#Башҡорттар

[koval-nation]

139) Baszkirzy (baszk. башҡорттар); Bashkirs, Bashkurts, Başqurttar, башҡорт, Башкиры − naród pochodzenia tureckiego, zamieszkujący głównie Baszkirię, bliski kulturowo, językowo i etnicznie z sąsiednimi Wołga-Ural Tatarami. Żyją w przemieszaniu z Rosjanami oraz bliskimi kulturowo Tatarami. Część Baszkirów uważa za swój język ojczysty tatarski oprócz, a czasami zamiast baszkirskiego. Ta bliskość kulturowa i częsta dwujęzyczność powoduje trudności przy określaniu liczebności zarówno Baszkirów jak i Tatarów w Baszkirii. Oceny są różne od 1370 do 1870 tysięcy. Według spisu z 2010 w Baszkirii mieszka 1 172 287 Baszkirów, co stanowi 29,5% populacji regionu, co plasuje ich za Rosjanami (36,1%) i przed Tatarami (25,4%). W sąsiadujących obwodach liczebność Baszkirów wynosi odpowiednio: 162 513 (4,8% populacji) w czelabińskim, 46 696 (2,3%) w orenburskim, 31 183 (0,8%) w obwodzie swierdłowskim, 32 730 w Kraju Permskim i 13 726 w Tatarstanie. Baszkirzy aż do przełomu XVIII i XIX wieku byli pasterzami, prowadzili koczownicze życie podzieleni na liczne plemiona, które nie miały świadomości wspólnoty narodowej. Hodowali bydło, konie, kozy i owce. Wraz z przybyciem osadników z Rosji zmuszeni zostali do osiedlenia się i zmienili się w rolników, co rozbiło ich plemienną strukturę. Obecnie wielu żyje w miastach utrzymując się w pracy w przemyśle petrochemicznym. Stolicą Baszkirów jest miasto Ufa, które ze względów kulturowych jest ważne dla wszystkich muzułmanów żyjących na Uralu. Baszkirzy są muzułmanami sunnitami. W XVIII wieku cerkiew rosyjska próbowała nawrócić ich na prawosławie, ale bezskutecznie.

Turecka grupa etniczna Kipchak, rdzenna dla Rosji. Są skupieni w Baszkortostanie, republice Federacji Rosyjskiej, oraz w szerszym historycznym regionie Badzhgard, który rozciąga się po obu stronach Uralu, gdzie Europa Wschodnia spotyka się z Azją Północną. Mniejsze społeczności Baszkirów zamieszkują także Republikę Tatarstanu, obwody Kraju Permskiego, Czelabińsk, Orenburg, Tiumeń, Swierdłowsk i Kurgan oraz inne regiony Rosji; znaczne mniejszości istnieją w Kazachstanie i Uzbekistanie. Większość Baszkirów posługuje się językiem baszkirskim blisko spokrewnionym z językami tatarskim i kazachskim, które należą do gałęzi kipczackiej języków tureckich; łączy ich podobieństwo historyczne i kulturowe z szerszymi narodami tureckimi. Baszkirowie to głównie sunnici z madhabu Hanafi, czyli szkoły prawoznawstwa, wyznający doktrynę Dżadid. Wcześniej koczowniczy i zaciekle niezależni Baszkirowie, począwszy od XVI wieku, stopniowo przechodzili pod panowanie rosyjskie; Od tego czasu odegrali ważną rolę w historii Rosji, czego kulminacją był ich autonomiczny status w Imperium Rosyjskim, Związku Radzieckim i Rosji poradzieckiej.

Ludność turecka, rdzenna ludność Baszkortostanu i historyczny region o tej samej nazwie. Liczba ludzi na świecie wynosi około 2 milionów. Według Ogólnorosyjskiego Spisu Powszechnego z 2010 roku w Federacji Rosyjskiej mieszkało 1 584 554 Baszkirów (w tym 1 172 287 w Republice Baszkortostanu), a według spisu ludności z 2020 roku liczba Baszkirów wynosiła 1 571 879 osób. Językiem narodowym jest baszkirski, powszechny jest także rosyjski i tatarski. Tradycyjną religią jest islam sunnicki.

