#शकतात

[atulgaikwad7038]

[pujajadhav55]

[chaitanyakulkarni98]

मेघे ढाका तारा(মেঘে ঢাকা তারা) - A cloud clapped star.(१९६० )

सत्यजित रे, मृणाल सेन आणि ऋत्विक घटक या साधारण समकालीन असणाऱ्या महान बंगाली दिग्दर्शक त्रयीमधल्या ऋत्विक घटक या प्रतिभावान बंगाली दिग्दर्शकाचा "मेघे ढाका तारा" (१९६०) हा अत्यंत वास्तवदर्शी, मनाला चटका लावून जाणारा,अनेक कौटुंबिक, सामाजिक विषयांना हात घालणारा Partition Trilogy(मेघे ढाका तारा, कोमल गंधार, सुवर्णरेखा) मधला पहिला चित्रपट. ऋत्विक घटक यांनी स्वतः १९४३ सालचा दुष्काळ आणि फाळणी अनुभवल्यामुळे साहजिकच त्याचा प्रभाव या चित्रपटावर आहे. किंबहुना त्याच पार्श्वभूमीवर या चित्रपटाचे कथानक घडते.

चित्रपटाची सुरुवात कलकत्त्या जवळच्या गावात नदीकाठच्या रस्त्यावरून पायी चालत जाणाऱ्या निता (सुप्रिया देवी) नावाच्या नायिकेच्या दृश्याने होते. निता कामावरून घरी जाताना नदीकाठी बसलेल्या तरुणाचं मन प्रसन्न करणारं शास्त्रीय गाणं ऐकते.

पुढे गावातून किराणा मालाच्या दुकानासमोरून चालत जात असताना दुकानदार तिला हाक मारून उधार चुकता करण्याची आठवण करून देतो. त्यानंतर चालत घराकडे जात असता, रस्त्याच्या पुढच्या वळणावर तिची जीर्ण झालेली चप्पल तुटते, त्यामुळे ती क्षणभर थांबते पण परत त्याकडे दुर्लक्ष करून चालू लागते. या आणि पुढील काही दृश्यांवरून तिची आणि एकूणच तिच्या कुटुंबाच्या बेतास बात आर्थिक परिस्थितीची जाणीव होते.

पुढे ती घरी पोहोचायच्या आधी,तिच्या घरात घडणाऱ्या दृश्यामध्ये तिचे वडील तिच्या आईकडे तिच्या भविष्याची, लग्नाची चिंता व्यक्त करतात. पण आई मात्र त्याकडे दुर्लक्ष करते कारण निता ही त्या घरातली एकटीच कमावती व्यक्ती आहे. तिचं जर लग्न लावून दिलं तर खाणार काय? असा खरंतर स्वार्थी प्रश्न तिच्या मनात असतो.(आई वडील सुद्धा परिस्थितीमुळे किंवा अन्य कारणांनी स्वार्थीपणाने वागू शकतात. चित्रपट बघताना अकबर- बिरबलाची गोष्ट आठवते.गरज पडल्यास, तलावात पाण्याची पातळी वाढू लागली की माकड तिच्या पिल्लाचा स्वतःच्या जीवाचे रक्षण करण्यासाठी, त्याला पायाखाली ठेवून कसा उपयोग करते)

साधारण कनिष्ठ मध्यमवर्गीय बंगाली कुटुंब जे फाळणीमुळे पूर्व बंगाल मधून विस्थापित होऊन पश्चिम बंगाल मध्ये कलकत्त्याजवळच्या स्थलांतरितांच्या गावात राहत आहे. वडील शिक्षक म्हणून निवृत्त झाले आहेत. घराला हातभार म्हणून गावात गरीब मुलांच्या शिकवण्या घेतात ज्यातून फार काही मिळत नाही आणि पुढे अपघातामुळे तेही बंद होतं. दोन धाकटी भावंडं मंटु (द्विजू भवाल), गीता (गीता घटक जी ऋत्विक यांची पुतणी देखील आहे) आणि एक थोरला भाऊ शंकर(अनिल चॅटर्जी ) म्हणजे तो नदीकाठी गाणं गाणारा तरुण ज्याचं गाणं ऐकण्यासाठी ती क्षणभर थांबली होती.

ती घरी आल्यावर लक्षात येतं की महिन्याचा पहिला ��िवस असल्यामुळे तिचा पगार झाला आहे. त्यामुळे घरातले सगळे जण तिच्याभोवती तिची खुशामत करत अपेक्षेने घुटमळत असतात. ती देखील धाकट्या भावंडांवरच्या ममतेपोटी काही ना काही प्रत्येकाच्या हातावर ठेवते. गाणं शिकणारा थोरला भाऊ शंकर हा देखील काही कमावत नाही. त्याचं म्हणणं आहे की गाणं पक्क झाल्याशिवाय मी कमावणार नाही. त्यामुळे घरात त्याला काही किंमत नाही. त्याला मात्र तिच्याबद्दल खरंच आपुलकी,प्रेम वाटतं, तो प्रेमाने तिला खुकी म्हणून हाक मारतो. तिचं देखील त्याच्यावर विशेष प्रेम आहे हे त्यांच्यात घडणाऱ्या प्रसंगातून दिसून येतं,ज्यात तिला आलेल्या प्रेमपत्रावरून चेष्टा मस्करी होताना दिसते. पण त्याचं प्रेम असून सुद्धा तो तिची अगतिकता, होणारी ओढाताण समजू शकत नाही. गाणं पक्क शिकून झाल्याशिवाय त्याला पैसे कमवायचे नाहीत.त्यांच्या बोलण्यातून असं देखील समजतं की आर्थिक तंगीमुळे तिला गाणं सोडावं लागलं.आई मात्र तिच्या या वागण्याबद्दल सारखी कुरबुर करत असते की असे पैसे वाटल्यामुळे घर खर्चाला पैसे कमी राहतात. त्यावर राहिलेला जवळपास सगळा पगार ती घरात खर्चासाठी म्हणून आईला देते. थोरला भाऊ शंकरकडे न्हाव्याकडे जाऊन दाढी करण्यासाठी सुद्धा पैसे नसतात, मग उरलेसुरले पैसे देखील ती त्याला देते.

