#Hala Bedi | Explore Tumblr posts and blogs

antroposarrera-blog · 8 years ago

Text

lan etnografikoa: Hala Bedi eta musika

Buru hauste handia izan da niretzat lan etnografiko honetan zer aztertuko nuen eta zertan sakondu nahi nuen finkatzea.Gaia hain zabala izanik, galduta ikusi dut nire burua nire lanaren nondik norakoa aurkitu nahian.Gazteak eta musika.Esan gabe doa oso interesgarritzat hartzen dudala horren inguruko edozein hausnarketa edo eztabaida, gure egunerokotasunean musikaren eragina itzela delako eta gazteon aisialdiaren denbora tarte oso handia(handiegia bihurtu daitekeena) musikarekin zerikusia du.

Izan ere, musikaren eragina edozein egoeratan agertu daiteke: Telebistan telesail baten eszenari indar gehiago emateko,pelikuletan sountrack hoiekin gertatzen den bezala, produktu baten iragarkian, zure senideekin bazkaria izan ondoren aitona kantari hasten denean, lagunekin taberna barruan kafetxo bat hartzen duzunean, eta zer esanik ez gauean farra botatzen duzunean.Musika gure bizitzaren parte da,guregan izugarrizko eragina izan dezake, sentimenduak eta kontzientziak ukitzeko eta hauek eraldatzeko baliabiderik egokiena dela esatera iritsi dira askok.

Musikaren eragina hain handia dela jakinik, eta gazteongan bereziki musika oso garrantzitsua dela aitortuz, nire lan etnografikoaren azterketa zein izango den aukeratzeko orduan ideia andana sortarazi zitzaizkidan:

Lehendabizi nire kuadrillari buruzko lan etnografikoa egitea burutu zitzaidan, jakinik hainbat musika talde daudela eta horretaz aparte berezitasun nabarmenak daudela nire kuadrillan entzuten den musikan gure adineko kuadrilla gehienekin alderatuta.

Baina Danelek ere gure kuadrilla abiapuntutzat hartuko zuela jakin bezain pronto beste bide bat aurkitzeari ekin nion.Gauzak horrela, kutxi tabernan azkenengo urtetan nerabeen jai eredua aztertzea nuen helburu, azkenengo bi urteetan bi taberna izan duten eraldaketa kontuan hartuz. Taberna hauek, alkohola oso merke eta adingabeei saltzeaz aparte, musika ere zeharo aldatu dute, erregetoia eta erritmo latinoak sartuz. Jartzen dituzten kanten letrari dagokionez, gehienak kutsu matxista badutela esan beharra dago.Kanten izaera soziala eta hauek gaur egungo egoera salatzen duten kantak ordea taberna hauen bozgoraiuetatik desagertu dira.

Baina azken ideia hau ere alde batean utzi nuen, ez zuela horren inguruan lan bat egitea merezi, ez behintzat horren kontrako ereduak dauden bitartean. Egia delako azkenengo urteetan gazteek musikarekin zeukaten harremana nahikotxo aldatu dela, eta taberna hauek kutxiko jai ereduan eragina izan dutela, baina beste alternatiba bat dagoen bitartean horretan zentratu nahi nuen lana, guztia ez dagoelako musika komertzialaren esku, eta nahiago dudalako beste musika eredu bat proposatzen dutenen berri ematea.

Gauzak horrela, Hala bedi irratian zentratuko dut nire lan etnografikoa, 32 urtez Gasteizko alde zaharreko muinotik Arabako edozein puntutara ahotsik ez dutenei ahotsa ematen aritu den irrati librea.Berez, irratiaren helburu garrantzitsuena informatzearena da,proiektu komunikatibo bezala sortu zen 1982 an. Garaiak erabat aldatu dira sortu zenetik aurrera,atzean geratu dira Gasteizko alde zaharra hiriko subkulturen artean banatzen zuten garaiak, jendartea aldatu egin da, egoera sozio-politikoa ere bai, baina hala bedi irratia muinoaren iparraldean jarraitzen du, eraldaketa horiek guztiak kontatzeko prest.Argi dago hainbeste denbora pasa eta gero proiektutik jende aunitz pasa dela eta gaurko Hala bedi ez dela lehen bezalakoa, baina oraindik badira hainbat adierazle beste irratietatik bereizten dutena,Hala bediren esentzian edo adn-an oso sustraiturik dauden oinarrizko ezaugarriak:

Autogestioak, asanblada bidezko funtzionamenduak, kultura-artekotasuna eta aniztasuna baloretzat hartzeak, komunikazio hurbil eta parte hartzaileak, inongo interes ekonomiko zein politikoren menpe ez egoteak eta urte hauetan guztietan herri mugimenduaren tresna izateak libre bihurtzen du irratia.

Horri guztiari esker diogu Hala bedi irrati librea dela.Herri mugimendutik sortua izan delako, zegoenarekin deskonforme eta zerbait aldatu nahi zutenen horiek guztien grinatik eraiki zelako.Nire aitak esan bezala, garai astoratuak ziren haiek, behin eta berriz poliziak hala bediren kontra jotzen zuen, haien antena bota nahian.Hertzainak, Potato, La Polla Records, geroago Cicatriz, Gasteizen berebiziko garrantzia zeukaten musika taldeak ziren, eta lehen esan bezala, Hala bedik herri mugimendu autonomotik sortu eta honetik elikatu zen, gauzak beste modu batera egiteko aukera dagoela behin eta berriz erakutsiz.

Bidea erraza izan ez arren, oztopoak gaindituz joan da irratia,askotan saiatu baitira mikrofono horiek isilarazten, eta hogeita hamar urteren ondoren proiektu komunikatibo sendoa bihurtu da, non kolektibo desberdinek bere ahotsa entzunda izateko ahalmena duten.Azkenengo urteetako erronkarik aipagarriena Hala bediren bigarren kanala da, euskara hutsez egiten duena, gaur egungo Gasteizko errealitateri egokitutako proiektua osatuz.Orain irrati lizentzia kentzeko arriskuan dago Hala bedi, baino herri mugimenduaren indarra auspotuz, neurri honen kontrako erantzuna emateko gai izango da, berriro ere instituzioen trabei aurre egiteko.

Hala bediren nondik norakoa aipatu eta gero, aztertzeko dudan gaian sakonduko dut: Hala bedi eta musika gazte perspektibatik aztertuta.

Proiektu informatiboa izateaz aparte, irratiaren programazioan izugarrizko garrantzia dauka musika emanaldiei utzitako denbora.Saio dexente daude musikari eskainiak, saio bakoitzak bere ezaugarri eta musika estilo propioak izanik.Aurtengo programazioan saio hauek aurkitu ditzazkezu:

“Zuria Betzez”:Kolore anitzetako soinu ilunak berreskuratzeko irratsaioa. Gorputzak astintzeko eta arimak askatzeko doinu dantzagarriak, erritmo pizgarriak eta melodia iraultzaileak. Blues, R&B, boogie, swing, folk, R&R, jazz, funk, garage, beat, glam, soul, psikodelia, latin, boogaloo, brazil, ska, rocksteady, dancehall, reggae,…eta beste planeta batzuetako kanta bereziak. Guzti hori, filmeetako hitz esanguratsuekin aberastuta. Beti ere, musikaren bidetik arimak askatzeko xedearekin

“Desde el abismo”: Kazetarien esanetan estremismo soinudunaren inguruan eta haien idiozian zentratutako musika saioa.Noise, Metal gogorra, eta Crust dira haiek landutako musika generoak.

“El Sonotone”:Programa honen nondik norakoa rock&rollaren historian datza, 50. hamarkadatik aurrera genero honek izan duen garapenean oinarrituz.