Specjalnie utworzona armia baszkirska i niezależne pułki baszkirskie brały udział w wojnach z Polską (1768-1772) i Szwecją (1788-1790). 8 października 1771 roku Katarzyna II nakazała Państwowemu Kolegium Wojskowemu zwołać trzy tysiące ludzi z „armii baszkirskiej” i wysłać ich do Polski na pomoc armii rosyjskiej, która od lutego toczyła wojnę z wojskami konfederacji barskiej 1768. Na czele dziesięciu trzystu partii baszkirskiej formacji wojskowej zatwierdzono 7 starszych volostów: 3 - z drogi syberyjskiej, 2 - z Nogai, 2 - z Kazania i 3 maszerujących starszych (z dróg Nogai, Kazań i Osinsk). Reinsdorp zwrócił się do każdego z nich z instrukcjami „napisanymi w ich języku baszkirskim”. Formowanie armii odbyło się w bardzo krótkim czasie. 18 grudnia 1. grupa wyruszyła z Ufy wyznaczoną trasą, a za nią codziennie aż do 23 grudnia podążały drużyny od 2 do 6. Reszta, najwyraźniej czekając na wysłanych w interesach z odległych volostów, wyruszyła później: 7 i 8 grudnia, 25 i 30 grudnia, 9 i 10 stycznia, 1 i 4 stycznia 1772 r. Baszkirowie przybyli do punktów zbiórki w pobliżu Ufy ich konie, z ich bronią i w ich ubraniach. A od kwietnia do sierpnia cała armia służyła w oddziałach rosyjskich pod ogólnym dowództwem generała porucznika A. I. Bibikowa. Kawaleria baszkirska była niezwykle potrzebna do szybkiego pościgu i pokonania oddziałów partyzanckich władczych Konfederatów, którzy również charakteryzowali się dużą mobilnością. Uniemożliwiło to zjednoczenie rozproszonych oddziałów konfederatów i ich przedostanie się na tereny większych działań wojennych na terenie Polski i Litwy. Dowódcą armii baszkirskiej był generał dywizji książę A. A. Urusow.

W etnologii, w oparciu o materiały z zakresu archeologii, archeologii, antropologii i porównawczego językoznawstwa historycznego, rozwinęły się teorie ugrofińskie, tureckie i irańskie dotyczące pochodzenia Baszkirów. W historii powstania Baszkirów wyróżnia się siedem warstw historycznych i etnograficznych:

starożytny Baszkir (burzyan, uran, usergan itp.)

wczesny ugrofińsko-samojedyjski (Syzgy, Tersyak, Uvanysh, Upey itp.)

Bulgaro-Magyar (Bulyar, Tanyp, Yurmaty itp.)

Oguz-Kypchak (Ayle itp.)

Kipchak (kanly, koshsy, kypsak, min itp.)

Nogai (Nogai-Burzyan, Nogai-Yurmatians itp.)

warstwa związana z interakcjami etnicznymi z narodami regionu Wołgi-Uralu i Azji Środkowej (Kazachowie, Tatarzy itp.).