थोड्या वेळाने दुपारी तिचा प्रियकर सनत (निरंजन रे) जो तिच्या वडिलांचा पूर्वीचा विद्यार्थी देखील आहे, तिला घरी भेटायला येतो. तेव्हा लक्षात येतं की ती नोकरी करता करता पीएचडी चा अभ्यास देखील करत आहे. तो देखील तिच्याबरोबर पीएचडी करत असला तरी शक्य असून कमावत नाही. त्यामुळे तो सुद्धा असतील तर काही पैसे दे म्हणून मागणी करतो. आणि लग्नाच्या विषयावर चर्चा करू पाहतो. पण घरातल्या सर्व जबाबदाऱ्यांमुळे तिचा कल साधारण ते लांबणीवर टाकण्याचा असतो. या दोघांचं आत काय बोलणं चालू आहे याकडे आईचं बारीक लक्ष असतं, त्यातून हीने लग्न केलं तर आपलं काय, ही भीती तिच्या चेहऱ्यावर जाणवते. निता जेव्हा त्याच्यासोबत बोलत असते तेव्हा आईने सांगितल्यानंतर गीता त्याला चहा आणून देते.दिसायला थोडी उजवी असलेली, पण शिक्षणाचे फारसे गम्य नसलेली गीता त्याच्यासमोर उगाचच तारुण्यसुलभ चंचलता दाखवते आणि त्याच्याशी उगाच काहीतरी बोलायचं म्हणून बोलते,त्याच्याशी Flirt करते. तो सुद्धा तिच्याकडे वळून, जरा जास्तच बारकाईने आणि उत्सुकतेने पाहत राहतो. तिला लग्न करण्याची घाई झालेली आहे हे ती नंतर एकदा आईला बोलून देखील दाखवते आणि आईचा सुद्धा या गोष्टीला पाठिंबा असतो. गीता निताला एकदा असं सुचवते देखील की ��वकर लग्न कर,नाहीतर पुरुषांचं काही खरं नाही, कधी कोण आवडेल आणि कोणाबरोबर निघून जातील सांगता येत नाही! नंतरच्या एका प्रसंगात निता कामामुळे बाहेर गेलेली असताना सनत घरी येतो, त्यावेळी गीता त्याच्याशी गप्पा मारते आणि तिथून त्यांचंच लफडं सुरू होतं!

महाविद्यालयात शिकणारा धाकटा भाऊ मंटूला खेळामध्ये रस आहे म्हणून त्याला देखील ती आर्थिक मदत करते. त्याला पारितोषिक मिळतं, घरात सर्वजण त्याचं कौतुक करतात. त्यामुळे त्याला जवळच्या कारखान्यात नोकरी लागते, पैसे मिळून आपल्या मनासारखं जगता येईल म्हणून तो वडिलांच्या इच्छेविरुद्ध शिक्षण अर्धवट सोडून नोकरी पकडतो आणि हळूहळू घरातला त्याचा वावर कमी होतो. वडील खरंतर Shelly आणि Keats च्या कविता उद्धृत करून स्वतःला आधुनिक म्हणवत असले तरी मुलाने कारखान्यात काम करणं हे काही त्यांना रुचलेलं नाही यातून त्यांची Bourgeoise मानसिकता दिसून येते. मंटू बाहेर मित्रांसोबत, नवीन प्रेयसी सोबत मुक्त राहता फिरता यावं यासाठी कारखान्या जवळ खोली घेऊन राहातो आणि घरी खर्चाला पैसे देण्यास मात्र नकार देतो.या सगळ्यात घरात होणाऱ्या अपमानांस कंटाळून शंकर गाणं शिकून,त्यात करीअर करण्यासाठी घर सोडून निघून जातो. त्यामुळे निता अजूनच एकटी पडते.

या सगळ्या जबाबदाऱ्या पेलताना निता स्वतःसाठी जगायचं जणू विसरून गेली आहे. सर्वांचं करता करता, तिच्याकडे तिच्यासाठी कधी काही शिल्लकच राहत नाही.शंकर आणि तिचं लहानपणापासून शिलाँग जवळच्या सुंदर टेकडीवर सहलीला जायचं स्वप्न होतं ते देखील अनेकदा ठरवून तिला पूर्ण करायला जमत नाही.

वडिलांचं आजारपण, घरखर्च हे सगळं निभावताना तिची पीएचडी तिला मधूनच अर्धवट सोडावी लागते. पण निता कधीही तक्रारीचा सूर लावत नाही. सनत देखील हल्ली फारसा भेटायला येत नाही असं तिच्या लक्षात येतं म्हणून ती त्याच्या खोलीवर जाते तर तिला तिथे समजतं की पीएचडी पूर्ण करून मगच नोकरी करणार असं म्हणणाऱ्या त्याने चक्क नोकरी पकडली आहे आणि खोलीसुद्धा बदलली आहे. नवीन खोलीवर गेल्यावर तिला लक्षात येतं की आपल्या बहिणीबरोबरच आता त्याचं प्रेमप्रकरण चालू आहे. आणि ते दोघं लवकरच लग्न करणार आहेत. त्यानुसार गीताचं लग्न होतं. त्यात देखील आई तिच्यासाठी ठेवलेले दागिने गीताला देते. निता हे सगळं मूकपणे सहन करते.

एक दिवस कारखान्यात मंटूचा अपघात झाल्याची तार येते. मग त्यासाठी तिची धावपळ होते.पैशाची मदत मागावी म्हणून ती सनतकडे जाते तिथे बाहेर गेलेली गीता परत घरी आल्यावर दोघांना एकत्र बघून तिच्या��रच व्यभिचाराचा आळ घेते .अशा एकामागोमाग एक बसणाऱ्या धक्क्यामुळे ती आतून तुटत जाते पण तरीही आपल्या जबाबदाऱ्या पार पाडत, सोसत राहते. यासगळ्या घटनांत तिचं स्वतःच्या तब्येतीकडे दुर्लक्ष होतं. तिचं शारीरिक आणि मानसिक स्वास्थ्य ढासळतं. तिला क्षयरोग झाल्याचं समजतं पण गीताच्या बाळंतपणामुळे आणि एकूणच आलेलं नैराश्य यामुळे ती त्याकडे दुर्लक्ष करते आणि स्वतःच घराच्या कोपऱ्यात एका बारक्या खोलीत राहू लागते किंवा तिला तिथे ठेवलं जातं.

