balkanraptrap

[balkanraptrap]

VISSERSHOEDEN EN DESIGNER

STRAATMODE

‘Streetwear’ is door de jaren heen net zo belangrijk geworden als de mode op de catwalk. De beginselen van deze kledingstijl zijn begonnen in de jaren 70 en 80 rondom de surf- en skatecultuur. Deze straatmode is momenteel levendiger dan ooit. Streetwear is haast een religie voor sommige jongeren binnen de scene.

DEPOP & UNITED WARDROBE

Creatieve beïnvloeders die wereldwijd verschillende (vintage) kledingstukken en accessoires verkopen. Geïnspireerd door verschillende culturen en designers. 

OPENING CEREMONY

Een innovatieve winkelomgeving en een wereldwijd modemerk dat de wereld van stijl, reizen en cultuur overbrugt.

PAQ

Een voorbeeld van hoe jongeren hun verschijning belangrijk vinden, waarbij vier jongeren uit Engeland wekelijks afleveringen maken over mode en streetwear op YouTube.

ESCALOPEVIANDEHACHE

Een persoonlijk Instagram-account van een doorsnee jongeman waarbij de straatmode centraal staat.

GOSHA RUBCHINSKY

Niet alleen invloeden vanuit het westen hebben hier mee te maken, maar ook invloeden uit het Oosten. Modeontwerper Gosha Rubchinsky richt zich voornamelijk op de Russisch straat en jongeren cultuur. Meer dan een miljoen jongeren worden door deze invloeden geïnspireerd, waaronder ook die in Nederland.

IN NEDERLAND

‘De stijl van jongeren op straat’ is een fotoreportage met drie jongeren die zijn geïnterviewd over hun kledingstijl. In het interview is terug te lezen wat deze jongeren inspireert om de kleding te dragen. De foto’s dienen als een voorbeeld van hoe het eruitziet in Nederland.

[balkanraptrap]

NOG ONDER ONTWIKKELING OM HET TOEGANKELIJKER TE MAKEN VOOR DE BUITENWERELD

De ouders van Boris Jeremić (24) zijn beide opgegroeid in Servië, voor de oorlog zijn zij naar Nederland geëmigreerd. Doordat zijn ouders zelf geen Nederlands spraken konden zij het hem ook niet leren, waardoor hij tot zijn vierde geen Nederlands sprak en verstond. De gevolgen daarvan waren dat hij tot zijn vierde heel erg betrokken was tot de Servische cultuur, voornamelijk in de muziek en film. In zijn jeugd luisterde hij alleen maar Servische muziek. ‘’Bij ons stond vroeger, en nu nog steeds bij mijn ouders alleen de Servische tv zenders aan. Pink is een van de muziek zenders waar destijds heel veel volksmuziek werd uitgezonden. Toen ik naar school begon te gaan veranderde mijn muziek smaak beetje bij beetje’’, zegt Boris. Op een gegeven moment begon Engelstalige rap steeds meer mainstream te worden en was dat een nieuwe wereld die voor hem open ging.

HIPHOP DE PRULLENBAK IN

Snel begon Boris ook met het maken van nummers. Dat kwam voornamelijk door een schoolopdracht. ‘’Ik mocht een manier verzinnen hoe ik mij wilde uiten rondom het onderwerp racisme. Ik had een tekst geschreven over het onderwerp en vlak daarna had ik het nummer opgenomen bij één van mijn beste vrienden. Hij wist alles over computer software en het opnemen en produceren van muziek. Dat heb ik tot mijn 19de intensief veel gedaan. Nachten doorhalen, videoclips organiseren en met andere artiesten samenwerken. Doordat mijn vriend al die jaren bezig was met helpen, heb ik het door de jaren heen beetje bij beetje ook zelf geleerd. Na mijn eerste techno evenement ben ik de elektronische muziek gaan waarderen en ben ik vrij snel gaan experimenteren met het maken van techno.’’ Vorige maand publiceerde hij zijn eerste videoclip onder zijn artiestennaam Pineal Sept.

Zijn achtergrond heeft in zijn jeugd een grote rol gespeeld die terug te horen was in zijn vroegere producties. Hij begon met rap en hiphop en belichte onderwerpen rondom racisme. ‘’Ik vind dat het door de jaren heen erg is veranderd wat men terug kan horen in mijn muziek. Men hoort vaak aan het accent en mentaliteit dat iemand een andere achtergrond heeft, ook de melodie kan hierdoor erg verschillen.’’ De techno scene is heel ruimdenkend wat betreft achtergrond en afkomst. Boris ziet en voelt daar geen onderscheid in en er worden geen vragen gesteld over waar hij geboren of opgegroeid is. ‘’Voor mij heeft dat een grote impact gehad als artiest zijnde. Vanaf dat moment heb ik de hele rap en hiphop scene achter mij gelaten en ben ik mij volledig gaan verdiepen in techno.’’

