#EuropeanAcademyoftheRegions

[earaernl]

Welke regionale en lokale aanpassingen kunnen blijvend zijn na de COVID-19 crisis?

Foto: Orthodoxe kathedraal Lviv (Oekraïne)

De COVID-19-pandemie is nog volop aan gang. Virologen kondigen al een tweede golf aan en zijn ervan overtuigd dat we nog een heel jaar met het virus zullen moeten leren leven, alvorens er een vaccin beschikbaar zal zijn ten vroegste in het midden van 2021. We hopen dat sommige delen van de wereld, zoals Afrika, zoveel mogelijk van het virus zal gespaard blijven, gezien de situatie van de plaatselijke gezondheidscentra die een dergelijke pandemie niet aankan. China, waar alles begonnen is, zet zich schrap voor een tweede golf van besmettingen; zo doet ook Zuid-Korea. In Europa versoepelen  vele landen geleidelijk aan de quarantaine maar met zeer kleine stapjes en soms met een terugval. Deze déconfinement aanpak gebeurt meer en meer per regio en betrekt regionale administraties bij de handhaving maar ook bij de ontsluiting. De verspreiding van werelddeel naar werelddeel is minder aan de orde gezien de meeste vliegtuigen aan de grond staan en er dus niet meer massaal wordt gereisd tussen continenten.

Maar, hoewel we in Europa, en weldra misschien in Noord-Amerika terugkeren naar een normaler leven, zullen er bepaalde attitudes en gebruiken moeten ontstaan die gericht zijn op het beducht zijn voor een nieuwe uitbraak van het virus. Anderzijds merken we ook dat bepaalde nieuwe attitudes misschien voordelig zijn voor de bevolking en blijvend kunnen worden geïntroduceerd in onze samenleving. We zijn hierbij de cynische uitspraak van Winston Churchill indachtig: “Never let a good crisis go to waste”[1]. In dit artikel geven we een overzicht van de wijzigingen die we hebben vastgesteld en waarvan het misschien wenselijk is dat ze bestendigd worden. We behandelen daarbij volgende maatschappelijke aspecten: economie &management, openbaar bestuur & openbare financiën, gezondheidszorg, maatschappij en meningsuiting & media.

1.       Economie & management

De schade voor de economie als gevolg van de lockdown van twee maanden is bijzonder ernstig. Het aantal werklozen steeg in vele delen van de wereld tot ongeziene hoogten. In Europa, met zijn goed uitgewerkte sociale zekerheid, konden velen terugvallen op een systeem van tijdelijke werkloosheid, waarbij de overheid een deel van loonlast overneemt. In de VS, waar dit niet bestaat, werden werknemers massaal ontslagen (22 miljoen) en vielen terug op aalmoezen en voedselbonnen. Een loonbeschermingsprogramma werd door het Congres in maart 2020 in het leven geroepen om stilliggende KMOs te ondersteunen die hun werknemers in dienst houden,[2] maar het is overbevraagd. Het lobby van de grootindustrie, die zijn arbeiders voor de crisis niet respecteerde, is in de VS echter zo machtig, dat het risico van “business as usual” er nadien erg groot is. Het feit dat de vleesverwerkende nijverheid die louter met latino’s en illegalen werkt, zichzelf heeft laten uitroepen tot een noodzakelijke industrie, is een eerste teken voor wat zal volgen.[3]

Er zijn echter winnaars en verliezers in het economisch strijdperk. De 5 grootste aandelen uit de Standard & Poors 500 (Microsoft, Apple, Amazon.com Inc, Alphabet & Facebook) hebben thans een even groot gewicht dat de 350 laagst gequoteerde in diezelfde overzichtstabel. Zij zijn de absolute winnaars. Ook de pharma- , de agro-industrie en de food distributiesector hebben poen geschept. De verliezers situeren zich in de diensten sector. In de VS, maar ook in Europa zullen duizenden bars, restaurants & cafés, massagesalons, evenement- en  concertorganisatoren, reinigingsfirma’s, voetbalclubs etc  zullen het de volgende maanden hard te verduren hebben. Als zij al naar adem hapten voor de pandemie, worden zij vogels voor de kat.

