

TPA 1 (=Tiefe Palmarnervenanästhesie 1)

Anästhesie v. R. tori digitalis u. Endäste v. N. digitalis palmaris lateralis/ medialis

Palpation d. Gefäß-Nerven-Bündels (Nerv am weitesten palmar) + axialer Rand d. Hufknorpels -> Einstich parallel zur tiefen Beugesehne, senkrecht zum Kronsaum

Desensibiliserung v.

Ballen, palmarer Hufgelenksanteil

Strahl u. Strahlbein

Bursa podotrochlearis

dist. Anteil d. tiefen Beugesehne

TPA 2 (=Tiefe Palmarnervenanästhesie 2)

Anästhesie v. R. tori digitalis u. Endäste v. N. digitalis palmaris lateralis/ medialis

Auf halber Höhe d. Fesselbeuge Palpation d. Gefäß-Nerven-Bündels -> Einstich an axialem Rand (med/lat Rand d. oberflächlichen Beugesehne)

Desensibilisierung v.

gesamtes Hufgelenk

palmarer Anteil Krongelenk

distale Anteile v. OBS u. FBSS

!Aufpassen, dass man nicht in Bursa podotrochlearis sticht!

Fesselringblock

Anästhesie v. R. dorsalis -> gesamtes Huf- u. Krongelenk + Desensibilisierung d. dorsalen Kronsaums

erst TPA 2, dann Position v. TPA 2 -> schieben d. Kanüle nach dorsal

Anwendung nur bei speziellen Fragestellungen -> Verdacht Lahmheit kommt aus d. Huf/-gelenk/ Krongelenk

MPA (=Mittlere Palmarnervenanästhesie)

Anästhesie v. N. palmaris medialis/ lateralis

Palpation Gefäß-Nerven-Bündel fingerbreit über d. Fesselgelenk am Gleichbeinapex -> Einstich parallel zum Nervenverlauf

Desensibilisierung v.

Gleichbeinen

Fesselgelenk (außer dorsaler Anteile)

!Aufpassen, dass man nicht in Fesselgelenksaussackung sticht!

TMcA (=Tiefe Metakarpalnervenanästhesie)

Einstich lateral u. medial unter die Griffelbeinknöpfchen

Desensibilisierung v. dorsalen Fesselgelenksanteilen

-> MPA + TMcA= Tiefe 4-Punkt-Anästhesie= gesamtes Fesselgelenk, Gleichbeine u. alle distaleren Strukturen

IOA (=Interosseusanästhesie)

Anästhesie v. Metakarpalnerven u. M. interosseus-Anteilen

Einseitiger Einstich handbreit oberhalb d. Fesselkopfs von lateral zwischen M. interosseus medius u. Griffelbein an der Knochenkante entlang

+ MPA -> wie tiefe 4-Punkt + Anteile d. Fesselträgerkörpers

HPA (=Hohe Palmarnervenanästhesie)

Anästhesie v. Nn. palmares lateralis/ medialis

Einstich einige Zentimeter unter Karpalgelenk im oberen Rohrbeindrittel in Rinne zw. M. interosseus medius u. tiefe Beugesehne

Desensibilisierung v.

Fesselträgerschenkel mit Ansatz an Gleichbeinen

Fesselbeugesehnenscheide

distale Anteile tiefer u. oberflächlicher Beugesehne

HMcA (=Hohe Metakarpalnervenanästhesie)

Anästhesie d. tiefen Nervensystems auf Höhe d. proximalen Metakarpus

Einstich auf gleicher Höhe wie HPA (aber möglichst weit proximal) medial u. dorsal zwischen Griffelbein u. M. interosseus medius

-> HPA + HMcA= hohe 4-Punkt-Anästhesie= alle Strukturen im Röhrbeinbereich + Fesselträgerursprung (nicht immer vollständig)

NPA (=N. palmaris lateralis Anästhesie)

Anästhesie d. Fesselträgerursprungs

Einstich auf Höhe d. Os carpi accessorium in Rinne palmar d. Karpalbeugesehnenscheide senkrecht zur Haut u. dorsal d. dicken Faszie -> Kanüle vorbei an medialer Seite d. Os pisiforme

Anästhesie d. N. ulnaris

Einstich handbreit über Os carpi accessorium horizontal in Rinne zw. Mm. extensor u. flexor carpi ulnaris auf palmarer Unterarmfläche

Anästhesie N. medianus

Einstich 5 cm distal d. Ellenbogengelenks medial zwischen Radius u. M. flexor carpi radialis

Anästhesie d. N. cutaneus antebrachii

+ Ulnaris + Medianus = vollständig aufgehobene Hautsensibilität in Karpalregion -> Beeinträchtigtes Gangbild möglich

Hintergliedmaße

TPLA 1, TPLA 2, MPLA und Ringblock wie bei Vordergliedmaße (TPLA sehr selten an HE indiziert, erste Leitungsanästhesie meist MPLA)

Tiefe 4-Punkt-Anästhesie

meist ausreichend, kann aber sein, dass dorsale Fesselkopfanteile nicht desensibilisiert sind

=MPLA + TMtA

Desensibilisierung gesamtes Fesselgelenk, Gleichbeine u. alle distaleren Strukturen

