#zoogmoeder

[renzomt]

Laatste opdracht

Gekozen boek: De gevleugelde

Auteur: Arthur Japin

Type lectuur: roman; staat in de bibliotheek onder rubriek biografie

Korte inhoud

De lezer is getuige van de lijkschouwing en begrafenisplechtigheid van het hoofdpersonage, de vliegenier Alberto Santos-Dumont tegen een achtergrond van grote politieke spanningen. Dokter Haberfield besluit in een opwelling het hart uit het lichaam te verwijderen en in een hoedendoos te stoppen zodat de dictator de gedachtenis Santos-Dumont niet vrij kan gebruiken voor zijn propagandamachine. Zo hoopt de lijkschouwer dat het hart ooit kan teruggegeven worden aan het Braziliaanse volk.

Alberto’s interesse voor mechanica en vliegen ontwikkelden zich sinds zijn jeugd onder invloed van vaders werk als hoofdingenieur aan de keizerlijke spoorlijn in het regenwoud (waar alles vliegt) en door zijn vader te helpen bij het opzetten van een koffieplantage. Deze groeit uit tot de grootste koffieleverancier van Europa. Alberto, de jongste van de 4 zonen van Henrique, die voorstamt een Parijse juweliersfamilie en Francisca met Portugese adellijke afkomst, krijgt een privé-opleiding door een Frans leraarskoppel. Op 18 jaar vertrekt Alberto met zijn ouders naar Parijs om zich verder te bekwamen in de fysica, mechanica en zijn grote droom te vliegen na te jagen.

Bij een onfortuinlijke ballonvlucht wordt hij gered door Albert Chapin, een stalknecht en biedt deze een wederdienst aan. De stalknecht besluit Alberto Santos op te zoeken, op de vlucht voor een vrouw, Ernestine, het strijkstertje. Alberto, een zonderlinge jongeman, neemt Albert aan als assistent. Er ontwikkelt zich een grote vriendschap die tot veel speculaties leidt. Alberto laat zich sponseren door de Parijse jetset en maakt de ontwerpen voor de luchtschepen die Albert uitvoert. De kranten staan vol over de avonturen van deze waaghalzen.

Via deze publicatie vindt Ernestine, inmiddels bevallen van een dochtertje, Albert en confronteert hem met zijn vaderschap. Alberto neemt het gezin op. De uitvinder en mecanicien blijven onafscheidelijk, bouwend aan hun “baladeuse”, een luchtvervoermiddel. Nooit vraagt hij een patent aan omdat Alberto hoopt dat ooit iedereen zich door de wolken kan verplaatsen. Bij een wedstrijd komt er betwisting die tot grote spanningen leidt in Parijs en over de grenzen. Hierna beslist hij het land te verlaten, eerst naar Monaco en later terug naar Brazilië. Dit laatste land had hun held een grote terugkeer bereid met een luchtballon aan hem opgedragen. Deze stort echter neer en voor Alberto voelt het aan alsof hij elke dood op zijn geweten heeft. Hij wordt geestelijk ziek en pleegt zelfmoord door uit het raam te springen.

En zijn hart? Dr Haberfield bood het aan de familie aan, die het weigerde. Zijn creoolse zoogmoeder bewaarde het en het werd tenslotte na de dood van de dictator geschonken aan de staat Brazilië.

 Persoonlijke appreciatie

Ik geef dit boek een 6 op en 10, het komt niet in mijn TOP-10 boekenlijst.

Waarom?

Het onderwerp van het gekozen boek sprak me erg aan omdat het gebaseerd is op historische feiten. Maar hoewel  het leven van Dumont-Santos het uitgangspunt vormt, is het verhaal opgevat als een roman. De schrijver besteedt veel aandacht om de lezer de tijdsgeest en historische context te laten begrijpen. Enkele voorbeelden hiervan:

·        De dictator Getulio laat het lijk van Santos-Dumont heel Sao Paulo rondslepen om een gevoel van nationale eenheid te creëren, er werd zelfs op dit moment een staakt het vuren afgekondigd in de stijd tussen de Paulistas en de dictator.

·        Het schetsen van de context van zijn jeugd in het verlaten gebied waar de spoorweg aangelegd wordt en later wanneer de familie Dumont een groot stuk grond toegewezen krijgt in het regenwoud van Brazilië.

·        Het leven van “expats” in deze tijd in Brazilië, vasthoudend aan hun Europese achtergrond en gewoonten wordt kleurrijk beschreven.

·        De beschrijvingen van het leven van de Parijse jetset bij het einde van de 19de eeuw.