Było kilku odkrywców i kupców, którzy mieli kontakt z Baszkirami, ale w 922 r. ambasador arabski napisał pierwszy profil tej koczowniczej grupy ludzi. Niektórzy byli pszczelarzami, ale większość była pasterzami zajmującymi się hodowlą koni, bydła i owiec. Słynęli z tego, że byli twardzi i wojowniczy. Baszkirowie od wieków byli zdominowani przez potężniejsze ludy. W 1236 roku Czyngis-chan i Mongołowie włączyli swoje ziemie. W przeszłości wioski baszkirskie dzieliły się na plemiona „patrylinearne” (zdominowane przez mężczyzn). Baszkirowie prowadzili swoje sprawy, regulowali spory i szukali pomocy w strukturach plemiennych klanów. Ta silna struktura plemienna pozwoliła im skutecznie odeprzeć okupację rosyjską w XVII i XVIII wieku. Jednak pod koniec XVIII wieku zostali pokonani. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku nastąpił wielki napływ Tatarów, Rosjan i innych grup do ojczyzny Baszkirów. Przybysze zaczęli „kupować” lub przejmować ziemię pasterską, poważnie szkodząc gospodarce Baszkirów. Nagle Baszkirowie, którzy od pokoleń żyli jako pasterze, zostali zmuszeni porzucić koczowniczy tryb życia i zostać rolnikami. Znaczna część społecznego znaczenia plemienia Baszkirów została utracona. Dziś sama wieś uważana jest za klucz do ich struktury społecznej. Niektóre grupy Baszkirów w Rosji utraciły całą pamięć o swoim plemiennym pochodzeniu klanowym. Niemniej jednak nadal wyrażają swoje poczucie pokrewieństwa i lojalności wobec krewnych. Około połowa Baszkirów w Rosji mieszka w miastach, druga połowa na obszarach wiejskich. Osoby zamieszkujące obszary rolnicze zajmują się uprawą roli i hodowlą bydła, aby zapewnić sobie środki do życia. Hodują konie i owce, a także trochę bydła i kóz. Owce hoduje się dla wełny, skór i mięsa. Lubią sfermentowany napój zwany koumiss, wytwarzany z mleka końskiego. Uprawiają pszenicę, owies, słonecznik, kukurydzę, ogórki, pomidory i ziemniaki przy użyciu nowoczesnego sprzętu. Ceremonie zaślubin Baszkirów zwykle odbywają się w ich domach. Jednak mułła (przywódca muzułmański) zwykle uczestniczy w umowie małżeńskiej. Młodzi nowożeńcy mieszkają z rodzicami męża do czasu, gdy będą gotowi założyć własną rodzinę. Poligamia (praktyka posiadania więcej niż jednej żony jednocześnie) należy już do przeszłości, gdyż jest zakazana przez rosyjski Kodeks rodzinny. Spora liczba Baszkirów żyje w koloniach znajdujących się poza ich terytorium w południowo-zachodniej Rosji. Tam są zdominowani przez rosyjskie szkoły, gazety i praktyki kulturalne, podczas gdy ich kultura ulega erozji. Mieszkańcom wsi Baszkirów udało się zachować swoją tożsamość narodową, ale mieszkańcy kolonii miejskich zostali wchłonięci przez rosyjski styl życia. Chociaż stosowanie „środków ludowych” jest nadal powszechne, w leczeniu poważniejszych chorób stosuje się leki i kliniki w stylu sowieckim. Usługi zdrowotne są bezpłatne, co doprowadziło do poprawy stanu zdrowia Baszkirów. Obecnie ludzie żyją dłużej i umiera mniej dzieci niż dawniej. Każdego lata Baszkirowie i Tatarzy w Rosji obchodzą święto Sabantuy w Moskwie. Wspinaczka na rurze, wyścigi konne, zapasy i wyścigi w workach to część dobrej zabawy. Święto to wywodzi się z wiejskich społeczności baszkirskich w średniowieczu. Kuchnia baszkirska jest bogata w produkty mleczne. Ich tradycyjnym daniem jest bishbarmaq, obejmujący gotowane mięso i rodzaj makaronu pokrytego ziołami, cebulą i serem. Baszkirowie kochają swój folklor, który zwykle dotyczy ich wczesnej historii. Obejmuje aspekty światowej mądrości, moralności i aspiracji społecznych. Są to mitologie, baśnie i legendy. Szczególnie upodobali sobie poezję.

"Chociaż Baszkirowie nie są tak gorliwi jak inni muzułmanie, trudno jest wpłynąć na jakąkolwiek formę islamu".

Baszkirowie zaczęli przechodzić na islam sunnicki w XII wieku, a masowe nawrócenie nastąpiło w XIII wieku. W XVIII wieku Cerkiew prawosławna próbowała nawrócić ich na chrześcijaństwo, ale dziś bardzo niewielu jest chrześcijanami. Ci, którzy przeszli na chrześcijaństwo, są obecnie zorganizowani w maleńką, odrębną mniejszość znaną jako Nagaibakowie. Baszkirowie niewiele wiedzą o swojej historii. To ludzie, którym brakuje bezpieczeństwa w tym, kim są.

[yadatasi]

moodboard: Başkurdistan

[turkuasia]

Башкиры (башк. башҡорттар) — тюркский народ, коренной автохтонный народ Республики Башкортостан и одноимённой исторической области.

Советский филолог, историк античности С. Я. Лурье считал, что предшественники современных башкир упоминаются в V веке до н. э. в «Истории» Геродота под именем аргиппеев.«Отец истории» Геродот сообщал, что аргиппеи обитают «у подножия высоких гор». Описывая образ жизни аргиппеев, Геродот писал: «…Говорят они на особом языке, одеваются по-скифски, а питаются древесными плодами. Имя дерева, плоды которого они употребляют в пищу, понтик, …плод его ��охож на бобовый, но с косточкой внутри. Спелый плод выжимают через ткань, и из него вытекает чёрный сок под названием „асхи“. Сок этот они …пьют, смешивая с молоком. Из гущи „асхи“ они приготовляют лепёшки». С. Я. Лурье соотносил слово «асхи» с тюркским «ачи» — кислый. По версии башкирского языковеда Дж. Г. Киекбаева, слово «асхи» напоминает башкирское әсе һыуы — кислая жидкость. О менталитете аргиппеев Геродот написал: «…Они улаживают распри соседей, и если у них найдет убежище какой-нибудь изгнанник, то его никто не смеет обидеть».