अशात शंकर मुंबईला जाऊन एक यशस्वी गायक बनून परत येतो. परत आल्यावर घरात, गावात जिथे पदोपदी जिथे त्याचा अपमान केला जात होता तिथे सगळेजण त्याला मान देऊ लागतात, त्याची स्तुति करू लागतात. एकप्रकारे तो स्वतःचं म्हणणं "माझ्या हुशारीची सध्या कोणाला कदर नसली तरी वर्षा दोन वर्षात भरपूर पैसे आणि नाव कमाविन" हे खरं करून दाखवतो. घरी आल्यावर तो तिची स्थिति बघून तिला लगेच उपचारासाठी घेऊन जातो. तिला शिलाँगच्या निसर्गरम्य टेकड्यांवरील चांगल्या इस्पितळात उपचारासाठी ठेवतो.अशा तऱ्हेने तिचं स्वप्न पूर्ण व्हावं हा एक दैवदुर्विलास! तो तिला तिथे भेटायला गेल्यावर तिच्या दुःखाचा बांध फुटतो, तिचा आक्रोश आपल्यालाही प्रेक्षक म्हणून असह्य होतो. तिथेच त्याच्या मिठीत तिचा मृत्यू होतो.

संपूर्ण चित्रपटात एक गोष्ट जाणवत राहते ती म्हणजे प्रेम म्हणजे नक्की काय ? कुटुंबासाठी ,मित्रांसाठी त्यातून आपल्याला समाधान मिळत नसेल किंबहुना त्रासच होत असेल तरी देखील त्याग करणे किंवा त्याग करत राहणे याला प्रेम म्हणावे का? आणि निताने त्या सर्वाना मदत करून काय साधलं? खरं म्हणजे त्या सर्वाना वेळीच चार खडे बोल सुनावून तुम्ही सगळे सज्ञान आहात, तुम्हाला पोसण्याची जबाबदारी आता माझी नाही. तुमचे तुम्ही स्वतंत्र व्हा हे सांगण्यात तिचं स्वतःचं आणि तिच्या कुटुंबियांचंही हित नव्हतं का? म्हणजे केवळ वासनेच्या आहारी जाऊन बहीण, आईच्या संमतीने तिच्या प्रियकरासोबत भानगडी करत असताना यात स्वतःचं, बहिणीचं आणि सनतचं अंतिमतः नुकसान होणार हे दिसत असून ती विरोध का करत नाही?आणि याची प्रचिती लगेचच येते. बहीण जेव्हा तिच्यावर आळ घेते तेव्हा सनतच्या चेहऱ्यावर ज्या भावना दिसतात ते पाहता तो त्या लग्नात समाधानी नाही हे लगेच समजून येतं. नंतर जेव्हा सनत लग्न झाल्यावर एकदा तिच्याशी नदीकाठी बसून बोलतो आणि तिला पुन्हा प्रेमाबद्दल, नवीन सुरुवात करण्याबद्दल विचारतो तेव्हा ती त्याला नाही म्हणते आणि स्वतः हे ��ान्य करते की योग्य वेळी मी चुकीच्या व अन्यायकारक गोष्टींना विरोध केला नाही त्याचं फळ म्हणजे माझी आजची स्थिति आहे आणि निघून जाते. पण या सगळ्यात ती, सनत आणि तिची बहीण तिघेही असमाधानीच राहतात.

निता तिच्यावर होणाऱ्या अन्यायाचा विरोध का करत नाही? घरातला उत्पन्नाचा प्रमुख स्रोत तीच आहे. तिला हे सहज शक्य होतं की सगळ्यांना धुडकावून लावून बुद्धीला जे योग्य वाटेल ते करणे.

खरं तर प्रेमाच्या आणि वागण्या-बोलण्याच्या रीतींबद्दल अशा काही विचित्र कल्पना आपल्या समाजाने आपल्या मनात, विशेषतः स्त्रियांच्या मनांत भरून ठेवलेल्या आहेत की याहून वेगळं काही आयुष्य असू शकतं असा विचारच बऱ्याचदा आपल्याकडून केला जात नाही. बऱ्याचदा आपण एखादया बद्दल वाटणाऱ्या आकर्षणाला,घरातल्यांबद्दल वाटणाऱ्या ममतेला किंवा प्रेमापेक्षा प्रेमाच्या प्रतिकांनाच प्रेम समजून बसतो.प्रेम म्हणजे प्रत्येकाला स्वतंत्रपणे, मुक्तपणे स्वतःच्या सद्सद्विवेक बुद्धीला जे पटेल त्यानुसार वागून आपलं आणि पर्यायाने इतरांचं, समाजाचं हित साधता येण्याचं स्वातंत्र्य.आपल्या उच्चतम संभावनेला गवसणी घालण्याचं स्वातंत्र्य,ज्यामध्ये आपलं हित आहे.मग त्यासाठी पडतील ते कष्ट करून त्या दिशेने काम करणं, त्यासाठी लागणारं वातावरण दुसऱ्यालाही देणं म्हणजेच प्रेमपूर्ण असणं.जेव्हा इतर कोणी तुम्हाला किंवा तुम्ही इतर कोणाला, त्या उच्चतम संभावनेला गवसणी घालावी म्हणून निःस्पृह पणे मदत करता, तेव्हा ते प्रेम उच्चतम, उन्नत,अध्यात्मिक पातळी गाठतं किंबहुना तेव्हाच त्याला प्रेम म्हणतात.