Maar aan de andere kant zijn er minder in het zicht lopende winnaars: kleine landbouwbedrijven die hun producten niet meer aan de grootdistributie aanboden maar zelf een hoevewinkel of een hoevewebsite ontwikkelden[4], plukken  u de vruchten van hun inspanning. Kleine zelfstandigen, zelfs boekenwinkels, die met veel inzet, hun klanten met een afstand zijn blijven bedienen, worden thans in de armen gesloten. Kleinschaligheid en kwaliteit wordt terug geapprecieerd, weliswaar door een beperkte groep, maar die voldoende groot is om winst te maken. Steden en regio’s maken zich op om deze trend te ondersteunen want de nabijgelegen kleinschalige producent garandeert toelevering aan steden. De Brusselse Minister van Leefmilieu Alain Maron besliste recent een steunmechanisme op te zetten voor de stadslandbouw sector: ‘De covid-19-crisis heeft de veerkracht van korte ketens aangetoond. Dit is precies het model dat we in het Brussels Gewest willen ontwikkelen, een voedselsysteem dat de mens, zijn gezondheid en het milieu respecteert. Ik zal dan ook de nodige aandacht blijven besteden aan deze sector die één van de belangrijkste zal zijn voor het economische herstel aan het einde van deze crisis.’[5]

Een tweede fenomeen is dat van de reshoring of herindustrialisering. China, “de fabriek van de wereld”, ligt aan de basis van de pandemie, mede door de eigenaardige eetgewoonten van de bevolking, die -door virussen besmette- wilde dieren op markten in stadscentra levend koopt en ter plaatse laat slachten om te consumeren.[6] De epidemie van COVID-19 is in een van de Chinese megasteden ontstaan en verplichtte de overheid van een drastische lockdown te organiseren, waardoor de industriële productie stilviel. Vermits China echter instaat voor het grootste deel van de productie van basismaterialen voor pharma, auto’s, medisch materiaal etc., viel ook de export stil en de toelevering aan alle andere fabrieken in de wereld, aan de hospitalen, aan labo’s, etc.[7] Voor de gevolgen van deze doorgeslagen globalisering waarbij één land de sleutels voor de productie in de hele wereld in handen heeft, was reeds geruime tijd gewaarschuwd. Maar overheden in de Westerse wereld voelden zich machteloos tegen de multinationals die de economie beheersten. Van de ene dag op de andere stonden overheden plots veel sterker en begonnen ze initiatieven te nemen om kleinere bedrijven uit te  nodigen de ontbrekende voorraden lokaal te produceren. De – al dan niet chirurgische- mondmaskers en de ontsmettingsgels waren de voortrekkers. Basisingrediënten voor farmaceutische producten volgden. Japan en de EU speelden een voortrekkersrol om multinationals ertoe aan te zetten hun productie te diversifiëren naar andere landen en liefst dichter  bij de finale –Westerse of Japanse- afzetmarkt. Over ‘strategische’ producten zullen afspraken worden gemaakt met overheden. In de EU is het de Europese commissie die hierin een voortrekkersrol op zich neemt. Want men gaat er in rest van de wereld van uit dat eetgewoonten van anderhalf miljard mensen niet zomaar veranderd zullen worden en dat het risico van nieuwe pandemieën die in China ontstaan niet uitgesloten is.[8]

Op managementsvlak is er een grote doorbraak geweest, die duidelijk een blijvend karakter zal hebben: het telewerken en het afstand vergaderen. Vele bedrijfsleiders hadden onvoldoende vertrouwen in hun personeel om telewerken grootschalig door te voeren. De gedwongen invoering ervan bij gezinnen waarbij de ouders door de quarantaine thuis moesten blijven, werken en tevens op hun kinderen dienden te passen, is verhelderend geweest.  Daardoor zijn apps zoals Skype, Zoom, Webex Meet, Microsoft Teams etc  gretig in gebruik genomen, waardoor deze in een snel tempo zich hebben kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Zoom heeft dat hardhandig moeten ondervinden door  nietsontziende hackers die de vergaderingen  binnendringen en vergaderaars met grove beledigingen, porno en zelfs kinderporno overstelpten, waardoor Afrikaanse landen het gebruik van de app zijn gaan  verbieden. [9]