GROF EN RAUW

‘’Als ik op vakantie naar Servië ga dan krijg ik veel nummers te horen van vrienden en familie. Voornamelijk de hitjes van dat moment. Van Bad Copy ken ik aardig wat nummers, met name Ajs Nigrutin zijn solo nummers. Ik vind dat hun stijl heel erg veel humor bevat, naast dat sommige nummers politieke statements inhouden. De videoclips zijn erg creatief en weerspiegelen de Balkan getto.’’ Volgens Boris is de stijl in de Servische rap scene altijd heel grof, rauw en ongecensureerd. Het trekt hem wat minder, omdat hij deze teksten minder is gaan waarderen. Vroeger kickte hij daar wel erg op. De humor vind hij nog steeds wel leuk. ‘’De teksten zijn vaker wel een stuk negatiever dan in de Nederlandse rap. Er wordt vaak criminaliteit gepromoot.’’ Het onderscheid zich ook heel erg met de grove en ruwe manier van dingen verwoorden, wat daar normaal is. In het dagelijks leven worden daar veel scheldwoorden gebruikt, als men deze in het Nederlands vertaald, kan het simpelweg niet door de beugel. Vloeken met andermans zijn moeder in de meest creatieve en expliciete wijze. ‘’Dit maakt een enorm verschil, ook doordat de Balkan mentaliteit, vooral wat de mannen betreft erg verschilt in hoe mannen zich opstellen in Nederland. Daar is men wat harder en meer met de borst vooruit’’, voegt Boris toe.

ERTEGENOP KUNNEN

‘’Ik denk niet dat iedereen deze scene aankan, met redenen die ik hiervoor ook al heb genoemd, zoals de mentaliteit soort die men moet kunnen begrijpen. Daarnaast ook de expliciete kant die ik zelf niet echt kan bewonderen.’’ Ook twijfelt Boris een beetje over zijn uitspraken. ‘’Misschien vergroot ik het allemaal meer dan dat het daadwerkelijk is. In Amerika rappen artiesten ook over deze onderwerpen of gebruiken ze dezelfde teksten, maar klinkt het in andermans oren professioneler, omdat de taal verstaanbaar is. Het dringt in het Engels toch iets minder door.’’ Tijdens een normaal gesprek tussen twee Servische mensen, klinkt het door de expressie van de taal soms alsof er ruzie wordt gemaakt. Kleinschalige problemen worden goed aangeduid door artiesten, daar ziet hij geen kwaad in. ‘’Als men over politieke toestanden praat, bijvoorbeeld over ‘de eeuwigdurende strijd’ met de Albanezen in Kosovo, wordt er naar mijn idee wel te bruut gerapt. De teksten kunnen soms de grens over gaan.’’

[balkanraptrap]

LEVENSLANGE ONTEVREDENHEID GEUIT IN VERBALE AGRESSIE

Deni Husić (25) is in Bosnië geboren en in 1994 is hij met zijn ouders naar Nederland gevlucht. Hij komt uit een gemixte familie, zijn moeder is van orthodox christelijke afkomst en zijn vader moslim. ‘’Bij ons is de religieuze achtergrond ook gelijk de culturele, nationale en etnische achtergrond. Ongeacht iemand werkelijk gelovig is, want mijn ouders zijn beide ongelovig. Dat gecombineerd met mijn geboorte midden in de oorlog, was voor mijn ouders de druppel. Vluchten leek de enige optie te zijn. Sinds jong af aan ben ik blootgesteld aan (alternatieve) muziek. Mijn ouders luisterden naar punk, post punk, post-rock, new wave etc. Ook hebben zij mij met zulke bands opgevoed. Ik hoorde van alles voorbijkomen als kind. Deze variatie van geluiden en respect voor alternatieve stromingen heeft er voor gezorgd dat ik altijd op zoek ga naar de onbekende ‘parels’ in alle stijlen en genres die ik luister’’, verteld Deni.

