hippocratesvankos

[hippocratesvankos]

Hippocrates’ humorenleer 

 In de afbeelding hierboven zie je een schema dat de humorenleer weergeeft. In het midden zie je Hippokrates, ook wel ‘de vader van de geneeskunde’ genoemd. En dat is niet voor niets: Hippokrates ontdekte dat ziekten veroorzaakt werden door lichamelijke fenomenen in plaats van bovennatuurlijke oorzaken. Dit zette hij uit in 1 van zijn belangrijkste prestaties, die ook wel beschouwt wordt als de grondlegging van de westerse geneeskunde van tegenwoordig: de humorenleer.

Hippokrates was er van overtuigd dat het menselijk lichaam bestond uit 4 lichaamssappen (de 4 druppels in het schema), de humoren. Om de sappen heen zie je nog verschillende verschijnselen die aan het sap gekoppeld zijn.

 We hebben gekozen om zelf een schema te maken waarin we de humorenleer uitzetten, omdat we het simpel maar duidelijk wilden weergeven. We hebben daarom ook gekozen om emoji’s te gebruiken die de verschijnselen symboliseren, zodat het in 1 oogopslag duidelijk is waarover het gaat en het ziet er ook overzichtelijker uit. Om de afbeelding wat aantrekkelijker te maken, hebben we verschillende kleuren gebruikt die passen bij het bepaalde verschijnsel. In het midden moest natuurlijk Hippocrates, de bedenker van zijn humorenleer.

[hippocratesvankos]

(Zie afbeelding bij post 1)

Humorenleer

 In de humorenleer legt Hippokrates uit dat het menselijk lichaam bestaat uit vier soorten lichaamssappen: bloed, slijm, zwarte gal en gele gal. Voor een ideale gezondheid zou er sprake moeten zijn van eucrasia, oftewel optimale gezondheid.

Volgens de Griekse arts Gelanus zou dat het geval zijn als alle vier de sappen in balans zouden zijn. Het balans van de sappen werd beïnvloed door het land en klimaat waar men opgroeide, het voedsel dat men at en de poëzie die men hoorde. Als het evenwicht verloren zou gaan, zou het leiden tot ziekte.

Ook was Gelanus er van overtuigd dat de verhoudingen tussen de sappen niet alleen fysieke invloed hebben: ook psychisch zou het een rol spelen; ze zouden de temperament en emoties van men bepalen. Een teveel aan slijm kalm temperament tot gevolg hebben; een teveel aan bloed een optimistisch/gepassioneerd temperament; een teveel aan gele gal een prikkelbaar, opvliegend temperament en een teveel aan zwarte gal zou leiden tot een depressief temperament. Een onbalans zou behandeld moeten worden met een dieet. De remedie van zulke kwalen werden gezocht in het verwijderen van dit overschot of het toevoegen van het tekort.

[hippocratesvankos]

Ἱπποκράτης ὁ Κῷος

 Hippocrates van Kos was geboren in 460 v. Chr. op Kos (eiland voor de kust van het huidige Turkije). Hij behoorde tot de aristocratische familie van de Asklepiaden, de familie die afstamde van de god Asklepios, de god van de geneeskunde en genezing. De kennis van geneeskunde werd in zijn familie van vader op zoon overgedragen. Na zijn studie oefende Hippocrates de geneeskunde uit op Kos waar hij eveneens met zijn gezin woonde. Ze werden bekend doordat ze hun vaderland hun medische kennis en diensten leverden.

 Na de dood van zijn ouders vertrok Hippocrates in ongeveer 420 v. Chr. naar Thessalië in het noorden van Griekenland, waar hij verder ging met het uitoefenen van geneeskunde. Daar overleed hij in de stad Larissa tussen 375 en 351 v. Chr., volgens overgebleven bronnen.

[hippocratesvankos]

❝𝘕𝘪𝘦𝘵 𝘥𝘦 𝘢𝘳𝘵𝘴 𝘮𝘢𝘢𝘳 𝘩𝘦𝘵 𝘭𝘪𝘤𝘩𝘢𝘢𝘮 𝘨𝘦𝘯𝘦𝘦𝘴𝘵 𝘥𝘦 𝘻𝘪𝘦𝘬𝘵𝘦❞

—Hippocrates

[hippocratesvankos]

Galenus

 Het geneeskundige systeem van de Grieks, Romeinse arts Claudius Galenus’ heeft de medische wetenschap bijna 1500 jaar lang beïnvloed: zijn ideeën werden erg veel gebruikt. In Galenus’ geneeskundige systeem was de humorenleer van Hippocrates verwerkt.