2.       Openbaar bestuur & openbare financiën

In Europa was het bij de corona-uitbraak in een eerste periode “Ieder voor zich”. Dit had te maken met het feit dat gezondheidszorg door het Verdrag van Maastricht specifiek als “nationale materie” was vastgelegd, waarbij Europa zelfs geen advies- of ondersteuningsbevoegdheid had. Zoals de jongste twintig jaar steeds vaker gebeurt, zijn politici in zwaar geteisterde landen zoals Italië en Spanje hun bevolking dan gaan wijsmaken dat de EU hen  niet had ondersteund en dat er niets van de EU te verwachten viel.  Maar het “Ieder voor zich” principe bracht ook mee dat grenzen werden gesloten voor personenvervoer, maar ook voor vrachtverkeer, dat bedrijven belet werden nog strategische producten, zoals mondmaskers, te exporteren. Erger nog: alle EU landen begonnen hun manier van zieken en overlijdens tellingen op een andere manier te doen en dan meewarig op andere Europese landen neerkeken die het “toch niet zo goed als zij deden.”

Het heeft een maand geduurd en vele overlijdens later, vooraleer nationale regeringen begonnen in te zien dat een supranationaal niveau zoals de EU veel meer soft power heeft in de wereld dan elk EU afzonderlijk, zelfs al is het Frankrijk of Duitsland; en dat Europa is reeds te zeer versmolten om terug grensbarrières door te voeren. Intern vrachtverkeer werd per onmiddellijke ingang hersteld en landen konden verkoop van strategische goederen aan andere landen binnen de EU niet blokkeren. [10] Kwaliteitskranten uit zeven lidstaten, waaronder Berliner Morgenpost , Le Soir, Gazeta Wyborcza en Ouest-France deden een oproep om de verworvenheden van Europa niet overboord te gooien, maar ze in tegendeel te versterken in de coronacrisis. [11] Tegenwoordig wordt het EU-grensbeleid gecoördineerd, stroomt medische apparatuur binnen de interne markt en worden patiënten van het ene land naar het andere overgevlogen om intensieve zorg te krijgen. Bovendien beginnen Europeanen binnen de unie  te doen wat China niet kan: elkaar te helpen navigeren door de ernstige sociaaleconomische gevolgen van deze historische crisis. In landen die minder zwaar getroffen werden zoals Duitsland en de Scandinavische landen beseft men dat een houding van “Ieder voor zich” en verwijten dat de zwaarder getroffen landen krekels zijn geweest en zijzelf mieren, een foute houding is omdat de eigen economieën ook afhangen van de export naar de rest van Europa. [12]

Een tweede belangrijke conclusie die kan gemaakt worden, is dat beslissingen op nationaal niveau nemen voor het volledige territorium om het gelijkheidsprincipe te respecteren niet van opperste efficiëntie getuigt en bepaalde regio’s zelfs discrimineert. Men dient te veelomvattende beslissingen te nemen met te weinig mensen zonder kennis van het plaatselijke kader. Men kiest daardoor te vaak voor grootschaligheid daar waar gemultipliceerde kleinschaligheid tot veel betere en minder maatschappelijk omwentelende resultaten leidt. Regionale en lokale autoriteiten kennen ook hun middenveld en hun bedrijven. Zij hebben geregelde contacten en kennen de mensen met het hart op de juiste plaats alsook de profiteurs. Ze zullen deze laatste links laten liggen. De nationale overheid laat zich vaak door deze laatsten in de luren leggen.

In Rusland heeft president Poetin het principe om het beslissingsniveau op het niveau van de gouverneurs doorgevoerd uit angst om zelf voor foutieve beslissingen veroordeeld te worden. Zijn gouverneurs zijn echter apparatsjiks die juist gekozen zijn omwille van hun kleurloosheid en gezagsgetrouwheid. In Duitsland worden de beslissingen voor volksgezondheid door de deelstaten genomen. Dit heeft meegebracht dat deze snel afdoende beslissingen voor hun regio hebben kunnen nemen, gebruikmakend van de infrastructuur en de controlelabo’s die te hunner beschikking stonden. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. In België was het gezondheidsbeleid te versnipperd tussen deelstaten en federale staat, waardoor het initiatief bij de federale staat is gelegd, die inderdaad de fouten van de hierboven beschreven grootschaligheid heeft gemaakt. Zo werden testen in het begin geconcentreerd in 1 hospitaal voor het hele land en zijn de bestellingen voor mondmaskers grootschalig geplaatst vanuit 1 openbare aanbesteding aan een  bedrijf dat geen controle had op de Chinese leverancier, waardoor 3 miljoen maskers werden geleverd die niet aan de gevraagde kwaliteitsnormen beantwoordden.  

