#گنبدنمکجاشک

[sirafkhabar]

کوه نمک جاشک (بوشهر) - بهشت شور + گالری عکس

کوه نمک جاشک (بوشهر)

کوه نمک، گنبد نمکی جاشک در دامنه ی جنوبی قسمت شمال غربی تاقدیس کنگان Anticline) Kangan) قرار دارد. این تاقدیس، به واسطه وجود گنبد نمکی درون آن، به نام تاقدیس نمک نیز شهرت دارد. این کوه و تاقدیس، بخشی از رشته کوههای زاگرس است که از غرب تا جنوب ایران، در جهت شمال غرب - جنوب شرق، امتداد دارند. تاقدیس نمک، در بخش جنوبی غربی رشته کوههای زاگرس و به فاصله ۳۵ کیلومتری از ساحل خلیج فارس واقع شده است. کوههای زاگرس، بر اثر حرکت صفحه ی عربستان (Arabian Plate) به سمت شمال شرق و برخورد آن با صفحه ی ایران (Iranian Plate) به وجود آمده اند. در دوره ی کامبرین (Cambrian) یعنی زمانی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون سال قبل، دریای کم عمق و وسیعی در منطقه ای که اکنون کوههای زاگرس، خلیج فارس و شرق عربستان را تشکیل میدهد، قرار داشته است. به سبب عمق کم و تبخیر زیاد، طی چندین میلیون سال، لایه های ضخیمی از رسوبات نمکی در بستر این دریای باستانی رسوب نموده است. این رسوبات اکنون به نام سازند نمکی هرمز (Hormuz Salt Formation) نامیده می شوند. پس از زمان فوق، از اواخر دوران اول (Paleozoic) تا پایان دوران سوم (Tertiary)، یعنی حدود ۳۰۰ میلیون سال، همگام با تغییرات عمق این دریا، مواد مختلف کربناته (Carbonate)، سولفاته (Sulphate) و آواری (Clastic)، به ضخامت چندین کیلومتر، بر روی لایه های نمکی مذکور رسوب نموده است. ضخامت و عمق این رسوبات در برخی نقاط بیش از ۱۱ کیلومتر می باشد. سرعت حرکت صفحه ی عربستان به سمت صفحه ی ایران، شدت و ضعف داشته است. در ��مان تشدید سرعت و در برخورد با صفحه ی ایران، این صفحه به زیر صفحه ایران فرو رفته است. در این فرایند، رسوبات ضخیم موجود در بستر دریای فوق، در برخورد با رسوبات ایران مرکزی، ضمن شر خوردن بر روی سری نمکی هرمز، چین خورده و به صورت کوههای زاگرس کنونی در آمده اند. این برخورد باعث به وجود آمدن شکستگی های بزرگ و عمیقی در رسوبات چین خورده گردیده است. یکی از این شکستگی ها، شکستگی یا گسل نمک (Namak Fault) می باشد. این گسل که با تاقدیس کنگان زاویه ای نزدیک به قایم دارد، تمامی طبقات موجود در بالای سری نمکی هرمز را، در این تاقدیس، قطع نموده است. فشارهای جانبی (ناشی از صفحه عربستان) و فشارهای فوقانی (ناشی از وزن طبقات بالایی)، باعث رانده شدن رسوبات نمکی دوران اول، از اعماق به سطح زمین گردیده است. شواهد نشان می دهد که سن خروج این نمکها و ظهور آن به شکل گنبد نمکی موجود، تقریبا دو میلیون سال می باشد. اگرچه زمان حاضر، دوره ی آرامش زمین شناختی است، با وجود این، حرکت صفحه ی عربستان به طرف صفحه ی ایران با سرعتی حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر در سال ادامه دارد. ادامه این فشار و فشارهای فوقانی و همچنین کمتر بودن وزن مخصوص نمک نسبت به طبقات بالایی آن، موجب می گردد که نمک های تحتانی با سرعتی حدود یک میلیمتر در سال به بالا صعود نمایند. از آنجایی که این نمکها فوق العاده فرسایش پذیر اند، آبهای نفوذی، این افزایش ارتفاع را تعدیل می نماید. همین آب های نفوذی است که با انحلال بخش های ضعیف تر این نمکها، باعث به وجود آمدن غارهای نمکی و تشکیل پدیده های بسیار جالبی نظیر قندیل نمکی (Stalactite Salt)، ستون نمکی(Salt Stalagmite)، يخچال نمکی (Salt Glacier) و آبشار نمکی(Salt Fall) گردیده است. وجود ترکیبات فلزی و شبه فلزی مختلفی نظیر آهن، مس، گوگرد و غیره در رسوبات نمکی باعث شکل گیری رنگ های متنوع و زیبایی گردیده است. تعداد زیادی گنبد نمکی در استان های فارس، هرمزگان و بوشهر وجود دارد. این نمکها باعث شوری آبهای جاری و به ویژه رودخانه ها می گردند. اگرچه کوه نمک جاشک جاشک در شور نمودن بخش انتهایی رودخانه موند مؤثر است ولی علت اصلی شوری بخش های میانی این رودخانه، وجود چندین گنبد نمکی در استان فارس و همچنین، برخی از سازندهای تبخيري (Evaporated Formations ) موجود در حوزه ی آبریز آن می باشد. فعالیت های آتشفشانی(Magmatic) و دگرگونی(Metamorphic) در منطقه چین خورده زاگرس، وجود نداشته است. در گنبدهای نمکی، و از جمله در کوه نمک جاشک نیز هیچ گونه فعالیت آتشفشانی و یا دگرگونی وجود نداشته و ندارد. در این گنبدها، فقط آثاری از سنگ های نفوذی آذرین (Magmatic Dyke) و قطعاتی از سنگ های دگرگونی (Metamorphic) مشاهده می شود. این آثار و قطعات سنگها که سن آنها حداقل ۶۰۰ میلیون سال و متعلق به اواخر پرکامبرین (Precambrian Late) می باشد، توسط لایه های نمکی، از اعماق زمین به بالا رانده و بر روی سطح زمین ظاهر شده اند. بنابراین، با اطمینان م�� توان گفت که این منطقه از ۵۰۰ میلیون سال پیش تاکنون، هیچ گونه فعالیت آتشفشانی و یا دگرگونی نداشته است. رنگ قهوه ای تیره موجود در سنگ های مجاور گنبد نمکی به علت نفوذ و اثر ترکیبات گوناگون موجود در این گنبدها بر لایه های فوقانی و کناری آنها می باشد. از این میان ترکیبات گوگرد نقش اساسی دارند. اکسید نیتروژن (Nitrogen Oxide) موجود در گنبدهای نمکی، بر اثر دمای زیاد اعماق زمین، به دی اکسید نیتروژن (Nitrogen Dioxide) که دارای رنگ قهوه ای تیره است تبدیل می گردد. این گاز با نفوذ در لایه های بالایی و مجاور خود، باعث تغییر رنگ این لایه ها به قهوه ای تیره می شود. غلامرضا ایزدپناهی کارشناس زمین شناس/ بهش شور

Read the full article