Tiefe 6-Punkt-Anästhesie

MPLA u. TMtA wie bei Vordergliedmaße + MDA (=Anästhesie Nn. metatarsei dorsales)

MDA: subkutanes vorschieben nach MPLA nach dorsal oder: lat. u. med. d. Strecksehne Einstich ca. in Höhe d. MPLA prox. d. Gleichbeine

Desensibilisierung d. gesamten Zehe

Hohe 6-Punkt-Anästhesie

= HPLA u. HMtA wie bei der Vordergliedmaße + HDA (Anästhesie Nn. metatarsei dorsales)

HDA: im proximalen Röhrbeindrittel wie MDA lat. u. med. d. langen Zehenstreckers

Desensibilisierung gesamter Rohrbeinregion

Anästhesie d. Fesselträgerursprungs

Anästhesie v. R. profundus d. N. plantaris lateralis

schieben d. oberflächlichen Beugesehne nach medial Einstich axial auf Griffenebeinköpfchenhöhe tangential zur Beugesehne in Richtung Röhrbein

Desensibilisierung v.

Fesselträgerursprung

N. plantaris lateralis

Anästhesie d. N. tibialis

Einstich ca. 10 cm proximal d. Tuber calcanei medial am Unterschenkel in Rinne zw. Fersensehnenstrang u. M. flexor digitalis lateralis

Desensibilisierung wie hohe 6-Punkt + plantare Anteile Tarsus + distale Achillessehne

Anästhesie Nn. peroneus (fibularis) superficialis u. peroneus profundus

Einstich lateral am Unterschenkel 10 cm proximal d. Tarsus zw. Mm. extensor digitalis longus u. lateralis

mit Tibialis-Anästhesie Desensibilisierung v. gesamtem Sprunggelenk, Tarsalbeugesehnenscheide und komplettem distalen Gliedmaßenabschnitt

#pferd #source: Lahmheitsuntersuchung beim Pferd Röcken #propädeutik

0 notes

schlauemaus · 1 month ago

Text

Kopfnerven

Prüfung d. Kopfnerven

N. olfactorius (I) -> Geruchssinn

N. opticus (II) -> Sehsinn

N. oculomotorius (III) -> Pupillarreflex

N. oculomotorius, N. trochlearis, N. abducens (III, IV, VI) -> Augenbewegungen u. -stellung Lähmung III -> ventrolateraler Strabismus, Mydriasis, evtl. ggr. Ptosis Lähmung IV -> Rotation Bulbus (sichtbar an Augenhintergrund od. Ktz: schlitzförmige Pupille) Lähmung VI -> medialer Strabismus

N. trigeminus (= ophthalmicus + maxillaris + mandibularis), N.vagus (V, X) -> Kopfsensibilität, Ohrreflex + N. facialis (VII) -> Korneal-, Lidreflex

N.trigeminus (V) -> Kaubewegungen Lähmung N. mandibularis -> unvollständiger Maulspaltenschluss od. Unterkieferlähmung

N. facialis (VII) -> Gesichtsausdruck + N. opticus (II) -> Drohreflex Lähmung N. facialis -> Asymmetrie

N. vestibulocochlearis (Pars cochlearis) (VIII) -> Gehörsinn N. vestibulocochlearis (Pars vestibularis) (VIII) -> Gleichgewichtssinn Lähmung: Gleichgewichtsstörungen, Ataxien, Kopfschiefhaltung, Nystagmus

N. facialis, N. glossopharyngeus (VII, IX) -> Geschmackssinn

N. glossopharyngeus, N. vagus (IX, X) -> Schluckreflex

N. hypoglossus (XII) -> Zungenbewegung

N. vagus, N. accessorius (X, XI) -> Larynxfunktion Lähmung -> Atembehinderung, Kehlkopfpfeifen (Pfd)

N. accessorius (XI) -> Halsmuskulatur

#Neurologie #source: baumgartner #propädeutik

0 notes

schlauemaus · 2 months ago

Text

Allgemeine Untersuchung: Reptilien

Allgemeines: Reptilien sind poikilotherm (= Körpertemp. = Umgebungstemp.)

Vorzugstemperatur= Temperatur bei der Stoffwechselvorgänge optimal ablaufen (abhängig von Art u. Gesundheitszustand)

Transport und Untersuchung sollte in Vorzugstemperatur stattfinden

Fixierung

Schildkröten

Wasserschildkröten nur caudal fixieren - bissig!

Echsen

(Chamäleons am Besten gar nicht fixieren)

Fixierung von Taggeckos mittels weichem Tuch - klebrige Haut

Achtung: Nicht am Schwanz packen - können ihn sonst abwerfen (=Autotomie)

Schlangen

Faustregel: eine Person zum Fixieren pro Schlangenmeter

Geschlechtsbestimmung

meist erst ab bestimmter Größe (=Alter) erkennbar

Weibchen: Plastron flach, Schwanz kurz, Kloakenöffnung in Panzernähe

Männchen: Plastron konkav, Schwanz länger u. breiter, Kloakenöffnung in Schanzspitzennähe, manche Arten: lange Vorderkrallen

Beurteilung anhand der Femoral-, Präanalporen und Postanalschuppen an Schenkelinnenseite oder Hemipenistaschen (Verdickung am Schwanzansatz)

ev. Geschlechtsdimorphismus: Männchen meist größer, farbiger, Hautanhänge (Kehllappen, Stachelfortsätze, Fersensporne,...)