Nationale overheden hebben echter snel bijgeleerd. Tijdens de deconfinement werden de regels in Spanje en in Frankrijk per regio vastgelegd en werd de doorvoering ervan en controle eveneens gedecentraliseerd. Het gelijkheidsbeginsel moest losgelaten worden , maar de efficiëntie voor de bevolking is er des te meer op vooruitgegaan.

Staten verhogen hun schulden zeer drastisch waarbij economen denken dat een hele generatie zal nodig zijn om terug tot normaal te komen. Economen hebben ook uitgedokterd dat regeringen de corona­crisis kunnen bestrijden zonder dat dit tot extra besparingen moet leiden. De schulden die ze daarvoor maken, zullen door de jaren heen geleidelijk verwateren en uiteindelijk verdwijnen. De halveringstermijn van de overheidsschuld door de verwatering zal echter nog steeds 30 tot 35 jaar in beslag nemen, en dit zal heus niet de laatste economische crisis zijn die de overheid moet opvangen. Het is bovendien cruciaal om te benadrukken dat het verwateringsprincipe alleen van toepassing is voor een schuldstijging door eenmalige (tijdelijke) overheidsuitgaven, en dus niet door loonsverhogingen.[13]

De Europese Commissie zal naar verwachting binnenkort voorstellen indienen over een COVID-19 herstelfonds, maar er is al grote verdeeldheid over bijvoorbeeld de vraag of landen leningen of subsidies moeten krijgen.[14]  De Commissie stelt ook een noodplan op om te voorkomen dat landbouwers, bedrijven en organisaties die op EU-middelen rekenen, met een onderbreking geconfronteerd worden wanneer de goedkeuring van de langetermijnbegroting vertraging oploopt.

De Europese Centrale Bank heeft zelf ook belangrijke inspanningen geleverd om landen en bedrijven de mogelijkheid te bieden hun economieën te ondersteunen. Dit heeft, opnieuw, tot controverses geleid. Zo heeft het Duitse Grondwettelijke Hof de beslissingen van de Europese Centrale Bank overruled. Maar uit het gekibbel binnen Europa komen meestal toch resultaten, want er is geen enkel land die er maar over denkt uit de EU te stappen na de afstotelijke wijze waarop de Brexit reeds drie jaar alle verdere inspanningen heeft gehinderd. Maar iemand zal dit wel moeten betalen. Grote fortuinen staan meer en meer onder druk om bij te dragen tot belastingen en deze niet meer te ontlopen. In vele Europese landen wordt met veel aandacht naar de doelgroep van multinationals en grote vermogens gekeken die tot nog toe slechts minimaal hebben bijgedragen tot de openbare financiën. Het uitgangspunt is hierbij dat in het verleden de winsten steeds naar het individu gingen en de verliezen dienden te worden gedragen door de samenleving.

3.       Gezondheidszorg

Van sector waarin de jongste jaren driftig werd bespaard, vooral door neoliberale en populistische regeringen, is gezondheidszorg plots een thema geworden waaraan niet meer mag geraakt worden, meer  nog waarin opnieuw meer moet worden geïnvesteerd met belastinggeld. Er is een discussie ontstaan over grootschaligheid en kleinschaligheid.

Elke Brit zweert bij de NHS, de Nationale Health Service. En hoewel er in tempore non suspecto heel veel kritiek was op dit systeem dat traag was waardoor mensen vaak stierven vooraleer behandeld te kunnen worden, blijkt het robuust wanneer het aankomt op het behandelen van een pandemie. Vooral omdat er slechts 1 line of command is, die dan nog een rechtstreeks oor van een minister heeft die snel budgetten kan vrijmaken. In de VS met zijn publieke en privé hospitalen, met honderden verschillende eigenaars, die niet georganiseerd zijn, is die line of command diffuus en een struikelsteen  voor een snelle aanpak van een pandemie. Heel duidelijk is daarbij het gebrek aan empathie gebleken bij de meeste instellingen die vanuit commercieel oogpunt gerund worden. Daar staat de eigenaar en niet de klant/patiënt centraal. Overleg met deze instellingen gebeurt ook veel moeizamer omdat de eigenaars vaak in andere staten en zelfs in het buitenland zetelen.