 Hoewel het een relatief dun boek is, is het zeer rijk aan verhaallijnen. De lezer wordt in die verhaallijnen gegooid en soms kost het best moed om door te lezen omdat de rode draad pas later duidelijk wordt. Hoewel het een relatief dun boek is, is het zeer rijk aan verhaallijnen. De lezer wordt in die verhaallijnen gegooid zonder veel inleiding en niet altijd in chronologische volgorde. Soms kost het best moeite om door te lezen omdat de rode draad pas later duidelijk wordt. Enkele voorbeelden van verschillende verhaallijnen:

 ·        De verhaallijn over het hart van Albert Dumont-Santos

·        De verhaallijn over het leven van de “Pompons”, twee expat leraars die vanuit Frankrijk naar de hacienda kwamen om Alberto te onderwijzen.

·        De verhaallijn over de vriendschap en verliefdheid die ontstaat tussen Alberto en Albert

·        De verhaallijn over zijn ontwikkeling in de luchtvaart

·        De verhaallijn over Alberto’s leven in het mondaine Parijs

·        De verhaallijn van zijn creoolse voedster die als personage ook terugkomt

·        De verhaallijn over het gezin Albert, Ernestine en hun dochter

·        …

Het is teveel om op te noemen. Aan de ene kant maakt dit het boek boeiend, aan de andere kant lijkt het of de auteur geen keuzes durft te maken. Je hebt het gevoel door de nomen het bos niet te zien en denkt aan het einde: zie ik door de bomen nog het bos?

Bij-personages onwikkelen een aparte verhaallijn wat soms niet nodig leek voor mij, bv de verhaallijn van de Pompons.

Er wordt veel stil gestaan bij de innerlijke ontwikkeling van personages. Hoewel je dus een historische en avonturen roman aan het lezen bent, krijg je wel inzicht in de karakters en gevoelens van de personages. Dit gebeurt met veel respect voor elk personage. Het wordt nooit “goedkoop” of sensatie. Dit vind ik heel sterk aan dit boek. Elke relatie wordt uitgewerkt tussen de personages en is uniek.

·        Bv in het boek wordt op een mooie manier de vriendschap tussen Albert en Alberto beschreven en hoe zij beiden lijden onder de roddels hierover. Alberto wordt beschreven als een “vrije geest” die vaak de goede woorden vindt om Albert te helpen hiermee om te gaan. Het is een vriendschap die stand houdt en nooit ten onder gaat aan de roddels.

·        Bv in het boek wordt de creoolse zoogster en haar relatie met Alberto op mooie manier beschreven: ze speelt een heel belangrijke rol in zijn jonge leven, zonder echt op de voorgrond te treden. Ze erkent en beschrijft haar plaats in de familie, maar is ook trouw aan die unieke band die ze heeft met “Betinho”. Ze blijft de voedster en raadgeefster, de beschermvrouw…zij is het die het hart komt halen als de familie het afwijst en het jaren veilig bewaart en ook beschermt.

Schakelmomenten in Alberto’s leven worden niet gescheiden worden van bijzaken. Bijvoorbeeld, hoofdstuk VIII De Grandioze Gilvaldo bevat 8 bladzijden, hier bevindt Alberto zich in Sao Paulo, en is getuige van de ballonvaart van Gilvaldo. Dit is echt de reële openbaring in zijn leven. Dit feit op zich gaat verloren in andere verhaallijnen, nl leraar Pompon die door de vader gevraagd werd zijn zoon een inleiding te geven over “vrouwen” en, bij het aanschouwen van deze ballonvaart gaat in het hoofdstuk de aandacht naar de moeder die verstijfd bij het zien van de vader met zijn maîtresse.

Mijn conclusie is dat hier veel materiaal was voor wel verschillende boeiend boeken, maar dat het gewoon niet zo goed geschreven is en dat geen keuzes gemaakt zijn: is dit een politieke roman? Een biografie van een avonturier? Een psychodrama?

 Hoofdpersonage

Informatiefiche

 “omschrijving van zijn leven”: ik loop stage voor het vak van vogel.

Gebruikt beide familienamen Santos=Dumont. (Hij gebruikt een gelijkheidsteken tussen beide namen om aan te geven dat hij niet meer of minder had te danken aan zijn vader of moeder)

Uiterlijk: Smalle schouders,  kort postuur , zwijgzame meneer met grote, soort van bolle ogen, het haar steeds gescheiden door een onberispelijke scheidingslijn, veel brillantine , donkere hangsnor. Fijne smalle handen.

Kledij: sombere kleren van kwaliteit

Veel roddels liepen over zijn feminiene uiterlijk en gedrag

Wijsvinger: opvallende ringen met edelstenen, gouden hangers

Jeugd: brengt veel tijd door spelend met de kinderen van het personeel, ontwikkelt een grote interesse in mechanica en techniek na het lezen van de boeken van Jules Verne. Is de jongste van 4 zonen en brengt veel tijd alleen voor of in het gezelschap van volwassenen. Diligente leerling in privé-onderwijs. Emotionele gehechtheid aan zijn creoolste zoogster.