mittels Sondierung der Hemipenistasche (Männchen ein Drittel d. Schwanzlänge, Weibchen kürzer)

Altersbestimmung

Wachstum wird durch Umwelteinflüsse beeinflusst: Temperatur, Haltung, Fütterung -> nicht sicher beurteilbar

Schätzung anhand von Mittellinie (weniger gerade je ��lter, wird zackig) oder Wachstumslinien einzelner Schilder möglich

Allgemeinverhalten

"ruhig und aufmerksam", temperaturabhängig

"lebhaft und aufmerksam", junge Echsen

"exploratives Verhalten, Abwehr/Aggression oder Meideverhalten"

Körperhaltung

"der Tierart entsprechend"

Panzer sollte den Boden nicht berühren -> Achten auf Schleifspuren am Panzer!

Heben des ganzen Körpers

Ernährungszustand

Abtasten von Oberarm- u. Oberschenkelmuskulatur

zu dünn -> sehr weites Zurückziehen in Panzer möglich zu dick -> Zurückziehen ev. gar nicht mehr möglich

Beurteilung von Muskelauflage an Hüfthöckern, Gliedmaßen und Schädel (Leopardgecko auch Schwanz!)

Beurteilung der Rückenmuskulaturausprägung

"gut"

Hautoberfläche und Panzer

Beurteilung von Rückenpanzer (physiologisch deutliche Rundung), Struktur glatt ohne Höcker, Größe, Schilder geschlossen, fest, anliegend und ohne Defekte, trockene Hautoberfläche

weicher Panzer -> Calciummangel, fehlende UV-Bestrahlung, zu schnelles Wachstum (-> Futter zu protein-/energiereich, fehlende Winterstarre) Höckerbildung -> zu trockene Haltung, Futter zu proteinreich

Achten auf Häutungsresten, Ektoparasiten, Verletzungen/ Verbrennungen/ Narbenbildung und Neoplasien

kranke Tiere meist dünklere Hautfärbung

"Haut o.B.; Panzer fest, keine Deformationen"

Hautelastizität

nicht vorhanden, weil kein subkutanes Fettgewebe

Hauttemperatur

"der Umgebung entsprechend"

Innere Körpertemperatur

wird nicht gemessen

Hydrierungszustand

Bestimmung mittels Hämatokrit und Blutproteingehalt

Endophthalmus -> Dehydratation

Achten auf Faltenbildung, Lage der Augen und Bildung von zähem/ pappigem Schleim im Maul

Achten auf Falten, Beurteilung meist trotzdem sehr schwierig

Untersuchung des Kopfes

Beurteilung von Unregelmäßigkeiten, Schuppenverlusten, Verletzungen und Ektoparasiten

Achten auf Häutungsreste an Lippen, Trommelfell, Augen und Nasenöffnungen; Prüfung der Festigkeit des Schädelknochens (Druck auf Kinn)

Augen, Lidbindehäute und Brille

"o.B., kein Ausfluss, Kornea glatt und glänzend, Konjunktiva nicht zu sehen"

Ohr

sichtbares Trommelfell sollte glatt anliegen, nicht vorgewölbt oder farblich verändert sein

Achten auf Parasiten, Häutungsreste, Flüssigkeit, Durchsichtigkeit und Vorwölbung

Leopardgeckos können Ohröffnung aktiv verschließen; Chamäleons haben keine Ohröffnung

haben nur ein Innenohr

"o.B."

Nase und Choane

"o.B."

aufgeweitet/farblich verändert/stark aufgeweicht -> chron. Ausfluss

Maulhöhle und Schnabel

Beurteilung von Kiefersymmetrie und Schnabellänge, Maulschluss, Vorhandensein von Auflagerungen und Futterresten, Eingang der eustachischen Röhre (Ausfluss?) und Glottis (Farbe, Schwellung, Auflagerungen und Funktionalität)

weiße Einlagerungen in Rachenmuskulatur -> Gicht

"Maulschleimhaut blassrosa, Schnabel o.B."

zusätzlich achten auf fehlende Zähne; Maulschleimhaut speziesabhängig (blassrosa-schwarz)

"der Tierart entsprechend"

Achten auf Umfangsvermehrungen, fehlende Zähne, Schleimbildung und Auflagerungen; Zunge: Beweglichkeit, Unversehrtheit u. Verklebungen; Glottis: Form, Farbe, Schluss u. Bewegung während d. Inspiriums

"Maulschleimhaut blassrosa"

Atmung

mittels Adspektion

"Atemzüge/ min"

Auskultation des Herzens

mittels Dopplersonde (keine Beurteilung der Klappen möglich)

zwischen den VE und dem Kopf

in Achselgegend

Leibeshöhle

genaue Überprüfung mittels CT/MRT; ev. Palpation im Femoralspalt -> klinisch nicht beurteilbar

"gut durchtastbar"

Kloake

Beurteilung von Verschmutzungen, Sphinktertonus und Verletzungen

physiologischerweise sollte die Schleimhaut nicht vorgewölbt sein

"o.B."