En heel ander uitgangspunt geldt voor non-profit organisaties die vanuit religieuze of maatschappelijke betrokkenheid een netwerk van zorginstellingen hebben uitgebouwd. Hoewel daar ook kostenbewustzijn een hoofdfocus vormt, is de toegevoegde waarde voor de klant in de missie en in het DNA van de instellingen vervat. Deze netwerken dienen systematische partners van de autoriteiten te zijn zowel op nationaal als ook regionaal niveau. Daarbij mogen partijideologieën die religie verafschuwen, niet meespelen.

Het principe dat Duitsland en Zwitserland ervoor heeft gekozen het beheer van de gezondheidszorg op het niveau van de deelstaten of cantons te leggen, is ingegeven door het besef dat kleinschaligheid leidt tot inspelen op lokale noden, stimuleren van menselijke inzet en zoeken naar oplossingen met lokale partners uit middenveld en bedrijfsleven. Grootschaligheid anderzijds leidt tot uniformiteit in beleid en tot een kostenbeheersend aankoopbeleid. Frankrijk, Italië en België worstelen met deze twee principes. Zij hebben academische ziekenhuizen die nationaal gefinancierd worden, publieke ziekenhuizen en rusthuizen, die lokaal gefinancierd worden, maar ook sterke religieuze ordes die, hoewel zij niet meer over veel religieuzen beschikken, toch gerund worden vanuit de geest en missie van de orde. Deze zijn overkoepelend door de orde bestuurd volgens het principe van beheer van de goede huisvader.

Wij spreken ons hierbij niet uit over de meest optimale vorm, hoewel we te allen tijde voorstander van een aanpak dicht bij de patiënt zijn. We beseffen echter ook dat bepaalde behandelingen zo kostenopslorpend zijn, dat ze slechts nationaal en zelfs niet regionaal kunnen worden georganiseerd. Maar we hameren erop dat alle betrokkenen zich organiseren zodanig dat zij mee in overleg kunnen gaan met de overheid opdat de inspanningen ten goede kunnen komen van de patiënten en de bevolking.

4.       Mobiliteit

We voelen in deze periode een conflict tussen de principes van ecologie en gezondheid. De principes van ecologie gaan uit van een samenleving met minder fijn stof. Dit fijn stof wordt in eerste instantie uitgestoten door wagens die zich voortbewegen door fossiele brandstof. Er wordt dus reeds jaren gepleit zowel in Europa als in de megasteden in de VS, China en India om een efficiënt openbaar vervoer te organiseren zodat transport met individuele wagens kan vermeden worden. Het is vooral in stedelijke gebieden waar zich veel kantoorgebouwen bevinden, waarnaar mensen zich ’s ochtends begeven en ’s avonds terug uit vertrekken dat de densiteit van fijn stof een gezondheidsprobleem vormen. Het openbaar vervoer,  bij voorkeur met hernieuwbare energie, werd daarvoor aangeprezen en uitgebouwd. Het mooiste voorbeeld is de stad Los Angeles, waar tot in de jaren 90 van de vorige eeuw geen openbaar vervoer was, en waar nu in snelvaart tempo metro en tramlijnen worden geïnstalleerd die de stad doorkruisen en het polluerende privévervoer trachten uit te schakelen.

Corona stelt dit allemaal terug on vraag. De Britse premier Boris Johnson deed in zijn TV-toespraak van 11-5-2020 de verrassende uitspraak: “Vermijd openbaar vervoer waar het enigszins kan”. Want inderdaad, dit kan niet georganiseerd worden volgens de regels van social distancing. Bovendien is de ventilatie er vaak kunstmatig waardoor verspreiding van een virus er aan ijltempo zich kan doorzetten. Wagens krijgen dus de voorkeur op openbaar vervoer dat minder snel kan gedesinfecteerd worden. Dit heeft natuurlijk nare gevolgen voor de mobiliteit en riskeert binnen de kortste keren verkeersinfarcten te doen ontstaan.