LUGUBER OF ZIELIG

Edo Maajka is de eerste rapper uit voormalig Joegoslavië die hij hoorde. ‘’Mijn ouders en ik kochten vroeger in Bosnië cd’s van hem.’’ Na deze eerste ontdekking volgenden nog vele andere artiesten. Dječaci uit Split, Kroatië en vervolgens Kiša Metaka, General Woo en Bad Copy. De eerste twee artiesten zijn gesplitst in twee grote acts die bekend zijn in Kroatië en omstreken. Vojko V en Krešo volgenden daarna. Krešo is een gangster rapper en Voljko V verwerkt meer humor en ironie in zijn teksten. ‘’Recentelijk heb ik een Servische/Russische trap artiest gevonden genaamd Yan Dusk. Hij is een jongen uit Rusland die naar Servië is geëmigreerd.’’

Het ligt aan de artiest hoe Deni de tekst opvat. ‘’Edo Maajka is de ultieme verhalenverteller, sommige liedjes liggen dichter bij spoken-word poëzie dan rap. Ook vind ik het mooi dat hij voor iedereen een tekst heeft. Voor de diaspora en gastarbeiders, de mensen die hebben gekozen om te blijven in Bosnië, de veteranen en de oorlogskinderen. Hij heeft het over zo veel thema's dat bijna iedereen uit Bosnië iets in zijn teksten kan vinden wat ze hebben meegemaakt. De stemming van zijn liedjes variëren van humoristisch tot luguber of zielig. Zwarte humor is een groot gedeelte van de Bosnische cultuur en dat kan zeker terug gehoord worden. Waar in tegen Dječaci en Vojko V minder serieus in hun teksten zijn, hebben zij het ook over problemen en er komen minder ruwe emotie bij kijken. Ook zijn deze rappers iets jonger en hebben ze het eigenlijk nooit over de oorlog in hun teksten.’’

GANGSTER WEDSTRIJD

Deni denkt dat hiphop scene in Bosnië, Kroatië en Servië op een inhoudelijk niveau zich boven de Nederlandse scene bevindt. Inhoud en betekenis wordt meer op prijs gesteld. Materialisme en het uiten van een dominantie positie is iets wat minder vaak gebeurd. ‘’Ik denk dat Edo Maajka hier een grote invloed op heeft gehad. Hij was een van de eerste grote mainstream rappers die bekendheid kreeg in deze landen.’’ Ook bestaat er een ander genre van muziek genaamd turbo folk. Thema's van dure auto’s en mooie vrouwen worden daar al gebruikt. Met de komst van de trap stroming is dat wel minder aan het worden. ‘’Ik zie dit niet per se als een slecht ding. Ik denk dat er meer bij hiphop komt kijken dan de inhoud van de tekst.’’

Daarnaast voegt Deni toe: ‘’Hiphop uit de Balkan komt vaak ook authentieker over dan hiphop uit Nederland en West-Europa. Het is nou eenmaal een feit dat de jeugd in voormalig Joegoslavië over het algemeen armer is en meer kampt met werkloosheid dan de kinderen van allochtonen in Nederland die het gevoel hebben dat ze in een getto opgroeien. Er zijn vaak dus genoeg eerlijke, traumatische ervaringen om over te rappen en dit komt in de muziek terug. Terwijl het hier bij sommige artiesten een wedstrijdje lijkt om te zien wie het meest straat en gangster overkomt.’’

‘’Ik denk dat iedereen van mijn afkomst de scene aankan, zolang iemand geen actieve aversie tegen hiphop heeft zou diegene ervan kunnen genieten. In mijn ervaringen in Bosnië en Kroatië heb ik nog geen kritiek gehoord tegenover lokale hiphop.’’

POLITIEK

De politieke uitingen verschillen per rapper en groep. Ante Cash heeft een nummer genaamd ‘Lupio si petema’, dat gaat over hoe Kroatische veteranen tevergeefs gevochten hebben. ‘’Het argument wat daarvoor gegeven wordt is dat corrupte politici en mensen met belangrijke militaire posities de bevolking en het land leeggeroofd hebben. Het is een vaderlands lied met een cynische blik op de situatie.’’

Het liedje ‘Kosovo je Srbija’ van BS All stars ervaart Deni wel als beledigend. Het begint met een intro van de islamitische oproep voor het gebed, gevolgd door een explosie. Er wordt gerapt over hoe Kosovo teruggenomen moet worden en hoe Albanese en andere moslim vrouwen en kinderen van bruggen af gegooid moeten worden. Het is voor hem moeilijk om zich niet beledigd te voelen tijdens het luisteren van het nummer, omdat zijn volk er als vijand in wordt beschreven en het doden van deze burgers wordt aangemoedigd. ‘’Beogradski Sindikat heeft het ook over Kosovo, maar er komt veel minder haat bij kijken, waardoor het te tolereren is. De meeste artiesten die ik luister hebben amper tot geen nationalistische thema’s.’’