“Ero ta berri”: Hemen mundu osoko erritmoak entzun daitezke, diska berriak plazaratzen dituzte eta saioa bukatzeko normalean Euskal Herrian emango den kontzerturen baten aurkezpena egiten dute.

“3kortxea”: Nobedadeak, elkarrizketak, kontzertuen agenda…

“Intangible itaka”:Kraut Rock, Pop, Math Rock, Indie, Rock Sureño, Rap, Rock klasikoa, Country, Hard Rock, Punk, Punk Rock, Funk, Elektronika,etab...

“La calle del ritmo”:Hip-Hop ardatz, mundu horrekin zerikusia duten hainbat estilo (rap ,scraching…)eta ohiturataz (grafitiak ,esate baterako) hitzegiten dute.

“la Maketa”: Saio honetan bertako talde berriei lekua egin zaie.Lekurik aproposena da talde berri horiek ezagutarazteko eta haien garapena azaltzeko.

“La malet(a) fonica”: aktualitate musikalari buruzko irrati saioa.

“ la tangueria”: errati saio honetan dantza eta literatura ere garrantzia badute. Erritmo argentinarrak poesiarekin uztartzen baitituzte.

“Xperimental Sound System”: Bere izenak dioen bezala, soinu experimentalak ditu abiapuntutzat ( oraindik ez dut ulertu zer esan nahi duten experimentalarekin)

Lan honen nondik norakoan, metodologikoki erabili ditudan erremintak honako hauek izan dira:

Lehendabizi behaketa lanakeraman ditut aurrera.Hala bedi irratiaz aparte badauka taberna bat Kutxiko 113an.Taberna, finantzaketa ekonomikorako aproposa izateaz aparte, pintura erakusketak, hitzaldiak,tailerrak ,antzerkiak eta noizbeinka kontzerturen bat egiteko lekua ahalbidetzen du.Astean zehar oso leku lasaia da eta ikasle asko horra doaz haien lanak egiteko eta bilerak egiteko .Arratsaldean badago guraso elkarte bat umeen zaintza kolektiboki landu nahi duena, eta hortaz bertara doaz hotza egiten duenean.Gauean aldiz, ordu txikitara arte dirau tabernak zabalik,eta bertara gerturatzen garenok farra botatzeko asmoarekin goaz horra.

Horregatik, lehenengo behaketa tabernan bertan egin nuen.Bai goizez bai arratsaldez egon nintzen bertan musikarekin bertako gazteek zeukaten harremana aztertu nahian.Eta aipatu behar da goizeko eta arratsaldeko giroa ez zeukatela zer ikusirik.

Goiz horretan bi musika estilo desberdin jarri zituzten, baina biak ala biak oso lasaiak ziren, lan egiteko aproposak.Tonuari erreparatuz, baxu, elkarrizketak ondo entzuten ziren musika azpitik izanda.Iritsi bezain pronto Laboaren diska zegoen jarrita , eta bezeroen artean bazegoen norbait kanta hasi zela.Bertan geunden guztiok ginen gazteak kamareruak barne.Laboaren musika egoteak ez da kasualitatea. Oraindik ere bere hitzak oihartzuna daukate guregan, eta gazte gehienok Laboaren kantekin berebiziko lotura daukagu, nahiz eta gazteon musika estiloen erreferenteak gaur egun bestelakoak izan.

Geroago kanta bitxiak entzutera pasa ginen.Lasaiak izan arren, danborren erritmoa tabernaren giroa alaitzera pasa zen.Dantza afrikarrak ziruditen, baino albokoak esan zidanaren arabera, karibeko irleetako dantza estiloen nahasketa bat zen diska.Letraren hizkuntza aldatuz zihoan, gazteleratik hasi eta portugesarekin bukatu, frantsezatik eta ingelesatik pasatuta.Bertara hurbidutako auzokide batzuk dantzan hasi ziren, bere sorterriaren soinuak entzun bezain pronto.Izan ere, Hala bedin atzerritarrak duten garrantzia nabarmena da. Beste kontinente batzuetatik eratorritako jendea hala bediren proiektuarekiko izugarrizko konpromesua izan dute betidanik.Bezero, halabelarri eta horietako batzuk irrati saioren batean daude, Hala bedin atzerritarren perspektiba landuz eta azken finean, Hala bedi sortuz eta elikatuz