निता जेव्हा घरातल्यांची विशेषतः भावंडांची, स्वतः काम करून कमावण्याची क्षमता असताना देखील त्यांना मदत करत राहते तेव्हा ती एक प्रकारे त्यांना त्यांच्या उच्चतम संभावनेपर्यंत पोहोचण्यापासून रोखत असते, परावलंबी बनवत असते. आणि असं करताना ती स्वतःवर सुद्धा अन्याय करते कारण त्यांना मदत करण्यात अडकून राहील्या मुळे ती स्वतः सुद्धा त्या उच्चतम संभावनेपर्यंत पोहोचू शकत नाही किंवा त्या दृष्टीने वाटचाल करू शकत नाही.एखाद्या ताऱ्या प्रमाणे चमकण्याची क्षमता असून सुद्धा जणू ढगांनी वेढून, आच्छादून राहिल्यामुळे ती चमक कोणालाच दिसू शकली नाही.तिने जर योग्य वेळीच चार खडे बोल तिच्या भावंडांना आणि आईला सुनावले असते तर या सर्व अन्यायकारक घटना ती रोखू शकली असती.

असा हा प्रेम,कुटुंबव्यवस्था,स्त्रीचे समाजातील स्थान, स्त्रीवाद,नातेसंबंध,फाळणी आणि तिचे परिणाम,गरिबी, त्यातून निर्माण होणारे ताण-तणाव, त्याचे नात्यांवर होणारे परिणाम अशा विविध मुद्द्यांचा धांडोळा घेणारा, जीवनाकडे अधिक सजगपणे आणि सखोलपणे बघायला शिकवणारा अत्यंत सुंदर ��ित्रपट.

चित्रपटातील फ्रेम्स (विशेषतः नदीकाठच्या क्षितिजाच्या पार्श्व भूमीवर धूर सोडत, आवाज करत निघालेली रेल्वे, किंवा शिलोंगच्या निसर्गरम्य टेकड्यांच्या पार्श्वभूमीवर घडणारे शेवटचे दृश्य) मधून ऋत्विक घटक यांचं दिग्दर्शक, कथाकार म्हणून वेगळेपण जाणवत राहतं. चित्रपटाचे पार्श्व-संगीत (ज्योतींद्र मोईत्रा) फारच प्रभावी ठरलं आहे.त्यात केलेला शास्त्रीय संगीताचा वापर विशेष लक्षात राहतो. सुप्रिया देवी या अभिनेत्रीने निताचे काम फारच सुरेख केलं आहे. तिच्यावर होणाऱ्या मानसिक आघातांच्या पार्श्व-भूमीवर येणारा चाबकाचा आवाज यामुळे त्या फ्रेम्स विशेष लक्षात राहतात. एकूणच बराच वेळ हा चित्रपट आपल्या मनात घर करून रेंगाळत राहतो.

अनेक चित्रपट समीक्षकांनी या चित्रपटाला शतकातल्या सर्वोत्तम चित्रपटांपैकी एक असं म्हटलं आहे. मार्टिन स्कॉर्सीसी सारख्या विख्यात दिग्दर्शकाने सुद्धा घटक यांच्या चित्रपटांना नावाजलं आहे. तेव्हा नक्की पाहावा असा Must Watch Category मधला हा चित्रपट.

~ चैतन्य कुलकर्णी

[impossibleperfectiongarden]

काय ब्रम्हा विष्णु महेश प्रारब्धातील कर्म संपवु शकतात

पहा आज दुपारी 1:00 वास्ता लाइव्ह आमच्या सोशल मीडिया प्लेटफॉर्म वर उद्या सकाळी 5:55 वासता लोक शाही ण्यूज चैनल वर्

[gitaacharaninmarathi]

59. भौतिक जागेपण, आध्यात्मिक निद्रा

श्रीकृष्ण म्हणतात, “सर्व प्राण्यांच्या दृष्टीने जी रात्रीसारखी असते, अशा नित्य ज्ञानस्वरुप परमानंदाच्या प्राप्तीत स्थितप्रज्ञ योगी जागतो आणि ज्या नाशिवंत सांसारिक सुखाच्या प्राप्तीत सर्व प्राणी जागतात, ती परमात्मतत्व जाणणार्‍या मुनीला रात्रीसारखी असते” (2.69). हे रुपक मांडून या श्लोकात शारीरिकदृष्ट्या जागे पण आध्यात्मिकदृष्ट्या झोपलेले आणि उलट अशी अवस्था सांगण्यात आली आहे. याचे शब्दश: अर्थही लावले जाऊ शकतात.

जगण्याच्या दोन शक्यता असतात. एक, ज्यामध्ये आपण आपल्या सुखांसाठी इंद्रियांवर अवलंबून असतो आणि दुसरी अशी की आपले इंद्रियांवर अवलंबित्व नसते आणि ते आपल्या नियंत्रणात असतात. पहिल्या शक्यतेच्या गटात असणार्‍यांसाठी जगण्यची दुसरी पद्धत ही एक अनभिज्ञ, अज्ञात जग असते आणि अंधार/रात्र हे या अज्ञानाचे रुपक आहे.

दुसरे म्हणजे, जेव्हा आपण एका इंद्रिय वापरतो तेव्हा आपले लक्ष इतरत्र असते याचा अर्थ ते या��त्रिकपणे वापरले जाते परंतु जागरूकतेने नाही. उदाहरणार्थ, जेवताना आपण अनेकदा अन्नावर लक्ष केंद्रित करत नाही. हे फोन संभाषण, वर्तमानपत्र किंवा टीव्ही असू शकते कारण आम्ही मल्टीटास्किंगवर विश्वास ठेवतो. आणि म्हणून असे म्हणतात की जेवण्याच्या वेळी जेवण आणि प्रार्थनेच्या वेळी प्रार्थना करणे हे जसे सोपे आहे तशीच आध्यात्मिकताही सोपी आणि साधी आहे. जो वर्तमान क्षणात जगतो त्याच्यासाठी हा दिवस आहे आणि इतरांसाठी मात्र अंधार, हे हा श्लोक सांगतो.

