#NederlandsFilmFestival | Explore Tumblr Posts and Blogs

bobdh84 · 9 years

Text

Witte Kalveren

Afgelopen donderdag werd in De Wereld Draait Door gesproken over de diversiteit in de Nederlandse film als reactie op de Amerikaanse #OscarsSoWhite controverse. Kijkend naar die uitzending plaatste ikzelf een tweet waarin ik mij hardop afvroeg of je niet kunt stellen dat wij, Nederland, zelfs een stapje erger scoren wat betreft het tonen van een multiculturele, genderneutrale afspiegeling van Nederland. Gelieerd aan die gedachte vroeg ik mij vervolgens af hoe onze grootste filmprijs, het ‘Gouden Kalf’, die wijzelf zo graag ‘de Nederlandse Oscar’ noemen, het er wat dat betreft vanaf brengt. Een statistiekje is zo gemaakt.

Representatief Natuurlijk gaat het hier niet écht om het Gouden Kalf zelf, net zoals de Oscars niet écht om de Oscars gaan. Variety kwam deze week met een treffende cover waarmee ze groot ‘Shame On Us’ kopten: de Oscars zijn een in het oog springende representatie van de filmindustrie als geheel, versterkt door het feit dat diens jury vertegenwoordigd wordt door een grote groep industrieprofessionals. Zijn de Oscars racistisch, dan is de industrie racistisch, simpelweg omdat het dezelfde groep mensen zijn. Oké, niet een-op-een dezelfde mensen, maar wel de meest invloedrijken onder hen.

En wanneer in Amerika gesproken wordt over een gebrek aan diversiteit bij de Oscars, dan bedoelt men voornamelijk een gebrek aan nominaties onder Afro-Amerikaanse acteurs. Zowel het onderscheid in huidkleur als categorie is belangrijk hier. Dat ondertussen de Mexicanen cinematograaf Emmanuel Lubezki en regisseur Alejandro González Iñárritu voor twee jaren op rij beiden genomineerd zijn en overal getipt worden om voor het tweede jaar op rij wederom te winnen (voor Emmanuel wordt dat zelfs zijn derde), dat telt in de hele discussie niet mee. En dat terwijl in het dagelijks leven de Latino gemeenschap in Amerika wel degelijk gebukt gaat onder sluikdiscriminatie en het krijgen van minder kansen dan de witte man.

Maar de hele discussie gaat voor een belangrijk deel dan ook om de zichtbaarheid. Niet geheel verwonderlijk in de filmindustrie, overigens. Een acteur staat veel meer in de kijker, is de persoon met wie het publiek zich identificeert, waar dan ook de rolmodellen vandaan moeten komen voor de jonge kinderen en geven kleur aan de diversiteit. Dat een Mexicaan hen zo prachtig in beeld brengt, dat zien maar weinigen. De vraag is ook hoeveel stemmers bij de Academy zich daarvan bewust zijn wanneer ze ‘die cameraman van The Revenant’ aankruisen.

En Nederland? Extrapoleren wij dat door naar Nederland, dan is het Gouden Kalf een prima graadmeter om te onderzoeken hoe inclusief wij zijn wat betreft het geven van gelijke kansen aan alle bevolkingsgroepen die leven in ons land. Wij delen dit trofeetje weliswaar nog niet zo lang uit in onze industrie als de Academy dat doet, maar gezien we al in 1981 stilletjes aan begonnen zijn (diverse categorieën zijn er later pas bij gekomen), is er al wel een tendens te zien tussen ‘toen’ (de jaren ’80) en nu, onze moderne samenleving waarin wij ons bewuster zijn geworden van diversiteit.

Laten we, omwille van de discussie, hetzelfde principe ook hier hanteren dat rond de Oscars in Amerika speelt en kijken naar de acteurs en actrices die sinds 1981, het ontstaan van het Gouden Kalf, in Nederland gewonnen hebben. Regie en scenario pak ik er ook maar even bij, omdat deze personen voor een belangrijk deel kleur geven aan een film.

Maar waar Amerika zich focust op ‘zwart’ en ‘wit’ en hier en daar personen van Latijns Amerikaanse afkomst nog een beetje meepikt zolang dit een punt verder bevestigd, is dat onderscheid in Nederland minder makkelijk gemaakt. Wij kennen immers ook een grote bevolkingsgroep van Marokkaanse en Turkse afkomst die achtergesteld worden bij sollicitaties en achterblijven wat betreft de gelijke kansen vergeleken bij de doorsnee, extreem-witte Nederlander. In de Marokkaanse gemeenschap is het net zo belangrijk dat zij zichzelf vertegenwoordigd zien in film, muziek, cultuur op een positieve wijze, een ‘rolmodel’ zo je wilt, om ergens tegenop te kunnen kijken.

Tot zover de introductie, over op de statistieken. Hoe scoort ‘ons’ Gouden Kalf wat betreft diversiteit? De tabel is hier op volledige grootte te zien.