Arratsaldeko behaketa lanean berriz, egun apropos bat bilatu nuen, eta horregatik ostegun batean egitea erabaki nuen.Ostegunetan kutxiko tabernetan zehar “katuz katu”egiten da, hau da, arratsaldeko zazpietatik bederatzi terdiak arte taberna batean pote bat hartzerakoan, beste pote baterako balio duen ticket bat ematen dizute, ticketaren atzean jartzen duen tabernan. Horrek eragiten du nahikotxo jende ibiltzea kutxitik ostegunetan, eta taberna ugaritik pasatzea jende hori.Hala bedin, egun horretarako kontzerturen bat prestatu zuten.Lehenengoa kantautorea da, gitarraz baliatuta soinu lasaiak jotzeko prest Arrate trikoma izan zen.Kontzertuen helburua Sahara herriari buruzko hainbat ekintzei bukaera ematea izan zen, herri horrek pairatzen duen egoera salatzeko asmoz burutu zirenak.Baina kontzertu horretan kuriosoena Arrateren gitarra jarraituz bere laguna Larak margolan bat zuzenean margotu zuela, musika eta pintura uztartuz oso kontzertu hunkigarria izan zen hura.Kontzertua bukatu ostean beste talde bat igo zen palestrara.Hauek andaluziarrak ziren, eta bere lurraldeko soinuak aurkeztera etorri ziren guregana.Bi gitarraz eta musika kaxa batekin baliatuta Hala bedi hankaz gora jartzera etorri zirela aitortu zuen abeslariak hasi baino lehen. Eta lortu ere bai. Hasiera batean jendea oso zurrun egon arren, laster hasi zen jendea bere gorputza askatzen ,erritmoan murgilduz, dantza egiteko prest. Flamenkoa eta horrelako musika generoak entzutera ez gaude oso ohituta, bezero moduan geudenoi pixkat arrotza egiten zaigu musika estilo horiek, baino hasierako txantxak albo batera utzita, jendearen harrera musika talde horri oso pozgarria izan zen, haiek bukatzerakoan aipatu zuten bezala.

Kontzertuak bukatzerakoan sekulako aldaketa musikala eman zen eta bozgorailuetatik rap generoa entzuten hasi zen, nahiko tonu altuan gainera.Ordu horretarako jendea jai giroan murgildua zegoen eta tabernariak ezinean zeuden hainbeste jende alkohola eskatu nahian zebilelako.Alkohola, musika eta jaia gurean oso hurbil dauden kontzeptuak dira, gaur egungo jai ereduan behintzat banandu ezin direnak.

Behaketan tabernaz aparte irratian jarri nahi nuen jo puntua.Horretarako hala bedi entzuten ibili naiz, hainbat egunetan zehar, goizez, eta bai arratsaldez ere.Egun desberdinetan egin dudanez, programazioa aldatzen joaten zen egunez egun, eta entzundako hainbat irrati saio ez ziren musikazko programak bakarrik, baino musika ere oso presente zegoen haien programazioan.

Goizeko 4 ordu pasata “Suelta la olla ” irrati saioak ditu hartuta.Orain dela 20 urte hasitako magazine da hau, beste irrati batzuetan, hala nola, Eguzki irratian, entzun daitekena.Bertan, eguneroko prentsa, albisteak eta gaurkotasunean indarra daukaten gaiak aztertzen dituzte, gure egoeratik hasita globalagoa den perspektiba batera.Horretarako, hedabide gehienetan ahotsik ez duten jendea eramaten dute, haien ahotsa hala bedi baita.Gai bat aurkezterakoan kanta batekin hasteko ohitura daukate, eta kanta aukeratzen duenak askotan gai horren inguruan hitz egitera joan dena da.Gazteok “suelta la olla” magazine honetan daukagun presentzia nabarmena dela esan daiteke, kazetariak gazteak izanik askotan albisteak gazte perspektibatik lantzen direlako, gurean garrantzia daukaten gaiak( hezkuntza, etxebizitza, lana, kultura, feminismoa…)ukitzen direlako.