 Galenus was beïnvloed door de ontdekkingen van Hippocrates. Het was Gelenus die de humorenleer van vier sappen had uitgebreid tot een uitgebreid systeem door de sappen te koppelen aan natuurverschijnselen (zie afbeelding, post 1). Zo zie je om de sappen heen bijvoorbeeld de 4 seizoenen. Daarbuiten staan de 4 elementen, die ook elk bij een bepaalde sap horen. Ook werd elke sap gelinkt aan een bepaald orgaan (hart, hersenen, lever en milt). Daarnaast koppelde hij de sappen aan de grondkwaliteiten (warm, koud, vochtig en droog).

 De humorenleer werd dankzij Galenus ook overgenomen door islamitische geneeskundigen, waar het goed van pas kwam omdat zij vanwege religieuze redenen geen menselijk lichamen konden ontleden.

Galenus bleef bijna vijftien eeuwen lang de hoogste medische autoriteit, totdat de renaissance-geleerden Vesalius en William Harvey een andere theorie vonden.

[hippocratesvankos]

Esculaap

 De bekende arts Hippocrates zou een afstammeling van Asklepios zijn geweest. Asklepios was eerst een Griekse held en na de vijfde eeuw v.Chr. werd hij vereerd als de god van de geneeskunde en genezing. Het symbool van Asklepios wordt afgebeeld met een staf, omwikkeld door een slang: de Asklepiusstaf, ook wel Esculaap genoemd. Deze staf is een belangrijke archeologische ontdekking op het eiland Kos. De slang symboliseert het jaarlijkse vervel van de slang, wat kan staan voor verjonging.

 Dit symbool gebruiken wij vandaag de dag nog steeds als het symbool voor artsen en apothekers, maar dan met een schaal, waaruit de slang wordt gevoed. Deze schaal is het symbool van Hygieia. Zij is een dochter van Asklepios en de godin van de gezondheid.

[hippocratesvankos]

Invloed Hippocrates

 De humorenleer vormde vanaf de Oudheid tot in de 19e eeuw de basis van de geneeskunde. Opvallend was dat de humorenleer nog steeds werd gezien als de basis toen er al een paar ontdekkingen waren die de humorenleer tegenspraken.

Tegenwoordig gebruiken we uitdrukkingen zoals, ‘iemand kookt van woede’ en ‘iemand spuwt zijn gal. Deze uitdrukkingen zijn afgeleid van de humorenleer van Hippocrates. Wij gebruiken ze tegenwoordig figuurlijk, maar vroeger waren dit echte zaken. Zo werd het te veel aan bloed in het lichaam er uit gehaald door te aderlaten om kwalen weg te halen, door de humoren in evenwicht te brengen.

Ook moeten alle aankomende artsen tegenwoordig de Eed van Hippocrates afleggen aan het eind van hun studie geneeskunde. Dankzij de Eed van Hippocrates hebben patiënten veel meer vertrouwen gekregen in artsen.

Hippocrates benadrukte met de humorenleer ook dat dat de goden niet alles konden oplossen, hij wilde geen afbreuk doen aan de goden, maar vond simpelweg dat mensen ook wel eens dingen zelf moesten oplossen. Daarnaast verdeelde Hippocrates de ziektes in categorieën: acuut, chronisch, epidemie en endemisch. Deze termen gebruiken we vandaag de dag nog steeds.

[hippocratesvankos]

❝𝘐𝘬 𝘻𝘢𝘭 𝘩𝘦��, 𝘥𝘪𝘦 𝘥𝘦𝘻𝘦 𝘬𝘶𝘯𝘴𝘵 𝘢𝘢𝘯 𝘮𝘪𝘫 𝘩𝘦𝘦𝘧𝘵 𝘰𝘯𝘥𝘦𝘳𝘸𝘦𝘻𝘦𝘯, 𝘣𝘦𝘴𝘤𝘩𝘰𝘶𝘸𝘦𝘯 𝘢𝘭𝘴 𝘦𝘦𝘯 𝘷𝘢𝘥𝘦𝘳, 𝘩𝘦𝘮 𝘭𝘢𝘵𝘦𝘯 𝘥𝘦𝘭𝘦𝘯 𝘪𝘯 𝘮𝘪𝘫𝘯 𝘭𝘦𝘷𝘦𝘯𝘴𝘰𝘯𝘥𝘦𝘳𝘩𝘰𝘶𝘥, 𝘦𝘯, 𝘢𝘭𝘴 𝘩𝘪𝘫 𝘪𝘯 𝘴𝘤𝘩𝘶𝘭𝘥𝘦𝘯 𝘰𝘧 𝘯𝘰𝘰𝘥 𝘻𝘰𝘶 𝘨𝘦𝘳𝘢𝘬𝘦𝘯, 𝘩𝘦𝘮 𝘰𝘱 𝘻𝘪𝘫𝘯 𝘷𝘦𝘳𝘻𝘰𝘦𝘬 𝘴𝘵𝘦𝘶𝘯 𝘷𝘦𝘳𝘭𝘦𝘯𝘦𝘯.❞

—Begin van de Eed van Hippocrates