Vrouwen Wat mij meteen opviel tijdens het verzamelen van de gegevens, was de vertegenwoordiging van de vrouw in de Nederlandse filmindustrie (bij de genderneutrale beroepen Regie en Scenario hierboven weergegeven als M of V). Waar Amerika pas in 2008 voor het eerst een Oscar toekende aan Kathryn Bigelow voor haar regie van The Hurt Locker, en sindsdien dit niet meer gedaan heeft, zijn wij al sinds 1990 bezig met het erkennen van vrouwelijk talent achter de camera. Vat dit nog eventjes procentueel samen en wij scoren lang niet slecht. Relatief dan, want je kunt nog altijd niet spreken van een 50/50 score. Wanneer je je echter bedenkt dat ook de industrie geen 50/50 verhouding kent van vrouwelijke regisseurs, dan toont het Gouden Kalf wellicht een aardig waarheidsgetrouwe afspiegeling van het vrouwelijk aandeel in de Nederlandse film. Let op: dit is een aanname, de exacte man/vrouw verdeling in deze professie is mij niet bekend.

Nationaliteit: ‘anders’ Tja. De minderheden. Die zijn wat lastiger. Kijk je heel sec naar de afkomst van de regisseur, acteur of actrice, dan zie je in het grotendeels blanke vlak hier en daar wat stipjes opduiken die indiceren dat ja, het Nederlands Film Festival wil best hier en daar erkennen dat ook de niet per se in Nederland geboren artiest mooie dingen maakt.

Let op, de nadruk ligt hier op ‘af en toe’. Realiseer je hier even dat wanneer een vlak ‘blank’ gekleurd is, je ook moet denken aan een blanke, volbloed Nederlander. Is jouw definitie van diversiteit dat er ook prijzen geschonken moeten worden aan personen die een bevolkingsgroep vertegenwoordigen die in het dagelijks leven bij een sollicitatie niet worden aangenomen wanneer ze hun afkomst in de brief noteren, dan vallen de Belg en Brit al af. Die zijn immers aardig geaccepteerd in ons landje.

(Overigens, Peter Greenaway, beste Nederlandse regisseur? Dat die man een Nederlands productiebedrijfje uitgekozen heeft om zijn Engelstalige films te financieren, prima, maar is dat voldoende om deze -overigens verder in het arthouse circuit legendarische- man te rekenen tot Neerlands trots? Maar dat terzijde).

Met bovenstaande in het achterhoofd, wetende dat ook die laatste groep valt in de categorie ‘Nationaliteit: Anders’, dan is bovenstaande 6% best weinig.

Bovenstaande percentages vertegenwoordigen het totaalbeeld. Splits je dit op in de acteurs en actrices, oftewel: de minder zichtbare personen achter de camera versus degenen die het gezicht van de film voor de camera bepalen en wiens personages de beeldvorming kunnen beïnvloeden onder het Nederlandse publiek, dan is het niet veel anders gesteld. Slechts 5 winnaars van de in totaal 99 winnaars, waaronder een Belg.

Opvallend: het gebeurde voor het eerst in 2005 dat het Gouden Kalf werd toegekend aan acteurs met geen Nederlandse afkomst, namelijk de cast van Het Schnitzelparadijs voor Beste Mannelijke Bijrol. Maar in tegenstelling tot het toekennen van de prijs voor Beste Acteur, is ervoor gekozen om hem toe te kennen aan álle mannelijke bijrollen inclusief ‘onze eigen’ Tygo Gernandt. Ongetwijfeld was er voor het eindresultaat veel te danken aan de gezamenlijke chemie van hen op de set, maar wat een uitstekende aangelegenheid was geweest om een prijs toe te kennen aan een Nederlander van ofwel Marokkaanse, ofwel Turkse afkomst, is er dit jaar dus voor gekozen om voor het eerst in de historie van het Gouden Kalf de acteurs samen te voegen in een groepje met ook een autochtone, homegrown Nederlander.

Desondanks was Het Schnitzelparadijs een belangrijk keerpunt voor de Nederlandse film. Het was een zeer populaire komedie waarin de multiculturele karakters, zowel van Turkse als Marokkaanse komaf (een groep die doorgaans op een negatieve manier geportretteerd wordt) nu juist op positieve wijze worden getoond in een vrolijke film. De aandacht voor deze film kan gezien worden als ‘een eerste stap’. De tweede stap zou pas jaren later gezet worden, wanneer Nasrdin Dchar Beste Acteur wint voor Rabat. In 2013 wint Marwan Kenzari (Tunesische afkomst) voor Wolf.

Zwart en wit Laten we het even expliciet hebben over het verschil tussen zwart en wit. Hoezeer we ook prijzen hebben uitgereikt aan artiesten met een Russische, Tunesische of (in 2011 voor het eerst) Marokkaanse afkomst, er bevindt zich in het staatje geen enkele donkere persoon, ofwel, met een Afro afkomst. Geen één.