Beste goiz batean ordea, “A todo gas” irrati saio soziala entzuten ibili nintzen.Igandeetan ematen duten saio honetan energiari buruzko gaiak aztertzen dira,gure inguruan egon daitezkeen eztabaidak plazaratuz edota beste edonon aurrera eramandako borrokak aztertuz.Goiz horretan gipuzkoan eraiki nahi duten errausketari buruzko azterketa egin zuten, horren kontra dagoen herri mugimenduari ahotsa emanez.Hori bukatzerakoan,elikadura burujabetzari buruzko alternatibeetan zentratu ziren. Musikari ere, tartetxo bat uzten diote bukatzeko, erresistentzia mugimendu horiek musikan izan duten oihartzuna azaleratuz.

Arratsaldeko saioetan, hiru saio ezberdin aztertu ditut, “bertxoko”, “kantoia” eta “3kortxea”. Kantoia izenezko magazinean, kulturarekin zerikusirik duen edozer aztertzen dute, aste horretako nobedadeetan sakonduz. Askotan elkarrizketekin betetzen dute nobedadeei buruzko informazioa.Musika kultura izanik oso presente dago magazine honetan, baina ez pentsa kultura bakarrik musika edo literatura direnik, beste hamaika gauza sartzen dira kulturan, saio honetan argi geratzen den bezala.Hortaz, kirolari buruzko hausnarketa eman zuten, gaur egun indibidualizazioan eta lehiakortasunean oinarritutako kirol eredua kritikatuz.Gero, Alba Velazquez jarri zen mikrofonoan, bera mayen kaqchikela hizkuntzan trebatzen da, baina bere ama hizkuntza orain arte hezkuntzan ez du tokirik izan, eta Euskal Herrian euskararen inguruan emandako aurrerapausuak kontuan izanik, bere herriaren hizkuntza ez galtzeko aurrera eramango dituzten jarduerak azaltzera etorri zen Hala bediren uhinetara.Hortaz, saioa bukatzeko bere kulturaren parte diren kanta tradizionalen zerrenda entzun zen irratitik.

Hurrengo saioa “bertxoko” du izena.Hala bedik izango duen saiorik mitikoenetarikoa da hau, bertsoak eta umorea uztartzen dituena. Lehen bertsoak bakarrik entzuten ziren saio honetan, baina azken urteetan bertsoak noizbeinka beste musika genero batzuekin nahastuz doaz, negu gorrien bertso-hop famatu hortik tiratuz, eta horregatik orain bertso-reggae edo free style deritzona.Nahasketa hauen ondorioz lehen zaharrentzat gehienbat zen programa honen entzuleen adina gaztetu egin da

Azkenik behaketekin amaitzeko “3kortxea” musika saioari buruz arituko naiz, hauek nobedadeen inguruan trebatzen dira,nobedadeen protagonisteei egindako elkarrizketekin betetzen dute denbora, azkenik agendara pasatzeko, non hurrengo egunetan emango diren kontzertuen berri ematen dute.Azkenengo saioan adibide bat jartzearren, Bonbereneari buruz berba egin zuten, Tolosaldean sortutako proiektu musikala, musika ekoiztu nahi duena, baina diskoetxe nagusietatik urrun, musika arloan ere alternatiba badagoela erakutsiz.