Kot- u. Harnabsatz

strangförmig, feste Konsistenz, grünlich-dunkelbraun/schwarz mit unverdauten Pflanzenresten; flüssiger, gelber Harn und weiße pastös-kreidige Harnsäure

keine Harnblase -> Absatz v. Harnsäure + Kot zusammen

gleichzeitiges Absetzen von Kot, Harn u. Harnsäure

"o.B."

Untersuchung der Geschlechtsorgane

nicht beurteilbar, wenn das Geschlecht nicht vorverlagert ist

#propädeutik #skript: konecny #reptilien

0 notes

schlauemaus · 3 months ago

Text

Andrologischer Untersuchungsgang: Rüde

Ziel= Diagnose von erblichen, klinischen u. mikrobiellen Geschlechtskrankheiten

Anamnese

Deck-/ Besamungsmanagement und Samenentnahmefrequenz, letzte Samenentnahme

Libido

Paarungsreflexkette

Befruchtungserfolg

Zuchtzulassung

Morphologische Untersuchung der Geschlechtsorgane

Durchführung im Anschluss an Samengewinnung

Zu beurteilen: vollständiges Vorhandensein, Ausbildung (Alter/Rasse entsprechend) und Krankheitssymptome

Hodensack -> Haare, Haut, Verschieblichkeit und Konsistenz der Schichten

Hoden, Nebenhoden u. Samenstränge -> Größe, Symmetrie, Form, Lage, Konsistenz, Verschiebbarkeit im Skrotum, Abgrenzbarkeit der Nebenhodenabschnitte, Tastbarkeit der Hodensacklymphknoten (Bereich Hodensackbasis), vermehrte Wärme und Schmerzhaftigkeit

"Beide Hoden u. Nebenhoden sind vorhanden, Skrotum hoch im Zwischenschenkelspalt, Hoden liegen annährend horizontal im Skrotum, symmetrisch, nicht schmerzhaft, nicht vermehrt warm, Form: ovioid; Hoden: prall-elastische, Nebenhoden: weich-elastische Konsistenz; physiologische Größe" Nebenhodenkopf: cranial, Körper: dorsal, Schwanz: kaudaler Pol des ipsilateralen Hodens

Präputium (nach sexueller Stimulierung) -> Größe, Form des freien Vorhautendes, Sekret, Umfangsvermehrungen, Zubildungen und Verletzungen

"Haut u. Schleimhaut ohne Zubildungen, Schwellungen oder Zusammenhangstrennungen; kein Präputialausfluss; liegt der Bauchwand straff an"

Penis (nach sexueller Stimulierung) -> Größe, Form, Schleimhaut, Zubildungen und Verletzungen

"Im Präputium verschieblich; Schleimhaut glatt, ohne Zubildungen oder Zusammenhangstrennungen"

Akzessorische Geschlechtsdrüse -> Größe, Symmetrie, Konsistenz (prallelastisch, derb, fluktuierend), Oberfläche (glatt, höckrig) und Schmerzhaftigkeit

Prostata -> zweigelappt, umschließt Beckenstück der Harnröhre caud. d. Harnblasenhalses

Ultraschall

Beurteilung von Homogenität und Echogenität bei pathologischen Befunden

Wichtig für Prostatadiagnostik!

Funktionelle Untersuchung (= Paarungsverhalten)

Ziel= Feststellung Begattungsfähigkeit (Potentia coeundi)

Zu Beurteilen: Geschlechtslust (Libido sexualis; zu messen an Reaktionszeit), Ablauf der Paarungsreflexkette (Vollständigkeit, Ungestörtheit)

"Vollständiger und ungestörter Ablauf des Paarungsverhaltens"

Biologische Samenuntersuchung

dient der Prognosestellung über die Befruchungsfähigkeit

Fraktionierte Samengewinnung:

Vorsekret (Prostata)

Spermienreiche Phase (Nebenhoden und Prostata)

Nachsekret (Prostata)

Makroskopische Samenuntersuchung

Beurteilung des spermienreichen Ejakulatanteils und ev. der wässrigen Phase: Volumen, Farbe, Konsistenz, Geruch und Beimengungen

Mindestanforderungen

Ejakulatvolumen

10kg -40 kg -> 5ml >40 kg -> 10ml

Volumen spermienreicher Phase

-10 kg -> 0,5-1 ml -20kg -> 0,5-2 ml -40 kg -> 1-2 ml >40 kg -> 1-3 ml

Bestimmung des pH-Wertes

mittels pH-Indikatorpapier in unverdünntem Sperma

"6,7-7,5"

Spermienkonzentration

Schätzung über Konsistenz möglich

Spermiengesamtzahl= Samenvolumen der spermienreichen Phase*Spermienkonzentration + Spermienzahl pro Ejakulatfraktion

Bestimmung:

fotometrisch (wenn es keine Beimengungen gibt)

mittels Zählkammer: Verdünnen mit 10%iger NaCl-Lösung -> Immobilisierung der Spermien -> Auszählen in Zählkammer -> Errechnen der Spermienzahl