तिसरे स्पष्टीकरण शाब्दिक आहे. जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा आपल्यातील एक भाग नेहमी जागृत असतो ज्याप्रमाणे झोपलेल्या आईचा एक भाग तिच्या शेजारी झोपलेल्या मुलासाठी नेहमी जागृत असतो; जसे अनेक लोक शयनगृहात झोपलेले असतात आणि त्या व्यक्तीचे नाव म्हटल्याबरोबर तो जागा होतो. याचा अर्थ असा आहे की आपल्यातील एक भाग सदैव जागृत ठेवण्याच्या क्षमतेमध्ये आपण सर्व समान धन्य आहोत.

हा श���लोक सूचित करतो की आपण आपल्यातील तो भाग वाढवला पाहिजे जो आपल्या सर्व कृतींबद्दल जागरूक आहे, जेणेकरून एखाद्याची झोप देखील पाहू शकेल.

[svagrosolutions]

मातीच्या आरोग्याचे महत्त्व आणि ते महत्त्वाचे का आहे

माती हा पृथ्वीवरील जीवनाचा पाया आहे. हे वाढत्या अन्नासाठी आधार प्रदान करते, परिसंस्थांना समर्थन देते आणि ग्रहाचे आरोग्य राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. मात्र, जमिनीच्या आरोग्याकडे अनेकदा दुर्लक्ष केले जाते. निरोगी माती का आवश्यक आहे हे समजून घेणे आम्हाला तिचे संरक्षण करण्यात आणि प्रत्येकासाठी शाश्वत भविष्य सुनिश्चित करण्यात मदत करू शकते.

मातीचे आरोग्य म्हणजे काय? मातीचे आरोग्य म्हणजे मातीची स्थिती आणि ती वनस्पती, प्राणी आणि लोकांना किती चांगल्या प्रकारे आधार देऊ शकते याचा संदर्भ देते. निरोगी माती पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे, फायदेशीर जीवांनी परिपूर्ण आहे आणि जास्त कार्यक्षमतेने निचरा करताना पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता आहे.

मातीचे आरोग्य महत्त्वाचे का आहे?

अन्न उत्पादनास समर्थन देते निरोगी माती झाडांना नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम सारखी आवश्यक पोषक तत्वे प्रदान करते. हे सुनिश्चित करते की पिके चांगली वाढतात, आपल्याला खाण्यासाठी निरोगी आणि पौष्टिक अन्न देतात. खराब माती आरोग्यामुळे पीक उत्पादन कमी आणि पौष्टिक अन्न कमी होऊ शकते.

पाण्याची गुणवत्ता आणि पुरवठा राखतो निरोगी माती स्पंजप्रमाणे काम करते, पावसाचे पाणी शोषून घेते आणि साठवते. हे पाणी वाहून जाण्यापासून आणि त्यासोबत मौल्यवान माती आणि पोषक द्रव्ये घेण्यास प्रतिबंध करते. हे भूजल पुनर्भरण करण्यास मदत करते आणि नद्या आणि तलावांचे प्रदूषणापासून संरक्षण करते.

हवामान बदलाचा प���रभाव कमी होतो माती कार्बन साठवते, ज्यामुळे वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइडचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होते. माती व्यवस्थापनाच्या चांगल्या पद्धती अधिक कार्बन मिळवून आणि हवेत कमी सोडून हवामान बदलाशी लढण्यास मदत करू शकतात.

जैवविविधतेला प्रोत्साहन देते निरोगी माती जीवाणू, गांडुळे आणि वनस्पतींच्या वाढीस मदत करणाऱ्या कीटकांसह जीवनाने भरलेली असते. हे जीव सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन करतात, पोषक घटकांचा पुनर्वापर करतात आणि माती सुपीक ठेवतात.

मातीची धूप रोखते जोरदार पाऊस किंवा वारा असतानाही मजबूत, निरोगी माती जागीच राहते. हे शेतजमिनी, जंगले आणि नैसर्गिक परिसंस्थांचे ऱ्हास होण्यापासून संरक्षण करते. आपण मातीच्या आरोग्याचे रक्षण कसे करू शकतो? रासायनिक खतांऐवजी सेंद्रिय खतांचा वापर करा. जमिनीची सुपीकता सुधारण्यासाठी पीक रोटेशनचा सराव करा आणि कव्हर पिके वाढवा. कीटकनाशके आणि तणनाशकांचा अतिवापर टाळा. नो-टिल शेतीचा अवलंब करून मातीचा त्रास कमी करा. मातीची धूप रोखण्यासाठी झाडे आणि वनस्पती लावा. निष्कर्ष मातीचे आरोग्य ही शाश्वत भविष्याची गुरुकिल्ली आहे. हे अन्न उत्पादनास समर्थन देते, जलस्रोतांचे संरक्षण करते आणि हवामान बदलाचा सामना करण्यास मदत करते. आमच्या मातीची काळजी घेऊन, आम्ही केवळ पर्यावरणाचे रक्षण करत नाही - आम्ही येणाऱ्या पिढ्यांसाठी निरोगी आणि समृद्ध भविष्य सुनिश्चित करत आहोत. आपली माती निरोगी आणि समृद्ध ठेवण्यासाठी एकत्र काम करूया!

[vishnulonare]

परमात्मा मृत्यू सुद्धा छोट्या कष्टात परिवर्तित करु शकतात. | Sant Rampal...

अवश्य ऐका सत्संग: परमात्मा मृत्यु सुद्धा छोट्या काष्टात परावर्तित करू शकतात?|Sant Rampal Ji Marathi Satsang.

[ganpatidas]

परमात्मा मृत्यू सुद्धा छोट्या कष्टात परिवर्तित करु शकतात. | Sant Rampal...

[atulgaikwad7038]

पू��्ण परमात्मा हे क���ीर साहेब आहेत हे सर्व सृष्टीचे रचना हार आणि तेच पापनाशक पण आहे आणि तेच आपले आयुष्य पण वाढू शकतात पूर्ण परमात्म्याची भक्ती फक्त संत रामपाल जी महाराज हे सांगतात

[satsahebjis-world]

परमात्मा मृत्यू सुद्धा छोट्या कष्टात परिवर्तित करु शकतात. | Sant Rampal...