Wanneer we dan toch ecologie met gezondheid dienen te verzoenen -en het is essentieel dat we de Green Deal doelstellingen handhaven- dient het wagenpark versneld fossielvrij te worden en dient er een versneld verbod te komen op wagens met niet-duurzame energie. Er wordt ook door veel stedenbouwkundigen en architecten gepleit voor het promoten van de fiets, ook en vooral in het stadscentrum. Waarbij de capaciteit van veilige fiets- en wandel­paden dient te worden opgedreven, missing links weggewerkt en de fietssnelwegen worden uitgebreid met veilige, afge­scheiden fietsnetwerken binnen woonwijken. Overstapplaatsen aan de rand van de stad zijn nodig om het verkeer van buiten de directe periferie op te vangen.[15]  

Een tweede pijnpunt is het transport via vliegtuig en de plezierreis via cruiseschip. Vervoersmiddelen met natuurlijke ventilatiesystemen die snel en efficiënt kunnen gedesinfecteerd worden krijgen een publieke voorkeur op transportmiddelen die ventileren met geperste lucht en die snel, zonder veel onderhoud of desinfectie tijdens landingsperiodes, terug moeten kunnen vertrekken met nieuwe reizigers aan boord, die nauwelijks gecontroleerd zijn op ziekteverschijnselen. Japans onderzoek heeft uitgewezen dat in dergelijke omstandigheden waarin mensen gedurende geruime tijd dezelfde ruimte delen en dicht op elkaar gepakt samenleven voor verscheidene uren, virussen zich razendsnel kunnen verspreiden.  Het is dus duidelijk dat investeringen in hoge-snelheidstreinen en –lijnen en in elektrische of met waterstof aangedreven reisbussen in de toekomst de voorkeur zullen krijgen op reizen op cruiseschepen of in vliegtuigen. En dat reizigers zich ook kort voordien voor kiemvrij zullen dienen te laten verklaren alvorens aan boord te worden gelaten.

5.       Maatschappij

Allereerst een belangrijke vaststelling. De wijze waarop burgers betrokken zijn bij de aanpak van de COVID-19 crisis verschilt van streek tot streek. Toch stellen we over het algemeen vast dat het georganiseerde middenveld een belangrijke rol kan spelen, vaak met vrijwilligers en met knowhow. De boeiende verhalen van start-ups die hun 3-D printers hebben ingezet om tussenstukken te printen voor geïmproviseerde beademingstoestellen, [16]van hospitalen waarvan de druk niet te hoog lag die verpleegsters gingen delegeren naar zwaar geteisterde rusthuizen, van burgers die zich hebben ingezet voor voedselaanmaak en –bedeling voor minder fortuinlijk medeburgers, tonen een belangrijke weerbaarheid van de burger aan. Vaak zijn het lokale mandatarissen geweest die vraag en aanbod bij elkaar hebben gebracht. Er moeten dan ook naar regionale en lokale mogelijkheden zijn om deze bereidwillige en kundige burgers bij beleid en bestuur te betrekken op een structurele manier.[17] Zij mogen niet beschouwd worden als pottenkijkers, zij moeten aangemoedigd worden om positief mee te denken over beleidsvraagstukken. In een wereld waar vele partijen polarisering als strijdwapen hanteren zal dit natuurlijk niet eenvoudig zijn.

Een tweede vaststelling is dat massamanifestaties niet meer kunnen plaatsvinden. Voetbalwedstrijden in stadia van 70.000 zitjes, festivals met 40.000 jongeren op een weide, wielerwedstrijden met 30.000 toeschouwers langs de weg, zullen nog geruime tijd te mijden zijn.  Sport wordt terug een gezondheidsproduct en niet meer een massaproduct om onwezenlijk veel geld mee te verdienen. (Populaire) Cultuur wordt terug een ontspanningsproduct en niet meer een kuddegeestproduct om massa’s geld mee te verdienen. Is dit erg? Ja, voor al de mensen die er een normaal loon voor opstrijken. En dat zijn er duizenden. Dit bewijst nogmaals dat de Westerse economie te hard is doorgeslagen naar de dienstensector. We pleiten dan ook voor meer maakindustrie, voor meer industrie die gericht is op het hergebruiken van bestaande materialen en voor minder bullshit jobs.[18] Dit zal noodzakelijk gepaard gaan met meer automatisering en aanwending van artificiële intelligentie. Als maatschappij moeten we waakzaam zijn bij die evolutie, maar niet het kind met het badwater weggieten.