Elektronisch (exakter): Nukleocounter, CASA, Durchflusszytometrie

Mindestanforderungen Gesamtzahl

-10 kg -> 300*10^6 -20kg -> 500*10^6 -30 kg -> 800*10^6 >40 kg -> 1000*10^6

Mikroskopische Samenuntersuchung

Beurteilung von Spermienmotilität/ -morphologie und Fremdzellen/ Beimengungen

zB neutrophile Granulozyten bei Entzündungen

-> unverdünntes Sperma, Auftragen auf erwärmbaren Heiztisch (38-40 Grad) eines Phasenkontrastmikroskops -> Bestimmung des Anteils von vorwärts- und unbeweglichen Spermien mittels manueller Auszählung oder CASA (=computerassistiert)

vorwärtsbeweglich: weite Kreisbahnen ortbeweglich: enge Kreisbahnen

Verdünnen führt zu besserer Motilität

Bei Tiefgefriersamen: Zeit zum "Eingewöhnen" nach dem Auftauen lassen, zeigen Kältezittern

Mindestanforderungen

"Vorwärtsmotilität: 50%"

Morphologische Untersuchung

Bestimmung d. Prozentsatzes formabweichender Spermien

-> Fixation der Spermien (zB Lufttrocknen) und Färben (Nigrosin-Eosin/ Lebend-Tot-Färbung -> Spermien mit defekter/ durchlässiger Plasmamembran färben sich rot) -> Überprüfung (mind. 200 Spermien) unterm Mikroskop

Mindestanforderungen

"morphologisch intakte: 70%"

Abweichende Morphologie Primär -> Störung der Spermiogenese Sekundär -> Störung in Nebenhodenpassage Tertiär -> während/ nach der Ejakulation

Mikrobielle Untersuchung

Mikrobiologie/ Keimgehaltbestimmung im Samen

Vorsekretprobe (=Ruhesekret der Prostata) -> Nachweis Keime aus samenableitenden Wegen

Vorhautsekretprobe (bei Präputialkatarrh) -> Röhrenspekulum in Präputialhöhle -> Tupferentnahme

Weitergehende Verfahren

Spermatologische Floureszenzfärbung

Hodenbiopsie

Endokrinologie

#propädeutik #source: baumgartner #hund

0 notes

schlauemaus · 3 months ago

Text

Gynäkologischer Untersuchungsgang: Hündin

Ziel: Trächigkeitsfeststellung oder -ausschluss, Feststellung des Zyklusstadium (Zeitpunkt der Ovulation; für kontrazeptive Behandlungen), Erörterung von Fertilitätsstörung, Zuchttauglichkeitsprüfung mit Fertilitätsprognose

Prüfung des Sexualverhaltens

Duldungsreflex nach Wahrnahmen eines Rüden => Berührung der Vulva oberhalb des dors. Schamwinkels -> Stehenbleiben, Anheben der Vulva, Zur-Seite-Legen des Schwanzes

Eingeklemmte Rute, Flucht/ Abwehr

Äußere Untersuchung

Adspektion: Beschaffenheit der Schamlippen, Schamschluss, Verlauf der Schamspalte und Haltung des Schanzes, Schenkelinnenseiten (Sekretspuren?)

Läufigkeitssekret: blutähnlich, fleischwasserfarben od. farblos

Palpation: Konsistenz der Schamlippen (im dors. Bereich)-> Ödematisierungsgrad; Abdominale Palpation von Uterus und Ovarien

Anöstrus: Vulva klein und weich

Läufigkeit: ödematisierte Vulva (durch vermehrt Östrogen) = prall -> abschwellen etwa 4 Tage vor Ovulation bis Läufigkeitsende = teigig

(Innere Untersuchung mit Rektaler Palpation)

Ultraschall

bei Trächtigkeitsuntersuchungen und -kontrollen oder Erkrankungsverdacht

Vaginale Inspektion

Beurteilung von Scheidenvorhof, Klitoris (Formänderungen?), Scheide und Portio vaginalis cervicis (Form, Öffnungsgrad)

-> ermöglicht Zyklusansprache und Erkennung von Erkrankungen

Verwendung eines Vaginoskops/ Röhrenspekulums Modell Hannover in kraniodorsaler Richtung, 45 Grad eingehen -> waagrecht nach Überwinden des Hymenalringes -> Pseudozervix -> Vaginalsekretprobennahme (Prüfung vag. Keimgehalt für zuchthygienische US während erster Läufigkeitskontrolle innerhalb erster drei Läufigkeitstage -> damit Zeit für Behandlung bleibt) und Tupferprobe für zytologische Untersuchung -> Adspektorische Mukosabeurteilung

Beurteilung der Mukosa:

Ödematisierung

Faltenbildung (zarte Längsfalten, Sekundärfalten)

Faltenform (rund, eckig, krepppapierähnlich)

Farbe

Feuchtigkeit

Menge und Beschaffenheit des Läufigkeitssekrets/ des Ausflusses

Ovarieller Funktionszustand mittels Vaginoskopie, Vaginalzytologie und Progesteronkonzentration (Blut) festzustellen

Digitale vaginale Palpation

! nur wenn keine Trächtigkeit vorliegt -> aufsteigende Plazentitiden -> Abort !