Zijn vader wenst hem op 18-jarige leeftijd de koffieplantage over te laten, wat op een mislukking uitdraait. Iedereen in de familie lijkt over een groot aanpassingsvermogen te beschikken.

De familie besluit te emigreren. Dumont lijkt zich perfect thuis te voelen in de Parijse jetset, maar er is toch meer aan de hand. Hij is het onderwerp van gesprekken door zijn excentriek gedrag: maakt borduurwerkjes en breit in pastelkleuren en maakt weefwerkjes, laat zich omringen door mooie vrouwen, en is altijd onafscheidelijk in het gezelschap van Albert zijn technieker. Hij laat zich door hen financieren, maar is iemand die er toch vrij van staat.

Verwezelijkingen: is een uitvinder en mecanicien, wint verschillende prijzen (“Deutschprijs” en “Archdeaconprijs”, “Palme d’officier de L’académie”), werd ontvangen door wereldleiders, Edison, Marconi. Hij schreef verscheidene boeken over zijn ontwerpen. Louis Cartier ontworp een horloge voor hem, waar de lijn Cartier Santos naar genoemd werd: zie foto

Uitvindingen: ”baladeuses”, luchtbalonnen, gevleugelde vliegmachine, maar ook gemotoriseerde ski’s om een berg naar boven te skiën.

Nooit is iemand in een door Santos-Dumont ontworpen ballon of vliegtuig omgekomen.

Eten: over lievelingsgerechten wordt niet gesproken, maar zijn lievelingsrestaurant lijkt “Gaillard” en Maxim’s te zijn in Parijs.

  Opdracht tijd en ruimte: We bevinden ons op het schip voor “de grote oversteek”. Alberto laat zijn toekomst voorspellen door een kleurrijke vrouw:

Alberto, je zal twijfelen of je uw familie wilt verlaten, probeer wel veel te luisteren naar je moeder in deze tijden van twijfel.

Maar in Parijs staat er je veel te wachten: wolken,  vuur, vriendschap, liefde en avontuur. Je naam zal bekend worden, maar het vuur zal iemand meepakken die je lief hebt. Uiteindelijk zal er uit al deze as misschien iets komen als een gigantische kleurrijke feniks die vuur zal spuwen op dictators en rebellen. Maar jij zal dit enkel vanuit de hoogte gadeslaan, vanuit de wolken, waar je volledig vrij bent. Sommigen zullen denken dat je een monster gecreëerd hebt zoals Frankenstein, maar de verlichten zullen begrijpen dat er enkel monsters ontstaan wanneer leken zich aan je willen wagen.

Als je naar Portugal reist met uw moeder en vader zal je je vader ouder zien worden, dunner en ziek. Jouw eindstation is niet daar, maar in de lichtstad, waar je een zielsgenot zult vinden. Blijf authentiek, geef je vriendschappen en dromen niet op, drijf er boven in de wolken.

Je zal je vader moeten begraven met de roem die je gestolen kan worden. Probeer wie je liefhebt bij jou te houden en laat je hart nooit gestolen worden. Anders vind je pas na 12 jaar rust.

 Personages

Doctor Haberfield is de hoofdfiguur

In dit fragment laat de dictator het lijk van Alberto Santos-Dumont door de stad Sao Paulo dragen en op die dag stopt de oorlog voor drie dagen.

Voor dit stuk ga ik een figurant een naam geven: hij heet Juan.

Juan kijkt nieuwsgierig neer op het gezicht van Alberto, achter het raampje in de lijkkist. Een man waar hij zo vaak heeft over gehoord, maar nooit heeft gezien. Hij legde zijn wapen neer zoals de rest van de rebellen. Deze man had hij zo vaak uitgescholden omwille van het creëren van vliegtuigen, die zovelen van zijn broeders hebben vermoord, maar nu krijgt hij medelijden met deze kleine man met rode das en hooggesloten hemd. Hij ziet het grote impact dat dit lijk heeft gebracht over de stad Sao Paulo. Hij ziet mensen wenen en bloemen gooien, zelfs de dicator houdt zijn wapens en vliegtuigen neer. Ineens vroeg hij zich af: wat zou Alberto hier zelf over gevonden hebben? Hij die de droom van vliegen tot bij de mensen wou brengen. Deze stad was in zijn ogen nooit zo rustig geweest als vandaag. Hij keek naar het gezicht, maar voelde de ziel van de overledene hoog boven hem in de wolken.