[balkanraptrap]

FINE AS F*CK: VERLEDEN EN HEDEN

JOEGOSLAVIË: BELGRADO (1987)

De geboorte van rap muziek in de Balkan is ontstaan in 1987 in voormalig Joegoslavië. De groep Badvajzer was gevestigd in Belgrado, de hoofdstad van Servië. De frontman van de band, Dušan Oljačić, is al eerste in de Balkan begonnen met het schrijven en produceren van rap teksten. Het onderstaande nummer ‘On je lud’ (hij is gek) is hun eerste nummer met een videoclip.

EERSTE GOLF (1995)

Rap ging sindsdien viraal. Vanaf de jaren 90 is de hiphop scene gaan groeien in de Balkan. Er gingen zich steeds meer hiphop groepen vormen, vooral in de ‘underground scene’. De underground scene is een subcultuur waarin idealistische en kunstzinnige uitingen zich niet bewust afzetten tegen de uitingen voor het grote publiek. De kenmerken daarvan zijn dat de artiesten niet een grote bekendheid hebben, het gaat niet om commercieel en financieel gewin en de drang naar kunstzinnige vernieuwing staat centraal. Vaak wordt het ook gezien als een ‘tegencultuur’. Een aantal van deze groepen zijn: CYA, Ila, Voodo Popeye, Sunshine, Bad Copy en Sekcija Mraka. Sekcija Mraka is wel een ander verhaal, zij waren de eerste horror rap underground groep in Montenegro. Horror rap gaat voornamelijk over serieuze en/of humoristische onderwerpen, zoals: levenskwesties, criminaliteit, moord, armoede, seksisme, psychopaten, etc. De humoristische switch is terug te zien in de fictieve aard van de teksten in de nummers, waarbij ook sarcasme is verwerkt. Dat is om de onderwerpen gangbaarder en nuchter te benaderen.

BAD COPY - ESMI MI DOBAR

De hiphopgroep Bad Copy is ook voortgekomen uit de eerste golf van 1995. De groep bestaat uit drie rappers, Ajs Nigrutin aka Vladan Aksentijević, Timbe aka Rašid Kurtanović en Wikluh Sky aka Đorđe Miljenović. De reden waarom zij wat meer in het daglicht worden gezet, is omdat zij een van de iconische grondleggers zijn van het genre. Ook hebben zij samengewerkt met de eerste Servische hiphoplabel, Bassivity.

De groep staat voornamelijk bekend om hun humoristische teksten, waarbij zij ‘slang’ taal verwerken. De titel van het bovenstaande nummer is ook slang. ‘Esmi mi dobar’, hoort formeel ‘Ti si mi dobar’ te zijn. De vertaling daarvan is ‘Jij bent voor mij goed’, maar aangezien het wordt gebruikt in de Servische straattaal, is het te vergelijken met de uitspraak ‘Fine as fuck’. Om de tekst van het nummer te begrijpen is er een Engelse vertaling beschikbaar op de webstie ‘Lyrics Translate’. 

Het nummer bestaat uit verschillende serieuze thema’s, zoals: criminaliteit, financiële zaken, armoede en sociale verschillen in Servië. Deze thema’s zijn ook op een humoristische manier aangepakt in de tekst. Zo worden dagelijkse waarnemingen die herkenbaar zijn voor de luisteraar verwoord, waardoor de luisteraar zich beter kan inleven. Ook omdat de tekst humoristisch is, worden de serieuze thema’s als iets luchtigs opgevat. In de videoclip zijn al deze elementen terug te zien, zoals: het gebruik van wapens, het tatoeëren van politici op lichamen en het in beeld brengen van een sloppenwijk.

TWEEDE GOLF (2002)

De eerste Servische hiphoplabel, Bassivity, begon te groeien. Zij maakten Servische, Bosnische en Kroatische hiphop wereldwijd beschikbaar in platenzaken. Het balletje begon te rollen toen het eerste album van de groep V.I.P. uitgebracht werd in 2002. Zij zijn als het ware de tweede golf gestart. Daarna volgden nog vele succes, niet alleen voor V.I.P., maar ook bij andere groepen. De groep Beogradski sindikat uit Belgrado bracht dat zelfde jaar een controversieel politiek nummer uit die ook hoog scoorde.