Feststellung von Verengungen (Scheidenspange, -septum od. Striktur) bei (mittel)großen Hündinnen; möglichst im Östrus/ während Läufigkeit

Vaginalzytologie

Lufttrocknen und Anfärben (Diff-Quick, nach Papanicolaou, Shorr -> Unterscheidung verhornt u. unverhornt), Deckglas

kleinere Vergrößerung: Beurteilung Epithelzellen und Hintergrund

40-fache Vergrößerung: genauere Zelldifferenzierung

Vaginalepithelschichten von außen nach innen:

Stratum basale -> Basalzellen

Stratum parabasale -> Parabasalzellen

Stratum spongiosum -> Intermediärzellen

Stratum superficiale -> Superfizialzellen

Übergang Anöstrus zu Proöstrus

Übergang Proöstrus zu Östrus

Östrus, Nähe Deckzeitoptimum

Früher Metöstrus

Metöstrus

später Anöstrus/ früher Proöstrus

Auftreten polymorphkerniger Granulozyten (außer kurz vor/nach Läufigkeit) Anzeichen für Entzündung

Endoskopie

dient der Erkennung vaginaler Zubildungen u. transzervikalen intrauterinen Insemination

Untersuchung des cran. Bereiches des Vaginaltraktes mit Portio vaginalis der Zervix nur auf diese Weise möglich!

Hormonbestimmungen

Bestimmung der Progesteronkonzentration im Serum zur Deckzeitpunktbestimmung (Labor od. "Schnelltest" Homonost Enzymimmunoassay)

Beginn Probennahme in fortgeschrittenen Follikelphase alle drei Tage -> optimaler Deckzeitpunkt Tag 1-3 nach Ovulation

semiquantitative Bestimmung (in der Praxis):

<0,1 ng/ml= Follikelreifung 1-3 ng/ml= LH-Anstieg, beginnende präovulatorische Luteinisierung 3-5 ng/ml= fortschreitende präovulatorische Luteinisierung bis Ovulation >5 ng/ml= Ovulation und Gelbkörperanbildung

quantitative Bestimmung zur Feststellung einer anovulatorischen Läufigkeit

Trächtigkeitsuntersuchung

transabdominale Palpation:

ab der 4. Wo bis 6. Wo. (Internodien nicht mehr abgrenzbar)

Ultraschall: Beurteilung von Vorhandensein, Anzahl und Größe der Fruchtkammern, Wandbeschaffenheit, embryonale Strukturen und Vitalitätsmerkmale (Herzschlag, Bewegungen)

ab Tag 18, sicherer Nachweis Tag 21-28 mit Zählung

Röntgen

ab 7. Wo -> gut für genaue Zählung und Feststellung von Lage, Stellung und Haltung vor der Geburt

Relaxin: aus der Plazenta (Synzytiothrophoblasten) mittels semiquantitativer kommerzieller Kits aus dem Plasma

ab Tag 28, kontinuierlicher Anstieg ganze Trächtigkeit über

Untersuchung der Milchdrüse

Adspektion: Anzahl (normalerweise 5) u. Anbildung des Gesäugekomplexes, Beschaffenheit der Zitze

Palpatorisch: Anbildung u. Konsistenz des Parenchyms, Ermelkbarkeit und Verhärtungen

"homogen, schmerzfrei, nicht vermehrt warm, gegen darunterliegende Schichten verschieblich"

#propädeutik #source: baumgartner #source: physio skript vetucation #repro #Hund

0 notes

schlauemaus · 3 months ago

Text

Untersuchung des Auges und seiner Adnexe: Kleintier

Sedierung (wenn notwendig) mit zB Medetomidin -> verursacht keinen Enophthalmus, Nickhautvorfall, Bulbusrotation oder Miosis

immer gemeinsam mit klinischer US -> Augenprobleme oft systemisch od. fokal bedingt

Orientierende Voruntersuchung beider Augen

bei Umgebungslicht

Untersuchung der Sehfähigkeit

Drohantwort "Lidschluss", bei Fazialisparese "Retraktion des Bulbus"

Hindernis-Parcour "Ausweichen"

Wattebausch-Test "Verfolgen des Wattebauschs"

Optische Tischkantenprobe "Aufsetzen der Pfote auf die Tischplatte"

Drohantwort= erlernt (-> bei Welpen erst ab 10./12. Woche); N. opticus -> kortikal -> N. facialis

Pupillarreflex= N. opticus -> prätektale Region -> N. oculomotorius

direkt: Miose im beleuchteten Auge "prompt und vollständig"

indirekt: Miose im nicht beleuchteten Auge

-> sollten beide immer funktionieren -> beide Pupillen sollten immer gleich weit sein

Vergleichende Distanzbetrachung des Bulbus und der Lidstellung

von vorne und der Seite, im Umgebungslicht

Beurteilung von Wimpernstellung, Lidspalte und Bulbus (Lage, Beweglichkeit, Stellung und Größe)

"Der Tierart und Rasse entsprechend; symmetrisch"

Welpen (Hd u. Ktz) öffnen Augen am 10.-14. Lebenstag

Exophthalmus= Vortreten des Bulbus aus Augenhöhle

Enophthalmus= Zurücksinken des Bulbus in die Augenhöhle

Hydrophthalmus= Vergrößerung des Bulbus durch gesteigerten Augeninnendruck

Mikrophthalmus= Bulbus abnorm klein

Phthisis bulbi= Bulbusschrumpfung

Strabismus= Schielen

Vergleich der Pupillenweite

Beurteilung im Umgebungslicht VOR Verwendung einer Lichtquelle!