[ashokjagharkar]

ll वानप्रस्थ ll : २२

आपल्या विनंतीला मान देऊन 'अक्षर' वाचनालयाच्या 'पुस्तक तुमच्या घरी' या योजनेबद्दल सविस्तर माहिती देण्यासाठी परिचित वाचनप्रेमींची बैठक स्वतःच्या घरी आयोजित केेल्याबद्दल अनंत-शुभदाचे, आणि त्या बैठकीत सहभागी होऊन मोकळेपणाने चर्चा करण्यासाठी सर्व उपस्थितांचे, मनापासून आभार मानीत बैठकीचा समारोप करतांना श्रीकांत देशमुख म्हणाला, " आजच्या गप्पांमधे व्यक्त झालेल्या शंकांची वा प्रश्नांची माझ्या दृष्टीने योग्य उत्तरं देण्याचा मी पुरेपूर प्रयत्न केला आहे! तरीसुद्धां ही बैठक वा त्यातील चर्चा, मी अंतीम मानीत नाही! आज सहभागी झालेल्यांच्या मनांत यानंतरही नव्याने कांही शंका वा प्रश्न येऊं शकतात! तरी माझी सर्वांना विनंती आहे की मनांत आलेली शंका वा प्रश्न यापुढेही मला मोकळेपणाने जरूर विचारा! त्यासाठी माझा मोबाईल नंबर मी सर्वांना सांगीतला आहेच! मी कदाचित ऐनवेळेस फोन नाहीं घेऊं शकलो, तर पुन: फोन नक्की करीन! शिवाय WhatsApp द्वारे शंका वा प्रश्न विचारण्याचा पर्यायही सर्वांना उपलब्ध आहेच! याउप्परही माझी विनंती आहे, की 'अक्षर' वाचनालयाचा सभासद बनण्याबाबत कुठलाही निर्णय पक्का करण्यापूर्वी, तुमच्यापैकी प्रत्येकाने 'अक्षर' वाचनालयाला एकदां तरी प्रत्यक्ष भेट द्यावी!"

त्यावर "खरंच?" वा "ही कल्पना छान् आहे!" अशा प्रतिक्रिया कांही श्रोत्यांकडून उमटल्या तर काहींनी "पण कशासाठी?" वा "त्याने काय होणार आहे?" असे प्रश्न उपस्थित केले! अशा विविध प्रतिक्रियांचा गोंधळ संपून सगळे शांत झाल्यावर श्रीकांत सस्मित म्हणाला, "पुस्तक तुमच्या घरीं योजनेचा अर्थ असा अजिबात नाहीं की सभासदाने वाचनालयात येऊंच नये! उलट "ही योजना सादर करणारं 'अक्षर ' वाचनालय आहे तरी कसं?" याचा प्रत्यक्ष अनुभव प्रत्येक सभासदाने एकदां तरी घ्यावा असा माझा आग्रह राहील! वाचनालयात येणाऱ्या सभासदांना तिथे बसून वाचण्यासाठी कुठल्या सोयी-सुविधा उपलब्ध आहेत ते तुम्हांला बघतां येईल, आम्ही ही योजना प्रत्यक्षांत कशा प्रकारे राबवतो ते समजून घेतां येईल! एवढंच नव्हे, तर या योजनेत सहभागी झालेल्या इतर सभासदांचे अनुभव त्यांच्याशी बोलून जाणून घेतां येतील! तसंच माझ्याव्यतिरीक्त तिथे काम करणारे माझे अन्य कुटुंबिय आणि सहकारी यांच्याशी तुमचा परिचय आणि संवाद घडूं शकेल!" श्रीकांतने केलेल्या या भावनिक आवाहनामुळे उपस्थितांमधे नवा उत्साह संचारल्याची जाणीव होऊन अनंत म्हणाला, " श्रीकांत, मला खात्री आहे की तुझ्या या निमंत्रणाला प्रतिसाद देत, 'अक्षर' वाचनालयाला भेट द्यायला प्रत्येकाला आवडेल! मात्र प्रत्येकाचं वेगळं रुटिन बघतां सगळ्यांनी एकत्र किंवा एकाच वेळी येणं अवघडच! त्याऐवजी छोटे छोटे ग्रुप करून आम्ही आलो तर?" "काहीच हरकत नाही!" दोन्ही हातांचे अंगठे ऊंचावीत श्रीकांत उत्तरला, "फक्त येण्यापूर्वी मला काॅल किंवा मेसेज करून वेळ ठरवा, म्हणजे ऐनवेळेस चुकामूक होणार नाहीं! अर्थात् मी नसलो तरी इतर सहकारी असतीलच;-- पण आतां आपला परिचय झाला असल्याने तुमच्यापैकी कुणीही येतील, तेंव्हां मी हजर असणं अधिक सोयीस्कर ठरेल!