DE GEBOORTE VAN TRAP (2003)

Volgens muziekjournalist Miles Raymer was de term trap oorspronkelijk straattaal voor een plek waar in drugs werd gehandeld (the trap). Zo werden in deze periode rappers die voornamelijk over drugs en dealen rapten trap rappers genoemd. Trap is een subgenre binnen hiphop en het beïnvloed rap. Het is best een gecompliceerd genre, omdat het pas in 2003 werd geïntroduceerd met een echte benaming. De benaming is gecreëerd door rapper T.I. in zijn album Trap Muzik. Het afgebakende stuk trap is ondertussen een wereldwijd fenomeen geworden, waarbij de stijl door iedereen opgepakt kan worden. Ook is deze stijl vaak terug te zien in elektronische muziek, maar voornamelijk in rap en hiphop.

DERDE GOLF (2006)

De derde golf blies de scene een totaal andere kant op. Vele artiesten zagen er een groeiende markt in. Vele artiesten gingen zich richten op de commerciële kanten van het vak. Het geld begon te stromen. Hit na hit werd geproduceerd. Deze artiesten waren vooral terug te zien tijdens het clubleven en traden daar ook vaak op. Daarnaast kwam er ook een nieuwe wending binnen rap. De rap is al het ware ‘intelligenter’ gaan worden. Het ging meer over het echte leven, het opgroeien op straat en politiek. Deze thema’s komen nog steeds voor in de huidige hiphop in de Balkan.

SERVIË: NOVI SAD (2009)

Ook is trap in 2009 in Servië gestrand. Volgens muziekjournalist Vladan Maksimović is de eerste trap samenstelling in de stad Novi Sad ontstaan. De groep die daarvoor zorgde heet Unija, bestaand uit drie MC’s en drie beat-makers, zij hebben destijds een mixtape uitgebracht waarbij het genre is begonnen te groeien binnen de Balkan. Zo waren Ziplok en Džeri uit Novi Sad de eerste die een EP hebben uitgebracht met trap onder de naam Nema spavanja (er is geen slaap). In hun EP hadden ze het over bakken met geld en hun squad (vriendengroep) uit de buurt.

VIERDE GOLF (2012)

De tijd voor Auto-Tune is aangebroken. Auto-Tune is een audioprocessor om de toonhoogte in zanglijnen en instrumentale muziek te meten en te veranderen. Vele artiesten zijn dit gaan gebruiken, om hun stem mooier te laten klinken en synchroon te klinken op de beat van de muziek.

Foto: Antares Vocal Processor (AVP), gemaakt door Georges Seguin

TRAP INVASIE (2014)

Vanaf 2014 heeft de trap scene een grandioze sprong gemaakt. De stijl werd door jan en alleman opgepakt. Steeds meer bekende mannelijke én vrouwelijke (t)rappers ontstonden. De meest relevante en opkomende artiest vanaf 2016 is Filip Arsenijević, beter bekend als Surreal. Hij staat bekend als de nieuwe trap hiphop artiest binnen de Balkan. Zijn eerste album bracht hij uit in 2016 onder de naam Surreal Drugs, met hitsingles, zoals $ippin n $mokin en Indžo Sam Šino (zoon, ik ben indica). Een paar maanden geleden publiceerde hij zijn nieuwste creatie, het album Malo Jači Gas (geef wat harder gas) in samenwerking met rapper Mili. 

[balkanraptrap]

Het is hier zo mooi, ik stop met ademen. Deze wolken zijn van paarse wol.

Feduk (Fedor Andreyevich Insarov)

[balkanraptrap]

Baar voor hem een zoon. Een koning van cocaïne, een koning van heroïne, een koning van nicotine.

Bad Copy (Ajs Nigrutin aka Vladan Aksentijević, Timbe aka Rašid Kurtanović, Wikluh Sky aka Đorđe Miljenović)

[balkanraptrap]

Ik zit in gas, ik zit in gas. Wat voor gas? Ik word vergast.

Surreal (Filip Arsenijević)

[balkanraptrap]

(via https://open.spotify.com/user/ninastefanovski/playlist/2F73DeA6Z8xFzbW2ojxMht)

SLAVISCHE RAP, TRAP & HIPHOP

De eerste stap om kennis te maken met deze muziekstijlen is om de speakers aan te zetten en de bovenstaande playlist te beluisteren. De playlist bestaat uit verschillende artiesten uit de Balkan, Oost-Europa en Rusland. Het is een verzameling vanaf de geboorte van de Slavische rap, trap en hiphop muziek in de jaren 80 tot en met het heden.