"Pupille weit, mittelweit, mitteleng oder eng; beide gleich weit und gleich schnelle und vollständige Reaktion"

Anisokorie -> ungleichweite Pupillen

Dyskorie -> Pupille nicht mehr rund

Schirmer-Tränentest und Phenolrotfaden-Tränentest

STT beim Hund obligatorisch

vor Lichtquelle oder Eintropfen

Einlegen des Teststreifens in laterales Drittel des unteren Fornix conjunctivae -> Ablesen nach einer Minute (pünktlich!)

Phenolrotfaden-Tränentest bei Tieren mit kleinen Augen (Heimtiere, Vögle, Reptilien)

Hund: ">15mm/min" Katze: ">13mm/min"

<10mm/min <5mm/min

Lid- und Hornhautreflex

Lidschlussreflex= Berührung von Unter-/Oberlid (N. trigeminus) -> Lidschluss (N. facialis)

Hornhautreflex= Berührung Hornhautperipherie (N. trigeminus) -> Lidschluss (N. facialis)/ Retraktion Bulbus (N. abducens)

Blendreflex

N. opticus -> subkortikal -> N. facialis

"reflektorischer Lidschluss"

Pupillenreaktion auf Licht (=Pupillen-Lichtreflex)

= N. opticus -> prätektale Region -> N. oculomotorius

direkt: Miose im beleuchteten Auge "prompt und vollständig"

indirekt: Miose im nicht beleuchteten Auge (wg. Kreuzung im Chiasma opticum)

Lichtschwenktest= Schwenken der Lichtquelle von einem Auge zum anderen -> alternierende Anisokorie

wenn positiv -> Abdeckprobe= ein Auge abgedeckt, anderes beleuchtet

Reflexbahnung= schnelleres Eintreten und Ablaufen der Pupillenreaktion bei wiederholtem Lichteinfall

Detailuntersuchung eines Auges

Lider und deren Umgebung

im auffallenden Licht

Beurteilung von Lidspalte, -stellung, -haare und -rand mit Lidhaut und Augenumgebung (Tränenfluss, Narben, Asymmetrien)

"o.B., Tränenpunkte vorhanden"

Hund: " 1mm oberhalb der Außenkante des Oberlides 2-4 Reihen wimpernähnliche Lidhaare, Unterlidrand ist haarlos"

Katze: "Lidränder frei von Zilien"

Mikroblepharon= verkleinertes Lid

Blepharophimose= verengte Lidspalte

Makroblepharon= vergrößerte Lidspalte

Entropium= Einwärtsdrehung der Lider

Ektropium= Auswärtsdrehen der Lider

Distichiasis= zweite Wimpernreihe

Trichiasis= Lidhaare mit Hornhautkontakt

Ektopische Zilien= Haare durchdringen Lidbindehaut

Blepharitis= Lidentzündung

Augapfel, Augenhöhle

im auffallenden Licht

Beurteilung von Größe und Stellung

"der Tierart entsprechend"

Protrusio bulbi= Vorverlagerung des Bulbus

Prolapsus bulbi= Bulbusvorfall (=Äquator außerhalb der Lidspalte)

Evulsio/ Luxatio bulbi= Bulbus komplett aus Lidspalte draußen

Sichtbare Teile der Binde- u. Lederhaut

im auffallenden Licht

Beurteilung von Farbe und Quellungszustand (Bindehaut), drittes Augenlid (= Nickhaut) und seine Stellung und Bindehautsack

innenliegende Nickhautdrüse (Hd.: seromukös; Ktz.; serös)

"o.B."

Nickhautvorfall Hd.: immer durch Lageänderung des Bulbus bedingt Ktz.: durch Bulbuslageänderung, aber auch bei Sympathikolyse (wg. sympathischer Innervation glatter Muskelfasern in der Nickhaut)

Hornhaut

im auffallenden und durchfallenden Licht

Beurteilung von Glätte, Glanz, Ebenheit, Durchsichtigkeit, Wölbung, Dicke und Zusammenhangstrennung

"glatt, glänzend, eben, durchsichtig, physiologisch gewölbt, physiologische Dicke und intakt"

Unebenheit -> Verzerrung der Spiegelbilder

Epitheldefekte -> mattes Spiegelbild

Vordere Augenkammer

Beurteilung von Tiefe, Inhalt, Iris-Linsen-Diaphragma (auffallendes Licht) und nasaler Kammerwinkelanteil (durchfallendes Licht)

Hd./Ktz: Trabekel des Ligamentum pectinatum sichtbar

"o.B."

Fremdinhalt liegt meist ventral in vorderer Augenkammer

Regenbogenhaut

Im auffallenden und durchfallenden Licht

Beurteilung von Farbe und Relief

"o.B."

Pupille

Beurteilung von Pupillarrand und seine Lage

"o.B."