Zoals eerder aangestipt hoeft hier niet gekeken te worden naar een schuldvraag bij het Nederlands Film Festival, de uitreikers van het Gouden Kalf. Zoals het percentage vrouwelijke winnaars een goede weerspiegeling lijkt van het aantal vrouwelijke regisseuses versus het mannelijke aantal, is ook het feit dat alle kalfwinnaars (een tint van) wit zijn, met name representatief voor de industrie en het aantal goede rollen dat gecreëerd wordt voor de donkere medemens. En het idee dat een rol geschreven met een blanke persoon in het achterhoofd, niet ingevuld kan worden door een persoon met een andere huidkleur zonder dat de rol herschreven hoeft te worden.

Aan tafel bij DWDD werd gesproken over het feit dat de Nederlander met een donkere huidkleur het lastig heeft tijdens het auditeren naar rollen. Niet alleen worden er weinig rollen voor hen geschreven, daar komt bij dat de rollen waar zij wel voor in aanmerking komen, vaak oeroude stereotypen in stand houden. “Vaak word ik gevraagd om gebrekkig Nederlands te praten of een Bijlmers accent te gebruiken, terwijl ik tijdens mijn toneelopleiding zoveel lessen heb gehad in ABN articulatie”.

Het is niet zo dat er helemaal geen goede rollen zijn, maar het zijn vaak rollen in ‘probleemfilms’. In 2013 werd bijvoorbeeld Yootha Wong-Loi-Sing genomineerd voor haar sterke rol in Hoe Duur Was de Suiker, een film over de slavernij. Ook een rol als ‘de asielzoeker’ werd aan tafel bij DWDD in deze categorie geschaard, wat aantoont dat het probleem complexer ligt dan je aan het oppervlak zou denken. Een film als Problemski Hotel (naar de gelijknamige roman van Dmitri Verhulst) is juist voor velen een middel om ‘de asielzoeker’ te zien als mens, de ogen te openen voor de persoon met al zijn zorgen en problemen. Films als deze moeten ook gecast worden en ontkomen niet aan typecasting. Dát de film, en films zoals dezen, gemaakt worden is absoluut belangrijk. Denk hierbij ook aan De Nieuwe Wereld, een tv-film waarvoor Issaka Sawadogo een nominatie voor het Kalf kreeg, wat aangeeft dat wanneer een goede rol zich aandient het NFF niet te beroerd is om dat te erkennen. Dat hij niet won, kan ook te maken hebben met sterke concurrentie. Medespeler Bianca Krijgsman kreeg vervolgens overigens de Emmy. Baas boven baas.

Verandering Het is niet aan mij om aan dit alles keiharde conclusies te verbinden, het zijn in de eerste plaats observaties. En wat ook opvalt is, dat er een verandering gaande is. De prijzen die de laatste jaren zijn uitgedeeld voor Rabat en Wolf (overigens beiden van succesvol regisseur Jim Taihuttu) geven aan dat er goede Nederlandse films gemaakt worden met een multicultureel diverse cast en dat hun successen en prestaties worden erkend. Een film als Alleen Maar Nette Mensen uit 2012 werd dan niet genomineerd, maar daar was het de film ook niet naar. Hij scoorde wél op punten waar een film als deze moet scoren: het was een publiekstrekker die op een positieve manier verschillen aantoonde tussen diverse culturen. Het feit dat films zoals deze, maar ook Rabat en Wolf in eerdere jaren, steeds meer gemaakt worden geeft hoop.

Maar we zitten nog steeds in de fase waarin het divers casten controverse geeft, tenzij het script expliciet vraagt om een rol van de afkomst van de acteur. Vergelijkbaar hiermee is de vertegenwoordiging van de LGBT gemeenschap in film. Toen La Vie d’Adele uitkwam was de portrettering van een lesbische relatie hét gesprek op het filmfestival van Cannes. Dat is geen vooruitgang. Geen echte. Toen Todd Haynes Carol maakte, sprak men vaker over de kwaliteit van de film dan over de relatie tussen Cate Blanchett en Rooney Mara. Dát is vooruitgang. Wat dat betreft valt er nog wel een stap te maken.

Verantwoording Ik heb gekeken naar de diversiteit in afkomst van iedere persoon en in hoeverre deze afkomst ons beeld van hen beïnvloedt. Zo is Jean van de Velde weliswaar geboren in Belgisch Congo, maar dit is meer een feitje te vinden op Wikipedia dan dat dit jouw beeld van de (blanke) man beïnvloedt, die verder ook gewoon ‘Nederlandse filmmaker’ genoemd wordt. Ditzelfde geldt voor Janneque Draisma, hoewel zij een randgevalletje is: geboren in Zimbabwe, maar blank, spreekt Nederlands, je moet het maar net weten. Overigens had ik graag de statistieken uitgebreid tot ook de genomineerden, maar het Nederlands Film Festival toont op haar website alleen de winnaars van iedere editie. Tot zover het hele ‘genomineerd worden is al een hele eer’; binnen enkele jaren is iedereen die nominatie weer vergeten, nee, winnen is echt beter.

#dwdd #GoudenKalf #NederlandsFilmFestival #NFF #diversiteit #film #Nederland #minderheden

0 notes