'अक्षर ' वाचनालयाचं काटेकोर, शिस्तबद्ध कामकाज आणि विशेषत: तिथल्या पुस्तकांचा प्रचंड संग्रह बघून चर्चेत सहभागी झालेले बहुतेक सर्व जणूं संमोहित झाल्याप्रमाणे 'पुस्तक तुमच्या घरी' योजनेचे सभासद झाले! त्यामुळे जवळजवळ १५ नवीन सभासद एकगठ्ठा मिळाल्याने खुष झालेल्या श्रीकांतने 'अक्षर ' वाचनालयाचे मुख्य प्रेरणास्रोत असलेले आपले वडील नरहरी उर्फ दादासाहेब देशमुख यांच्याशी नवीन सभासदांचा परिचय करून देण्यासाठी चहापानाचा छोटेखानी कार्यक्रम आपल्या घरीं आयोजित केला! त्याने सर्वांचा यथोचित परिचय करून दिल्यावर आपल्या जवळ बसलेल्या मैत्रिणीकडे अंगुलीनिर्देश करीत शुभदा म्हणाली, "दादासाहेब, ही माझी मैत्रिण मालती इनामदार. तिला कांही सुचवायचं आहे!" "अरे वा! हीच तर माझी अपेक्षा आहे नवीन सभासदांकडून! त्यांनी नव्या कल्पना मांडायलाच हव्यात!" दादासाहेब दिलखुलास हंस��न उद्गारले आणि बोलण्यासाठी उभ्या राहुं पाहणाऱ्या मालतीला खाली बसण्याची खुण करीत ते पुढे म्हणाले, "अहो, या आपल्या घरगुती गप्पा आहेत! तरी आरामात, बसूनच बोला!" "खरं तर माझे पति राजेश याबाबत बोलणार होते! पण ऐनवेळीं तांतडीचं दुसरं कांही काम निघाल्या��ुळे ते येऊं न शकल्याने मीच सांगायचा प्रयत्न करते!" मालतीने संकोचामुळे कांहीशी अडखळतच सुरुवात केली, "पुस्तक तुमच्या घरीं योजनेचा नवीन सभासद बनण्यासाठी तुम्ही एकरकमी, मासिक वा कांही विशिष्ट हप्त्यांमधे रोख रक्कम भरण्याचे विविध पर्याय ठेवले आहेत! त्यांच्या जोडीला तेवढ्याच किंवा कांही अधिक रकमेची पुस्तके जमा करून सभासद बनण्याचा आणखी एक पर्याय देतां येईल कां याचा विचार करावा अशी माझी विनंती आहे!" काहीतरी नवीन कानांवर पडतं आहे याची जाणीव होऊन दादासाहेब समजावणीच्या स्वरांत म्हणाले, " तुम्हांला नेमकं काय म्हणायचं आहे ते जरा अधिक स्पष्ट करून सांगाल तर बरं होईल असं माझ्याप्रमाणेच इतर अनेकांनाही वाटत असावं!"

८ डिसेंबर २०२२

[darshanpolicetime1]

मूलभूत हक्कांचे संरक्षण करणारे राज्य मानवी हक्क आयोग  

संयुक्त राष्ट्राकडून दरवर्षी 10 डिसेंबर रोजी मानवी हक्क दिन साजरा केला जातो. मानवी हक्कांची संकल्पना नैसर्गिक विधी ह्या संकल्पनेचे अपत्य आहे. जन्मानेच माणूस काही हक्क घेऊन येतो. त्या गृहीतकृत्यांवर ह्या हक्कांची मांडणी करण्यात येते. मानवी हक्क किंवा मानवी अधिकार हे मानवाचे मूलभूत हक्क आहेत. मानवी हक्क हे जागतिक असून सर्वांना समान असतात. हे हक्क उपजत असतात किंवा कायदेशीर असू शकतात. खाली दिलेले…

[svagrosolutions]

Pomegranate Oil Disease

डाळिंब तेल रोग ही डाळिंब उत्पादक शेतकरी आणि बागायतदारांना भेडसावणारी एक सामान्य समस्या आहे. या रोगाचा डाळिंबाच्या झाडांच्या आरोग्यावर परिणाम होऊन फळांची गुणवत्ता कमी होऊ शकते. या ब्लॉगमध्ये आपण डाळिंबाच्या तेलाचा रोग कोणता आहे, त्याची कारणे काय आहेत, त्याची लक्षणे आणि प्रतिबंध किंवा उपचार कसे करावे याबद्दल चर्चा करणार आहोत.

एसव्ही ॲग्रो सोल्युशन्स प्रा. Ltd. ही एक नाविन्यपूर्ण आणि पुढे-विचार करणारी भारतीय कंपनी आहे, जी 2016 मध्ये स्थापन करण्यात आली आहे, ज्याचा उद्देश कृषी क्षेत्रामध्ये क्रांती घडवून आणणे आहे. शाश्वत शेती आणि सेंद्रिय शेती पद्धतींना प्रोत्साहन देण्यासाठी वचनबद्ध, SV Agro Solutions मातीचे आरोग्य आणि पर्यावरणीय स्थिरता सुनिश्चित करताना कृषी पीक उत्पादन वाढविण्याचा प्रयत्न करते.

शेतीसाठी सेंद्रिय निविष्ठांचे एक अग्रगण्य उत्पादक म्हणून, SV ॲग्रो सोल्युशन्स शेतकऱ्यांना उच्च-गुणवत्तेची, पर्यावरणपूरक सोल्यूशन्स प्रदान करते जे पीक उत्पादन वाढवते आणि उत्पादनाची एकूण गुणवत्ता सुधारते. त्यांच्या उत्पादनांमध्ये सेंद्रिय खते, बायोस्टिम्युलेंट्स आणि सूक्ष्म पोषक मिश्रणा��चा समावेश आहे जे निरोगी माती आणि वनस्पतींच्या वाढीस समर्थन देतात.

डाळिंब तेल रोग काय आहे? डाळिंब तेल रोग बुरशीजन्य संसर्गामुळे होतो ज्यामुळे डाळिंबाची फळे आणि झाडावर परिणाम होतो. हा रोग प्रामुख्याने फळांवर दिसणाऱ्या तेलाच्या डागांशी संबंधित आहे, जे बुरशीच्या प्रभावासारखे दिसतात. कालांतराने, रोगाचा प्रसार होऊ शकतो आणि फळांची गुणवत्ता खराब होते आणि उत्पादन कमी होते.

डाळिंब तेल रोग कारणे डाळिंब तेल रोगाचे प्राथमिक कारण अल्टरनेरिया नावाच्या बुरशीचे प्रकार आहे. बुरशीची वाढ उष्ण आणि दमट स्थितीत होते, ज्यामुळे पावसाळ्यात किंवा जास्त आर्द्रता असलेल्या भागात ते अधिक सामान्य होते. खराब देखभाल केलेल्या डाळिंबाच्या बागा, ज्यामध्ये जास्त झाडे आहेत आणि हवेचा प्रवाह खराब असल्याने हा रोग होण्याची शक्यता जास्त असते.

डाळिंब ���ेल रोग लक्षणे डाळिंब तेल रोगाची लक्षणे सहज लक्षात येतात. येथे लक्ष ठेवण्यासाठी काही सामान्य चिन्हे आहेत

फळांवर तेलासारखे डाग: डाळिंबाच्या फळाच्या पृष्ठभागावर तेलासारखे ठिपके किंवा ठिपके दिसणे हे सर्वात लक्षणीय लक्षण आहे. हे डाग सामान्यत: गडद तपकिरी किंवा काळा रंगाचे असतात.