6.       Meningsuiting & media

De rol van sociale media is nog meer in vraag te stellen dan voorheen. FB & Google hebben gefaald in hun opzet om fake news een halt toe te roepen. De EU heeft een bijzonder organisme opgericht om fake news in verband met de Coronacrisis te melden en te bestrijden. De hallucinante verhalen van EUvsDISINFO [19] zijn een bewijs dat sociale media meer en meer misbruikt worden door landen, verenigingen en criminelen met kwade bedoelingen en dat de initiatiefnemers tegen dit soort desinformatie niet opgewassen zijn.  Zij zijn te groot geworden en dienen dus opgesplitst. Europa dient een eigen FB en Google te ontwikkelen die meer rekening houdt met de privacy en meer fake news vanuit Rusland en China afblokken.

De pers heeft in de hele COVID-19 crisis een erg dubbelzinnige rol gespeeld. Ze gaan enerzijds de berichtgeving van de overheid verspreiden maar gaan die ook onmiddellijk onderuithalen door allerlei figuren op te voeren die er afwijkende meningen op na houden. In tijden van onheil, zoals oorlog of epidemie, zou er een eensgezind gedrag zou moeten ontstaan om een gezamenlijke vijand de baas te kunnen. Deze ingewortelde houding van de pers als dusdanig –ook de publieke omroepen- om persé scoops te halen, dient dan ook als laakbaar te worden bestempeld.

Tot slot wil ik mijn opinie nog geven over de toenemende cybercriminaliteit. Vergaderinstrumenten en technische middelen zoals contact detecting via telefoon saboteren is een gedrag waarmee veel te laks wordt omgesprongen. Mensen die zoiets doen, dienen snel en lang uit de maatschappij te worden verwijderd want zij zijn door en door slecht. Als een burger in een Westers land tot 5 mails per dag krijgt van verschillende bronnen, die er enkel op gericht zijn om zijn computerbestanden uit te wissen of om zijn bankrekeningnummers of paswoorden in handen te krijgen en hem dan letterlijk zijn geld afhandig te maken, dan is dit een plaag, die veel steviger dient bestreden te worden dan de zoektocht naar Al-Qaeda of ISIS. Dan gaat dit veel meer op de zenuwen werken van individuen die willen werken en hun leven leiden, dan de aanwezigheid in het straatbeeld van Syriërs die hun in puin geschoten land hebben ontvlucht en terug proberen een leven op te bouwen. Maar deze onbekende vijand is niet sexy en biedt dus geen mogelijkheid om partijen tegen elkaar op te zetten. Daarom wordt hij dan ook maar doodgezwegen of met een schouderophalen te worden afgedaan.

Louis Delcart, lid raad van bestuur European Academy of the Regions,  www.ear-aer.eu

[1] Blijkbaar heeft hij dat nooit gezegd, maar het werd een van de vele citaten die aan Churchill werden toegeschreven. Er bestaat echter een rapport "Never waste a good crisis". Het rapport riep de industrie op om de Grote Recessie te gebruiken als een kans om de prestaties te veranderen. https://en.wikipedia.org/wiki/Never_Waste_a_Good_Crisis, retrieved 14-05-2020

[2] Bas den Hond, Werkloosheid VS maakt enorme sprong, steunprogramma’s raken overbelast,( US unemployment is booming, support programs are overloaded) in Trouw, 5-05-2020, https://www.trouw.nl/buitenland/werkloosheid-vs-maakt-enorme-sprong-steunprogramma-s-raken-overbelast~b57df230/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F, retrieved 12-05-2020

[3] Daniel Arkin, Tyson Foods chairman warns 'the food supply chain is breaking', in NBCNews, April 27, 2020, https://www.nbcnews.com/news/us-news/tyson-foods-chairman-warns-food-supply-chain-breaking-n1193256 Retrieved 28-4-2020

[4] Ine Renson, Plots komt de lokale boer weer in beeld,( Suddenly the local farmer comes back into the picture) in De Standaard, 2 mei 2020

[5] Amaury Michaux, Stadslandbouw is belangrijk voor economisch herstel (Urban agriculture is important for economic recovery),  in De Standaard, 11 mei 2020 https://www.standaard.be/cnt/dmf20200510_04953363 Retrieved 11-05-2020