Французский исследователь М. Бувье-Ажан указывает, что предводитель гуннов Аттилы заключил договор с родственным им народом башкирами.

Интересные сведения о башкирах встречаются и в китайских хрониках дома Суй. Так, в «Книге Суй» (VII в.) в «Повествовании о теле» перечисляются 45 племён, названных составителями телесскими, и среди них упоминается и племена алан и башукили.

Башукили отождествляют с этнонимом башҡорт, то есть с башкирами. В свете того, что предки теле были этническими наследниками гуннов, представляет интерес и сообщение китайских источников о потомках «старых гуннов» в бассейне Волги в VIII—IX веках. В числе этих племён перечисляются Бо-хан и Бей-дин, которые, предположительно, отождествляются, соответственно, с волжскими булгарами и башкирами.

К IX веку восходят первые письменные сведения о башкирах арабских авторов. Саллам ат-Тарджуман (IX в.), Ибн Фадлан (X в.), Аль-Масуди (X в.), Аль-Балхи (X в.), Саид аль-Андалузи[en] (XII в.), Идриси (XII в.), Ибн-Саид (XIII в.), Якут аль-Хамави (XIII в.), Казвини (XIII в.), Димашки (XIV в.), Абу-ль-Фида (XIV в.) и другие писали о башкирах.

Первое сообщение арабских письменных источников о башкирах принадлежит путешественнику Салламу ат-Тарджуману. Около 840 года он посетил страну башкир и указал её примерные пределы.

Впервые этнографическое описание башкир дал Ибн Фадлан — посол багдадского халифа аль Муктадира к правителю волжских булгар. Он побывал среди башкир в 922 году. Башкиры, по утверждению Ибн Фадлана, были воинственными и могущественными, которых он и его спутники (всего «пять тысяч человек», включая военную охрану) «остерегались… с величайшей опасностью». Они занимались скотоводством. Башкиры почитали двенадцать богов: зимы, лета, дождя, ветра, деревьев, людей, лошадей, воды, ночи, дня, смерти, земли и неба, среди которых главным был бог неба, который объединял всех и находился с остальными «в согласии и каждый из них одобряет то, что делает его сотоварищ». Некоторые башкиры обожествляли змей, рыб и журавлей. Наряду с тотемизмом Ибн-Фадлан отмечает у башкир и шаманизм. Видимо, среди башкир начинает распространяться ислам. В составе посольства был один башкир мусульманского вероисповедания. По свидетельству Ибн Фадлана, башкиры — тюрки, живут на южных склонах Урала и занимают обширную территорию до Волги, их соседями на юго-востоке были печенеги, на западе — булгары, на юге — огузы.

Другой арабский автор Аль-Масуди, повествуя о войнах вблизи Аральского моря, среди воюющих народов упоминал башкир. Средневековый географ Шариф Идриси сообщал, что башкиры жили у истоков Камы и Урала. Он говорил о городе Немжан, расположенном в верховьях Лика. Башкиры занимались плавкой меди в печах, добывали лисьи и бобровые меха, ценные камни. В другом городе Гурхане, расположенном в северной части реки Агидели, башкиры делали предметы искусства, седла и оружие.

Другие авторы Якут, Казвини и Димашки сообщали «о горном хребте башкир, находящемся в седьмом климате», под которым они, как и другие авторы, имели в виду Уральские горы. «Земля башкард лежит в седьмом климате» — писал Ибн-Саид. У Рашид-ад-Дина башкиры упоминаются три раза и всегда в числе крупных народов. «Точно также народы, которых с древнейших времен и до наших дней называли и называют тюрками, обитали в степях…, в горах и лесах областей Дешт-и-Кипчака, русов, черкесов, башкир Таласа и Сайрама, Ибира и Сибира, Булара и реки Анкары». Махмуд ал-Кашгари в своём энциклопедическом «Словаре тюркских языков» (1073/1074 гг.) в рубрике «об особенностях тюркских языков» перечислял башкир в числе двадцати «основных» тюркских народов. «А язык башкир», — писал он, «очень близкий к кипчакскому, огузскому, киргизскому и другим, то есть тюркский»

[bashprikol]