कोमेजलेली पाने: डाळिंबाच्या झाडाची पाने कोमेजणे किंवा पिवळी पडू शकते, जे झाडाच्या आरोग्यामध्ये घट दर्शवते.

बुरशीची वाढ: उपचार न केल्यास, बुरशी पसरू शकते, ज्यामुळे फळ आणि झाडाला अधिक गंभीर नुकसान होते.

फळांची गुणवत्ता कमी: प्रभावित फळे लहान होऊ शकतात, त्यांना अप्रिय चव असू शकते आणि योग्य प्रकारे पिकू शकत नाही.

डाळिंब तेल रोग प्रतिबंध आणि उपचार कसे डाळिंब तेल रोग प्रतिबंध आणि व्यवस्थापित करण्यासाठी काही सोप्या चरणांची आवश्यकता आहे. तुमची डाळिंबाची झाडे निरोगी ठेवण्यासाठी येथे काही उपाय आहेत:

योग्य अंतर: तुमच्या डाळिंबाच्या झाडांमध्ये हवेचा संचार होण्यासाठी पुरेशी जागा ठेवा. यामुळे झाडाभोवतीची आर्द्रता कमी होण्यास मदत होते, ज्यामुळे बुरशीची वाढ होणे कठीण होते.

छाटणी: मृत किंवा संक्रमित फांद्या काढण्यासाठी तुमच्या डाळिंबाच्या झाडाची नियमित छाटणी करा. हे हवेचा प्रवाह सुधारण्यास मदत करते आणि बुरशीजन्य संसर्गाची शक्यता कमी करते.

बुरशीनाशकाचा वापर: अल्टरनेरिया बुरशीविरूद्ध प्रभावी बुरशीनाशक वापरा. निर्मात्याच्या सूचनांनुसार ते लागू करा, विशेषतः पावसाळ्यात जेव्हा रोग पसरण्याची शक्यता असते.

संक्रमित फळे काढून टाका: जर तुम्हाला संक्रमित फळे दिसली तर, बुरशीचे निरोगी फळांमध्ये पसरू नये म्हणून ते ताबडतोब काढून टाका.

पाणी पिण्याची काळजी: पाने आणि फळे ओली होऊ नयेत म्हणून तुमच्या डाळिंबाच्या झाडांना पायथ्याशी प��णी द्या. ओले वातावरण बुरशीच्या वाढीस उत्तेजन देऊ शकते.

निरोगी माती: डाळिंबाच्या झाडांच्या आजूबाजूची माती चांगल्या निचऱ्याची आणि पोषक तत्वांनी युक्त असल्याची खात्री करा. निरोगी माती झाडांना संक्रमणांशी अधिक प्रभावीपणे लढण्यास मदत करते.

निष्कर्ष डाळिंबाच्या तेलाचा रोग योग्य रीतीने हाताळला नाही तर एक गंभीर समस्या असू शकते, परंतु योग्य काळजी आणि लक्ष देऊन त्यावर नियंत्रण ठेवता येते. योग्य बागकाम पद्धतींचे पालन करून, आवश्यकतेनुसार बुरशीनाशकांचा वापर करून आणि आपल्या झाडांचे आरोग्य राखून, आपण बुरशीजन्य संसर्गापासून मुक्त डाळिंबाचा आनंद घेऊ शकता. लक्षात ठेवा, तुमची डाळिंबाची झाडे मजबूत आणि फलदायी ठेवण्यासाठी प्रतिबंध ही गुरुकिल्ली आहे!

[kvksagroli]

कृषी विज्ञान केंद्र,सागरोळी येथे आधुनिक कृषी तंत्रज्ञान" या विषयावर एक विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला. या कार्यक्रमाचा उद्देश आधुनिक शेती उपकरणे व तंत्रज्ञान यांचा परिचय करून देत शेती उत्पादन व कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी शेतकऱ्यांना प्रोत्साहित करणे हा होता.

प्रशिक्षणाचा हेतू: शेती यंत्रसामग्रीतील प्रगत तंत्रज्ञान, त्यांचे अनुप्रयोग, देखभाल प्रक्रिया तसेच आधुनिक तंत्रज्ञान स्वीकारल्याने होणारे फायदे याबद्दल सखोल माहिती देणे आणि प्रत्यक्ष अनुभव प्रदान करणे.

मार्गदर्शन: या प्रशिक्षणासाठी कृषी विज्ञान केंद्राच्या तज्ज्ञ डॉ. प्रियंका राजकुमार खोले यांचे मार्गदर्शन लाभले. यांनी व्यावहारिक दृष्टिकोनातून प्रशिक्षण सत्र घेतले. त्यामध्ये आधुनिक शेती उपकरणांचा वापर, त्यांचे फायदे, तसेच ते शेतकऱ्यांच्या दैनंदिन कार्यामध्ये कसे उपयुक्त ठरू शकतात यावर भर देण्यात आला.

प्रमुख विषय: अत्याधुनिक शेती यंत्रांची ची ओळख, त्यांचा वापर व देखभाल, हवामान बदलाशी सुसंगत, आधुनिक शेती तंत्रज्ञान, पाणलोट विकास प्रकल्प व त्याचा उपयोग

सत्राचे स्वरूप: प्रशिक्षण सत्र संवादात्मक पद्धतीने राबवण्यात आले. सहभागी शेतकऱ्यांना त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे मिळाली तसेच तांत्रिक अडचणींवर उपाय सुचवण्यात आले. यामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतीतील समस्या सोडविण्याचा आत्मविश्वास मिळाला.

सहकार्य : हा कार्यक्रम नाबार्डच्या अर्थसहाय्याने, संस्कृती संवर्धन मंडळ सागरोळीच्या, जय शिवराय पाणलोट विकास समिती काटकळंब यांनी आयोजनात महत्त्वाची भूमिका बजावली. #agriculture #machinery #machinery #climatechange #ClimateSmartFarming #climatesmartfarming #ClimateSmartAgriculture #climatesmartagriculture