Zusätzliche Untersuchungen VOR Mydriasis

Untersuchung der Binde- u. Hornhautflora

(wegen Wachstumshemmung der Bak durch Lokalanästhetika/ Ophthalmika)

mittels Dacron-Stieltupfer mit Transportmedium

Messung des intraokularen Druckes

nur indikationsgebunden bei Verdacht auf erhöhten Augeninnendruck

Digitale Palpation= Greifen auf vom Oberlid bedeckte Auge -> nur grobe Druckschätzung

Instrumentelle Tonometrie=

Beachten beim Messen: kein Druck auf Vena jugularis; kein Druck auf Augapfel durch Liderspreizung

- Impressionstonometer nach Schiötz (nur mit Oberflächenanästhesie): lageabhängig - Applanationstonometer Tono-Pen: lageunabhängig

Hund "8-21 mmHg, 16,7 +- 4mmHg; Differenz zwischen Augen nicht größer 5mmHg"

Katze "4-31 mmHg, 19,7 +- 5,6 mmHg; Differenz zwischen Augen nicht größer 5 mmHg"

Gonioskopie

nur indikationsgebunden bei Verdacht auf Veränderungen des Kammerwinkels

= Untersuchung des Kammerwinkels und des Ligamentum pectinatum (=erste Reihe der Iristrabekel)

mittels direktem Ophthalmoskop, Spaltlampen-Biomikroskop oder Kopfbandophthalmoskop mit sphärischer Gonioskopielinse nach Barkan oder Köppe; dient Glaukomklassifizierung

Mydriasisinduktion

mittels Tropicamid -> Wirkung auf glatten M. sphincter pupillae -> Weitstellung der Pupille

! nicht bei manifestem Glaukom !

Linse

im auffallenden und durchfallenden Licht

Beurteilung von Existenz, Größe, Form, Lage und Durchsichtigkeit

"o.B."

Glaskörper

im auffallenden und durchfallenden Licht

Beurteilung von Durchsichtigkeit und Konsistenz

"o.B."

Augenhintergrund

im durchfallenden Licht

Beurteilung von Sehnervenkopf (=Papilla nervi optici), retinaler Gefäße, neuronaler Retina (durchsichtig), Pigmentierung des Pigmentepithels, Tapetum lucidum, Choroidea und Sklera

"o.B"

Hund: Sehnervenkopf dreieckig, unterschiedlich stark myelinisiert, liegt am Übergang Tapetum-kein Tapetum; Holangiotisches retinales Gefäßmuster (20 Arteriolen, 3-4 größere Venolen, Venenring über N. opticus, keine Gefäße in Area centralis), verlaufen nach dorsal, medial und lateral; Tapetum lucidum grün, blau od. orange

Katze: Sehnervenkopf rund, nicht myelinisiert, im Tapetum lucidum; Holangiotisches Gefäßmuster (3 Paar große Arteriolen und Venolen, paariger Verlauf von N. opticus nach dorsomedial, ventromedial und ventrolateral, keine Gefäße in Area centralis); Tapetum lucidum grün

Zusätzliche Untersuchungen nach oder unabhängig von Mydriasis

Retropulsion des Bulbus

Beurteilung wie tief sich Bulbus in Augenhöhle drücken lässt (sollte physiologisch grundsätzlich möglich sein)

"der Tierart entsprechend"

Färbung von Hornhautdefekten

Farbstoff bleibt nur an Hornhautstroma kleben (NICHT an intaktem Hornhautepithel oder Descemet-Membran) ; KEINE vorherige Lokalanästhetikumsgabe -> erzeugt Epitheldefekte -> Fehlinterpretationen

Verteilung des Farbstoffes auf Hornhaut -> Ausspülen mit NaCl -> Färbung von Epitheldefekten grün, Beurteilung im Blaulicht

Zusätzliche Untersuchungen nach oder unabhängig von Mydriasis, aber unter Oberflächenanästhesie

-> Blepharospasmus verschwindet durch Anästhesie

Indikationen für Anästhetikum:

Einsatz von Lidhaltern

Anwenden Graefe-Pinzette (Vorverlagern drittes Augenlid)

digitale Palpation der Konjunktiva

Untersuchung der Bindehaut

Hervorziehen von 3. Augenlid und Bindehautsäcken (inkl. oberer Fornix) mit Bindehautpinzette, Rotation des Bulbus => dient der Fremdkörpersuche und Bindehautoberflächebeurteilung

Konjunktival- u. Kornealzytologie

mittels Zyto-Brush

Weiterführende Untersuchungen

Sondierung und Spülung der ableitenden Tränenwege

Jones-I-Test= Floureszinfärbung tritt aus Nasenloch -> Tränen-Nasen-Gang durchgängig

Jones-II-Test= Adspektion der Tränenpunkte -> Sondierung der Tränenkanäle bis zum Tränensack (in Anästhesie) mit Schweinschwanzsonde (kommt so von einem Tränenpunkt über Tränensack in anderen Tränensack) -> Spülung mit NaCl (von unten über Ostium nasolacrimale, von oben über oberen Tränenpunkt)

Floureszenzangiografie

= Darstellung der Gefäße in Retina und Choroidea; Prüfung von Intaktheit und Durchblutungszustand

Elektroretinografie

= Prüfung der Netzhautfunktion (Klärung von Erblindungsursachen)

Parazentese der Vorderkammer

=Gewinnung von Kammerwasser

Okulare und orbitale Punktion

= Gewinnung von Material für Diagnostik

Vermessung der Lidspalte mit einer Schublehre

#ophthalmologie #propädeutik #source: baumgartner

0 notes