[6] MARWAAN MACAN-MARKAR, Coronavirus an unlikely gift in Thailand's fight to save wildlife, China's Xi bans illicit trade as epidemic's link to smuggling becomes clear, Nikkei Asian Review, February 29, 2020, https://asia.nikkei.com/Spotlight/Coronavirus/Coronavirus-an-unlikely-gift-in-Thailand-s-fight-to-save-wildlife, retrieved 3-03-2020

[7] Robert Boute, Coronavirus legt de zwakheden bloot van de wereldwijde verstrengeling van bedrijven, (Coronavirus exposes the weaknesses of the global entanglement of companies), in VRTNews, 29 feb, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/28/coronavirus-legt-de-zwakheden-bloot-van-de-wereldwijde-verstreng/ retrieved 29-04-2020

[8] KATSUJI NAKAZAWA, Xi fears Japan-led manufacturing exodus from China, The year of the metal rat returns every 60 years -- and brings calamity with it, in Nikkei Asian Review, April 16, 202, https://asia.nikkei.com/Editor-s-Picks/China-up-close/Xi-fears-Japan-led-manufacturing-exodus-from-China retrieved 17-04-2020

[9] Hugues Mugemana, Rwanda warns against the use of Zoom over security concerns, in The New Times, April 10, 2020, https://www.newtimes.co.rw/technology/rwanda-warns-against-use-zoom-over-security-concerns, retrieved 11-4-2020 - Edwin Ashimwe, Rwanda: Zoom Clears the Air Over Security and Safety Issues, in The New Times, 4 April 2020, https://allafrica.com/stories/202004040152.html, retrieved 13-05-2020

[10] Nathalie Tocci, How coronavirus will upturn the global order, As the epidemic heightens tensions between Beijing and Washington, it’s up to Europe to step into the breach, in Politico 9-4-2020, https://www.politico.eu/article/coronavirus-upturns-global-order-china-united-states/ retrieved 13-05-2020

[11] Es ist Zeit für einen gemeinsamen Weckruf für Europa, Ein Appell europäischer Medien an die Regierungschefs, (It is time for a common wake-up call for Europe. An appeal by European media to the heads of government)  in Berliner Morgenpost, 7-04-2020, https://www.e-pages.dk/bmberlinermorgenpost/540/article/1116302/1/1/render/?token=a2926138d4d53f0b266afa6a7ca41111 retrieved 09-04-2020

[12] Jens Südekum, Gabriel Felbermayr, Michael Hüther, Moritz Schularick, Christoph Trebesch, Peter Bofinger, Sebastan Dullien, Europa muss jetzt finanziell zusammenstehen,(Europe must now stand together financially) in Frankfurter Allgemeine Zeitung, 21-03-2020, https://zeitung.faz.net/faz/wirtschaft/2020-03-21/europa-muss-jetzt-finanziell-zusammenstehen/439713.html?GEPC=s5 retrieved 23-03-2020

[13] Gert Peersman, Alleen de coronaschulden verdwijnen vanzelf  (Only the corona debt disappears after a while)  in De Standaard 12-05-2020

[14] https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2020/05/recovery-fundFRnonpaper_copy.pdf retrieved 14-05-2020

[15] Annekatrien Verdickt, Gideon Boie & Jens Aerts, Naar de exit zonder auto, (Towards the exit without car), in De Standaard 12 mei 2020

[16] Ine Roox, Het verdriet van Italië, eenzaam in Europa,( The sorrow of Italy, lonely in Europe) in De Standaard, 18-04-2020

[17] Sven Tuytens: Brusselse is drijvende kracht achter burgerinitiatief in Spaans dorpje: "Geweldig om te zien hoe groot solidariteit is" (Brussels lady is driving force behind citizens' initiative in Spanish village: "Great to see how great solidarity is") – in VRTNews, 18 apr 2020 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/04/17/sven-tuytens-brusselse-in-madrid/ retrieved 30-4-2020

[18] Louis Delcart, RE-INDUSTRIALIZATION: EUROPEAN REGIONS HAVE A LOT OF BENEFITS, in: blog Principles of regional approach, 4-07-2019 https://lodelcar.tumblr.com/post/186112943925/re-industrialization-european-regions-have-a-lot retrieved 14-05-2020

[19] https://euvsdisinfo.eu/ retrieved on 28-3-2020