Behin behaketekin amaituta, elkarrizketen turnoa iritsi zitzaidan eta horretarako Hala bedin lan egiten duten bi pertsona aukeratu nituen, biak gazte izanik gazte perspektibatik lantzen zutenak musika. Lehengoa tabernaria da, haren lana musikaz inguratuta dago egun osoan zehar, eta proiektu honetan 7 urtez daramatza, beraz Hala bedi musikarekin daukan harremana aztertzeko bera baino hoberik ez dago.

Lehenengo momentutik argi geratzen da musikan izugarrizko aniztasuna dagoela.Tabernan musika estilo ugari entzun ditzazkezu , hezkuntza desberdinentan.

Aniztasuna nire bigarren elkarrizketan ere atera zen, “errailetatik” irrati saioa eramaten duen kazetarietako bati egindako elkarrizketan.Proiektu hau herri mugimendutik sortua izan da, bertatik elikatzen da, eta horrenbestez saio ugari daude, bakoitzak bere esparruan baino oso eskaintza zabala sortuz.Hemengoari behar duen garrantzia emanez, bertako taldeak suspertuz ,baina kanpoko doinuei uko egin gabe.

Musika eraldatzeko tresna izanik, izaera soziala duten kantak bere esparrua badute, komertzialtasunetik at dauden taldeei lekua eginez,hauek aurrera egin dezaten.

Aipatuetako beste gako bat feminismoa nola txertatxen duten haien egunerokotasunean izan zen. Musika betidanik gizonezkoen eremuan kokatu dugu, talde gehienak mutilek osatzen dituzte eta kontzertuen lehenengo ilarak mutilei egokitzen zaizkiola dirudi.Horregatik Hala beditik hau eraldatzeko hautua eta kompromesua badute , eta horretarako hainbat neurri hartu dituzte, hala nola, emakumezkoek gogoko duten taldeak ekarri kontzertuetara, edo irratian emakumezkoen taldeen presentzia bermatzea.

Haiek esandakoaren arabera, Hala bedi sortu zenetik Gasteiz osora bideratutako proiektu komunikatiboa zen, eta hortaz haur, heldu eta zaharrentzat egokitutako saioak badira.Baina betidanik proiektua auspotu duen giza taldea gazteona izan da, gurea baita eraldatzeko grina, gurea bihurrikeria, gauzak beste era batean egiteko nahiak…

Horregatik gazteak ezinbestekoak dira Hala bedirentzat eta ikuspegi musikalean hau argi geratzen da, gazteok guretzat eta gure baliabideekin ekoiztutako musika jartzen dutelako, beste edozien irratian gertatzen ez den bezala.

Ondorioz, laburbildu nahiko nuke herritik eta herriarentzat sortutako proiektua dela Hala bedi, autogestioan oinarrituta dagoena,inongo interes ekonomiko edo politikoren menpe dagoena,komunikazio hurbilaren alde apustu egin duena, informazioa era etiko batean lantzen duena( informazio morbosoa uko egiten duena, esate baterako) eta hiriko kolektiko desberdinen parte-hartzea uztartzen duena, ahotsik gabeko eragileen hotsa da Hala bedi, kultura-aniztasuna balore positibotzat hartuz 32 urtez eraldatuz joan dena, bere esentzia galdu barik, udaletxearen buru haustea izan dena,eta oraindik uhinen bitartez alternatiba badagoela erakusten duena.

Musika arloan ere, aipatzekoa da irrati honen jarduera, hasieratik arabako taldeek izan duten garrantziagatik ,hauek guztiak ezagutarazteko Hala bedi betidanik izan da erremintarik garrantzitsuena , oraindik ere kontzertuak antolatzen dituztelako , muinoko hotsak deituriko programan, Gasteizko gaztetxearekin batera antolatzen dutena...Beraz, irrati libre hau gazteoi egiten digun ekarpena ezinbestekotzat hartu dezakegu eta orain, irratia arriskuan dagoen momentuan, gazteoi dagokigu Hala bedi zaintzea eta babestea, guk egiten ez badugu inor ez duelako egingo gure partez.

#egilea: adrian quintana

0 notes